http://www.yenisafak.com.tr/yazarlar/hatice-karahan/avrasyada-buyuk-ekonomi-oyunu-2007015

Avrasya'da büyük ekonomi oyunu “SSCB’nin yıkılması, 20. yüzyılın en büyük jeopolitik felaketidir”. Putin’in hafızalardan silinmeyen bu sözü, Rusya’nın “Büyük Güç” rüyasından aslında hiç uyanmadığının itirafıydı. Bilindiği üzere, Post-Sovyet dönemde bölgenin yeniden entegre olma ruhu hep canlı kaldı. Hatta buna dair ilk adım olan Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), zamanla ekonomik bir projeye dönüşmeye heveslendi. BDT bu amaç doğrultusunda, 2000 yılında Avrasya Ekonomik Topluluğu’na (AET) imza atsa da, Putin’in 2005 yılındaki ifadesine göre “ekonomik anlamda bir süper güce asla sahip olamamıştı”. Gayretler ise hep sürdü ve Rusya 2010’da Belarus ve Kazakistan’ın katılımıyla Avrasya Gümrük Birliği’ni (AGB) resmen devreye soktu. O yıllardan bugüne ilmek ilmek dokunarak hayata geçirilmek istenen proje ise, Avrupa Birliği’ne (AB) rakip olabilecek bir Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) idi. UKRAYNA GÖZBEBEĞİYDİ Nitekim AB de yerinde durmuyordu. “Doğu Avrupa ve Güney Kafkasya’da olup bitenler bizi de ilgilendirir” diyerek 2009’da başlatılan Doğu Ortaklığı Projesi, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna’yı, AB safına çekmeye çalışıyordu. İşte Putin’in sinirini bozan Avrupa’nın doğu komşuculuğu oyununu geçtiğimiz yıl Ukrayna’da patlatan dinamit de, aslında AEB projesiydi. Zira Ukrayna insan gücü ve gelişmiş sanayisiyle, planlanan birliğin göz bebeği olacağından, Kremlin Kiev’e AB’den uzak durması yönünde baskı yapıyordu. Bunun sonucunda bir U-dönüşüyle AB’den vazgeçen Yanukoviç’e yönelik protestolarla ilerleyen gelişmeler ise, malumunuz, Putin’in planlarını bozdu. Yanukoviç’i devreden çıkaran ve Batı’ya yöneleceği anlaşılan yeni Kiev, Rusya’nın agresifleşmesine neden olarak Kırım’ın ilhakını beraberinde getirdi. Geçen yıldan bu yana yeni bir Soğuk Savaş rüzgârını estiren bu gelişmeler, ister istemez Rusya ekonomisini de vurmuş durumda. Zira Rusya, Ukrayna ile kaybettiği potansiyelin öcünü alayım derken, yaptırımlar sonucu yeni kayıplara gark oldu. Malum, bir yandan da dünyada, ABD müttefiki Suudi Arabistan’ın iplerini elinde tuttuğu ve Rusya ile İran’ı hedef alan bir petrol oyunu hüküm sürerek işleri zorlaştırıyor. Putin’in tüm bu kayıpları telafi için sarf ettiği enerji de, doğal olarak giderek artıyor. ÇIĞIR AÇAN PROJE Bu bağlamda geçtiğimiz haftalarda köşemizde, Rusya’nın Çin’e ve Türkiye’ye yakınlaşarak ekonomisini kurtarma çabalarını sürdürdüğünü işlemiştim. İşte bu çerçevede, taze bir atak olarak AEB de, planlandığı üzere 1 Ocak 2015’te hayata geçirildi. Putin’in “çığır açan” bir oluşum olarak nitelediği AEB, şimdilik Rusya, Kazakistan, Belarus ve Ermenistan’ın imzalarını taşıyor. Önümüzdeki aylarda Kırgızistan’ın da dâhil olacağı grup, 175 milyonluk bir nüfus, 2,4 trilyon dolarlık bir GSYH ve zengin enerji kaynaklarına sahip. Birlik, mal, hizmet ve işgücünde serbest dolaşıma ve koordineli makroekonomik politikalara tabi bir entegre pazar olmayı amaçlıyor. Birliğin en eski fikir babası olan Kazak Lider Nazarbayev, AEB’yi “21. yüzyılın yeni jeopolitik gerçeğinin doğuşu” olarak niteliyor. Zira yeni oluşumun sadece üyeler arası değil, Avrupa ve Asya arasında da ticari akımları hızlandıracak bir pozisyon üstleneceği öngörülüyor. BOŞ BİR UĞRAŞ MI? Henüz aktif 4 üyeden ibaret olmakla birlikte, AEB’nin jeopolitik bir güç olarak Sovyet nostaljisini canlandırma potansiyeli var. AEB’nin boş bir hayal olduğunu savunanlar olsa da, AB tarafından bir mücadele unsuru olarak kabul edildiği de biliniyor. Hatta son dönem AB ve ABD yakınlaşmasının dinamiklerinden biri de, gelecekte böyle bir tehlikenin sezilmesi diyebiliriz. Öte yandan akıllara bazı sorular da gelmiyor değil... Bunlardan ilki, birliğin kendi içinde ne kadar güçlü ve uyumlu olacağı... Sovyetler’in gelişkin sanayi üssü ve buğday ambarı Ukrayna’nın yokluğunun verdiği kırıklıkla hayatına başlayan AEB, Belarus ve Ermenistan gibi küçük ekonomili üyelere sahip. Katılacak Kırgızistan’ın da pek farkı olmayacak. Kazakistan ise nispeten daha güçlü bir profil sergilerken, katılması arzu edilen başka ülkelerle de görüşmeler sürüyor. Bununla birlikte, Rusya’nın ekonomik problemlerinin blok içine bulaşmasının tedirginliği de hissedilmiyor değil. Bu noktada Putin’in asıl amacının, üye ülkelere büyük ekonomik katkılar yapmaktan ziyade, Rusya merkezli bir güç kurmak olup olmadığı sorgulanıyor. Ancak Kazakistan bu söyleme oldukça tepkili ve AEB’nin sadece bir ekonomik birlik olduğunu, politik herhangi bir amaç gütmediğini tekrarlayıp duruyor. Kırım müdahalesinin, bölgedeki herkes gibi, Kazakistan’ı da ürküttüğü ortada... BÖLGEYE ÇİN DE SEVDALI Tabii AEB’nin iç dinamikleri dışında, dış faktörlerle nasıl yaşayacağı da bir başka soru. Grup AB’ye karşı rekabet unsurları içerse de, özellikle Kazakistan tarafından gelen açıklamalar, bunun aksini ima ediyor. Bu anlamda Rusya’nın da işbirliği için AB’ye haber uçurduğuna, daha birkaç gün önce şahit olduk. Avrupa bir yana, Rusya için asıl zorlu mesele Çin olacak. Rusya-ABD-Çin üçgeninin değişen açılarına ve güç savaşının şekil değiştirdiğine daha önce değinmiştim. Bu bağlamda, Rusya Çin’le çeşitli konularda el sıkışmış olsa da, iki ülkenin bölgedeki heveslerinin çakışma ihtimali yüksek. Zira küresel ABD hâkimiyetine engel olmanın yolu, iki taraf için de Avrasya’dan geçiyor. Bu noktada kritik sorulardan biri, Çin’in İpek Yolu projesinin AEB ile ters düşüp düşmeyeceği... Çin’in bu konuda Rusya’yı zekice rahatlatarak işbirliği önermesi, iki hayalin birleşerek güçlü bir gerçeğe dönüşme ihtimalini düşündürmüyor değil. Ancak şu da var ki; Çin, Avrasya oyununu, geçeceği yollara yatırım ve istihdam saçarak inşa edecek. Oysa Rusya’nın böyle bir düşüncesi yok. İşte bu da, canlanmaya aşırı muhtaç olan bölge ülkelerinin kafasını karıştırarak Rusya’nın etkisini zayıflatabilir. Dolayısıyla Putin’in, söz konusu ülkelere cazip şartlar sunması, bence önemli. Özetlemem gerekirse, Rusya’nın Avrasya Köprüsü kurma çalışmaları, yeni yılın ilk gününde AEB ile bir adım daha ilerlemiş oldu. Öte yandan Putin’i, hem birliği güçlendirmek hem de yeni arkadaş Çin’e kardeşleri ve hegemonyayı kaptırmamak adına, zorlu bir süreç bekliyor. Kolay değil. Yeni dengeleri belirleyecek büyük bir Avrasya oyunu kuruluyor.

http://www.zaman.com.tr/yorum_avrasya-ekonomik-birligi_2270870.html