Sümerli, Samiri
SMR (سمر ) kökü Kuran’da 4 kez geçmektedir. Üç kez “Samiri” olarak bilinen ve İsrailoğulları’na tapmaları için buzağı yapan kişidir. Diğeri ise Müminun suresi 67. Ayette geçen “samiren” kelimesidir.
Müminun suresi 67:
مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سَامِرًا تَهْجُرُونَ (67)
«Ayetlerim size okunduğunda büyüklük taslayıp, gece ağzınıza geleni söyleyerek ardınıza dönüyordunuz »[66-7].
Bu çeviri bence yetersizdir. Çünkü samiren kelimesine “gece konuşmak” anlamı verilmiştir. Bu anlamın yeterli olduğunu düşünmüyorum.
Samiri’yi ifade eden kelimeleri içeren ayetler:
Taha 85:
قَالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِنْ بَعْدِكَ وَأَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ (85)
Allah: «Doğrusu Biz, senden sonra milletini sınadık; Samiriyeli olan onları saptırdı» dedi.[85]
Taha 87:
قَالُوا مَا أَخْلَفْنَا مَوْعِدَكَ بِمَلْكِنَا وَلَكِنَّا حُمِّلْنَا أَوْزَارًا مِنْ زِينَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَاهَا فَكَذَلِكَ أَلْقَى السَّامِرِيُّ (87)
Onlar: «Sana verdiğimiz sözden kendi başımıza caymadık. O milletin ziynet eşyasından bize yükler dolusu taşıtıldı. Biz onları ateşe attık, aynı şekilde Samiriyeli de attı» dediler.[87]
Taha 95:
قَالَ فَمَا خَطْبُكَ يَاسَامِرِيُّ (95)
Musa: «Ey Samiriyeli! Ya senin yaptığın nedir?» dedi.[95]
Smr kökünden Arapçada bulunan kelimelerin anlamları kararmak, başıboş olmak, tartışmak, uyanık olmak, uyanık kalmak olarak anlatılmaya çalışılmıştır. Oysa diğer Semitik dillerde ise korumak, bekçilik yapmak, uyanık olmak, dikkat etmek, anlamlarındadır. Akadça da ise şamru : sert, vahşi, aceleci, şiddet, baskıcı, kaba * demektir. Şamris ise: şiddetle, öfkeyle demektir. Şumeru ise: Sümerli demektir. Bu anlamlar bana Türkçede olan “uyanık adam, başı bozuk, açık göz, gözü kara, şımarık değimlerini düşündürmektedir.
Tevratta Sümer ülkesinin adı shinar dır. Eski Mısır da ise Sümer ülkesinin adı shinkhar dır.
Sümerler ise kendilerini “uŋ saŋ giga” yani kara kafalı insanlar” olarak tanımlamışlardır. Oysa Akkadlar onlara “Şumeru” demişlerdir. Bu deyim bize “kara kafalı” sıfatının bizdeki “gözü kara” deyimini düşündürmektedir. Aslında Sümerler kendilerine “gözü kara, başına buyruk insanlar” demek istemiş olabilirler. Belki de Türkçede ki “şımarık” kelimesi de buradan kaynaklanıyor olabilir!
Bu nedenlerle Müminun suresi 67. Ayetteki “samiren” kelimesini “uyanıkca” olarak kabul ediyorum. Meali de bu şekilde yapıyorum:
«Ayetlerim size okunduğunda büyüklük taslayıp, uyanıkca ardınıza dönüyordunuz »[66-7].
Diğer ayetlerde geçen “ Samiriyeli” kelimesini ise “Sümerli” olduğu anlaşılmaktadır.
Doğrusunu Allah bilir.