ŞİRKETİ KIRAZ

ŞİRKETİ İAŞE

ŞİRKETİ KESB

Şirketi Annan     Şirketi Mülk     : Şirketi Sebil

                            Şirketi Emval   : Şirketi Seyl

                            Şirketi Amal     : Şirketi İmaret

                            Şirketi Vucuh   : Şirketi Velayet

Şirketi Muamele     Şirketi Mudarebe

                                Şirketi Musanaa

                                Şirketi Muzarara

                                Şirketi İnşa

Su, sıcak su, buhar ile elektrik ve gaz  

Yol, kanalizasiyon, çöp

Telefon, bilgisayar, radyo ve televiziyon altyapı ortaklıklarını oluşturur.     

Bunlarda hepisinin ortak sorumlusu belirlenir. Yıllık olarak ona ihale edilir.  

İŞLETME ORTAKLIĞI

Sitelerde kamu vakıfları kurulur. Bu vakıflar, elektrik, su, gaz, sıcak su, buhar benzeri tesisler döşer, bunları satın alır, fabrika ve işyerlerine ulaştırılar. Taşıma karşılığı olarak üretimden pay alırlar. Payların yarısını bu hatta hizmet verenlere kandilerin ……..

Sitelerde telefon, yol, kanalizasiyon ve çöp vakıfları kurulur. Bu vakıflar, ………  

ŞİRKET-İ KIRAZ

Şirketi kıraz çeşitleri vardır. Birinin malını satmak şirketi kırazdır. Belli fiatla satılır, iadesi kabul edilir. Hiyarlı satış hükmü geçerlidir.

Birinin malının sahibi adına satmak şirketi kırazdır. Ücret satıştan bir pay olarak belirlenir. Vekalet hükümleri geçerlidir.

Birine peşin para vererek mal satın aldırmak şirketi kırazdır. Selem hükümleri geçerlidir.

Birine kendi adına mal aldırmaktır. Ücret alınan mal ile orantılıdır. Vekalet hükümleri geçerlidir.

Sabit bir yerde getirenlerden mal alıp satın alacaklara karla satmak şirketi kırazdır. Fiyatları stoklara göre belirlemek, satılmayan malların fiyatlartını zamanla yükseltmek, çabuk satılanların fiatlarını yükseltmek ve karın çalışanlar arasında bölüşülmesi şirketi kırazdır. Tesise pay verilir.

Satın alıcı, satıcı ve mudarip, sermayedar ve tesis sahibi arasında oluşan “kıraz işletmesi” caizdir ve matluptur.

Şirketi kıraz, mal alıp satmak üzere kurulmuş bir şirkettir. Bir tarafta sermaye ortağı, diğer tarafta iş ortağı vardır. Sermaye ortakları birden çok olabilirler. Emek ortakları da birden çok olabilir. Sermaye sorumlusu bir ortak olur; iş sorumlusu da bir ortak olur.

Sermaye ortakları sermayeyi iş ortaklarına teslim eder, defterlerine yazarlar. Sermaye ana maldan başka mal cinsinden teslim edilmişse iş ortağı onu vekaleten satar ve sermaye malı haline getirir. Bunu kendi defterine yazar. Sonra şirkete bir defter tutar ve o deftere giriş, kendi defterinden çıkış yapar. Bundan şirket adına tüm alış ve satışlar bu defterde yer alır. Bu defterde kaydedilmeyen hiçbir muamele şirketi ilzam etmez. Bu defterde kaydedilmeyen belgeler geçersizdir, şahsını ilzam eder.

İş ortağı kirayı satış üzerine konan pay ile öder. Nakliyeyi ise alış üzerine konan pay ile öder. Satıcıların payları satış üzerinden verilir. Sabit kira veya ücretler iş ortağına aittir.

Bir mal alınmış, satılmış, kar doğmuşsa bu karın beşte biri elde bulunan malların fiatlarını düşürmek için kullanılır. Böylece geç satılan mal zamanla ucuzlamaya başlar ve satın alınır hale gelir. Ayrılmak isteyen ortak, her zaman ayrılabilir. Ancak mağazada bulunan her mal çeşidinden kendisine düşeni alır. Alacaklara da o oranda katılır. Tahsil edildikçe alır.      

SORU:1-Kıraz şirketinin sermayesi nedir?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Bir çeşit mal konur, onun üzerinde ticaret yapılır, o mal sonunda artmışsa kar eksilmişse zarar olur. Bu mal altın veya gümüş de olabilir.

Süleyman- Kıraz şirketine sermaye olarak bir tip mal konur. Buna ana maldır. Bunun üzerinde alış ve satış yapılır, sonunda artan kısım bölüşülür. Şirket sorumlusu mağazaya satıştan bir pay verir. Çalışanlara bir pay verir. Konan sermayenin kırkda biri devlete vergi verilir. Şirket sorumlusu dışarıdan mal alır getirir mağazaya koyar, mağazada satış yapılır. Yahut mağazaya mal getirenlerden alınır, götürülüp toptan satılır veya hem alınır hem satılır.

Sorumlunun kira ile mağaza tutması, yahut mağazada çalışanlara  ücret vermesi caiz değildir. Malları  konsinye olarak verebilir. Malları konsinye alıp satabilir. Bu alış ve satıştan dolayı doğan karlar da yine anlaşmaya göre bölüşülür. Alış ve satışları defterlere kaydeder, gerekli teminatları alır. Buna rağmen tahsili mümkün olmazsa bundan şahsen sorumlu değilidir. Ancak  normal muamele yürütmeden şahsi takdir ile verilen kar zarardan akilesi tazmin eder.     

SORU:2-Başka mallar verip “sat, sermaye yap” derse kıraz şirketi sahıh olur mu?

Numan- Sahih olur.

Malik, Şafii ve Ahmet- Sahih olmaz, fasit olur.

Süleyman- Verdiği malın en az fiyatını belirttikten sonra, başka mallar verip “sat, sermaye yap” derse kıraz şirketi sahih olur. O fiyatla satılmazsa akit kurulmamış olur. Satıncaya kadar sorumlu ortak mal sahibinin vekilidir.

SORU:3-Batık para ile şirket kurulabilir mi?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Batık para ile şirket kurulamaz.

Eşheb, Ebu Yusuf-  Batık para ile şirket rayiçde ise kurulabilir.

Süleyman- Bir mal ile tarif edilmemiş ve kamu tarafından teyit edilmemiş bir para ile şirket tesis edilemez. Ancak o para hemen ana mala çevrilir ise onunla şirket kurulur. Karz zarar mal üzerinden hesaplanır, sonunda yine mala çevrilerek ödenir. O malın mağazadan alınma fiyatı ile satın almadan hesap yapılabilir. Mağazada teslim esasdır. Bugünkü TL, Dolar, Mark ve bütün kağıt paraların hükmü budur. Ödemeler caiz, borçlanmalar caiz değildir.

SORU:4-“Beyyine ile alınan malı iade ettim” derse söz geçerli midir?

Numan- Söz yeminle geçerli olur. Irak ekolü

Malik, Şafii ve Ahmet- Söz geçerli değildir.

Süleyman- Her kişinin hesap defteri vardır. Şirkete aldığı ilk sermayeyi deftere yazar, verenler de yazar. Sonra şirket için bir defter tanzim edilir. Kendi defterinden çıkış yapıp o deftere giriş yapar. Ondan sonra artık o defterde işlem görür. Kendi adına hazır ticaret olmadığı, kar ve zarar ortağa ait olduğundan tüm alış ve satışları oraya yazar. Karşı tarafın defterlerinde de yazılır. İade ederken de defterlere yazılır. Bu şekilde yapılmayan akitlar fasit akitlerdir. Kayıtlı olanın sözü geçerlidir. Bu defterde yazılmayan şirketi ilzam etmez. Verdiği belgelerin de şirketi ilzam etmesi için imzanın şirket adına atılmış olması gerekir. Kayıtlar tarihlenmelidir. İmza, şirket devam ettiği tarihler içinde atılmış olmalıdır.

SORU:5-Bir kimse sorumluya sermayeyi teslim ettikten sonra o da onunla bir mal satın alsa ve ödeme yapmadan sermaye helak olsa parayı kim öder?

Numan- Parayı sermaye sahibi öder.

Malik, Şafii ve Ahmet- Parayı  sorumlu öder, alınan mal ona kalır.

Süleyman- Bir kimse sorumluya sermayeyi teslim ettikten sonra o da onunla bir mal satın alsa ve ödeme yapmadan sermaye helak olsa parayı sorumlu öder, alınan mal ona kalır. Sorumlu isterse ortaklık adına devam eder ve kar olursa şirketi sürdürür. İsterse tasfiye eder kendi adına devam eder. Konan sermayeden fazla zararların sorumluluğu, sorumlu ortağa aittir.

SORU:6-“Şirket bu müddete kadar tasfiye edilmeyecekdir” veya ”bu müddetten sonra alınıp satılmayacakdır” şeklindeki akitler sahih midir?

Numan- Bu akitler sahihdir.

Malik, Şafii ve Ahmet- Sahih değildir.

Süleyman- Şirketin mağazasında her zaman satlık ana mal bulunur. Bu malın müsemma stok seviyesi, sermayenin beşte biridir. Ana maldaki alış satış fıyat farkı ana malın alış ve satış hacmi, tüm malların alış satış hacminin beşte biri olacak şekilde azaltılır veya artırılır.

Bir malın stoku erimeden aynı cinsten başka mal alınsa ortak fiyat bulunur. Yeni ve eski mallar kendi fiyatları ile satılmış ve ortak fiyatla ikisi birden alınmış muamelesi yapılır. Ortak fiyat öyle tesbit edilir ki, kar ve zarar olmasın.

Bir mal satılıp kar etmesi halinde bu karin %20’si bütün mallara bölünerek fiyatlar düşürülür. Böylece satılmayan malların fiyatları daima düşürülerek satılması sağlanır. Hafta sonunda stoklar ve nakit, borç ve alacaklar demir cinsinden hesaplanarak kar bulunur. Demirin satış fiatı esas alınır.

Ayrılmak isteyen karı da alarak ayrılabilir. Ancak mağazadan satış fıyatı ile istediği malı alıp gider. İsterse satıldıkça kendine düşen parayı nakit olarak alır.     

Sorumlu şirekti her zaman tasfiye edebilir. Bunun için sadece ana mal alıp satmaya devam eder. Tüm sermaye ana mala dönüşmüş olur. Bundan sonra ana malın pazarlanamasında amil ortak vekaleten hareket eder. İsteyenlerin mallarını nakte çevirir. Nakit sermayeli şirket kurulamaz.

SORU:7-“Malı şundan alacaksın” veya “şuna satacaksın” gibi şartlarla kurulan kıraz şirketi sahih midir?

Numan ve Ahmet- Sahihtir.

Malik ve Şafii- Sahih değildir.

Süleyman- “Malı şundan alacaksın” veya “şuna satacaksın” gibi şartlarla kurulan kıraz şirketi ancak temsilcilik şeklinde olursa sahihtir. Bu tür alış verişte satıcı malını satılmak üzere koyar. Fiyatı haftalık olarak tesbit eder. Mağaza, koyacağı karda mal sahibi ile anlaşır. Belli süre beklenir. O süre içinde satılırsa satılır, satılmazsa satıcı malının fiyatını düşürür veya alır götürür. Kardan dolayı maliyet tenzilat fiyatları bunlara uygulanır. Mal mağazada satılırsa bu tenzilattan doğan farkı alır. Alıp götürürse alamaz.

SORU:8-Kıraz şirketi fasit olduktan sonra kar nasıl bölüşülür?

Numan ve Şafii- Amile misli ücret verilir, kar zararın tamamı sermaye sahibinindir.

Malik- Amile misli ücret verilir, kar zararın tamamı sermaye sahibine aittir. Amile birşey verilmez. (Abdılvahab- Onun gibi kırazlarda kazanç benzeri bir kazanç verilir.) (Ecri misl verilir.)

Ahmet-

Süleyman- Fasit akitler feshedilinceye kadar sahih akitler gibidir. Feshedildikden sonra amil vekil hükmünde olur, misli vekalet ücreti istihkak eder.

SORU:9-Şirketi kırazda iş yolculuğu masrafları kime aittir?

Numan-  Şirketi kırazda iş için yolculuk masrafları kime aittir.

Malik- Şirketi kırazda iş için yolculuk masrafları kime aittir.

Şafii- Şirketi kırazda iş için yolculuk masrafları kime aittir. (kendine aittir)

Ahmet- Amile aittir.

Süleyman- Şirketi kırazda iş yolculuğu masrafları kendisine aittir. Nakliye masrafları şirkete aittir. Yük arabası ile hareket etmişse masrafına iştirak etmez.

SORU:10- Bütün karların amile ait olduğu bir akit sahih midir?

Numan- Akit sahıhtir. Ancak kıraz olmaz, karz olur. Dıman kendisinde olmama şartı batıldır.

Malik- Akit sahihtir.

Şafii- Akit sahih değildir. Amil vekaleten hareket etmiş olur. Ücretini alır. Kar zarar mal sahibinindir.

Ahmet-

Süleyman- Bütün karların amile ait olduğu bir akit sahihtir. Karz akdi olur, dıman şartı batıldır.

SORU:11- Amil payını taksim etmeden önce çekebilir mi?

Numan- Çekebilir.

Malik-  Çekebilir. (Çekemez.)

Şafii- Çekemez.

Ahmet-

Süleyman- Amil payını taksim etmeden önce çekemez. Kendi geçimini kendi sermayesiyle temin edecek durumda olmayanların kıraz şirketini akdetmeleri caiz değildir. Kıraz şirketi yerine alış veya satış şirketi kurulabilir. Satış şirketinde satılacak malı bir ortak temin eder, diğer ortak da satar. Satmazsa geri getirir, geri alır. Parasını almış olsa bile geri alır. Taşıma fiyatları ile kiralar, mal sahibine aitsa mal sahibinin fiyatı ile satmak zorundadır. Taşıma ve kiralar mal sahibine ait değilse, satıcı istediği fıyatta satabilir. Alıcı ortaklıkta “git malı topla getir, ben bu fiyatla alırım” şeklindeki anlaşmadır. Satıcı malı mağazaya teslim ettiği takdirde farklı fiyatla alamaz. Bu tür ticaretlerde sermaye sahibi doğrudan alamaz ve doğrudan satamaz. Alıcı ve satıcı ortaklar aracılığı ile alıp satamak zorundadır. Alıcı veya satıcı ortaklar paylarını hemen öderler.

Şirketi kırazda da ortaklıktan her ay bir avans alma hakkı tanınabilir. Ancak, zarar halinde bunu ödeyemezse amil iflas etmiş olur.

SORU:12-Sermayedar şirektten mal satın alabilir mi?

Numan ve Malik- Satın alabilir. Ebu Yusuf

Şafii- Satın alamaz.

Ahmet- Satın alamaz. (Alır.)

Süleyman- Sermayedar şirektten mal satınalabilir. Herkese satılan fiyatla alır.

SORU:13-Kırazda veresiye satışlara ruhsat asıl mıdır?

Numan, Malik ve Ahmet- Ruhsat asıldır, bu husuta söz amilimdir.

Şafii- Mena asıldır, bu husuta söz sermaye sahibinindir.

Süleyman- Kırazda veresiye satışta ruhsat asıldır, bu husuta  söz amilindir. Ancak, gerekli kayıtlar yapılmamış veya teminat alınmamışsa sorumluluktan kurtulamaz. Normal kayıtlarla konsinye satış ve selem akitleri sahihtir. Halka ise rehinli satış sahihdir.

SORU:14-Bir mudarib başkası ile kıraz şirketi kurabilir mi?

Numan, Malik ve Şafii- Kurabilir.

Ahmet- Kuramaz. Karda kendisi pay alamaz.

Süleyman- Bir mudarib başkası ile kıraz şirketi kurabilir, ancak kendi payı ile ikinci mudaribin payları toplamı birinci paya eşit olmalıdır.

TİCARİ ŞİRKETLER

a) Mağazalar

b) Satıcılar

c) Alıcılar

d) Tüccarlar

Mağazalar, kendilerine mal getirenlerin mallarını satın alırlar ve satarlar. Selem siparişlerini alırlar ve tüccarlara sipariş verirler. Satıcılar, satıcı mağazalardan aldıkları malları pazara veya evlere götürüp satarlar.

Alıcılar, perakende üretilmiş malları dolaşarak üreticilerden toplar, mağazaya satarlar.

Tüccarlar, toptan sipariş alır, toptan sipariş verirler. Mallar mağazalardan ambarlara, ambarlardan mağazalara gider. Tüccarın mağazası yoktur.  

ŞİRKET

Tesis, altyapı, üretim işçiliği, bakım işçiliği, ham madde, yardımcı madde, genel hizmet ve kefaletin birleşmesiyle elde edilen üretim sözleşmeye göre bölüşülür. Altyapı, bakım işçiliği, yardımcı maddeler ve genel hizmetler bu hizmetler için kurulmuş vakıflarca temin edilir. Bir işyeri sitesinde bunların payı mevzuatla düzenlenir. Vakıflarda tesisler birdir, hizmetliler ise çok olur. Bunlar işletmelerinde istenilen hizmetliyi çalıştırırlar.

Tesisler mülk, sermaye mal, işçilik beden, hizmet dayanışma ortaklıklarınca sağlanır. Mülk ortaklığında yararlanma ortaklıkları sadece yararlanırlar, yönetime karışmazlar. İşletme ortakları ise emek ortaklarıdır.

Şirketin yönetimine katılmak için en az yirmide bir paya sahip olmak gerekir. Bundan az pay sahibi olanlar birleştirip bir temsilci seçerler veya pay sahiplerinden birini kendilerine temsilci yaparlar. Şirketin sorumluluğunu yöneticiler sıra ile yüklenirler. Sırasını başkasına devretmek caiz olduğu gibi, birleştirmek de mümkündür. Birleştirilenler de değerlendirilerek en uzun yönetecek olan öncelik alır.

Şirket sözleşme hükümlerine göre yönetilir. İttifakla alınan kararlar sözleşme mahiyetindedir. Temsilcilerin aldıkları karar kendilerinin aldığı karar gibidir. Alınan karara iştirak etmek istemeyen ortaklıktan çıkar ve ona o karar uygulanamaz. İş bölümünü sorumlu yapar. Sorumlu istişare ettikten sonra sözleşmenin veya ittifak kararlarının kendisine yetki verdiği yerlerde kararlar alır. Bu kararlar ancak istişare ile değiştirilebilir. İstişare kararı mecliste alınır.

Sorumlu, sözleşme veya ittifak kararlarının yetki verdiği yerlerde istişaresiz de karar alabilir.