CENAZE

Canlılar bir süre sonra ölürler. Ölen canlıyı ortadan kaldıran başka canlılar vardır. Tabiyatın genel kuralı budur. İnsanın ölüsü diğer canlılardan farklı şekilde ortadan kaldırılır. Bunun için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bunlardan biri yakmadır. Diğeri ise ağaca asıp akbabaların parçalamasını sağlamadır. Allah ise Adem'in çocuklarına kargayı göndererek mezara gömülmesini öğretmiştir. Kur'an'da mezar anlatılmaktadır.  Ölü yıkanır, cenaze namazı kılınır ve toprağa gömülür. Müslümanlar böyle yapmaktadır.

Ölünün gömülmesi varislerine ait değildir; ocak başkanına ait bir hizmettir. Ölü yıkanır, cenazesi hazırlanır, bucağının kabristanına gömülür.

Her bucak kendisine ait kabristanına meyve ağaçları diker, meyvelerini vakfeder. Bucak mezarlığında her ocağına bir ada ayrılır. Ölünün ayak ucuna ağaç dikilerek büyütülür. Baş ucuna ise betondan bir taş konur. Betonun içine  o kişinin özel sicili konur, muşambalanır. Taşa adı, doğum ve ölüm tarihi ile ocağının ismi yazılır

Gerektiğinde aynı mezara ikinci bir ölü yerleştirilebilir. Taşlar yan yana konur. Kaç ölü varsa üzerinde o kadar taş bulunur. Mezarların duvarla çevrilmesi, üstüne bina yapılması haramdır. Ocak başkanının mezarına konan kitabe taşı büyük yapılabilir ve kitabe konabilir.

Bucak başkanına özel ada ayrılır ve bucak başkanı ve şura üyeleri orada gömülür. İl ve ilçe merkezlerindeki başkanlık mezarlıkları daha geniş ve kitabeler daha büyük yapılır. Devlet merkezlerinde ise daha büyüğü yapılır.   

SORU:1- Sağlam veya hastaya vasiyet etmesi hatırlatılır mı?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Vasiyet hatırlatılır. Hastalığında teyit eder. Sağlığında değiştirebilir.

Karagülle- İnsanın ölmeden önce vasiyet edeceği hususlar şunlardır. Bunu daha önce yapar, beyan eder. Zaman zaman değiştirerek son şeklini verir. Sağlığında değiştirebilir.

a)Küşük çocukları varsa kim velayet edecek? Yakınlarından en uygun olanı seçecer.

b)Mirasın bölüşülmesinde işletme mülkiyetini kime bırakacak? Varislerine de bırakabilir. Yararlanma mülkiyetinde varislere vasiyet yoktur.

c)Kimlere borcu ve kimlerden alacağı var, mal varlıkları nelerdir?

d)Vakıf olarak vasiyet edeceği bir hayır var mı?

e)Tecrübelerine dayanarak tavsiye edeceği bir şeyler var mı?

Bu vasiyeti yazılı olarak yapar ve iki şahide verir. Yazılı yapma imkanı yoksa iki kişiye anlatır, onlar yazar.

SORU:2- Ölümü yaklaşınca hasta kıbleye çevrilir mi?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Kıbleye çevrilir.

Karagülle- Ölümü yaklaşınca hasta kıbleye çevrilir.

Evler yapılırken sokaklar güneş ve rüzgar düşünülerek planlanır. Sokaklar, evler güneş alacak ve yapılar rüzgarı kesmeyecek şekilde planlanır. Pencereler ona göre açılır. Ancak odalar kıbleye taraf yöneltilir. Yataklar kıbleye dik konur.  Tuvaletlerde kıble, sağa veya sola alınır.

Eğer evler bu şekilde inşa edilmişse ölüm yaklaşırken kıbleye taraf çevrilir. Sağ kola yatırılması müstehabdır. Evler bu şekilde yapılmamışsa karyolada ayaklar kıbleye karşı olabilir, başı kıbleye bakar.  Yahut yana çevrilir, yana bakar. Kıbleye yöneltilmek maksadı ile ölünün karyolasını değiştirmek mekruhtur.

SORU:3- İnsan ölünce necis olur mu?

Numan- Necis olur, yıkanınca temizlenir.

Malik, Şafii ve Ahmet- Necis olmaz. (Necis olur, yıkanınca temizlenir.)

Karagülle- İnsan ölmekle necis olur, yıkanınca temizlenir. Yıkanmasında icma vardır. Temiz olsaydı yıkanmazdı. Ölü yıkanarak cenazenin defin sırasında çevreyi rahatsız etmesi önlenir.

SORU:4- Ölünün kefen masraflarını kim karşılar?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Borçlarından önce kendi malları ile karşılanır.

Tavus- Malı çoksa kendi mallarından karşılanır. Malı azsa üçte birinden karşılanır.

Karagülle- Ölen kimsenin artık alacak hakları yoktur. Dolayısıyla yeniden alacaklı hale gelemez. Bunun için defin masrafları kendisine ait değildir. Bedeni de kendisinin değildir. Ölüyü gömmek dini akilesine aittir, kefen masraflarını onlar karşılar. Kamu gelirlerinden bu hizmet için pay ayrılır.  

SORU:5- Ölüyü kim yıkar?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Ölü yıkamak farzı kifayedir.

Karagülle- Ölüyü yıkamak ocak başkanına farzdır; kadınları yıkamak da kadın başkana farzdır. Ocakta nöbet tutan kadın-erkek ona yardım etmekle yükümlüdür. Ocak başkanı kime ne görev verirse o yapılır. Dini veli isterse o yıkar. Ücret ile yıkamak haramdır. İbadetlerde ücret olmaz.

SORU:6- Ölü çıplak mı yıkanır?

Numan ve Malik- Ölünün avret yeri örtülü olarak çıplak yıkanması daha iyidir.

Şafii ve Ahmet- Ölünün gömlek içinde yıkanması daha iyidir.

Karagülle- Ölünün avret yeri örtülü olarak çıplak yıkanması daha iyidir. Erkekler kadını, kadınlar erkeği yıkıyorlarsa iç elbiseleri giyinik olarak yıkamaları daha iyidir.

SORU : 7-Ölü hangi su ile yıkanır?

Numan- Isıtılmış su ile yıkamak daha iyidir.

Şafii- Soğuk su ile ve dışarda yıkamak evladır. (İçerde yıkamak evladır.) Çok soğuksa veya fazla kirlilik varsa sıcak su ile yıkanır.

Karagülle- Ölü ısıtılmış su ile yıkanır.

Ocak mescitlerinde misafirlerin yıkanabileceği gasılhane yapılır. Ölüler burada yıkanır ve mescidin odalarına konur, ziyaretçiler oraya gelir.

Cenaze ocak mescidinden, uygun şekilde yapılmış yük asansörü ile aşağı indirilir.

Apartmanların her katı bir ocağa yetecek şekilde yapılır. Her katta ocak mescidi bulunur. Her katın kendine ait, kapısı camlı asansörü olur. Ayrıca bütün katlar için kullanılan bir yük asansörü yapılır. Cenaze yük asansörü ile indirilir.

SORU:8- Karı koca birbirini yıkayabilir mi?

Numan- Karı kocasını yıkar, koca karısını yıkayamaz.

Malik, Şafii ve Ahmet- Karı koca birbirini yıkar.

Karagülle- Karı koca birbirini yıkar. Ölümden sonra dört ay on gün daha birbirinin helalidir. Bu müddet içinde kadın başkasıyla evlenemez, nikah yapamaz. Erkek de dördüncüyü alamaz ve kadının kardeş ve diğer akrabaları ile evlenemez.

SORU:9- Kadını yıkayacak kadın, erkeği yıkayacak erkek bulunamazsa ne yapılır?

Numan ve Malik- Teyemmüm ettirilir.

Şafii- Teyemmüm ettirilir. (Eldivenle yıkarlar.)

Ahmet- Eldivenle yıkanır.

Evzai- Yıkanmadan ve teyemmüm yaptırılmadan gömülür.

Karagülle- Zaruret hallerinde erkek kadının, kadın da erkeğin vücuduna el sürebilir. Doktor sadece görmesi gereken yeri açtırıp görebilir, elle gerekli müdahaleyi yapabilir. Mümkünse eldiven kullanır. Ölü için de hüküm budur. Bunun için hafif zaruret yeterlidir.

SORU:10- Müslüman, kafir akrabasını yıkayabilir mi?

Numan, Şafii ve Ahmet- Yıkayabilir.

Malik- Yıkayamaz.

Karagülle- Müslüman, kafir akrabasını yıkayabilir.  Ehli kitap, müslüman akrabasını da yıkar. Müşrikler ise yıkanmadan ve namazı kılınmadan gömülür. Ehli kitabın namazını kılar, öyle gömeriz. Onlar da bizim namazımızı kılar, gömerler. Müşrikler ile bizi sadece bizim usul ile kazınmış bir mezara gömmeleri hususunda anlaşma yapabiliriz.

SORU:11- Ölüye abdest aldırmak müstehap mıdır?

Numan- Müstehap değildir.

Malik, Şafii ve Ahmet- Müstehapdır. Dişleri fırçalanır, burun delikleri temizlenir.

Karagülle- Ölüye abdest aldırmak müstehab değildir. Pislik varsa temizlenir.

SORU:12- Saç ve sakal taranır mı?

Numan- Taranmaz.

Malik, Şafii ve Ahmet- Karışıksa açık tarakla yumuşakça taranır.

Karagülle- Saç ve sakal taranmaz, makasla gerekli yerler kesilip atılabilir, saklanabilir, ölüyle gömülebilir.

SORU:13- Kadının saçları örülür mü?

Numan- Örülü ise çözülmez, çözülü ise örülmez.

Malik, Şafii ve Ahmet- Üç örgü yapılır ve arkaya atılır.

Karagülle- Kadının saçları yüzüne dökülüyorsa makasla alınabilir, saklanabilir, atılabilir, ölüyle beraber gömülebilir.

SORU:14- Hamile kadın ölse, karnında sağ çocuğu olsa karnı yarılıp alınabilir mi?

Numan ve Şafii- Karnı yarılıp çocuk alınabilir.

Malik- Karnı yarılıp çocuk alınabilir. (Alınamaz.)

Ahmet- Karnı yarılıp çocuk alınamaz.

Karagülle- Hamile kadın ölse, karnında sağ çocuğu olsa karnı yarılıp alınabilir. Hayatta iken de normal doğum olmuyorsa alınabilir. İnsan ameliyat yapılıp tedavi edilebilir. Organ nakli yapılabilir. Hastaya kan vermek müstehabdır. Uzvu satmak haramdır. Kan verene sadakadan pay verilebilir. Ölüden organ almak meşrudur. Velisinin izni gerekmez.

SORU:15- Düşük yıkanır mı?

Numan- Aksırma, emme, hareket etme gibi hayat belirtisi olursa yıkanır, değilse yıkanmaz.

Malik- Aksırma, emme, hareket etme gibi hayat belirtisi olursa yıkanır, değilse yıkanmaz. Hareketin uzunca olması ve hayata delalet etmesi gerekir.

Şafii- Dört aylıktan fazla ise yıkanır. Namazı kılınır. (Namazı kılınmaz.)

Ahmet- Dört aylık ise yıkanır ve namazı kılınır.

Karagülle- Sağ doğmasının işareti ciğerlerinin genişlemiş olmasıdır. Başka delil aranmaz. Ölü doğan yıkanmaz, namazı kılınmaz ve varis olmaz. Mezar yapılmaz, mezarlıkta toprağa gömülür. Taş konmaz, üzerine yeni mezar kazınabilir.

SORU:16- Küçüğün namazı büyüğün namazı gibi midir?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Çocuk ses çıkarmış veya ağlamışsa sağ doğmuştur, namazı büyük gibidir.

İbni Cubeyr - Baliğ olmayanın cenazesi kılınmaz.

Karagülle- Çocuk ses çıkarmış veya ağlamışsa sağ doğmuştur, büyük gibidir. Miras meselesinin bilinmesi için cenazede aynı ihtimam gösterilir. Ölü doğana ise bu nedenle herhangi bir merasim yapılmaz.

SORU:17- Ölüyü yıkayanın niyet etmesi gerekir mi?

Numan- Niyet gerekmez.

Malik- Niyet gerekir.

Şafii- Niyet gerekmez. (Gerekir.)

Karagülle- Ölüyü yıkayanın niyet etmesi gerekmez. Temizlik ibadet değil, ibadetin şartıdır.

SORU:18- Ölü yıkandıktan sonra abdestini bozsa veya menisi çıksa  ne yapılır?

Numan ve Malik- Çıkanlar alınıp atılır, yeniden temizliği yapılmaz.

Şafii- Çıkanlar alınıp atılır, yeniden temizliği yapılmaz.  (Yeniden yıkanır.)

Ahmet- Yeniden yıkanır.

Karagülle- Ölü yıkandıktan sonra abdestini bozsa veya menisi çıksa çıkanlar alınıp atılır, yeniden temizliği yapılmaz. Yıkandıktan sonra kefenlenir. Kefenin dışına belirti çıkmadıkça birşey yapılmaz. Kefenin dışına çıkan yerleri temizlenir ve üzeri temiz bezle örtülür.

SORU:19- Ölünün koltuk altları, edep yerleri, bıyıkları kesilir mi?

Numan, Malik ve Ahmet- Mekruhtur.

Şafii- Mekruh değildir. (Mekruhtur. Eski muhtar sözü)

Karagülle- Ölünün koltuk altlarının alınması, edep yerlerinin traş edilmesi mekruhtur. Saç, sakal ve bıyıkların makasla düzeltilmesinde kerahat yoktur.

SORU:20- Savaşta şehit olanlar yıkanır ve namazları kılınır mı?

Numan- Yıkanmaz; fakat, namazları kılınır.

Malik ve Şafii- Yıkanmaz ve namazları kılınmaz.

Ahmet- Yıkanmaz ve namazları kılınmaz. (Kılınır.)

Karagülle- Savaşta şehit olanlar yıkanmaz ve namazları gömüldükten sonra topluca kılınır.

Şehitler elbiseleri ile birlikte olduğu gibi gömülürler. Geniş bir çukur yapılır, şehitler içine yerleştirilir. Hepsi birden toprakla kapatılır. Şehitlerin  kimlikleri üstlerinde kalır. Sonra üstü ağaçlandırılır ve şehit mezarlığı haline getirilir, eğer orası İslamın eline geçerse. Düşmanların ölüleri de aynı şekilde gömülür. Onlar da üst üste konur ve üstleri öylece kapatılır. Onlar da elbiseleri ile gömülür.

Ölülerin savaş meydanlarından taşınması mekruhtur. Şehit öldüğü yerde gömülür. Şehitlerin kitabeleri ocak mezarlığına konabilir. Nerede şehit düştüğü kitabede yazılır.

SORU:21- Doğumda ölen kadın yıkanır ve namazı kılınır mı?

Numan, Malik, Şafii, Ahmet ve Karagülle- Doğumda ölen kadın yıkanır ve cenaze namazı kılınır.  

SORU:22- Müşrik diyarında savaşta kendi silahıyla kaza ile ölen müslüman yıkanıp namazı kılınır mı?

Numan, Malik ve Ahmet- Yıkanır, namazı kılınır.

Şafii- Yıkanmaz ve namazı kılınmaz.

Karagülle- Müşrik diyarında savaşta kendi silahıyla kaza ile ölen müslüman yıkanır, namazı kılınır. Savaşta düşman kurşunu ile ölmeyenlerin de namazı kılınır. Ancak savaş meydanında ne şekilde ölürse ölsün yıkanmaz ve namazı kılınmaz.

SORU:23- Ölü kaç defa yıkanmalıdır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Ölü temizleninceye kadar yıkanmalıdır. Bir defa yıkanması sünnettir.

Karagülle- Ölü temizleninceye kadar yıkanmalıdır. Bir defa yıkansa yeterlidir. Üç defa yıkanması sünnettir. Temizlenmese yedi defa yıkanması müstehab olur.

SORU:24- Ölüye sabun kullanılır mı?

Numan ve Ahmet- Her yıkanışta sabunla yıkanır. Sonunda kafurla yıkanır.

Malik ve Şafii- Birinci yıkanışta sabunla yıkanır. Sonunda  kafurla yıkanır.

Karagülle- Ölü ilk yıkanışta sabunla yıkanır, sonra temiz su ile yıkanır, son yıkanışta ise kokulu su ile yıkanır. Bu sağların yıkanmasında ve çamaşırların yıkanmasında da gözetilir. Eğer pis ise ilk üç defa sabunla yıkanır, sonra üç defa temiz su ile yıkanır. Sonunda kokulu su ile yıkanır.

SORU:25- Ölüyü kefenlemek vacip midir?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Borç ve mirastan önce kefenlenmesi vaciptir.

Karagülle- Ölünün kefenlenmesi dini akilesine aittir. Dini akilesi yoksa masraflar bucak sandığından karşılanır. Bucağı yoksa mirasçıların dışındaki varlıklı kimseler aralarında toplayıp masrafları karşılarlar. Mirasından harcanması veya mirasçılara harcatılması mekruhtur.

SORU:26- Kefenin en azı ne kadardır?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Vücudu kapatan miktardır.

Karagülle- Cenazenin altına serilir, üstüne aşırılır ve belli yerler bağlanır, bu kadarı yeterlidir.

SORU:27- Erkekler için müstehap olan kefen nasıldır?

Numan- Üç parçadır. Peştemal, üst örtü ve gömlek.

Malik-  Kefen için had yoktur, örtmek esasdır.

Şafii ve Ahmet- Üç parçadır. Üst üste sarılır.

Karagülle- Kefen üç parçadır. Biri belden aşağı sarılır, ayaklar dışarda kalır. Diğeri belden üste sarılır,  yüz ve kollar dışarda kalır. Üçüncüsü ise boydan boya alta serilir. Üst üste aşırılır. Baş ve ayaklar bağlanır. Ziyaretçiler için baş kısmı açılır.

SORU:28- Kadınlar için müstehab olan kefen nasıldır?

Numan- Peştemal, üstlük ve dışlık dışında boynuna sarılmış baş örtüsü, bacakları birbirine bağlayan bağdır. İyisi budur. Üç parça da olabilir. O takdirde bağlama gömleğin üstünde, .......... altında olur.

Malik- Kefen için bir had yoktur. Örtmek esastır.

Şafii ve Ahmet- Peştemal, üstlük ve dışlık dışında boynuna sarılmış baş örtüsü, bacakları birbirine bağlayan bağdır.

Karagülle- Kadınlar için peştemal, üstlük ve dışlık dışında boynuna sarılmış baş örtüsü, bacakları birbirine başlayan bağdır. Kefene konan sınır, toplulukları israftan uzak tutmak içindir. Serbest bırakılsa ölüyü ağırlamak için yarışa girilir ve israf yapılır. Bu da cenaze sahiplerini sıkıntıya sokar.

SORU:29- Kefen ne renk olmalıdır?

Numan- Erkeklere beyaz, kadınlara renkli olabilir, ipek de olabilir.

Malik, Şafii ve Ahmet- Kefen beyaz olmalıdır. Renkli, süslü veya ipekten kefenler mekruhtur.

Karagülle- Kefen erkekler için beyaz, kadınlar için tek renk boyanmış olan kumaştan olması sünnettir. Cenazenin kadın olduğu kolay bilinir. Kumaşın pamuklu veya keten olması müstehapdır. Yünlü ve ipekliler mekruhtur.

SORU:30-Kadının kefen masrafı kime aittir?

Numan- Kendi malı ile kefenlenir. Yoksa beytülmal karşılar.

Malik- Kendi malı ile kefenlenir. Yoksa kocası karşılar.

Şafii- Kocasına aittir. (Mezhebi- Kadının malı yoksa kocasına, yoksa kimin üzerinde nafakası varsa ona aittir.)

Ahmet- Kocanın karısını kefenlemesi gerekmez.

Karagülle- Kadının kefenlenmesi dini akilesine aittir. Yoksa bucak başkanına aittir. O da yoksa varis olmayan cemaat toplanır ve kefenler. Onlar da yapmıyorsa, nafaka kimin üzerine farz ise o kefenler.

SORU:31- İhramdaki ölü nasıl kefenlenir?

Numan ve Karagülle- Diğerleri gibidir, ölümle ihram biter.

Malik, Şafii ve Ahmet- İhram şartlarına göre kefenlenir. Koku sürülmez, dikilmiş elbise giydirilmez ve başı sarılmaz.

SORU:32- Cenaze namazı kılmak farzı kifaye midir?

Numan, Malik, Şafii ve Ahmet- Farzı kifayedir.

Karagülle- Cenaze namazı kılmak farzı kifayedir.

Farzı kifayeler iki türlüdür. Biri farzı kifayedir, ancak hepsi yapabilir. Diğeri ise biri yaptı mı diğerlerine gerek kalmaz. Onların yapması caiz değildir. Biri vücuben kifayedir. Diğeri edaen kifayedir. Cenaze namazı vücuben kifayedir, edaen aynıdır.

SORU:33- Cenaze namazı kerahet vaktinde kılınır mı?

Numan ve Ahmet- Kılınmaz. Sabah namazından sonra güneş doğmadan, ikindiden sonra akşam kılınmadan cenaze namazı kılınmaz.

Malik- Sadece güneş doğarken ve batarken cenaze namazı kılınmaz.

Şafii- Cenaze namazı her zaman kılınır.

Karagülle- İkindiden önce ölenlerin cenazesi o gün; ikindiden sonra ölenlerin cenazesi ertesi gün kılınır. Cenaze öğle ile akşam arası kılınır. İkindiden sonra da kılınabilir. Cenazenin bekletilmesi haramdır.

SORU:34- Cenaze namazı mescitte kılınabilir mi?

Numan ve Malik- Kılınabilir.

Şafii ve Ahmet- Kılınabilir; fakat, mekruhtur.

Karagülle- Cenaze namazı mescitte kılınabilir. Cenaze dışarda olur, imam içeride durur, cemaat da imamdan önde olmamak üzere cenaze namazı kılınır. Önde olmaları namazlarını ifsat etmez.

Cenazenin caminin içine konulması mekruhtur.

SORU:35- Cenaze için sela okunur, haber ulaştırılır mı?

Numan- Sela okumak, haber ulaştırmak mekruh değildir.

Malik, Şafii ve Ahmet- Mekruhtur.

Karagülle- Ölü haberi cuma mescidinden sela ile duyurulur. Bucak içindeki kişilere haber verilir. Bucak dışında kalan yerlere haber verilmesi, çağırılması mekruhtur, beklenmesi haramdır.