Keferenin İki Miras Örneğine Kuran’i Cevap

İnternette veya başka sohbetlerde Müminlerin kafasını karıştırmak için daima aşağıdaki miras örnekleri verilir. Bunun analizi yapmadan önce Kuran’da miras bölüşümü ile ilgili ayetlerin mealini verelim:

Nisa 11:

Yûsîkumullâhu fî evlâdikum liz zekeri mislu hazzıl unseyeyn(unseyeyni), fe in kunne nisâen fevkasneteyni fe lehunne sulusâ mâ terak(terake), ve in kânet vâhideten fe lehân nısf(nısfu). Ve li ebeveyhi li kulli vâhidin min humâs sudusu mimmâ terake in kâne lehu veled(veledun), fe in lem yekun lehu veledun ve varisehû ebevâhu fe li ummihis sulus(sulusu), fe in kâne lehû ıhvetun fe li ummihis sudusu, min ba’di vasiyyetin yûsî bihâ ev deyn(deynin). Âbâukum ve ebnâukum, lâ tedrûne eyyuhum akrabu lekum nef’â(nef’en), farîdaten minallâh(minallâhi). İnnallâhe kâne alîmen hakîmâ(hakîmen).

Allah çocuklarınız hakkında, erkeğe iki dişinin hissesi kadar tavsiye eder. Eğer kadınlar ikinin üstünde ise, arta kalanın üçte ikisi onlarındır; şayet bir ise yarısı onundur. Ana babadan her birine, ölenin çocuğu varsa yaptığı vasiyetten veya borcundan sonra toplam kalanın altıda biri, çocuğu yoksa, anası babası ona varis olur, anasına üçte bir düşer. Kardeşleri varsa, altıda biri annesinindir; babalarınız ve oğullarınızdan menfaatçe hangisinin size daha yakın olduğunu siz bilmezsiniz. Bunlar Allah tarafından tespit edilmiştir. Doğrusu Allah bilendir, Hakim olandır[11].

Nisa 12:

Ve lekum nısfu mâ terake ezvâcukum in lem yekun lehunne veled(veledun), fe in kâne lehunne veledun fe lekumur rubuu mimmâ terakne min ba’di vasıyyetin yûsîne bihâ ev deyn(deynin). Ve lehunner rubuu mimmâ teraktum in lem yekun lekum veled(veledun), fe in kâne lekum veledun fe lehunnes sumunu mimmâ teraktum min ba’di vasıyyetin tûsûne bihâ ev deyn(deynin). Ve in kâne raculun yûrasu kelâleten ev imraetun ve lehû ahun ev uhtun fe li kulli vâhidin min humâs sudus(sudusu), fe in kânû eksera min zâlike fe hum şurakâu fîs sulusi min ba’di vasiyyetin yûsâ bihâ ev deynin gayra mudârr(mudârrin), vasıyyeten minallâh(minallâhi). Vallâhu alîmun halîm(halîmun).

Kadınlarınızın çocukları yoksa arta kalanın yarısı sizindir (Burada kadının anne-babası, borcu ve vasiyeti olabileceği anlaşılmaktadır. Bunlar ödendikten sonra kalanın yarısı kocasınadır.), çocukları varsa, toplam kalanın ettikleri vasiyetten veya borçtan arta kalanın dörtte biri sizindir. Sizin çocuğunuz yoksa ettiğiniz vasiyet veya borç çıktıktan sonra toplam kalanın dörtte biri karılarınızındır; çocuğunuz varsa, toplam kalanın sekizde biri onlarındır. Eğer bir adam veya kadın uzak kelaleten mirasçısı kılınıyor ise ve adamın erkek veya kız kardeşi varsa, ikisinden her birine edilen vasiyetten veya borçtan arta kalanın altıda biri düşer; ikiden çoksalar, üçte birine, zarara uğratılmaksızın ortak olurlar. Bunlar Allah tarafından tavsiye edilmiştir. Allah bilendir. Halim’dir[12].

Nisa 176:

Yesteftûneke. Kulillâhu yuftîkum fîl kelâleh(kelâleti). İnimruun heleke leyse lehû veled(veledun), ve lehû uhtun fe lehâ nısfu mâ terak(terake), ve huve yerisuhâ in lem yekun lehâ veled(veledun). Fe in kânetesneteyni fe lehumâs sulusâni mimmâ terak(terake). Ve in kânû ıhveten ricâlen ve nisâen fe liz zekeri mislu hazzıl unseyeyn(unseyeyni). Yubeyyinullâhu lekum en tadıllû vallâhu bi kulli şey’in alîm(alîmun).

Senden fetva isterler, de ki: «Allah size ikinci dereceden mirasçılar hakkında fetva veriyor: «Şayet çocuğu olmayıp bir kız kardeşi bulunan kimse ölürse, arta kalanın (annesine, borç ve vasiyetten sonra arta kalan) yarısı kız kardeşe kalır. Fakat kız kardeşinin çocuğu yoksa kendisi, ona tamamen varis olur (annesine, borç ve vasiyetten sonra kalanın tamamına). Eğer iki kız kardeş kalmışsa, toplam kalanın üçte ikisi onlaradır (borç ve vasiyetten sonra kalanın 2/3’ü iki kız kardeşe kalır. Diğer 1/3 anneye ve diğer akrabalara kalır). Eğer mirasçılar erkek ve kadın kardeşlerse, erkeğe, iki dişinin hissesi kadar vardır. Doğru yoldan saparsınız diye Allah size açıklıyor.» Allah her şeyi bilir[176].

Şimdi keferenin örnek verdiği ve insanları şüpheye düşürdüğü iki örneği ele alalım.

Örnek 1: Kardeşleri olmayan bir adam (borç ve vasiyet bırakmadan) ölür. Geriye üç kız çocuğu, annesi, babası ve karısı kalır. Bu durum için geçerli olan cümleleri okuyalım:
Nisa/11′den: “(Çocuklar) ikiden fazla kız iseler, (ölenin geriye) bıraktığının üçte ikisi onlarındır. “Nisa/11′den: “Ölenin çocuğu varsa, geriye bıraktığı maldan, ana babasından her birinin altıda bir hissesi vardır.”Nisa/12′den: (Karı için) “Eğer çocuğunuz varsa, bıraktığınızın sekizde biri onlarındır.”üç kız çocuğuna (toplam): 2/3 = 16/24, anneye: 1/6 = 4/24 babaya: 1/6 = 4/24,karısına: 1/8 = 3/24 toplam: 27/24! Böyle bir paylaşımı yapmak ise matematiksel olarak imkânsız. Çünkü pay, payda’dan büyük çıkıyor. Yani mal yetmiyor. Ne yaparsak yapalım, malı bu şekilde bölüştüremiyoruz. Ya ayette geçen oranları kendimizce azaltacağız, ya da ayette hak sahibi olan bazı varislere hiçbir şey vermeyeceğiz. Ama her halükârda, ayette yazan oranları bütün hak sahiplerine vermek mümkün değil!

Evet ayetlere tam dikkat edilmezse mima terake ve ma terake aynı şey olarak kabul edilirse sonuç gerçekten facia. Bu şekilde birçok insanı da dinden imandan ederler.

Daha önceki makalelerde ma terakenin: arta kalan; mimma terakenin: toplam kalan anlamında olduğunu açıklamıştım.

Bu durumda:

 Nisa 11’den:“Eğer kadınlar ikinin üstünde ise, arta kalanın üçte ikisi onlarındır (çocuklarındır)” İfadesinden çocukların payının sonra verileceği anlaşılmaktadır.

Nisa 12′den (Eşi için): “Çocuğunuz varsa, toplam kalanın sekizde biri onlarındır”.

Nisa 11’den: “Ana babadan her birine, ölenin çocuğu varsa yaptığı vasiyetten veya borcundan sonra toplamın kalanın altıda biri”.

Burada dikkat edilmesi gereken 3 önemli nokta vardır.

1. Anne ve Babanın payı başlangıçta çocuğun varlığına veya yokluğuna göre ayarlanmıştır. Baştan ayarlandığı için önceliği vardır.
2. Toplam kalan ifadesi kullanıldıktan sonra ölenin borcu ve vasiyeti ödendikten sonra denmektedir. Bu ifade ölenden kalan toplam mirasın, Toplam kalan denmesi nedeni ile borç ve vasiyet verilmeden toplam mirasa sahip olmayı önlemek içindir.
3. Çocuklar için arta kalan ifadesi kullanılıyor. Yani eşin, anne- babanın payı çıktıktan sonraki kalanın oranını ifade ediyor.

Şimdi Toplam kalan yani mirasın borç ve vasiyet verildikten sonraki kısmına

1= 24/24 diyelim.

Toplam kalandan Eşin payı: 1/8 = 3/24

Toplam kalandan Anne + Baba: 1/6 + 1/6 = 2/6 = 8/24

Eşin payı + (Anne + Babanın) payı : 3/24 + 8/24 = 11/24

Çocukların payı (Arta kalandan 2/3) ve artan, yakınlara kalan 1/3 : 24/24 – 11/24 = 13/24

[Eşin payı + (Anne + Babanın) payı] + Çocukların payı ve  (Arta kalan 1/3) = 11/24 + 13/24 = 24/24 = 1 = %100.

Keferenin 2. Örneği:

Örnek 2: Çocuğu ve babası olmayan bir kadın ölür ve geriye annesini, kocasını ve bir öz kız kardeşini bırakır. Nisa/11′den: “Eğer çocuğu yok da (yalnız) ana babası ona varis oluyorsa, anasına üçte bir düşer.”Nisa/12′den: (Koca için) “Eğer çocukları yoksa, karılarınızın geriye bıraktıklarının yarısı sizindir.”Nisa/176′dan: “Çocuğu olmayan bir kişi ölür de kız kardeşi bulunursa, bıraktığı malın yarısı
onundur.”anneye: 1/3=2/6kocaya: 1/2=3/6öz kız kardeşe: 1/2=3/6 toplam: 8/6!

Acaba öyle mi?

Nisa 11 den “Toplam kalanın altıda biri, çocuğu yoksa, anası babası ona varis olur, anasına üçte bir düşer”: 1/3

Nisa 12’ den “Çocukları yoksa arta kalanın yarısı sizindir”: Arta kalanın ½’si

Nisa 176: «Şayet çocuğu olmayıp bir kız kardeşi bulunan kimse ölürse, arta kalanın (annesine, borç ve vasiyetten sonra arta kalan) yarısı kız kardeşe kalır: ½’si .

Toplam kalan: 1 = 6/6

Anneye Toplam kalandan olduğuna göre öncelikli: 1/3 = 2/6

Arta kalan = 6/6 – 2/6 = 4/6

Arta kalanın yarısı kocaya = (4/6)/2= 2/6

Arta kalanın yarısı kız kardeşine= (4/6)/2= 2/6

Sonuç (Anne payı = 2/6) + (koca payı = 2/6) + (kız kardeş payı = 2/6) =  6/6 = 1 = %100.

Elhamdülillahirabbilalemin