SECDE SÛRESİ - 7. Hafta

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ (11)

“Size vekil edilen ölüm meleği sizi vefat ettirecek sonra rabbinize döndürüleceksiniz” de. (11)

قُلْ: “Söyle, de” demektir. قول kökünden ikinci tekil şahıs emir fiildir.

يَتَوَفَّى: “Vefat ettirir” demektir. وفي kökünden tefe’ûl bâbından üçüncü şahıs eril tekil merfu muzari malum fiildir. İkinci bâbdan وَفَى - يَفِي şeklinde bir şeyin birisine göre tam ve eksiksiz olması manasındadır. İkinci bâb if’âl bâbına (أَوْفَى – يُوفِي) tadiye etkisi ile gelir. Bir şeyi tam ve eksiksiz yapmak, tam anlamıyla yerine getirmek, bir şeyi sahibine geri vererek elindekini tamamlamasını sağlamak demektir. İf’âl bâbı tefe’ûl bâbına (تَوَفَّى - يَتَوَفَّى) gelince sahibinin başkasına emanet ettiği bir şeyi geri almak ve böylece elindekini tamamlamak anlamına gelir. Terminolojik olarak Allah’ın emanet ettiği canı geri alması anlamındadır.

كُمْ: “Siz” demektir. Eril çoğul mensub muttasıl zamirdir.

مَلَكُ: “Melek” demektir. ملك kökünden gelmiştir. İkinci bâbdan mastar olarak emretme ve tasarruf etme üzerine başkalarına karşı bir güç sahibi olmak manasındadır. Bu mastar manasından ıstılahi olarak Allah’ın emrinde ve tasarrufunda olan varlık olarak “melek” anlamında isimdir. Erildir. İkili مَلَكَيْنِ (mensub ve mecrur) dir. Çoğulu مَلَائِكَة dir.

الْمَوْتِ: “Ölüm” demektir. موت kökünden birinci bâbdan mastardır. Ölüm hareketsizliktir. Canlılığın sona ermesinin işareti hareketsizliktir. Latincede “mors”, “mort” ölüm demektir. İngilizcedeki “mortal” (ölümcül) kelimesi Latinceden gelmiştir. İngilizcedeki “mute” (sessizlik) kelimesi de ölüm kelimesinden gelmiştir. Ölü varlıklar ses çıkarmazlar. Satrançtaki “şah mat” ifadesi de “şah öldü” demektir.

مَلَكُ الْمَوْتِ: “Ölüm meleği” demektir. İnsanları ve cinleri ölümleri sırasında vefat ettiren görevlidir.

الَّذِي: “Kimse” demektir. Eril tekil has ism-i mevsuldür.

وُكِّلَ: “Vekil edildi” demektir. وكل kökünden tef’îl bâbından üçüncü şahıs eril tekil mazi meçhul fiildir. İkinci bâbdan وَكَلَ - يَكِلُ birisini bir şey veya bir iş üzerine desteklemek, yardım etmek manasındayken tef’îl bâbına gelince وَكَّلَ - يُوَكِّلُ şeklinde birisini birisine bir şey veya bir iş üzerine destekleyici, yardım edici kılmak demektir. Burada tef’îl bâbının teksir ve mübalağa etkisi vardır. Tef’îl bâbı tefe’ûl bâbına gelince تَوَكَّلَ - يَتَوَكَّلُ şeklinde birisini kendine bir şey veya bir iş üzerine destekleyici, yardım edici kılmak demektir. Teksir ve mübalağa etkisi devam etmektedir. Bu bâbla geldiğinde sıradan bir vekâlet yoktur. Vekâlet mübalağalı bir şekildedir.

بِ: “-e, -a” demektir. Harf-i cerdir.

كُمْ: “Siz” demektir. Eril çoğul mecrur muttasıl zamirdir.

وُكِّلَ بِكُمْ: “Size vekil edildi” demektir.

الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ: “Size vekil edilen” demektir. Ölüm meleğinin sıfatıdır.

مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ: “Size vekil edilen ölüm meleği” demektir.

يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ: “Size vekil edilen ölüm meleği sizi vefat ettirir” demektir. Canlılarla konuşulduğu için manayı “size vekil edilen ölüm meleği sizi vefat ettirecek” şeklinde gelecek zaman olarak vermek uygundur.

ثُمَّ: “Sonra” demektir. Atıf harfidir. يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ cümlesine إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ cümlesini atfetmektedir.

إِلَى: “-e, -a” demektir. Harf-i cerdir.

رَبِّ: “Rab, efendi, yetiştirici, terbiyeci” demektir. ربب kökünden isimdir.

كُمْ: “Siz” demektir. Eril çoğul mecrur muttasıl zamirdir.

رَبِّكُمْ: “Rabbiniz” demektir.

تُرْجَعُونَ: “Döndürüleceksiniz” demektir. “Başlangıç noktanıza, geldiğiniz yere geri döndürüleceksiniz” demektir. Meçhul (edilgen) fiildir. رجع kökünden ikinci bâbdan gelmektedir. Bu kökün bir özelliği vardır. Hem lazım (geçişsiz) hem de müteaddidir (geçişli). Lazım fiiller mef’ûl almazlar yani fiilden etkilenen fiili yapanın kendisidir, etkilenen başka birisi yoktur. Müteaddi fiillerde ise fâilin yaptığı fiilin etkilediği bir mef’ûl vardır. Bu kök aynı bâbdan geldiği halde hem lazım hem de müteaddi olabilmektedir. Fark mastardadır.

Ayetlerde lazım ve müteaddi geçişlere örnek verecek olursak:

Burada تُرْجَعُونَ meçhul fiildir ve bu nedenle lazım olamaz, müteaddi olmak zorundadır. Bu nedenle müteaddi meçhul olarak manası “döndürülürsünüz” şeklindedir.

Yalnız bu ayette تُرْجَعُونَ nin iki ayrı kıraati olduğu görülmektedir.

Bu kıraatlerdeki geçişlilik ve anlamları şöyledir:

Böylece iki ayrı kıraatle iki ayrı anlam sağlanmış olmaktadır.

إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ: “Rabbinize döndürüleceksiniz” demektir. İki ayrı kıraati değerlendirirsek:

Rabbinize döneceksiniz, döndürüleceksiniz.

Bu ayette de görülmektedir ki döndürülme öncesinde ilk hayat ve ardından ikinci hayat vardır.

Allah’a döndürülme veya Allah’a dönme yaratılışın iadesinden bir nevi ikinci yaratılıştan, insanlar için ise ikinci hayattan sonradır. Arada ثُمَّ vardır. İkinci ihyadan sonra bir dönem vardır. Bu dönem baas yevmi ve din yevmidir. Bu dönem ve rücu insanların diri olarak geçirecekleri dönemdir. Peki, rücu döneminde ne olacaktır? İlk hayatta yapılan amellerin karşılıkları görülecektir. İlk hayatımıza başlarken alacaklı veya borçlu değiliz. Râci’ (رَاجِع) veya mercu’ (مَرْجُوع) olduğumuzda da alacaklılar alacaklarını Cennette almak için, borçlular borçlarını Cehennemde ödemek için Cennet ve Cehenneme sevk edilecekler ve oralarda yaşayacaklardır. Böylece başlangıçtaki durumumuza dönmüş veya döndürülmüş oluruz. İşte Allah’a dönme veya döndürülme budur.

يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ: “Size vekil edilen ölüm meleği sizi vefat ettirecek sonra rabbinize döndürüleceksiniz” demektir.

قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ: “‘Size vekil edilen ölüm meleği sizi vefat ettirecek sonra rabbinize döndürüleceksiniz’ de” demektir.

Bizi vefat ettiren Allah’tır. Allah insanları ölümleri boyunca ve uykunun içinde vefat ettirir. Allah vefat için de melekleri vekil kılar. Kim vefat edecekse ona vekil kılınan ölüm meleği onun canını alır.

Bu ayette ölüm gelince ölüm meleklerinin vefat ettirdiği anlaşılmaktadır. Ölüm melekleri vefat ettirdiği için ölüm gelmemekte, ölüm gelince ölüm melekleri vefat ettirmektedirler. Bu ayette ölüm melekleri elçiler olarak ifade edilmektedirler. Asıl vefat ettiren Allah’tır, ölüm melekleri O’nun elçileri olarak vefat ettirmektedirler. Aynı zamanda Allah’ın kulları için görevlendirdiği koruyucular (حَفَظَةً) vardır. Nekre gelmiştir. Melekler, ruh ve Allah’ın diğer kulları koruyucular olabilir.

Bu ayette ölümün vefat ettirmesi ifadesi vardır. Buna kıyasla uykunun vefat ettirmesi ifadesini de kullanabiliriz.

Bu ayetlerde imana çağıran bir çağırandan bahsediliyor. Nekre olarak geliyor. Her dönemde imana çağıranlar olacak demektir. Daha ilginci burada bizi “iyiler olarak vefat ettir” demiyorlar, “iyilerle beraber vefat ettir” diyorlar. Buna göre iyileri vefat ettiren meleklerle kötüleri vefat ettiren melekler birbirinden farklıdır. İyileri birlikte, kötüleri de birlikte vefat ettiriyorlar demektir.

Melekler vefat ettirirken yüzlerine ve arkalarına vurmaktadırlar. Bu çok ilginçtir. Vefat sırasında bu darbeleri alanlar ölmeden önce bu hissi hissetmektedirler ve artık cehennemlik oldukları da belli olmuştur. Bu ayetlerdeki kimselerin bu darbeleri almasının sebebi Allah’ın indirdiğinden hoşlanmayanlara bazı işlerde uymalarından dolayıdır. Taviz vermenin sonu budur. Biz taviz verelim, mevcut sistemde, Allah’ın hoşlanmadığı sistemler içinde gücü ele geçirelim diyenlerin durumu çok kötüdür. Allah’ı hoşnutsuz eden sistemler içinde başarılar aramışlar, şeytan onları uzun uğraşlar içine sokmuş, para, çoğunluk ve güç derdine düşmüş, çabalamaktadırlar.

Kendine zulmetme olman gereken konumda değil, başka bir konumda bulunmaktır. Vefat sırasında bir konuşma olmaktadır. Bunlar dünya hayatında kötü bir şey yapmadıklarını meleklere söylemektedirler. Bunlar iyi bir şey yaptıklarını sanan cehennemliklerdir. Günümüz bunlarla doludur. Güç, para, çoğunluk peşinde koşanlar iyi bir şey yaptıklarını sanmaktadırlar. Yanlış yerde kendilerini konumlandırmışlardır. Melekler de onları vefat ettirirken onlarla konuşmaktadır.

Bu ayetlerde de yerde zayıf düşürülüp de ezilenlerin yaşadıkları yerde ezilmelerinin ve çıkma fırsatı olduğu halde çıkmamanın onlar için cehenneme girmenin sebebi olacağı anlatılmaktadır. Melekler de onları vefat ettirirken aralarında bu diyalog geçmektedir.

Bu ayetlerde de melekler küfredenleri vefat ettirirken onları darb etmektedirler ve onlarla konuşmaktadırlar. Henüz vefat sırasında küfredenler cehennemlik olacaklarını anlamış olmaktadırlar.

Melekler bu ayette cennete gireceği belli olanlarla vefat sırasında konuşmaktadırlar ve cennete gireceklerini onlara müjdelemektedirler.

İnsanların erişkin olduktan sonra amelleri kaydolur. İyi ameller ve kötü ameller kaydolur. Bazı amellerin puanı yüksek, bazılarının düşüktür. Hem iyi ameller hem de kötü ameller için geçerlidir. Her insanın yaşadığı her anda puanı bellidir. Bu puan sürekli değişir. Allah’ın affetmesi veya bağışlaması ile bazı kötü ameller silinir ve rölatif olarak bu puanı yükselmiş olur. Öldüğü anda puanı bellidir. Bu puana göre cennete mi cehenneme mi arafa mı gideceği bellidir. İşte ölüm melekleri vefat sırasında buna göre seçilirler. Cennete gideceklerin melekleri başka, arafa gideceklerin melekleri başka, cehenneme gideceklerin melekleri başkadır. Melekler çoğul gelmektedir. Yani sayıları en az üçtür. En az sayıda melekle bunun gerçekleşeceğini kabul edersek 3+3+3 melek ve hepsinin başı olan melekle toplam 10 melek ölüm meleği olarak yeterlidir. Beş boyutta hareket eden dört kanatlı bir melek aynı anda çok sayıda insanı vefat ettirebilir. Bu nedenle çok sayıda ölüm meleği olmasına gerek yoktur. Zaten ayette size vekil edilen tek bir ölüm meleğinin sizi vefat ettirmesi şeklinde geçmektedir. Çok kişiye tek ölüm meleği vekil edilmiştir. Bu da bir meleğin çok sayıda kişiyi vefat ettirdiğini göstermektedir. Vekil etme meçhul gelmiş ve vekil eden söylenmemiş olmaktadır. Allah’ın size vekil ettiği denmemiştir. Buna göre vekil eden Allah olabileceği gibi ölüm meleklerinin başı da olabilir. Biz ismini Azrail diye biliyoruz ama Kuran’da adı geçmemektedir.

Kişi ölürken gideceği yeri öğrenir ve derin bir uykuya dalar. Uykudan uyandığında ölüp tekrar dirildiğini anlar. Gideceği yeri biliyordur zaten. Kendi hesabını gösteren kitabı (kayıtları) da eline verilir ve orada bütün puanlar kayıtlıdır. İsterse videolarını da o kitap (kayıtlar) üzerinden izleyebilir. Affedilen (عفو) kötü amellerin kaydı o kitapta yoktur. Bağışlanan (غفر) kötü amellerin kaydı o kitapta vardır ama izlenememektedir.

Bu ayette bu durumun söylenmesi emredilmektedir. Emir tekildir. “Söyleyin” değil “söyle” denmektedir. Kuran’ı okuyanların bunu söylemesi gerekmektedir. Biz de bu ayetleri açıklayarak söylemiş olmaktayız.

Teşvikiye, Yalova

22 Şubat 2025

M. Lütfi Hocaoğlu