14-MİRAS-(FERAİZ)14

Bir kimsenin varlığına sebep olanlar, onu yaşatmakla yükümlüdürler. Sonra onlar da başkalarının varlığına sebep olur ve borçlarını bölyece öderler.  Kendilerinin varolmasına sebep olanlar yaşlanınca onları yaşatmakla yükümlüdürler. Yaşlanınca bunun karşılığını çocuklarından alırlar. Çocukluk ve yaşlılık gibi hastalık ve yoksulluk da dayanışmayı gerektirmektedir. Bu dayanışma akrabalar arasında doğar. Akrabalar arasında sağken dayanışma içinde oldukları gibi ölünce de malları bunlara intikal eder.

Mirasın hikmeti ikidir. Akarabalar arasındaki karşılıklı görevlerden dolayı bir dayanışma yükümlülüğüdür. Kim önce ölürse malını diğerine bırakmaktadır. Bunlar pay sahibidir. İkincisi ise nesebde devamlılığı sağlamaktır. Yani soyun yaşatılmasıdır. Bunlar da mirasçıdırlar.

Soy atalardan gelir, oğullara doğru gider. Mirasın yarısı bu şekilde bölüşülür. Bu mirasda erkekler kadınların iki katını alırlar. Erkeklerin ölümleri halinde erkek çocukları tarafından tam temsil edilir. Kız çocuk yarım, erkek çocuklar iki misli olarak temsil edilirler.

Payların hükmü:

a) Mirasçılar pay alamazlar.

b) Pay sahipleri daha önce ölmüşlerse temsilcileri birşey alamaz.

c) Daha yakını varken daha uzaktakiler pay alamazlar.

e) Paylarda kadın erkek eşittir.

        Sadece pay sahipleri:

a) Hiçbir zaman mirasçı olamazlar.

b) Önce onların payı verilir. Kalan diğer pay sahiplerine ve mirasçılara bölüştürülür.  

Kocanın durumu: İkidir.

a) Ölenin çocuğu varsa koca dörtte bir alır.

b) Ölenin çocuğu yoksa koca ikide bir alır.

Kadının durumu:

a) Ölenin çocuğu varsa kardın sekizde bir alır.

b) Ölenin çocuğu yoksa kardın dörtte bir alır.

Mirasçı olabilen paycılar:

a) Mirasçı olabilen pay sahipleri, sadece mirsaçı olanların payları verildikten sonra kalandan paylarını alırlar.

b) Önce paylar bölüşülür, artan olursa bunlar paycı olmaktan çıkıp mirsaçı olurlar.

Babanın durumu: İkidir.

a) Annesi sağsa ve oğlu varsa veya iki kızı varsa altıda bir alır.

b) Oğlu yoksa veya yalnız bir kızı varsa veya iki kızı var ve anası ölmüşse mirasçı olur.

Annenin durumu: İkidir.

a) Oğlu var veya iki kızı var ve babası sağsa altıda bir alır.

b) Oğlu yoksa, yalnız bir kızı varsa veya iki kızı var ve babası ölmüşse mirasçı olur.

c) Mirasçı  iken kendisinin en çok bir babanın ise en az iki çocuğu varsa mirasçı olmaktan düşüp pay sahibi olur.

Baba babanın durumu:

a) Baba yok, çocukları da yoksa ama torunları veya kardeşleri varsa altıda bir pay alır.

b) Baba yok, çocukları veya torunları veya kardeşleri de yoksa mirasçı olur.

c) Baba var veya çocuğu varsa pay alamaz ve mirasçi olmaz

d) Baba yok, pay sahipleri de paylarını almış ve birşey artmışsa pay sahibi olmaktan düşer mirasçı olur.

Anne annenin durumu:

a) Anne yok, çocukları da yoksa ama torunları veya kardeşleri varsa altıda bir pay alır.

b) Anne yok, çocukları veya torunları veya kardeşleri de yoksa mirasçı olur.

c) Anne var veya çocuğu varsa pay alamaz, mirsaçı olmaz.

d) Anne yok, pay sahibleri de paylarını almış ve birşey artmışsa pay sahibi olmaktan düşer, mirasçı olur.

e) Mirasçı iken kendisinin en çok bir çocuğu varken babasının en az iki çocuğu varsa mirasçı olmaktan düşer, pay sahibi olur ve altıda bir alır.

  Kızların durumu:

a) Birden fazla kız varsa karı veya kocanın payı çıktıktan sonra üçte ikisini aralarında bölüşürler.

b) Ölenin oğlu varsa paycı olmaktan çıkar, mirasçı olurlar.

Bir kızın durumu:

a) Bir kız varsa karı veya kocanın payı düşüldükten sonra  ikide bir alır.

b) Ölenin oğlu varsa paycı olmaktan çıkar mirsaçı olur.          

Temsil yoluyla pay sahibi olanlar:

a) Bir mirasçı daha önce ölmüşse onu temsilcileri temsil edip paylarını aralarında bölüşürler.

b) Temsilciler mirasçı iseler onlar da temsil olunurlar. Paycılar temsil olunmazlar, onların payları mirasçılara kalır.

Kadını temsil edenler:

a) Daha önce ölmüş herhangi bir kadın mirasçıyı bir çocuk temsil ediyorsa onun payının yarısını alır, kalanı mirsaçılarındır.

b) Daha önce ölmüş herhangi bir kadın mirasçıyı birden fazla çocuk temsil ediyorsa  payının tamamını kadın erkek eşit olarak aralarında bölüşürler.

Erkeği temsil edenler:

a) Oğlu varsa birlikte mirasçı olurlar.

b) Oğlu yok, iki kızı varsa üçte ikisini temsilen alırlar ve aralarında bölüşürler     

c) Oğlu yok, bir kızı varsa yarısını temsilen alır. Kalan mirasçilarındır. d) Oğlunun oğlu varsa oğul tam olarak temsil olunacağından kızları da varis olur.  Mirasda  erkek torunların uzaklığı etki etmez.

Mirasçılar:

a) Mirasçılar pay sahiplerinin payları ayrıldıktan sonra kalanı aralarında bölüşürler.

b) Mirasçılardan biri daha önce ölmüşse temsilcileri hakları kadar yerine geçerler.

c) Mirasta erkek kadının iki katını alır.

d) Miras yukarıya doğru değil, aşağıya doğru gider. Aşağısı yoksa bir yukarı çıkıp onun aşağısına gider.

e) Mirasta erkek varislere düşen toplam pay kadınlara düşen toplam payın üçte birinden az olmaz.      

Mirasçılar:

Oğullar:

Mirasçıların oğulları asaleten veya temsilen her zaman tam mirasçıdır. Pay alamazlar. Oğul varken mirasçıların payı terekenin yarısından az olmaz.

Kızlar:

Kızlar, oğul veya mirasçı temsilci varsa mirsçı olurlar yoksa en yakını iseler pay alırlar, daha yakın pay sahipleri varsa pay alamazlar. Miras sahiplerinin yakınlığı pay sahiplerinin temsilen haklarını iptal etmez.

Baba:

Oğul yoksa, kızlar var iken bakiye kalıyorsa baba, oğul yerine annesi ile birlikte mirasçı olur. Daha önce ölmüşse onun mirsçıları onu temsil eder.

Anne:

Oğul yoksa kızlar var da bakiye artıyorsa anne, baba ile birlikte mirasçı olur.  Daha önce ölmüşse çocukları tarafından temsil olunurlar.

Kendisinin bir babanın birden fazla çocuğu varsa mirsçı olmaktan çıkıp pay sahibi olur. Çocuğu  birşey alamaz.         

Baba anneler:

Baba anneler pay sahibi olamazlar; ancak, babaları varis oluyorsa onlar da mirasçı olur. Anne anneler varis olmaz, paylarını alırlar.

Azat eden:

Azat edilen ölmüşse ve varisleri yoksa azat eden baba hükmündedir. Azat eden kadınsa anne yerine geçer ve buna göre miras paylaştırılır.

Azat edilen:

Azat eden ölmüş ve azat edenin mahrem varisleri yoksa azat edilen, oğlu veya kızı gibi mirasçı olur.

Sözleşmeli varisler:

Usul veya furuu bulunmayan kimseler vasiyet yoluyla kendilerine pay sahibi nasbedebilirler. Bunlar da azatlılar hükmüne tabidir. Sözleşme yoluyla mirasçı kılınamazlar.

Mahrem olmayan mirasçılar:

Mahrem olmayan mirasçılar yalnız erkeklerdir. Kadınlar da temsil yoluyla pay sahibi olurlar. Mahrem olmayan mirasçılarla beraber mahrem olan en yakın akrabalar da pay sahibi olurlar. Bir kişi ise yarısına, iki kişi ise hepsine pay sahibi olur.

Şeceresi bilinmeyen:

Şeceresi bilindikçe gerisin geriye gidilerek onların mirasçılarına bölüştürülür. Şeceresi bilinmiyorsa dini dayanışma ortaklığı varis olur.      

SORU:1- Mirasın  sübüt sebepleri nelerdir?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Akrabalık (rahm), nikah ve vela olmak üzere üçtür.

Karagülle- Neseb, rahm (akrabalık), nikah ve velayet olmak üzere dörttür. Neseb ailedeki nafaka mülkiyeti sebebiyle erkeklere daha çok pay verilme nedenidir. Rahmde ise erkek kadın eşittir.

   SORU:2- İrse mani sebepler kaç tanedir?  

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Dörttür: Kölelik, katl, ihtilafi din ve nübüvvet.

Malik- Dörttür, kölelik, katl ve ihtilafi din.

Karagülle- İrse mani sebep dörttür. Kölelik, katl, dinde ve devlette ihtilaf.

  SORU:3- Peygamberlere varis olunabilir mi?

Nunma, Malik, şafii ve Ahmet- Olunamaz, terekeleri sadakadır, müslümanlara harcanır.

Şiiler- Varis olunur.

Karagülle- İnsanlık, devlet, il ve bucak başkanları, başkan seçildiklerinde mamelekleri mevkuf hale gelir. Başkanlar olarak şirketi mufavade kurmuş olurlar. Mamelekleri başkan oldukları kuruluşun mameleki ile birleşir. Kendileri öldüklerinde kattıkları mallar varislerine kalır. Kendilerine israf etmeden harcarlar.

SORU:4- Erkeklerden kimler mirasçı olur?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Baba, babanın babası, oğul, oğlun oğlu, babadan kardeş, babadan kardeşin oğlu, babadan amca, babadan amcanın oğlu, koca, azat eden olmak üzere on tanedir.

Karagülle- Erkeklerden mirasçı olanlar oğul, oğulun oğulları, baba, babanın babaları, babadan kardeş, babadan kardeşlerin oğulları, babadan amcalar, kardeşleri babadan amca çocukları, azat eden ve edilen olmak üzere on tanedir.  Koca nesep mirasçısı değildir. Ezat edilen nesep mirasçısıdır. Erkek mirasçılar daha önce ölmüşlerse onların erkek çocukları aynen temsil ederler. Kadın mirasçılar daha önce ölmüşlerse erkek olsun kız olsun tek mirasçı ise yarıya, birden fazla mirasçı ise tamamen temsil olunurlar ve aralarında eşit bölüşürler.

SORU:5- Kadınlardan kimler mirasçı olur?

Nunma, Malik, Şafii ve Ahmet- Anne, baba anneler, kızlar, oğulların kızları, eşler ve azatlılar, babaların anneleri, kız kardeşler olmak üzere yedidir.

Karagülle- Anne, baba anneler, kızlar, oğulların kızları, kız kardeşler,  erkek kardeşin kızları, azat eden ve azat edilen olmak üzere sekizdir.

Bunların dışında anne ve babanın, karı ve kocanın, kızların anadan kardeşlerin payları belirlenmiştir.

SORU:6- Mirasta belirtilmiş paylar nelerdir?

Numan, Malik, Şafii, Ahmet ve Karagülle- Yarım, dörtte bir, sekizde bir, üçte iki, üçte bir ve altıda bir olmak üzere altıdır.

SORU:7- Kitapta payları belirtilmeyen mirasçılar kimlerdir?

Nunma ve Ahmet- Annenin babası, payları belirtilmeyen neneler ve dedeler. Kızların çocukları, kardeşlerin kızları, anadan kardeşlerin oğulları, anadan amcalar, amca kızları, teyze kızları, ve bunların oğulları varis olurlar. (Ali, İbni Mesut, İbni Abbas)

Malik ve Şafii- Annenin babası, payları belirtilmeyen neneler ve dedeler. Kızların çocukları, kardeşlerin kızları, anadan kardeşlerin oğulları, anadan amcalar, amca kızları, teyze kızları ve bunların oğulları varis olmazlar, devlete kalır. (Ebubekir, Ömer, Osman, Zeyt, Zuhri, Evzaı, Ebu Davut)

Karagülle- Miras ikiye ayrılır. Yarısı mirasçılara, yarısı da vasiyet ehline kalır. Vasiyet ehli daha önce ölmüş ise onun payı da mirsçılara kalır.

Vasiyet ehli üçtür. Anne, baba ve eştir. Vasiyet payı yakınlı varken uzağa gitmez.  Oğullar varken dede vasiyet payı almaz. Dede torunlarla altıda birini paylaşır. Kardeşlerle beraber dedeler de altıda bir alırlar.  

SORU:8- Kitapta sayılmayan mirasçılar ne zaman mirasçı olurlar?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Kitapta sayılmayan mirasçılar, pay sahipleri ve asabe yok olduğunda mirasçı olurlar.

Sait İbni Müsayyeb- Dayı kız kardeşler mirasçı olur.    

Karagülle-  Kitapta sayılmayan mirasçılar, pay sahipleri ve asabe  yok olduğunda mirasçı olurlar. Asabe varsa bakiye asabeye kalır. Asabe yoksa miras en yakın akrabalar arasında eşit olarak bölüşülür. Kız veya kız kardeşleri, bakiyeden de pay alırlar. Asabe mirası, kardeş ve amcalar yeğenler yoksa azatlılara kalır. Onlar da yoksa amca çocuklarına kalır. Bilindiği takdirde bu devam eder.  

SORU:9- Pay sahiplerinden sonra bakiye diğer pay sahiplerine reddedilebilir mi; bakiyesi ne olur?

Numan ve Ahmet- Ana veya kız kalsa bütün mallar onlara kalır. Paylarını alır, bakiyeye varis olurlar.

Malik- Ana veya kız kalsa paylarını üçte bir veya yarım alırlar, kalan beytül malındır.    

Şafii- Ana veya kız kalsa paylarını üçte bir veya yarım alırlar, kalan beytül malındır. Zevilerham varis olmaz, paylar red olunmaz da. (Osman, Ali, İbni Abbas ve İbni Mesut.)

Karagülle- Pay sahibleri paylarını aldıktan sonra kalan mirasçılara bölüşülür. Pay sahipleri paylarını aldıktan sonra bakiye kalmıyorsa onunla amel edilir. Kalıyorsa pay sahiplerinden belirtilenler mirasçı olur, pay sahipliğinden düşerler.  Red yoktur, beytülmale de kalmaz.

  SORU:10- Müslim kafire, kafir müslime varis olur mu?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Müslim Kafire kafir müslime varis olmaz.

İbni Müseyyeb ve Nehai- Müslim kafire varis olur, kafir müslime varis olmaz.

Karagülle- Bedelli nöbetliye, nöbetli bedelliye varis olmaz. Mülkiyette farklı hukuklara tabidirler. Bedelliler haraç, nöbetliler öşür öderler. Bedellilerin elinden toprak alınmaz, haraçlıların elinden toprak  devletçe alınabilir. Haraçlı toprak, öşürlü toprağa dönüşür, öşürlü toprak haraçlı toprağa dönüşmez. Haraçlılık savaştan sonra tesbit edilir. İlk yerler ise ihya edene göre tesbit edilir. Öşür arazisinde ihya için izne gerek yoktur, haraç arazisinin ihyasi izne tabidir.

SORU:11- Mürtedin malı mirasçılar tarafından taksim edilebilir mi?

Numan- İrtidat ettikten sonra kazandığı mallar beytülmalın, daha önceki malları mirasçılarındır.

Malik, Şafii ve Ahmet- Önce kazandığı malların hepsi beytülmalındır.

Muhammet ve Ebu Yusuf- Mürtedin İslam veya daha sonra kazandığı malların tamamı varislerinindir.

Karagülle- Bir kimse nöbetlilikten bedelliliğe geçse, hakemlerin kararlarını dinlemeyip askeri infaza havale edilse bütün malları ganimettir. Varislerin payı yoktur. Bedellilikten nöbetliliğe geçse veya devletini değiştirse malları kendisinindir.   

SORU:12- Katil maktule varis olur mu?

Numan, Şafii, Ahmet ve Karagülle- Amden katil, maktule varis olmaz, hataen katil de varis olmaz.

Malik- Amden katil maktule varis olmaz; fakat, hataen katil varis olur.  Diyetten pay almaz.

SORU:13- Farklı dine mensup kafirler birbirne varis olur mu?

Numan ve Şafii- Varis olur.

Malik ve Ahmet- Varis olmaz.

Karagülle- Farklı dine mensub olanlar birbirine varis olurlar. Devletleri ayrı ise varis olmazlar. Bedelli olanlarla olmayanlar birbirine varis olmazlar. Bu bedellilik devlet içinde söz konusudur.

SORU:14- Birlikte ölenler birbirne varis olur mu?

Numan, Malik ve Şafii- Birklikte ölen veya birlikte öldüğüne hükmedilenler birbirine varis olmazlar.

Ahmet- Birbirine varis olmazlar. (Doğuştan gelen mallara varis olurlar.)

Ali, Şureyh, Şabi, Nehai- Kendisine irsen gelen mallarda birbirine varis olurlar, sonradan kazanılanlara varis olmazlar. Birklikte ölen veya birlikte öldüğüne hükmedilenler birbirine varis olmazlar.

Karagülle- Pay sahipleri paylarını alamazlar. Herkes kendi tarafının payını alır. Miras kısmında ise iki taraf birbirine varis olurlar; çünkü, temsil yolu açıktır.

SORU:15- Köle kısmen azadlı ise varis ve muris olabilir mi?

Numan, Malik ve Şafii- Olamaz.

Ahmet- Hürriyetteki payı nispetinde varis olunur.

Ebu Yusuf, Muhammed ve Muzni- Hürriyetteki payı nisbetinde varis olur.

Karagülle- Köle kısmen azadlı ise mükatep köledir. Mukatep köle öldüğünde borcundan fazlası kalırsa muris olur. Kendisi de varis olur. Mezun köle ise muris ve varis olamaz.

SORU:16- Kafir, katil ve mürted kardeşler annenin payını azaltırlar mı?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Azaltmazlar.

Karagülle- Bedellilik, ülke farklılığı, katl ve irtidat halinde kardeşler annenin payını altıda bire indirmezler.

  SORU:17- Kardeşler baba ile birlikte varis olabilirler mi?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Olmazlar.

İbni Abbas- Olurlar. (Haczettiklerini alırlar.)

Karagülle- Kardeşler baba ile birlikte varis olmazlar. Ölümüyle miras onlara geçer. Annenin en çok bir çocuğu, babanın da en az iki oğlu olsa ve ölenin çocukları olmasa annenin payı altıda bir düşer.

SORU:18- Babanın annesi baba sağken varis olur mu?

Numan, Malik ve Şafii- Olmaz.

Ahmet- Olur; tek başına ise altıda bir alır, anne anesi ile beraber ise bölüşürler.

Karagülle- Baba annesi hiçbir zaman pay sahibi olamaz. Baba babası mirasçı olursa o da mirasa iştirak eder ve payın yarısını alır. Daha önce ölmüşse bir çocuğu varsa altıda biri birden fazla çocuğu varsa üçte biri ile temsil olunur.  Anadan amcaları en çok bir babadan amcalar en az birden fazla ise altıda bir alır. Daha üst babadan dedeler için de kıyas budur. Bu miras payına annenin sağlığı veya ölümü etki etmez. Baba varken baba anne pay almaz. Baba baba da almaz.

SORU:19- İki kardeşi varsa annenin mirastaki payı kaçtır?

Nunma, Malik, Şafii ve Ahmet- Altıda birdir.

İbni Abbas- İki kardeşi varsa annenin payı altıda bire düşmez, üç kardeşte düşer.

Karagülle- Annenin bir çocuğu varsa, babanın iki oğlu varsa ve ölenin çocukları yoksa ananın mirastaki payı altıda birdir. Bu takdirde babanın annesi de aynı durumda iken altıda birdir. Eğer pay sahibine dönüşürse aynı durumda olan baba anne  altıda bir de almaz. Biz almasını istihsanen tercih ettik.

SORU:20- Kocası, anne ve babası sağ iken ölen birinin annesi mirastan nasıl pay alır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Kocanın payı düşüldükten sonra kalanın üçte birini alır.

İbni Abbas- Tüm malın üçte birini alır.

Karagülle- Kocası, anne ve babası sağ iken ölen birinin annesi mirası kocanın payı düşüldükten sonra üçte bir olarak alır. Anne ve baba altıda birlerini de karı kocanın payı düşüldükten sonra alırlar. Çünkü karı koca payı mihir sebebiyle borca yakındır. Borç mirastan öncedir. Nitekim paylarda da akrabalık ilişkilerinden dolayı borca mirastan daha yakındır. Bu sebeple önce paylar verilir, sonra miras dağıtılır.

Kur’an’da mirasçılardan “feridaten”, karı koca ve pay sahiblerinde “vasiyyeten” diyor. Bunlar arasında bir fark olmalıdır. Bu fark birinin diğerinden önceliği olarak anlayabiliriz. Vasiyet farzdan öncedir. Zira miras pay sahiplerine verildikten sonra belirlenmiştir. Öyleyse karı kocanın payı da   kıyas yoluyla pay sahiplerinden öncedir. Hikmeti ve illetiyle tesbit edilmiş oluyor.

SORU:21- Eş ve anne ile babası sağ iken ölen birinin annesinin mirası, eşinin payı düşüldükten sonra kalandan mı alır?

Numan, Malik, Şafii, Ahmet ve Karagülle- Kalanın üçte birini pay olarak alır.

İbni Abbas- Tüm malın üçte birini alır.

Şureyh ve İbn Sirin- Tüm mal varlığının üçte birini alır.

SORU:22- İki kızın payı kaçtır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- İki kız terekenin üçte ikisini alır.

İbni Abbas- İki kız terekenin üçte ikisini alır. (İkide bir alır, üç olurlarsa üçte ikisini alır.)

Karagülle- Birden fazla kızlar terekeden değil, karı kocanın payları düşüldükten sonra bakiyeden sonra üçte iki alır. Avliyeyi bu ortadan kaldırır.

SORU:23- Oğlun kızlarına halaları ile birlikte pay düşer mi?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Üçte ikisinden fazla bakiye kalırsa, oğulların kızlarına halalarının yanında pay düşer.

Karagülle- Bir kişi ölse ve daha önce ölmüş oğlundan da kız torunları kalsa kız torunlar halaları yanında mirasçı olurlar. Halalar ve kızların hepsine toplam mirasın 2/3’ü kalır. Oğullara iki pay verilmek üzere önce miras kardeşler arasında bölüştürülür. Oğlun bir kızı varsa ona düşen payın yarısını birden fazla kızları varsa üçte ikisini alırlar. Kalan halaların arasında eşit olarak bölüştürülür. daha önce ölen kız ise önce sağmış gibi bölüştürülür. Bir çocuğu varsa kendisine (annesine) düşen payın yarısını iki çocuğu varsa tamamını alır.

SORU:24- Oğulların kızlarına ne zaman pay düşer?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Kendileri seviyesinde veya daha aşağı bir erkek varsa kendileri asabe olur. Kendileri ve kendilerinden yukarısı ile bire iki bölüşürler.

İbni Mesut- Bakiye anadan kardeşlerindir, babadan kardeşlere ait değildir.

Karagülle- Oğullar, oğulları ile tam temsil olunurlar ve mirasçıdırlar. İki kız üçte ikisi ile, bir kız yarısı ile babalarını temsil ederler ve pay sahibi olurlar. Kızlar çocukları tarafından bir çocuk ise yarısı ile, iki çocuk ise tam temsil olunur ve pay sahibi olurlar. Kızların torunları zevilerham (mirasçı veya pay sahibi olmayan mahrem yakınlar) olurlar.

SORU:25- Kardeşler, kızlarla beraber asabe midir?

Nunma, Malik, Şafii ve Ahmet- Asabedır.

İbni Abbas- Asabe değildir.

Karagülle- Kardeşler, kızlarla beraber asabedir. Anne babalarını temsil ederek bakiyeyi paylaşırlar. Anneden kardeşler annenin, babadan kardeşler babadan, anne ve babadan kardeşler hem anneden, hem de anne babadan pay alırlar.

SORU:26- Bir kadın ölse koca, anne, anadan kardeşler ve anne babadan bir çocuk kalsa mirası nasıl taksim edilir?

Numan ve Ahmet - Koca yarısını alır. Anne altıda bir alır. Anadan kardeşler altıda bir alırlar. Anababadan kardeş birşey almaz.

Malik ve Şafii- Koca yarısını alır. Anne altıda bir alır. Anadan kardeşler altıda bir alırlar. Anababa kardeş onlanlara verilen paya ortak olur.

Ömer, Osman,  Zeyd, Aişe, Zuhri, İbni Müseyyeb ve Cemaat- Koca yarısını alır. Anne altıda bir alır. Anadan kardeşler altıda bir alırlar. Anababa kardeş, kardeşlere verilen paya ortak olur.

İbni Abbas ve İbni Mesut- Koca yarısını alır. Anne altıda bir alır. Anadan kardeşler altıda bir alırlar. Anababa kardeş, kardeşlere verilen paya ortak olur. (Ortak olmaz.)

Ali- Koca yarısını alır. Anne altıda bir alır. Anadan kardeşler altıda bir alırlar. Anababa kardeş kardeşlere verilen paya ortak olmaz.

Karagülle- Koca mirasın yarısını alır. Kalan mirasın 1/3’ü annenin ve 2/3’ü anne babadan erkek kardeşindir. Anneleri sağ olduğu için anneden kardeşler birşey almaz.

SORU:27- Baba babasının payı ne kadardır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Altıdabirdir.

Karagülle- Dedenin payı babası ölmüşse öz çocuğu yoksa altıda birdir. Kardeşleri de yoksa varistir. Dede önce ölmüşse çocukları tarafından temsil edilir.

SORU:28- Babaannenin payı ne kadardır?

Numan- Babaannenin ve onun annelerinin payı altıda birdir. Baba babasının annesi de varis olur.

Malik- Babaannenin ve onun annelerinin payı altıda birdir. Baba babasının annesi varis olmaz.

Şafii- Babaannenin ve onun annelerinin payı altıda birdir. Baba babasının annesi de varis olur. (Olmaz.)

Ahmet- Babaannenin ve onun annelerinin payı altıda birdir.

İbni Abbas- Baba anneleri annelerinin yerine geçerler ve üçte  birini alırlar.

Karagülle- Babaannelerin payları yoktur. Anne anneleri bu payı alırlar. Ancak anneleri ölmüş ve birden fazla çocuk bırakmamışsa bakiyede baba babası ile birlikte babaanne varis olur ve anne yerine geçerler.

SORU:29- Baba tarafından büyükanne, anne tarafından büyükanneden daha yakınsa altıda birin tamamını kim alır?

Numan ve Ahmet- Kim yakınsa altıda birin tamamını o alır.

Malik ve Şafii- İkisi bölüşür.

Zeyd ve İbni Mesud- İkisi bölüşür.

Karagülle- Baba tarafından büyükanne, anne tarafından büyükanneden daha yakın olsa da annenin payından birşey almaz. Babası mirasçı olur ve çocukları olmasa babaanne de mirasçı olur. İki birli bölüşürler.

SORU:30- Baba babası kardeşlerle birlikte mirasçı olur mu?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Olur.

Ebubekir, İbni Abbas, Aişe, İbni Zubeyr, Mervan, Muaz, Ebu Musa ve Derda- Olmaz, onu mirastan düşürürler.

Karagülle- Baba babası kardeşlerle birlikte pay sahibidir, çocuklar ise temsilen mirasçıdır.

SORU:31- Anne babadan kardeşler, babadan kardeşler sebebiyle  dedelerinin payını üçte birden aşağı düşürmemeleri halinde dedelerine iade ederler mi?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Dedelerine iade ederler.

Ali- İade etmezler.

Karagülle- Bu ifadelerinden ne kasdettiklerini anlayamadım. Ancak babadan kardeşlerin mirası babalarının temsilcileri olmaları, anadan kardeşlerin mirasları annelerinin temsilcileri olmaları sebebiyledir. Hem anneden hem babadan kardeş olanlar, ayrı ayrı iki tarafın da temsilcisi olurlar. Dede  kardeşlerle beraber pay sahibidir. Erkek kardeş ve oğulları olmaması halinde dede paylardan artık varsa dede paycı olmaktan çıkıp baba annesi ile birlikte mirasçı olur. Dede kardeşlerinin oğulları ile beraber olursa babaannesinin payı 1/6’ya düşer ve yeğenler dedelerinden artan kısmı almazlar.

SORU:32- Koca, anne, dede, anababadan veya babadan kızkardeşin mirası nasıl bölünür?

Numan- Koca 1/2, anne 1/3 alır ve  kalan dedenin olur, kardeşler pay almaz.

Malik, Şafii ve Ahmet- Koca 1/2, anne 1/3, dede ile kızkardeşler 1/2 esası içinde bölüşürler.

Karagülle- Koca yarısını alır, kalanın yarısı kızkardeşe, üçte biri anneye ve altıda biri dedeye aittir. Babaannesinin payı yoktur. Çünkü mirasçı olarak değil, pay sahibi olarak mirasa katılır.

SORU:33- Paycılık ve mirasçılık birleşse hangisi tercih edilir?

Numan ve Ahmet- İkisi ile de varis olunur.

Malik- Hangisi daha fazla ise o tercih  olunur.   

Şafii- En fazla hangisi düşerse o tercih olur.     

Karagülle- Pay sahipleri payları aldıktan sonra bakiye kalıyorsa ve mirasçı oluyorlarsa mirastan da alırlar. Temsilen pay sahipleri olanlar mirasçı oluyorlarsa paylarını da alırlar.  

SORU:34- İki amca oğlundan biri aynı zamanda anadan kardeş ise miras nasıl paylaşılır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Anadan kardeş olarak 1/6 alır, kalanı aralarında bölüşürler.

Karagülle- Anadan kardeş 1/6 payını anasını temsilen alır, amca oğlu olarak da diğeri ile mirasçı olur. Paycılar aynı zamanda mirasçı olamazlar. Temsilcileri ise aynı zamanda mirasçı olabilirler.

SORU:35- Evlatlık yoluyla irs sabit olur mu?

Numan- Olmaz. Böyle bir anlaşma yapılmışsa ve diyet ödeme söz konusu olmamışsa akdi bozma yetkisi vardır.

Malik, Şafii ve Ahmet- Olmaz.

Karagülle- Evlatlık yoluyla irs sabit olmaz; ancak kimsesi yoksa veya kimse onu kabul etmiyorsa kim onu sahipleniyorsa ve mirasçısı yoksa o ona mirasçı olur.

            Miras akdi batıldır. Vasiyet hükümleri yürürlükte olur. Babasız çocukların velisi annesinin asabesidir

SORU:36- Babasız çocuğun malları kime kalır?

Numan- Annesine kalır.

Malik, Şafii ve Ahmet- Üçte biri annesine, kalanı beytülmale kalır.

Karagülle- Baba tarafı bulunmayan kimselerin velileri ana tarafıdır ve anasının asabesine kalır. Üçte biri annenindir ve dayı baba yerine geçer.

SORU:37- Avliye nedir?

Numan, Malik, Şafii, Ahmet ve Karagülle- Alacaklılara mamelek yetmediği zaman payları oranında tenzilat yaparak bölüştürme avliyedir.

SORU:38- Mirasta avliye uygulanır mı?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Mirasta avliye uygulanır.

Karagülle- Mirasta avliye uygulanmaz. Avliyelik hal hiç olmaz. Önce karı veya kocanın payı verilir, kalan pay sahiplerine bölüştürülür. Geri kalan da mirasçılara verilir.

Nisa Süresi 11. ayette mirasçılar sayılmıştır. Onlardan mirasçı olmadıkları zaman alacakları payları belirtmiştir. “Feridaten minellah” diyerek ayeti taçlamıştır. 12. ayette ise hiçbir zaman mirasçı olmayıp sadece pay sahibi olanlar sayılmıştır. Bunlar karı, koca ve anadan kardeşler olarak zikredilmiştir. Bu ayeti de “vasiyyeten minellah” olarak taçlamıştır.

Fariza ile vasiyet ayrı kelimelerdir. Mutlaka ayrı manaları vardır. İlk akla gelen birinin önce olmasıdır. Vasiyet farizadan öncedir. Çünkü “min badi vasiyyetin” diyerek mirasın vasiyetten sonra olacağı ifade edilmiştir. O halde önce pay sahiplerine verilecek kalan mirasçılara taksim edilecek, bunda icma vardır. Bunun başka türlüsü de zaten mümkün değildir.

Bunun hikmeti ise payların ıvaz karşılığı olmasıdır. Bilkuvve karşılıklı vecibeler nedeniyle paylara sahip olunuyor. Herkes verdiği kadar almalıdır. O halde paylar artıp eksilmez. Miras ise ihtiyaç karşılığıdır. Bu da nafaka teminidir. Ivaz karşılığı, ıvaz karşılığı olamayandan öncedir. Karı koca mirasında bilfiil ıvaz da vardır. Miras mihir alacağı karşılığı konmuştur. Dolayısıyla  önceliği olması gerekir. Sonra “min badi vasıyyetin” sözüyle karı koca payı ile anadan kardeşler payını ayırmıştır. Oysa 11. ayette böyle bir ayırım yoktur. O halde karı koca payları ile anadan kardeşler arasında fark olmalıdır. Erkek çocuklar mutlak varisdir, pay sahibi olamazlar. Kızlar varisdir, tek başlarına kalırlarsa pay sahibidir. Anne baba pay sahipleridir, bakiye varsa varis olurlar. Anneden kardeşler ise temsilen pay sahibidir. Karı koca ise asaleten pay sahibdir. Kur’an bu tasnifi “faridaten” ve “vasiyyeten” sözleri ile “vasiyyeten minellahi” sözleri ile yapmıştır. Avliyeye gerek kalmamaktadır. Allah’ın sözlerinde yetmezlik olamaz.  

  İbni Abbas avliyeyi kabul etmemiştir. Hazreti Ömer’in uygulamasını yanlış bulmuştur. “Hayatında neden itiraz etmedin” demelerine karşılık olarak “Korktum” demiştir. Cemaat, “cemaatle beraber iken söylediğin, münferiden söylediğinden daha kıymetlidir”, demiş ve icamı bozmamışlardır. Allah İbni Abbas’dan razı olsun ki, icmaa muhalefet etmiş ama kimse onu tekfir etmemiştir. Herhalde bana saldıracaklar da hezimete uğrayacaklardır. Ömer (RA) istidlal etmemiş, istihsan etmiştir. Biz istidlal ediyoruz.

SORU:39- Avliye ne zaman olur?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- İki kız, koca, anne babanın toplamı 9/6; iki kız, eş, anne babanın toplamı 15/12; benzer yollar 3, 6, 12, 4, 20 üzerinde oluşur.

Karagülle- Avliye pratik bir bölüşümdür. Alacaklılar için bunun uygulaması mümkün değildir.

SORU:40- Düşük kimdir?

Numan- Hareket, nefes, aksırma canlı doğmasına delalet eder.

Malik- Hareket, nefes, aksırma canlı doğmasına delalet etmez, uzun zaman kalması yahut emmesi gerekmektedir. (Yeterlidir.)

Şafii ve Ahmet- Hareket, nefes, aksırma canlı doğmasına delalet etmez, uzun zaman kalması yahut emmesi gerekmektedir.

Karagülle- Ciğerlerin genişlemesi canlı doğduğuna delalet eder.

SORU:40- Hunsa kimdir?

Numan ve Şafii- Hunsa erkelik ve kadınlık uzuvlarını birlikte taşıyandır. Hangi organdan sidik geliyorsa o cinsden sayılır. İkisinden geliyorsa önceki muteberdir. İkisinden gelmesi baştan beri oluyorsa işkal devam eder. Sakalın çıkması, kadınla birleşebilmesi erkekliğine; erkekle birleşebilmesi, sütün gelmesi, hayız olması kadınlığına delalet eder. Bunlar da olmazsa müşküldür.

Malik ve Ahmet- Hunsa erkeklik ve kadınlık uzuvlarını birlikte taşıyandır. Hangi organdan sidik geliyorsa o cinsden sayılır. İkisinden geliyorsa önceki muteberdir. İkisinden gelmesi baştan beri oluyorsa ekseriyetle nereden geliyorsa,  o da belirlenemezse hunsalık devam eder.     

Karagülle- İki cinsi organında çalışmaması hallerinde veya iki organın da çalışma hallerinde hunsa müşkül bir konudur. Müşkül olanın hukuku erkeklikten veya kadınlıktan doğuyorsa onu istihkak etmez. Bir hakkı var ise onu da kaybetmez. Diğer durumlarda galip olan uzvun hükümleri geçerlidir.

Cinsi galibiyet ameliyatla ortaya çıkabilir.

SORU:41- Hunsanın mirası nasıldır?

Numan- Hunsanın mirası kadın mirasıdır.

Malik ve Ahmet- Erkeğin yarı payı, kadının da yarı payı verilir

Şafii- Erkek kardeşe yarım verilir. Hunsaya altıda iki verilir. Üçte biri bekletilir, belirlenince varis kılınır.

Karagülle- Hunsanın gelecekteki durumu iki bilirkişi tarafından belirlenir. Erkek uzvu ile çocuk yapacaksa erkek; kadın uzvu ile çocuk yapacaksa kadındır. İkisi ile de çocuk yapabilecekse hem erkek hem kadındır. Hiçbirisi ile çocuk yapamıyacaksa kadın hükmündedir. Mirastaki fazlalık erkeklikten gelen bir özellik olup hunsalar bu haktan yararlanamazlar.

SORU:42- Cinsiyet değiştirmesi halinde nasıl miras alır?

Numan- Cinsiyet değidirmesi halinde miras durumu ne olur.

Malik- Cinsiyet değidirmesi halinde miras durumu ne olur.

Şafii- Cinsiyet değidirmesi halinde miras durumu ne olur.

Ahmet- Cinsiyet değidirmesi halinde miras durumu ne olur.

Karagülle- Cinsiyet ve neseb tek şahit ile tesbit edilir. Neseb için kadın şahidin şehadeti gerekir. Aksi çift şahidle isbat edilebilir. Cinsiyet değişmesi de böyledir. Mirasta hüküm varoldukları zamana göre uygulama yapılır

Çocuğu olmayan hunsa mirasta kadın sayılır.

SORU:43- Hunsalık ne ile tesbit edilir?

Numan-

Malik-

Şafii-

Ahmet-

Karagülle-

SORU:44- Bir kimsenin bir oğlu bir de hunsa kalsa nasıl varis olurlar?

Malik ve Ahmet- Bir kimsenin bir oğlu ve hunsası kalsa hunsa erkeğin aldığının yarısını alır ve kadının da aldığının yarısını alır. 1/3 ve 1/4 erkeğin olur; ¼ ve 1/6 da hunsanın olur.

Karagülle- Hunsa kadın mirası alır.