Kuran’da Zdare Kelimesi

ضرع kökü Kuranda 8 kez geçmektedir. Fiil ve sıfat olarak kullanıldığında “alçak gönüllü olarak yalvarmak” anlamına gelmektedir. Fakat isim olarak bir yiyecek olarak adlandırılmaktadır. Kelimenin kökü ise “hayvan memesi” anlamındadır. Bu kelimeler arasında ne gibi bir benzerlik var diye merak ettim! Araştırdım ve aşağıdaki bilgilere ulaştım.

Enam 42:

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ

Şüphesiz ki, senden önce ümmetlere peygamberler göndermiştik; onları yalvarsınlar diye darlık ve sıkıntıya sokmuştuk [42].

Enam 43:

فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (43)

Hiç değilse, onlara şiddetimiz geldiği zaman yalvarıp yakarmalı değil miydiler? Lakin kalbleri katılaştı, şeytan da yaptıklarını onlara güzel gösterdi [43].

Enam 63:

قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ (63)

De ki: «Kara ve denizin karanlıklarından sizi kim kurtarır? Bundan bizi kurtarırsan şükredenlerden olacağız diye O’na alçak gönüllü olarak yalvarır yakarırsınız » [63].

Araf 55:

ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ (55)

Rabbinize alçak gönüllü olarak ve gizlice yalvarın. Doğrusu O aşırı gidenleri sevmez [55].

Araf 94:

وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ (94)

Biz hangi kente (ülkeye) bir peygamber gönderdikse, ora halkını, alçak gönüllü olarak yakarsınlar diye, darlık ve sıkıntıya uğratmışızdır [94].

Araf 205:

وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُنْ مِنَ الْغَافِلِينَ (205)

Rabbini alçak gönülü ve korkarak içinden hafif bir sesle sabah akşam an, gafillerden olma [205].

Müminun 76:

وَلَقَدْ أَخَذْنَاهُمْ بِالْعَذَابِ فَمَا اسْتَكَانُوا لِرَبِّهِمْ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ (76)

And olsun ki, Biz onları azabla yakalamıştık, yine de Rablerine boyun eğmemiş ve yakarmamışlardı [76].

Gaşiye 6:

لَيْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِنْ ضَرِيعٍ (6)

Onlar için kuru bir dikenden başka yiyecek de yoktur.[6]

Yukarıda kuzunun memeye ulaşmak için yaptığı alçalma hareketi görülmektedir.

Arapça kaynaklarda bu kökle ilgili verilen anlamlar aşağıda verilmiştir.

ضَرْع; [Cogul] ضُرُوع , ضِرَاع hayvan memesi.

ضَرَعَ; a , ضَرُعَ u (ضَرَاعَة) ve ضَرِعَ a (ضَرَع) itaat etmek (الى b-e); yalvarmak (الى b-e); rica etmek (الى b-den); Alçak gönüllü, kendini alçaltmak; mütevazı. Usulca yaklaştı, çaldı, e kadar süründü anlamlarındadır.

ضُرُوْع  İri çekirdekli beyaz üzüm. Bu da sarmaşık tipi bir bitkidir.

Hicazlıların eskiden ضريع dedikleri, diğer Arapların şibriq dedikleri bir dikenli bitkidir. Bu gün ise şevek Arapçada dikenli bitki demektir. Akkadça dadaru, Tevratta dardar dikenli bitki demektir. Proto-semitik dar-dir meme ucu demektir. Araplar dikenli bitkilere özellikle hayvan memesine benzediğinden ضريع demiş olmalılar. Çünkü meme ucu ve dikenin ortak noktası sivri uç şeklinde olasıdır. Ayrıca dikenli bir bitkiye dikkatli yanaşmak gerektiğinden zamanla “dikkatli yaklaşmak” anlamına gelmiş olabilir.

Hayvan memesine benzeyen dikenli tohumları olan ve Arabistan bölgesinde de bulunan Demirdikeni (Tribulus terrestris) Çoban çökerten, Deve çökerten; tek yıllık, çiçekli bir bitkidir. Dünyanın birçok yerinde doğal olarak yetişir. Genellikle bahçelerde yabani ot olarak bilinmektedir. Hindistan ve Afrika’da bol miktarda yetişmektedir. Toprak üzerine yatık olarak bulunur. Yaprakları bileşik, 10-16 yaprakçık olup, çiçekleri küçük ve açık sarı renklidir. Meyveleri 10 mm kadar çapında ve boynuz şeklinde sivri uçlara sahiptir. Kökleri alkaloid, resin, azot ve sabit yağlar; meyveleri %5 yağ, peroxidase, diastase, az miktarda glikosid resin, proteinler ve inorganik maddeler içerir. Protein yüzdesi yaklaşık %10-11 civarında olup; altısı temel olmak üzere on dört amino asit içerir. Sap ve gövdesi nişasta, fructose ve sucrose açısından zengindir. İçerdiği karboline saponinler (harmine, harmaline, harman, tetrahydroharmine), steroidal saponinler (çoğunlukla furostanol) bitkiden değişik yöntemlerle ayrıştırılabilmekte ve bitki ekstrelerinde oranları standart hale getirilebilmektedir. Tribulus zeyheri, Birleşik Arap Emirlikleri’nin resmi bitkisidir.

Tribulus yani deve çökerten bitkisi yerde yayılarak gelişen sarmaşık türü bir bitkidir. Tohumları da koyun- keçi memesine benzemektedir.

Bu bitkinin tohumları kuruduğunda hayvanların ve insanların ayağına batmaktadır. Bu nedenle Çoban çökerten, Deve çökerten gibi isimler verilmiştir.

Doğrusunu Allah bilir.