2000 yılının başında FELSEFE veya KELAM
Süleyman Karagülle
4686 Okunma
JOHANN GOTTLİEB FİCHTE VE ADİL DÜZEN

21- Johann Gottlieb FİCHTE

Fichte 1800’ün bir yazarı Gothe, Schiller, Kant, Fichte ve Schelling’i aynı polemik içinde anlatmaktadır. Yazar bunu Friecderich Micolais’i yererek anlatmaktadır. Bunu yapan Fichte’dir. Düşünceleri ilk bakışta sadedir ama çok etkileyicidir. Kavgacı ve aktiftir. Ölümsüzlüğe kavuşma tek arzusudur.

Fichte kaz çobanıdır. Yüksek kabiliyetini gören çiftlik sahibi ona felsefe eğitimini yaptırır. Üniversitede iken hamisi ölür. Özel dersler verir. Vekilleri eğitmek ister. Kabul edilmeyince oradan ayrılır. Zürih’te sevdiği nişanlısı ile tereddütler içinde evlenir. Zürih’ten ayrılır, yeni iş arar. Başaramaz.

Fichte Kant’ı öğrenmek isteyen öğrenci sayesinde çağdaşı Kant’ı tanır. Artık dingilleşir, zor ama mesut olan biridir.

Fichte İncil’i değerlendirir. Yayıncı kitabı yazarsız yayınlar. Kitap Kant’ın sanılır ve şöhret bulur. Kitabın Fichte’ye ait olduğu anlaşılıncaya kadar kitap çoktan meşhur olur. Üniversiteye atanır. Orada gençler tahkir ederler. Öğrencisiyle yayınladığı bir yazı onun üniversiteden kovulmasına sebep olur. Berlin’de oturma izni verilmez. Prusya kıralı hoş karşılar. Fichte 52 yaşında ölür.

Kant bilginin eksikliği üzerinde durmuştur. Fichte’ye göre çevreyi var eden bendir. Biz düşündüğünüz için onlar var. Avrupa uygarlığı Avrupalıların eseridir. İdealinde tasavvur vardır, realite yoktur. Benden başka bir şey kalmazsa ben de yok olmaz mı? Ben varlığını korumalı. Ben var, Tanrı var, çevre var, benler var. Bunların hepsini var kabul etmek zorundayız. Hürriyeti başkaları sınırlandırır ama kendisi nedir? Hürriyeti dıştan değil içten sınırlayan benin derininde ben vardır. Gerçek hayat benliğin de yok olması ile başlar. Kendi hürriyetini Tanrı’nın hürriyeti içine almadır. Tanrı vardır, başka bir şey yoktur. Tanrı’da yaşamak onun içinde hür olmak demektir.

 

Yorum

İnsan olarak Fichte de iyi insandır. Saldırganlık çıkarları için değildir, hakkı savunmak içindir. Konu olarak insanın cüzi iradesini incelemelidir.

“Allah dilemedikçe siz dileyemezsiniz” âyetinin konuları üzerinde durmuştur. Bunu şöyle açıklayabiliriz. Devlet İstanbul’dan Ankara’ya gitmek için yollar yapar. Demiryolu, havayolu, karayolu  Firmalar değişik ulaşım araçları koyarlar. Halka sen istediğin araç ile Ankara’ya git denir. Kişi kendi başına yeni bir yol ve araç icad edemez. Sadece bu arabalardan istediğini seçer ve yolculuğunu yapar. İnsan özgürdür. İnsan Tanrı’nın meşieti içinde  sağladığı imkanlar içinde hürdür.

İnsana Tanrı’nın ruhu üflenmiştir demek, Tanrı’nın halifesidir demektir. Bir Tanrı gibi cüzi iradesini yani külli iradenin sağladığı iradeyi kullanmaktadır. Tanrı irade etmesinden önce irade edeceğini bilir mi? O zaman irade etmemiş olur. Tanrı benim irade edeceğimi irade etmeden önce bilir mi? O zaman da ben irade etmemiş olurum. İrade edilemeyen şeyi bilmez diyebiliriz. Ama bu söz de doğru değildir. Çünkü zamanı O var etmektedir. O’nun için zaman yoktur. Sonuç olarak biz ancak zaman ve mekan içinde düşünebiliriz. Zaman ve mekan dışı bir şeyi kavrama melekemiz yoktur. Sonsuzu da tanımlarız ama kavrayamayız.

 

Ansiklopedik Bilgi:

Johann Gottlieb Fichte (19 Mayıs 1762, Rammenau - 29 Ocak 1814, Berlin), ünlü Alman düşünürü. Felsefedeki en önemli kavrayışı, temel çıkış noktası kendi özgürlük anlayışıdır. Fichte'ye göre, irade ya da ben, temel gerçeklik olup, özgürdür, kendi kendisini belirleyen faaliyettir. Ben ya da irade dışında her şey ölü ve pasif bir varoluşu gösterir; yalnızca böyle bir faaliyet, kendi kendisini belirleyen tinsel bir faaliyet gerçektir. İradenin kendisi, yaşam ve akıl, bilgi ve eylem ilkesidir, her türlü ilerleme ve uygarlığın harekete geçirici gücüdür; bilginin dayandığı temel, kuramsal düşüncenin birleştirici ilkesidir. Şu halde, felsefede yapılacak ilk iş, böyle bir faaliyetin niteliğine, hem kuramsal ve hem de pratik aklın koşullarına, ilke ve önkabullerine ilişkin olarak ayrıntılı bir açıklama sunmaktır.

Bir dokumacının oğlu olan Fichte, yeteneği olduğunu fark eden bir zenginin himayesinde yüksek öğrenimini gerçekleştirebilmiştir. Fichte Kant'a büyük hayranlık duymuş, onu görmeye gitmiş ve "Versuch einer Kritik aller Offenbarung" (Bütün Tanrısal İlhamların Bir Eleştirisi) adlı eserini sunmuştur. Onun felsefe konumu Kant, Friedrich Schelling, Hegel gibi isimlerin yanı sıra Alman felsefesinin temel taşları arasında yer alır. Alman idealizminin hem temellendiricisi hem de temsilcisi durumundadır. Kant sonrası Alman felsefesinin önde gelen isimlerinden biri olmuştur.

Haftalık Seminer Dergisi; 638. Hafta      26 Kasım 2011      SÜLEYMAN KARAGÜLLE

Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL

www.akevler.org (0532) 246 68 92

 

 

 

 


2000 yılının başında FELSEFE veya KELAM
1-GİRİŞ
1873 Okunma
2-HAZIR BULDUĞU ORTAM BAĞLAMINDA GAZALİ VE FELSEFEYİ BİTİRMESİ
1944 Okunma
3-JEAN-JACQUES ROUSSOEU VE FELSEFE
1741 Okunma
4-SOKRAT VE ADİL DÜZEN
1824 Okunma
5-THALES VE ADİL DÜZEN
1800 Okunma
6-PARMENİDES-HERAKLİT VE ADİL DÜZEN
2143 Okunma
7-EFLATUN VE ADİL DÜZEN
1663 Okunma
8-ARİSTO VE ADİL DÜZEN
1861 Okunma
9-EPİKÜR-i(KIBRISLI)ZENON VE ADİL DÜZEN
2314 Okunma
10-PLOTİN VE ADİL DÜZEN
1887 Okunma
11-AUGUSTİNUS VE ADİL DÜZEN
1738 Okunma
12-SAİNT ANSELM VE ADİL DÜZEN
1696 Okunma
13-THOMAS VE ADİL DÜZEN
1640 Okunma
14-MEİSTER ECKHART VE ADİL DZEN
2239 Okunma
15-NİKOLAUS VE ADİL DÜZEN
1646 Okunma
16-DEKART VE ADİL DÜZEN
2343 Okunma
17-PASKAL VE ADİL DÜZEN
1753 Okunma
18-SPİNOZA VE ADİL DÜZEN
1779 Okunma
19-LEİBNİZ VE ADİL DÜZEN
1839 Okunma
20-VOLTER VE ADİL DÜZEN
3284 Okunma
21-JEAN LACQUES ROUSSEAU(ÖZEL) VE ADİL DÜZEN
1531 Okunma
22-DAVİD HUME VE ADİL DÜZEN
1601 Okunma
23-IMMANUEL KANT VE ADİL DÜZEN
1878 Okunma
24-JOHANN GOTTLİEB FİCHTE VE ADİL DÜZEN
4686 Okunma
25-FRİEDRİCH SCHELLİNG VE ADİL DÜZEN
1751 Okunma
26-GEORG WİLHELM FRİEDRİCH HEGEL VE ADİL DÜZEN
1746 Okunma
27-ARTHUR SCHOPENHAUER VE ADİL DÜZEN
2157 Okunma
28-SOREN AABYE KİERKEGAARTD VE ADİL DÜZEN
1954 Okunma
29-LUDWİG ANDREAS FEUERBACH VE ADİL DÜZEN
1721 Okunma
30-FRİEDRİCH WİLHELM NİETZSCHE VE ADİL DÜZEN
1712 Okunma
31-MARTİN HEİDEGGER VE ADİL DÜZEN
1613 Okunma
32-BERTRAND RUSSEL VE ADİL DÜZEN
1893 Okunma
33-LUDWİG JOSEF JOHANN WİTTGENSTEİN VE ADİL DÜZEN
1696 Okunma
34-KARL HEİNRİCH MARX VE ADİL DÜZEN
1949 Okunma
35-SONUÇ VE YENİ FELSEFEYE GİRİŞ
1605 Okunma
36-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 1
1570 Okunma
37-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 2
1531 Okunma
38-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 3
1544 Okunma
39-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 1
1665 Okunma
40-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 2
1590 Okunma
41-MODERN FELSEFEYEİRİŞ 3
1548 Okunma
42-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 4
1552 Okunma
43-modern felsefeye giriş 5
1424 Okunma
44-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 6
1533 Okunma
45-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 7
1647 Okunma
46-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 8
1447 Okunma
47-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 9
1439 Okunma
48-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 10
1539 Okunma
49-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 11
1614 Okunma
50-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 12
1464 Okunma
51-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 13
1552 Okunma
52-modern felsefeye giriş 14
1424 Okunma
53-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 15
1431 Okunma
54-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ-16
1617 Okunma
55-modern felsefeye giriş-17
1553 Okunma
56-modern felsefeye bgiriş-18
1388 Okunma
57-modern felsefeye giriş 19
1474 Okunma
58-modern felsefeye giriş 20
1457 Okunma