17- Volter (Voltaire) François Marie Arouet
Volter, kilise ile çatışır. Sıkıntılı hayat sürer. Takiyyeyi meşru görür. Aydınlanmanın kurcusu olarak çalışır. Volter’in cinsi hayatı ahlaksızlıkla doludur. Felsefesi zevkiyyundur. Ahlaksızca zengin olur. Bir asra etkili olmuştur. Eserleri dünyayı kendisine karşı yapmış ama meşhur etmiştir. Volter kiliseye saldırır. Yetmez, kilise gibi varlıkları var ettiği için Tanrı’ya saldırır. Hıristiyanlığın bağnazlığından kurtarması için Tanrı’ya dua etmeliyiz der. Volter Tanrı’ya değil, Hıristiyanlığa karşıdır. Tevrat’ın ve İncil’in Tanrı’sına değil, insan aklının zaten bildiği Tanrı’ya tapmaktadır. Volter’e göre Tanrı sebep-sonuç ilişkileri ile bilinebildiği gibi kainattaki uyum ile de bilinebilir. Tanrı ebedi olan büyük ruhtur. Tanrı’nın kendisini aklımız idrak edemez. Tanrı’nın ne olduğu var ettikleri ile bilinir. Felsefe yanılgılarla doludur. İnsan aklının almadığı alanlarla uğraşmıştır. Tabiat insana Tanrı’yı gösterir, gönlü de onu adil kılar. “Tanrı inancına ihtiyacımız vardır”. Sonraları Tanrı’dan kuşkulanmaya başlar. Düzen vardır ama düzen kötülüklere dayanmaktadır. Kurt kuzuyu yiyor. Bu sorun çözülemiyor. Biz idama mahkum olarak sıramızı bekliyoruz. Kötü olmaya gerek yok. Felsefe yapılmalı.
Adil Düzen anlayışına göre Volter (François Marie Arouet)
Volter özel hayatı ile kötü bir insandır. Düşünceleri ise İslâmî düşüncelere çok yakındır. Mukaddes kitapları kabul etmediği için âhirete inanmamaktadır. Âhirete inanmayınca dünyadaki haksızlıkları ve zulmü açıklayamamaktadır.
Hayvanların yem olması bu dünyanın düzenidir. Öldükten sonra da yine öyle olacaktır. Çünkü insan ancak besini tüketerek yaşar. Acı çekmek gerekmeyebilir. Saçınızı keserken acı çekmiyorsunuz. Ameliyat olurken de uyuşturuyorlar, acı çekmiyorsunuz. Bitkiler acısız yaşamaktadır.
Biz Tanrı’nın neyi doğru neyi yanlış yaptığına karar veremeyiz. Biz sadece Tanrı’nın ne yaptığını bilebiliriz. Bizim görevimiz öğrenmek ve onu yapmaktır. Doğru düşünmekten çok doğru yapmak gerekir.
Volter’i sermaye desteklenmiş, kiliseyi onun açtığı yoldan çökertmiştir.
Ama şimdi kilise onu çökertiyor.
Ansiklopedik Bilgi:
François Marie Arouet (21 Kasım 1694 - 30 Mayıs 1778), Fransız yazar ve filozof. Daha çok mahlası Voltaire olarak tanınmıştır. Fransız devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuştur. Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve felsefi yazınları ile ünlenmiştir. Eserlerinde Kilise dogmaları ve döneminin Fransız müesseselerini yoğun olarak hicvetmiştir. Zamanın en etkili isimlerinden biri olarak tanınır.
Voltaire Paris'te, 1694'te doğmuştur. Sekiz yıl boyunca sanat eğitiminin başladığı Collège Louis-le-Grand'da okumuştur. Fakat orada "Latince ve Aptallıklar" dışında bir şey öğrenmediğini iddia etmiştir. Mezun olduktan sonra Voltaire edebiyatta kariyer yapmaya başladı. Babası ise oğlunun hukuk eğitimi almasını istiyordu. Bu nedenle Voltaire, Paris'te bir avukatın asistanı olarak çalışıyormuş gibi gözüküp, zamanının büyük bir kısmını hicivsel şiirler yazmaya adamıştır. Babası bunu öğrendiğinde Voltaire'i yine hukuk okumaya göndermiştir; yine de Voltaire yazmayı sürdürmüştür. Sivri dili ile aristokratik ailelerin beğenisini toplamıştır. Kral XV. Louis'nin naibi, Orléans Dükü, II. Philippe'yi konu alan bir yazısı nedeniyle Bastille'de hapsedilmiştir. Oradayken çıkış yaptığı piyesi Oedipe'yi kaleme almış ve Voltaire ismini almıştır. Oedipe'nin başarısı Voltaire'i etkili bir isim yapmakla beraber onu Fransız Aydınlanmasına dahil etmiştir.
Voltaire'nin hazır cevaplılığı ve sivri dili başına bela olmayı sürdürdü. Genç bir asilzadeyi gücendirmesi onun mahkeme dahi olmadan sürgün edilmesine yol açtı. Voltaire'nin İngiltere'ye sürgünü, İngiltere'deki düşünsel durum ve yaşadıkları düşüncelerini büyük oranda etkilemiştir. İngiliz monarşisinden ve ülkenin din ve ifade özgürlüğüne verdiği değerden etkilenen genç yazar, ülkenin yazar ve düşünürlerinden de etkilenmiştir, Shakespeare gibi. Gençlik yıllarından Shakespeare'i Fransız yazarlarına bir örnek olarak görse de, daha sonraları kendini ondan daha büyük bir yazar olarak görmüştür. 3 yıllık sürgünden sonra Paris'e dönmüş ve fikirlerini İngiliz hükümetini konu alan kurgusal bir metinde toplayarak bastırmıştır; Lettres philosophiques sur les Anglais ("İngiliz(ler) hakkında felsefi mektuplar"). İngiliz monarşisini daha gelişmiş ve insan haklarına daha saygılı görmesi nedeniyle yazınları Fransa'da büyük bir tartışmaya yol açmış ve sonunda öyle bir noktaya gelinmiştir ki evrağın kopyaları yakılmış Voltaire ise Paris'i terk etmeye zorlanmıştır.
Bundan sonra sınırdaki Château de Cirey'e yerleşen Voltaire burada Marquise (Markiz) du Châtelet, Gabrielle Émilie le Tonnelier de Breteuil ile de bir ilişkiye başladı. Voltaire ile Markiz 21.000'den fazla kitap toplamışlardır. Kuşkusuz Voltaire'in 15 yıl süren bu ilişkisi entelektüel gelişimine yardımcı olmuştur. Yazmaya devam eden Voltaire Mérope gibi oyunları ve bazı kısa öyküleri yayımlamıştır. İngiltere'de geçirdiği zamanda onu en çok etkileyen şeylerden birisi Isaac Newton'un çalışmalarıdır. Eser ve düşüncelerinde bunun etkileri görülebilir. Markizin ölümünden sonra Voltaire Berlin'e, yakın arkadaşı ve hayranı olan Büyük Frederick'e gitmiştir. Kral zaten onu daha önce ısrarla saraya davet etmişti. Her ne kadar ilk zamanlarda buradaki yaşamı iyi gitse de, zamanla çeşitli zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır. Sivri dili ile burada da haksız bulduğu durumları eleştirmiştir. Sonunda kızdırdığı Frederick, Voltaire'in tüm evrağının kopyalarını yakmış Voltaire'yi de tutuklatmıştır. Voltaire Paris'e doğru yola çıkmış fakat XV. Louis onun kente girmesini yasaklayınca, Cenevre'ya gitmiştir. Her ne kadar iyi karşılansa da tiyatral performansları yasaklayan Cenevre yasaları Voltaire'nin Candide, ou l'Optimisme ("Candide, veya İyimserlik") isimli eserini yazmasına ve kenti terk etmesine neden olmuştur. Bu eser Gottfried Leibniz'in felsefesinin hicvidir. Bugün Voltaire'nin en tanınmış eseri Candide'dir. Ferney'de malikâne almış ve 1778'deki ölümüne kadar burada yaşamıştır.
Haftalık Seminer Dergisi; 634. Hafta 22 Ekim 2011 SÜLEYMAN KARAGÜLLE
Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL
www.akevler.org (0532) 246 68 92