GENEL HİZMET

            KOOPERATİFİ

            ANA SÖZLEŞME

            HAZIRLIKLARI…

KOOPERATİFLER KANUNU (1)                           

Kabul Numarası       : 1163                                                

Kabul Tarihi         : 24/4/1969                                           

Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 10/5/1969  Sayı: 13195                       

Yayımlandığı Düstur  : Tertip: 5   Cilt: 8   Sayfa: 1955                   

Bu Kanun ile ilgili tüzük için, "Tüzükler Külliyatı"nın kanunlara      

                göre düzenlenen nümerik fihristine bakınız.                   

BİRİNCİ BÖLÜM

Kooperatif ve Kuruluşları

A) Tarif:                                   

Madde 1 - Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir.

Kuruluş

Madde 1 - …… tarihinde kurulan Aksoy İnşaat Kooperatifi’nin sözleşmesi, gayesi aynı kalmak üzere, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu …… madde hükümleri içinde yeniden düzenlenmiş, …… tarihinde akdedilen özel kongrede görüşülerek kabul edilmiş ve onanmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na sunulmuştur.

Gayesi: Kooperatifin gayesi, çalışmada ve yaşamada beraber olmak isteyenleri bir araya getirerek, aralarında iktisadi ve içtimai dayanışmayı sağlamak için tek tek yapamayacakları genel hizmetleri dayanışma ve yardımlaşma içinde yapmaktır.

Kooperatifin sağlayacağı ekonomik menfaatler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Kooperatif ortakları kuracakları işletmelere genel hizmet ortağı olarak katılıp cirodan alacağı belli pay karşılığında;

0)      Ortaklar ve kurdukları işletmeleri arasında çıkacak her türlü nizaları baştan seçmiş oldukları işletme hakemince çözmek. Karar uygulanır. İşlerin aksatılması önlenir. Mağdurlar hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler.

1)      Kooperatif, genel hizmet ortağı olarak işletmelerin ve ortakların  evrak ve demirbaş kayıtlarını yapar, zimmet ve envanter muhasebesini tutar.

2)      Ortaklara ilmî, dinî, meslekî ve sivil savunma eğitimlerini verir. Güvenceli sertifikalar temin eder. Kooperatifin ortak olduğu işletmelerde çalışanlar bir zarara uğrarsa, zaraları dayanışma içinde kooperatif tazmin eder.

3)      Tebliğ, internet hizmetleri ile ortak ambar ve kasa hizmetlerini verir. Ambara teslim edilen maldan kooperatif sorumlu olur. Ortak aldığı belgeyi istediği yere satar. Kooperatif malı ona teslim eder.

4)      Kooperatif basın, yayın, ulaşım ve haberleşme hizmetlerini dayanışma içinde gerçekleştirir. Ücreti bir defaya mahsus olmak üzere alır, sonra mesafe söz konusu olmadan belgenin sunulduğu yere teslim eder.

5)      Planlama, tamir, bakım, sağlık ve güvenlik hizmetleri yapar.

6)      Sözleşmeleri hazırlar ve tescil üretilen malların kontrolünü, soruşturma ve hakemlik hizmetlerini yapar.

Hakem kararları Yargıtay denetiminde olacaktır.

B) Kuruluş, muteberlik şartları, isim kullanma yetkisi: 

Madde 2 - Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur. Ana sözleşmedeki imzaların noterce onaylanması gerekir.

Yapı kooperatifleri ile konusuna taşınmaz mal temliki dâhil bulunan diğer kooperatiflerin ana sözleşmelerinde ortaklara taşınmaz mal temlik edileceği hakkındaki taahhütler başka bir resmi şekil aranmaksızın muteberdir.

Emanet Tapular

Madde 2 a) Ortaklar işletmelerin tapularını kooperatife tescil ederler. Sözleşmelerine göre veya hakemlerin kararlarına göre kooperatif kendilerine emanet edilen taşınmazlar hak sahiplerine temlik edilir. Kooperatif bunların üzerinde resen tasarrufta bunamaz. Bulunduğu takdirde resmi görevlilerin cezaları ile cezalandırılırlar. Kooperatifte bu amaçla emaneten ortakların vekili olarak her türlü resmi ve gayri resmi tasarrufta bulunabilir. Arsalar, yapılar, tesisler ve araçların tapuda ve diğer yerlerde tescil yaptırmaya yetkilidir. Taşınmazlar üzerinde irtifaklı veya iradeli senetler tesis edebilir. Rehin edebilir. Rehin alabilir. Maden ve benzeri hakları tescil ettirebilir. İşletmelerin kârlarını ortaklarına bölüştürür. Kooperatif yönetim kurulunun bunlar üzerinde herhangi bir tasarruf yetkisi yoktur.

Kooperatif ortaklara ilgili maddede belirlenmiş Genel Hizmetleri yapar. Onun dışında ortaklarına başka bir türlü maddi menfaat temin edemez, paralı hizmetler veremez.

Ortaklara Genel Hizmetler:

Madde 2 b) İşletmelere yapılan Genel Hizmetler karşılığı aldığı paraların yarısı o işletmeye genel hizmet veren hizmet ortaklarına bölüştürülür. Diğer yarısını ortak fonda toplar, ortaklara Genel Hizmet verenlere bölüştürür. Ortaklara Genel Hizmeti karşılıksız olarak yapar. Böylece ortakların ve işletmelerin tüm faaliyetleri kayıt altına alınmış olur.

Teminatlı Muhasebe:

Madde 2 c) Kooperatif ortakların beyanlarına dayanarak muhasebelerini tutar. Kendi beyanlarından doğan sorumluluk kendilerine ait olacaktır. Beyanları dışında muhasebe ihmal veya hatalarından doğacak cezaları kooperatif ve muhasip yüklenmiş olur.

Sosyal Güvenlik:

Madde 2 d) Çalışan ortaklar kooperatifçe sigortalanır. Sigorta miktarları kendi beyanlarına bağlı olur. Çalıştığı yerlere kooperatif işçilik faturasını keser. Artan miktar olursa, kooperatif onun kurumlar vergisini öder ve ortaklarına paylaştırır. Böylece ortağı her işletme rahatça borçlandırabilir.

Sermaye miktarı sınırlandırılarak kooperatif kurulamaz. Kooperatif adını ancak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller kullanabilir.

Ortaklık Şartları:

Madde 2 e) Bir Cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak veren ortak, kooperatife ortak oluyor. Her ortağın bir oyu vardır. Küçükleri de ortak edebilirler. Ancak küçüklerin oy hakları yoktur.

Ayrılmak isteyenin bir altını ödenerek ayrılır. Katıldığı özel işletmelerdeki hakları tamamen mahfuz kalır. O sözleşme hükümlerine göre haklarını alır. Kooperatifin ortak değerlerinden ayrılan ortağın hiçbir hakkı kalmaz. Ortağın bir cumhuriyet altını en geç iki yıl içinde ödenmezse, kooperatif tasfiye edilip bütün işler Cumhuriyet altını sermayesine dönüşerek kâr-zararı ona göre bölüşürler. Kooperatife ortak olmak için kooperatifin yetkili kıldığı temsilcilerden birinin ortaklığa kabul etmesi gerekir. Hiçbir temsilcinin kabul etmediği kimse kooperatife ortak olamaz. Ancak hakemlere başvurarak haksız yere dışlandığı sabit olursa, bunlar için bir temsilcilik kurulur.

Yönetim kurulunun ortağı kabul etme veya çıkartma yetkisi yoktur. Sadece hakemlerin haklı sebeplerden dolayı ortaklığı reddedebilme veya çıkarabilme hakkı vardır.  

(Ek: 6/10/1988-3476/1 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında, kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.

Kooperatifin Ünvanı:

Madde 2 f) Kooperatifin unvanı “Akevler Genel Hizmet Kooperatifi”dir.

C) İzin verme, tescil ve ilan:

Madde 3 - Ana sözleşme, Ticaret Bakanlığı’na verilir. Bakanlığın kuruluşa izin vermesi halinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur. Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır:                

1. Ana sözleşme tarihi,

Madde 3- a) Ana sözleşmenin kongrede kabul tarihi ………… şudur.

Noterlikçe onaylanma tarihi ………… şudur.

Bakanlığa takdim tarihi ………… şudur. 

2. Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi,

b) Amacı, konusu 1. madde ikinci fıkrada belirtilmiştir. Süresizdir.

----------------------------------       

(1) 13/12/1983 tarih ve 183 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 50 nci maddesi hükmü gereğince anılan maddede sayılan kooperatiflerle ilgili olarak Ticaret Bakanlığı’na ve Bakanına verilmiş olan görev ve yetkiler Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı’na ve Bakanına devrolunmuştur.

c) Kooperatifimizin kendisi tarım ve ormanla ilgili değildir. Genel Hizmeti o işletmelere de verebilir. Orman Bakanlığı haberdar edilir.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3) 

3. Kooperatifin Ünvanı ve Merkezi:

Kooperatifin ünvanı “Akevler Genel Hizmet Kooperatifi” olup ikamet adresi Yenibosna, Zafer Mahallesi, Coşarsu Sokak, No: 29/2 adresindedir.

4. Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri,

Sermaye:

Sermaye her ortak için bir cumhuriyet altınıdır. Her ay 100 TL olarak tamamlanır.

5. Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu,

Pay nâma yazılı olup hâmiline yazılı değildir. Ortaklar, işletmelerdeki paylarını hâmiline yazılı olarak devredebilir. Çek, bono, hisse senedi ve poliçe olarak yazılmış olması gerekir.

6. Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler,

Kooperatife ayni sermaye ile iştirak edilemez, TL ile ödenir ve TL ile alınır. Sadece hesabı cumhuriyet altını cinsinden yapılır.

7. Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği,

Kooperatif, Kooperatif mührünün üzerine Yönetim Kurulu üyelerinden ikisinin ortak imzaları ile temsil olunur.

8. Yönetim Kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları,

Başlangıçta bu mukavelenin sonuna imzaları koyan kurucular sonra seçilen en son yönetim kurulu üyeleridir.

9. Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve ana sözleşmede de bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği,

Kooperatifin aldığı kararlar bilgisayara toplantı esnasında yazılır. Orada olanlar tarafından imzalanır. Sonra bilgisayara yazılır. Kooperatif internet dergisi çıkarır. Kararlar orada yayınlanır. Ortakların onu takip ettikleri kabul edilir. İlan edilenlerin birer nüshası yazılıp dosyalanır, kooperatif merkezinde ve duyuru yerlerinde açık bulundurulur. İsteyen ortak açıp okuyabilir. Kooperatif ortakların işyerlerini de semt semt duyurma merkezi olarak değerlendirir.

10. Kooperatifin şubeleri: Kooperatifler, lüzum gördükleri takdirde memleket içinde ve dışında şubeler açabilirler. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil olunurlar.

Kooperatiflerin sözleşmeleri, yöneticileri, sermayeleri ve hakemleri vardır. Ana sözleşme ve hakem kararları olup sermayeleri ve yöneticileri farklı olan kuruluşlar şubelerdir. Her şube bulunduğu yerin ticaret siciline kooperatifin sözleşmesi ve hakemlerinin ortaklığını kabul ettiklerine dair yetki belgesi ile başvurarak tescil ettirirler. Yurt dışında şubenin açılabilmesi için o ülkenin mevzuatına göre yine yetki belgesi ile yapılır.

Ticaret Bakanlığı, ana sözleşmelerin, kanunun ihtiyari hükümlerinden ayrıldığını ileri sürerek kooperatiflerin kuruluşuna izin vermekten kaçınamaz.

Ticaret Bakanlığı’nın kanunsuz isteklerine başlangıçta uyularak tescil edilir. Sonra sözleşme değişikliği yapılarak başvurulur, reddettiği takdirde yargıya gidilir.

Ana sözleşmenin değişiklikleri de kuruluştaki usullere bağlıdır.

Sözleşme değişikliği hazırlanır. Kongreden geçirilir. Notere tasdik ettirilerek değişiklik önerileri bakanlığa sunulur.

D) Ana sözleşmeye konacak hükümler:

I - Mecburi hükümler:

Madde 4 - Kooperatif ana sözleşmesinde aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer alması gerekir.

1. Kooperatifin adı ve merkezi,

Kooperatifin adı “AKEVLER GENEL HİZMET KOOPERATİFi”dir.

2. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,

Kooperatifin amacı; ortakların kuracakları küçük ve orta ölçekli işletmelere genel hizmet vererek, çalışmada ve yaşamada birbirleriyle anlaşacak kimseleri bir araya getirerek, aralarında iktisadi ve içtimai dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamaktır.

3. Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar,

Bir cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak vermeyi taahhüt eden ve bir temsilci tarafından kabul edilen, ortak olmasına mani kanuni sebebi olmayan herkes ortak olur. Hiçbir temsilcinin temsilciliğini kabul etmediği kimse ortak olamaz; ortaksa ortaklığı sona erer. Ayrıca hakemler kararı ile ortak ortaklıktan çıkarılır. Hiçbir temsilcinin temsilciliğini kabul etmediği kimse de ortak alınabilir. Bağımsız temsilcilik oluşturulur.

4. Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4 nün peşin ödenmesi,

Kurucular birer cumhuriyet altın karşılığı TL vererek sermayenin tamamını öderler. Kooperatif kurulduktan sonra ortak her ay 100 TL ödeyerek bir cumhuriyet altının karşılığını doldurur. Üyeliği ödedikten sonra kesinleşir. Ondan sonra kesin kaydı yapılır.

5. Ortakların ayni sermaye koyup koyamayacakları,

Ortaklar kooperatif payı karşılığı ayni sermaye koyamazlar. Cumhuriyet altını verebilirler. Kooperatif ve genel hizmet ortağı olarak katılmadığı işletmelerin sözleşmeleri müsaitse aynî sermaye koyabilirler.

6. Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi,

Kooperatifin yükümlülüğü ortaklığın payına ancak acziyeti hâlinde intikal eder. Tüm ortaklar eşitlik içinde payları nisbetinden sorumludurlar. Fazlası istenemez. Ancak ortak olduğu işletmelerin acziyeti hâlinde işletme ortaklıkları içindeki sorumlulukları sözleşmelerinde belirtilir. İşletmelerin kâr ve zararları, acziyetleri diğer işletmelere intikal etmez. Dayanışma sözleşmesi gereği yükümlülükleri saklıdır.

7. Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının görev ve yetki ve sorumlulukları ve seçim tarzları,

Kooperatif yönetim kurulu üyeleri ortaklarının baş temsilcilerinden oluşur. Liste olarak arz edilir. Ekseriyetin kabulü ile seçim tamamlanmış olur. Ekseriyetin reddetmesi hâlinde baş temsilcilikler yeniden oluşturulur. Toplantılara devam etmeyen baş temsilcilikler hakem kararı ile tasfiye olunur, listeye alınmaz. Başkan, yönetim kurulu üyeleri tarafından sıralama usulü ile seçilir. Her birini sıralarlar. Sıraların tersleri alınarak toplanır. En çok derece alan başkan olmuş olur. Kongrenin ekseriyetine arz edilir. Reddedilirse yeniden sıralama yapılır, reddedilirse baş temsilcilik tasfiye olunmuş olur. Başkanın kendisi bir iş yapmaz. İşler yönetim kurulu sorumluluğunda yapılır. Görevleri bölüştürme yetkisi başkana aittir. Yetkililer arasındaki ihtilaflar başkan tarafından çözülür. Hakemlere gidilebilir.

8. Kooperatifin temsiline ait hükümler,

Kooperatif sorumlu üye ile başkanın ortak imzaları ile temsil olunur. İmzalar mührün altına atılmalıdır.

9. Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri,

Kooperatifin gelirleri genel hizmetteki işletme paylarıdır. Toplanır. Yarısı işletmelere hizmet veren genel hizmetlilere bölüştürülür. Diğer yarısı ortaklara hizmet veren hizmetlilere bölüştürülür. Ortaklara hizmet karşılıksız yapılır.

Kooperatif ortaklara kâr dağıtmaz. Kefalet fonu ayrılır. Tahsil edilemeyecek alacaklarla ödenemeyecek borçlar bu hesapta toplanır. Dayanışma ortaklığında fon biriktirilmez, zarar taksitlerle ödenir.

Limitler dâhilinde olmak üzere, ortakların diğer ortaklardan aldıklarını kooperatiften almış, diğer ortaklara verdiklerini de kooperatife vermiş oluyorlar. Ödenmemesi veya ödeyememesi hâlinde kooperatif öder ve ortağa rücu eder.

Ortaklar yaptıkları her türlü anlaşma ve muameleleri sade kâğıda yazarak muhasiplerine verirler. Muhasipler bunları hesap diline çevirerek bilgisayara girer. Sene içindeki hataları muhasipler tarafların rızası ile düzeltirler. Niza halinde hakemlere gidilir. Yıllık defterler kapandıktan sonra geçmiş yıllara dâhil hesapları muhasipler düzeltemezler. Ancak hakemler düzeltirler

10.Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri,

Kurucuların adları soyadları iş ve konut adresleri sözleşmelerin sonunda yazılmıştır.

II - İhtiyari hükümler:

Madde 5 – Ana sözleşme ayrıca aşağıdaki hususları da kapsayabilir.

1. Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların kullanılması hakkındaki hükümler;

Genel Kurul; yılda bir resmi olmak üzere iki genel kurul toplantısını yapar. Birincisi danışma toplantısı olarak yapılır. İsteyenler tartışırlar. Resmi toplantıdan en az iki ay önce toplanılır. Gelecek toplantının gündem maddeleri kararı o toplantıda alınır. Resmi kongrenin gündemi o toplantıda istişarî usulle hazırlanır. Son söz başkanındır.

İstişarî toplantıda alınan teklif kararları resmi kongreye sunulur. Ekseriyet kararı ile kabul edilmiş olur. Gündemde değişiklik yapılırsa, orada yapılacak teklifin kabul edilmesi için onda yedi (7/10) ekseriyet gerekir.

2. Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar;

Ortaklar yıl içinde teklifler sunarlar. İstişarî toplantıda ikili tartışmalarla görüşülür. Önce ikişer ikişer grup oluşturulur ve tartışırlar. Sonra dörtlü, sonra sekizli gruplar oluşturulur. İkili olarak yapılan tartışmalar sonunda görüşlerde netlik ortaya çıkar. Son şekil son ikilinin hakemlere gitmesi ile belirlenir.

3. Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri;

Hizmet kooperatifleri birleşerek ortak kooperatif kurabilirler. Birlik statüsünde de olabilir.

4. Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait hükümler;

Hizmet kooperatifleri ortak hizmet kurumları kurabilirler.

5. Kooperatifin süresi

Kooperatif süresizdir.

III - Yorumlayıcı hükümler:

Madde 6 – 5 inci maddenin 1 ve 2 inci bentlerinde yazılı hususlar hakkında ana sözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır.

1. Genel kurul, kooperatifi temsile yetkilidir. (Yetkili) Tarafından imzalanan taahhütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı toplantıya çağrılır.

Ortaklara temsilciler tarafından duyuru yapılır. Telefon görüşmesinden sonra temsilci olarak adına imza atabilir. İnternette yayınlanır.

5. Kooperatifin faaliyeti; kooperatifin amacı ve çalışma konusuyla sınırlıdır.

Kooperatif ortak olduğu işletmelere ve ortaklara 25 genel hizmeti verir. Bunun dışında bir amaç güdemez. Genel hizmeti görebilmesi için vekâlet veya kefalet yoluyla her türü muamelelerde bulunur.

E) Tüzel kişiliğin kazanılması ve sorumluluk:

Madde 7 - Kooperatif ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce kooperatif namına işlem yapanlar bunlardan şahsan ve zincirleme olarak sorumludur.

Kooperatif ticaret siciline tescil edildiği tarihten itibaren tüzel kişilik kazanır. Kuruluş masraflarını kurucular yapmış olurlar. Kurulamadığı takdirde şahsen ortaklaşa sorumlu olurlar. Zararları kendilerine aittir. Kuruluşu tamamlamaları hâlinde Kooperatiften harcadıklarının iki misli alacaklı olurlar. İşletmelerin kurucuları da işletmeyi kurmaları hâlinde emeklerinin karşılığı olarak üç veya dört misli alırlar. Kuruculuk da meslektir.

İKİNCİ BÖLÜM

Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi

A) Ortaklığa girme şartları ve ek ödemeler:

1. Ortaklığa girme şartları ve ortak sayısı:

Madde 8 - (Değişik: 6/10/1988 -3476/2 md.)

Kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları gerekir.

Küçükler işletmelere ortak olabilirler. Kooperatife ortak olamazlar, oy kullanamazlar.

Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzelkişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar.

Ortak olmak isteyenler kooperatifin ilk temsilcilerinden birine başvururlar. Bunun için temsilcilerde bulunan ortaklık formunu doldururlar, imzalarlar. Nüfus, ikamet ve diğer bilgiler için beyanları yeterli olup tahkikatı sonra kooperatif yapar. Beyana aykırı durum halinde ortaklıktan çıkarılırlar. Yönetim kurulu tescil eder. Redde yetkisi yoktur. Sonra hakemlere başvurarak ortaklığı iptal ettirilebilir.

Kooperatif, ortaklarına kendi varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır.

Kooperatif ortaklara herhangi bir ek yükümlülük yükleyemez. Ortaklar işletmeye katılırlar ve o işletmelerin sözleşmelerine göre o işletmelere karşı sorumlu olurlar. Kooperatifin burada kefalet sorumluluğu vardır. İşetme sözleşmesi ile yüklenmiş olur. Dayanışma ve genel hizmet paraları işletmelerden alınır, özel sözleşmelerle yükümlülükler oluşur.

Yönetim Kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır.

Ortak beyana göre kaydedilir. Araştırmayı sonra tapar. Ortaklıktan çıkarılır. Kullandığı oy sebebiyle bir zarar doğmuş ise yönetim kurlu sorumludur. Kongre ihbar ederse kooperatifin kefalet hesabından karşılanır.

Yapı kooperatiflerinde konut, işyeri ve ortak sayısı genel kurulca belirlenir. Yönetim Kurulu, genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez.

Taşınmazlar inşaat bitmeden tahsis edilemez. İnşaata herkes katılır ve hisse sahibi olur. İnşaatın maliyeti hisse sayısı ile belirlenir.  Maliyet bölmelere bölüştürülür. Dairenin hisse maliyeti kadar hisse senedini ilk getiren ortak o bölmeyi satın almış olur. Öncelik hisse senedine önce sahip olmuş olanlarda olur.

II - Tüzel kişilerin ortaklığı:

Madde 9 - Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik eder ve ortak olabilirler.

Genel hizmet ortaklığına genel hizmet almak isteyen her özel ve tüzel kişiler katılabilir. Kendi kuruluş gayesiyle hizmet kooperatifinin kuruluş gayesi arasında bir ilişki olması gerekemez.

B)  Ortaklığın sona ermesi:

I - Ortaklıktan çıkma serbestisi - tazminat:

Madde 10 - Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak isteyen ortağın, muhik bir tazminat ödenmesine dahi hüküm ana sözleşmeye konulabilir.

Ortaklar her zaman kooperatiften ayrılabilir. Bir cumhuriyet altınını eksiksiz alırlar. Kooperatifin ortak olduğu işletmelerden de ayrılmak zorundadır. İşletmedeki payın nasıl ödeneceği işletme sözleşmesinde kayıtlıdır. Kooperatif iki yıl içinde cumhuriyet altınını ödemezse kooperatif tasfiye olunur. Tasfiye halinde ortak zarar eşit şekilde dağıtılır. Bunun dışında ortaktan bir para istenemez. İşletmelerden ayrılan ortak tazminat ödemeye yükümlü kılınamaz.

II - Ortaklıktan çıkmanın sınırlandırılması:

Madde 11 - Kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, ana sözleşme ile en çok 5 yıl için sınırlandırılabilir.

Kooperatif çıkma hakkını sınırlayamaz.

Haklı ve önemli sebeplerle bu süreden evvel çıkabileceği hususunda Ana sözleşmeye hüküm konulabilir.

Her ortak her zaman kooperatiften çıkabilir. İşletmelerden de ayrılır. Payının ödenmesi ise işetme sözleşmelerinde yazılmış olur.

Bir ortağın hiçbir suretle kooperatiften çıkamayacağına dair bağlamalar hükümsüzdür.

Ortak her zaman kooperatif ortaklığından veya işlete ortaklığından ayrılabilir. Sözleşmenin hükümleri geçerli olur.

III - Bildirme süresi ve çıkma zamanı:

Madde 12 - Çıkış, ancak bir hesap senesi sonu için ve en az 6 ay önceden haber verilerek yapılır. Ana sözleşmede daha kısa bir süre belirtilip hesap senesi içinde çıkışa müsaade edilebilir.

Ortak dilekçe verdiği tarihten itibaren ortaklıktan çıkmış olur. Oy kullanamadığı gibi ondan sonra kooperatife karşı bir yükümlülüğü ve sorumluğu kalmaz. Ancak hesabın tasfiyesi en çok iki yıl sürebilir.

İşletmeler iki yıl içinde ortağın hesabını tasfiye edemezlerse o işletme tasfiye edilir. Kâr-zarara iştirak eder.

Kooperatif ortaklığından çıkmak isteyen temsilcisine baş vurur. Temsilci altı ay içinde yeni ortak bulup hesabını tasfiye etmek zorundadır. Yoksa temsilciliği tasfiye olunur. Sonra kişi ikinci altı ayda ise orta temsilciliği yeni ortak bulup payını ödemek zorundadır. Bulamazsa orta temsilcilik tasfiye edilir. Üçüncü altı ayda baş temsilcilik yeni ortak bulup payının ödenmesi gerekir. Bulamazsa baş temsilcilik tasfiye edilir. Dördüncü altı ay içinde kooperatifte kendi imkanları ile ödeyemezse kooperatif tasfiye edilir.

     IV - Ortaklıktan çıkmayı kabulden kaçınma:

Madde 13 - Yönetim kurulu, ana sözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir. Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.

İstifa dilekçesini kooperatife veren ortağın dilekçesi kooperatifin belge kayıt muhasebesine geçer. Ortak borçlu, belgeyi alan ise temsilcidir. Belgeyi kabulden imtina eden baş temsilcisine kooperatifin tebliğ hizmeti ile ulaştırılır. Noter şartına uymamış olmak bu hakların ihlalini gerektirmez.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)                                                  

V - Ortağın ölümü ve ortaklığın devri: 

Madde 14 - Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer.

Ortağın ölmesi halinde işletmelerdeki ortaklık sözleşmesindeki imkanları nisbetinde işletme payları mirasçılara bölüştürülür. Mirasçılar kendi payları nisbetinde ortak olmaya devam ederler. Paylar tam olarak intikal eder. Diğer mirasçılar farklı borç veya alacaklı olurlar.

Ana sözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir.

İsteyen vâris diğer vârislerin paylarını ödeyerek ortak kalabilir. Tercih sırası en çok pay sahibinden başlar.

 (Değişik: 6/10/1988 - 3476/3) Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu,ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder.

İşletmelerdeki ortaklık payının devri işletme sözleşmelerine göre olur. Şu kadar var ki, bu payı devredenin önce kooperatife ortak olması gerekir. Kooperatif ortaklığının devir alınması için bir temsilcinin onu ortak olarak kabul etmesi gerekir.

VI - Görev veya hizmetin bitmesi, taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortaklık:

Madde 15 - Ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar.

Kooperatife ortaklık bir görev veya sıfata bağlanamaz. Görev veya hizmet kooperatife ortaklık şartına bağlıdır.

Bu halde Ana sözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.

Görev veya hizmetin sona ermesi ortaklığın sona ermesi demek değildir.

Ortaklık sıfatının kazanılması, Ana sözleşme ile  bir taşınmaz malın mülkiyetine bağlı hakların kullanılmasına veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlanabilir. Bu gibi hallerde taşınmaz malın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü şahıslara devir veya temliki ile ortaklık sıfatının bir hak olarak yeni malike veya işletmeyi alana geçebileceğini ana sözleşme hüküm altına alabilir. Taşınmaz mala ait bu şekil iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber olması tapu siciline bu yoldan meşruhat verilmesine bağlıdır.

Ortağa tahsis edilen taşınmazın tapu kaydına şerh konabilir. Yönetim kurluna bunlar üzerinde şerhin kaldırılmasındansa işlem yapabilir.

C) Ortaklıktan çıkarılma esasları ve itiraz:

Madde 16 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı gerektiren sebepler ana sözleşmede açıkça gösterilir. Ortaklar ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar.

Ortaklıktan çıkarılma sebepleri:

a)      Kesinleşen hakem karalarına uymamak.

b)     Kooperatif içinde mağdur olduğunda hakemlere baş vurmalıdır. Hakemler de mağdur ederlerse, başka hakemlere baş vurmalıdır. Böyle yapmazsa kendi kendisine Kooperatif aleyhinde faaliyetlerde bulunmak.

c)      Kooperatife üye olma şartlarını kaybetmek. (Akıl hastalığı benzeri.)

d)     Hiç bir temsilcinin temsilciliğini kabul etmemesi. (Hakemler kararı ile serbest temsilciliğe geri alınabilir.)

Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi ile genel kurulca karar verilir. Ana sözleşme,çıkarılanın genel kurula başvurma hakkı saklı kalmak üzere,bu hususta yönetim kurulunu da yetkili kılabilir.

Ortaklıktan çıkarılmayı hakemlerden her hangi bir ortak isteyebilir. Hakem kararları kesinleşince yönetim kurulu çıkarır. Kabul ve çıkarma şartlarında ortak alacaklı, yönetim kurulu başkanı borçlu olur. Genel kurulda hakem kararı ile çıkarılmanın reddi ancak salt çoğunluk kararı ile olur.

Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay  içinde itiraz davası açabilir. Tebliğ edilen karar, yönetim kurulunca verilmiş ise ortak, üç aylık süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz, ilk toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği takdirde, yönetim kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz. İtiraz üzerine genel kurulca verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır.

Çıkarmanın gerekçeli kararı ortaklar defterine geçirilir. Borç ve alacak muhasebesinin dayanağında yer verilir. Kanunen noter şartı getirilen hususlarda ortağa tebliğde uygulanır. Masrafları kendi payından kesilir. Kooperatife tebliğde noter şartı olsa da evraka girmek şartıyla bu şarttan kooperatif yararlanamaz.

Üç aylık süre içinde,genel kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir.

Çıkarma kararına hakemler nezdinde itiraz edilebilmektedir. Ortağın hakemlere veya  kongreye itirazı üç aydan az olmamak üzere kongreye kadardır. Hakemlere itirazı ise her zaman yapılır. Hakemler müruru zamanı takdir edip iddiasını reddedebilirler.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz. Bu kişilerin ortaklık hak ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.

İşletme ortaklıklarından çıkarılması kooperatiften çıkarma usul ve şartlarına tabi değildir. Hakem kararı ile çıkarılır ve kesindir. İşletmeden çıkarılma kooperatiften çıkarılma anlamına gelmez. Ortaklık yerine ortak alma kooperatifte yoktur. Çünkü kendisi hiçbir iş yapamaz.

D) Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklarla hesaplaşma süresi ve yükümlülük:

Madde 17 - Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu ana sözleşmede gösterilir.

Çıkarılan ortağın bir cumhuriyet altınını tam olarak alma dışında bir hakkı yoktur. Cari hesap,  kooperatifle  borca alacak ilişkisi olup kooperatiften çıkarılması bu borç alacak ilişkisinde bir değişiklik yapamaz. İşletmelerle ilişkisi de böyledir. Ortaklık ilişkisi biter, borç alacak ilişkisine geçilmiş olur.

Bu haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.

Kooperatif kâr dağıtan ortaklık olmadığı için ortaklık  faizsiz kredi şeklinde oluşur.Onun için ortağın kooperatif mal varlığında hiç bir hakkı yoktur.Kooperatifin hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde ise tüm kar ve zararlar ile işletmenin tüm varlığına katılır. İşletmelerin yedek akçeleri olamaz.

Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler,ana sözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir. Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı saklıdır. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden başlayarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Kooperatif tasfiyesi için sözleşmede tanınan süre iki yıldır. Ödenecek miktar bir cumhuriyet altınıdır. Kalan borç ve alacak hesaplarında müruru zaman yoktur. İşletmelerden çıkan veya çıkarılan ortaklığın işletmelerdeki ilişkilerde ortağın hakemlere gitme taahhüdü çıkarılmadan sonra devam eder. Yargı mercii hakemlerdir. Kooperatife veya kooperatif işletmelerine ortak oluyorken bunu hem ana sözleşme hem de her işletmenin sözleşmesinde baştan kabul edilmiş bulunmaktadır.

Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür.

Çıkma veya çıkarılma, borç-alacak hukukunda, kâr-zarar hukukunda her hangi bir eksiltme yapmaz. Çıkma cezai şarta bağlanamaz.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Ortakların Hak ve Ödevleri

A) Ortaklık senedi: 

Madde 18 - Her ortağın üyelik haklarının, ada yazılı ortaklık senedi ile tescil olunması şarttır. Bu senede kooperatifin unvanı, sahibinin adı ve soyadı, iş ve konut adresi, kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler yazılır.Bu hususlar, senet sahibi ile kooperatifi temsile yetkisi olan kimseler tarafından imzalanır.

Her ortağa kart verilir. Kartın bir yüzünde ilk temsilci, orta temsilci ve baş temsilcinin adı yazılır. Kooperatifin mührü ile yönetim kurlunun imzalarını taşır. Diğer tarafta ise ortağın adı-soyadı, iş ve konut adresi, doğum tarihi, ilmî derecesi, varsa meslekî derecesi, ortak olduğu tarih yazılıdır. Ortak oyunu bu kartla kullanır.

Çıktığında kart alınmaz çıkış tarihi yazılır.

Ortağın yatırdığı veya çektiği paralar tarih sırasıyla kaydedilir. Bu kayıtlar kooperatifin ödediği paralara ait ise ortak imza eder. İmzalı ortak senedi makbuz hükmündedir. Mezkur senet ana sözleşmeyi ihtiva etmek şartıyla ortaklık cüzdanı şeklinde de düzenlenebilir. Ortaklık senetleri kıymetli evrak niteliğinde olmayıp sadece beyyine vesikası hükmündedir.

Her ortağın kooperatif içinde dört çeşit cari hesabı vardır. Vadesiz borç ve alacaklar. Vadeli borç ve alacaklar. İşletmeler, iştirak payları veya taşınmazlardaki hisseleri ifade eder. Borç ve alacak taşınmaz, mal, nakit veya taahhüt olabilir.

Her ortağa bir hesap numarası verilir. Önce o borçlu ve alacaklı olur. Sonra ortaklar paylarını oradan paylaştırırlar. Her taşınmazın da bir hesabı vardır. Gelir-giderleri o taşınmaza yüklenir. Sonra hissedarlara rücu edilir. Sipariş malı, yapı ve işletme senetleri mevcuttur. Tüm hesap sahipleri birbirleri ile borçlanırlar. Hepsinin borç ve alacakları Kooperatifin ortak muhasebesinde tutulur. Ortaklar arasında bu kayıtlar noter kayıtları mesabesindedir, tapu tescilleri mesabesindedir.

B) Ortaklık payları, şahsi alacaklılar:  

Madde 19 - Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması gerekir. Ana sözleşme, en yüksek had tespit ederek bir ortak tarafından bu had dahilinde birden fazla pay alınmasına cevaz verebilir.

Ortağın kooperatif payı bir tektir, o da bir cumhuriyet altınıdır. Artmaz ve eksilmez.

Değişik: 6/1O/1988 - 3476/5 md.) Bir ortaklık payının değeri (100.000).liradır. Kooperatife girenler en çok 1.000 pay taahhüt edebilirler. Kooperatif üst kuruluşuna iştirak edenler ise en az 50 pay taahhüt ederler. Bir ortaklık payının değeri Bakanlar Kurulu Kararı ile 10 katına kadar artırılabilir.(1)

Bir ortaklık payının değeri bir cumhuriyet altınıdır. Ödemeler ve tahsilat TL üzerindendir. Tüzel kişilere birden fazla oy hakkı verilebilir, beşte biri geçmemek ve ayrı kişiler tarafından temsil edilmek üzere birden çok pay verilebilir.

 (Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Bir kaç pay bir ortaklık senedinde gösterilebilir. Senetle temsil edilmeyen paylar  (100.000).- lira itibar olunur.

Tüzel kişilerin bütün payları bir ortaklık belgesine kaydedilir. Temsilcilere ayrıca temsilcilik belgeleri verirler.

Her kooperatifin iştigal mevzuuna göre kredi talepleri bankalarca, müesseselerce veya şirketlerce öncelikle karşılanır.

Kooperatif altın hesabı üzerinden kredileşme ilkesi ile bankalara mevduat koyar. Hesaplar altının resmi satış değerleri üzerinden yapılır. Ödemeler Türk Lirası üzerinden yapılır. Bankalar değiştirme farklarını koyamazlar. Öyle bankalarla çalışılamaz.

Altın hesabı ayrı bankada açılabilir ve onunla sadece kredileşme ilkesi içinde muamele görülür. TL hesapları başka bankalarda açılabilir. Onlarla da TL hesaplaşmaları ile kredileşme ilkesi ile çalışılır.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Tarımsal amaçlı kooperatiflerin yatırım faaliyetleri, ilgili bakanlıkça düzenlenen yönetmelik esasları dahilinde, bütçeden ayrılacak ödenekler yoluyla verilecek düşük faizli kredilerle desteklenir.

Kooperatif doğrudan kredi alamaz. Tarım kooperatiflerine genel hizmet verebilir.

Bir ortağın şahsi alacakları, ancak ortağa ait faiz ve gelir-gider farklarından hissesine düşen miktarı ve kooperatifin dağılmasında ona ödenecek payı haczettirebilirler.

Kooperatifin kefaletiyle oluşmuş işlere ortaklık payları ortakların kooperatife koyduğu paylar hükmündedir. Haczedilemezler. İşletmelerden doğan kazançları ise haczedilirler.

C) Ayni sermaye:

Madde 20 - Ayın nevinden sermaye konması veya kooperatifin mevcut bir işletmeyi veya aynları devralması sözleşme ile kabul edilebilir.

Kooperatifin hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelere konan sermaye ayni olabilir. Kooperatife ayni sermaye konamaz.

1. Değer biçme, bilirkişi:

Madde 21 – Ana sözleşmede aynların değeri tespit edilmemiş ise, bu tespit kurucular tarafından toplantıya çağrılacak ilk genel kurulda ortak adedinin 2/3 ünü temsil eden ortakların çoğunluğu ile seçilecek bilirkişi tarafından yapılır.

İşletmelere konan ayni sermayenin değerinin tesbiti, biri kooperatif diğeri işletme sorumlusunun seçeceği ve bunların seçeceği baş bilirkişi tarafından tesbit edilir. Bunlar en az on, en çok yirmi kişiye gidebilir ve bilirkişilerin verdiği değerlerin orta değeri onun değeri olur. İşletme kurucusu değer artışına müdahale edemez. Kabul etmeyebilir.

Kuruluştan sonra girecek ortakların ayın nevinden sermaye koymaları halinde bu çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır. Ortakların, 2/3 ünü birleşmesi mümkün olmayan hallerde bilirkişinin seçimi sulh hukuk mahkemesinden istenir.

İşletmelere konan ayni sermaye kooperatiflere konmuş olmadığından bilirkişi seçmede kongre kararına gerek yoktur.

Seçilen bilirkişi veya bilirkişiler tarafından verilen rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde mahalli sulh hukuk mahkemesine itiraz edebilirler. Mahkemenin vereceği karar kesindir.

Aynı sermayenin bilirkişilerce yapılacak taktire kooperatif hakemlere gidebilirler.

----------------------                                                         

(1) Bir Ortaklık payı değeri 12/6/1993 tarih ve 93/4507 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 100.000.- (yüz bin) liraya yükseltilmiş ve metne parantez içinde işlenmiştir.(R.G.:25/6/1993-21618.)

Cumhuriyet değeri esas alındığında payın takairi sözkonusu değildir.

KANUNLAR, AĞUSTOS 1993 (EK - 17) 

2. Karar nisabı, raporların kabulü:

Madde 22 - 21 inci madde gereğince atanan bilirkişi, gereken raporları düzenleyip verdikten sonra yapılacak genel kurul toplantısında, konu görüşülür.

İşletmelere konan ayınlar kooperatife konmuş olmadığı için genel kurula gerek yoktur, hakem kararları yeterlidir.

Çağrı mektuplarına bilirkişi raporunun bir örneği eklenir.

Ayni değerlerin takdiri için kongre akdedilmez.

Ortak sayısının en az yarısının asaleten ve temsilen toplantıda bulunması şartıyla bilirkişi raporları okunup incelendikten ve gereğinde ayın nevinden sermaye koyan kimselerin ve devralınacak işletmenin veya aynların sahibinin açıklamaları dinlendikten sonra değerlerinin aynen kabul veya reddine, yahut ilgililerin muvafakatiyle değerlendirilmesine çoğunlukla karar verilir.

İşletmelere konacak ayni sermaye için kongre kararı gerekmez. Buna yetkili de değildir. Çünkü kooperatif işletmelerin sadece hizmet ortağı olup işletme kooperatife bağlı değildir. Kooperatif işletmelerin ortağıdır. Ortaklar işletmelerine Kooperatifteki cari hesaplarındaki paylarını koymuşlardır. Kooperatifin kefalet sorumluluğu vardır.

Ç) Hak ve vecibelerde eşitlik:     

Madde 23 - Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibelerde eşittirler.

Ortaklar 1163 sayılı kooperatifler kanunu ile bu sözleşmelerin sağladığı hak ve görevlere sahiptir. Ayrıca işletme sözleşmelerinin de sağladığı hak ve görevlere sahiptir.

1. Bilgi edinmek hakkı, bilanço:

Madde 24 - Yönetim Kurulunun gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini ihtiva eden yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66 ncı madde hükümlerine uygun olarak tanzim edecekleri rapor genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile Kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur.

Kooperatifin genel hizmetleri görmek için aldığı paylar ile bunların harcama yetkileri kooperatif bütçesinde yer alır. Genel kurulda sadece bu bütçe ve raporları görüşülür. İşletmelerin bütçesinde içerik camia bütçesi ve genel gider farkları her işletme için ayrı olmak üzere genel kurula bilgi olarak sunulur. Görüşülmez ve tartışılmaz, ibra edilmez.

Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi mecburidir.

Bilanço bilgisayarlarda yayınlanır. İsteyen bedelini vermek şartıyla her zaman çıktısını alabilir.

Ortakların bilgi edinmek hakkı, ana sözleşme veya kooperatif organlarından birinin kararıyla bertaraf edilemez veya sınıflandırılamaz.

Kooperatifin gizli hesabı olamaz. İşletmelerin de hesapları açıktır. Sadece ortakların şahıs dosyaları ancak kendilerinin izni ile diğer ortaklara verilebilir. Bu hususta kişi bilgileri mahrem olup resmi kuruluşlara da izni olmadan verilemez.

2. Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza:

Madde 25 - Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususların tetkiki, genel kurulun açık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile mümkündür. İncelenmesine müsaade edilen defter ve vesikalardan öğrenilecek sırlar hariç olmak üzere, hiçbir ortak kooperatifin iş sırlarını öğrenmeye yetkili değildir. Her ortak ne suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zorundadır. Bu mecburiyete uymayan ortak meydana gelecek zararlardan kooperatife karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umulmasa dahi bir yıla kadar hapis veya 500 liradan 10 000 liraya kadar ağır para cezasıyla veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır.

Alenilik asıldır. İşletme sözleşmelerinde veya kongre veya yönetim kurulu kararları ile bazı bilgilerin saklı kalmasına karar verilebilir. Kanunun 26. maddesinde zikredilen korunma bu konular için geçerlidir.

3. Genel kurul toplantılarına katılma hakkı:

Madde 26 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/6 md.)

Üç ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortak genel kurula katılma hakkına sahiptir. Yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu şart aranmaz.

Temsilcinin kabul ettiği ortak genel kurula katılabilir. Bir temsilci bir yıl içinde ondan fazla yeni ortak alamaz. Geçmiş kongreden sonra temsilci olanların kaydettiği ortaklar o yılki kongrede oy kullanamazlar.

D) Ortakların ödev ve sorumlulukları:

I - Süre ve ortaklığın yok olması:

Madde 27 - Ortakların yüklendikleri paylar için ödeyebilecekleri para tutarını ana sözleşme belirtir. Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mektupla, bu husus mümkün olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine getirmelerini ister. İlk isteğe uymayan ve ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine getirmeyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alakalının, ana sözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını gerektirmez.

İşletmelerin kar ve zarar hesapları: Her işletme bir işletme senedi çıkarır. İşletme girdileri işletme senedi ile karşılanır. Çıktıları da işletme senedi ile karşılanır. Yetkilinin borçlanan işletmenin temsilcisi tarafından imzalanıp işletme girdisi tarafından müşteriye verildiği andan itibaren işletmeye sermaye olarak konmuş olur.

Ortak senedi iade ederek işletmeden karşılığı işletmeden çıkınca o sermaye çekilmiş olur. Artan mal, mal olarak kar sayılır. Bu alış değeri ile kar edilmiş olur. Envanter muhasebesinde bu miktar kar olarak görülür.

Tüm işletme envanter değeri ile ortaklarda bulunan işletme senetleri arasındaki işletmenin kar ve zarar durumunu gösterir.

Günlük kar, işletme değer stokunun artmasıdır. Ortakların karları günlük olarak hesaplanabilir.

Bir günlük kar ve zararlar o güne değil, ilerdeki günlere bölüştürülür. Bölüştürme şeklini her işletme kendisi tesbit eder.

Ortağın işletmeden aldığı işletme senetleri dışında kedisine düşen kar payı kadar senet verilen ilave senedi kar payıdır. Bunun kasada değiştirildiği gün ortak karını işletmeden çekmiş olur. Ona göre vergilendirilir.

II - Kooperatifin sorumluluğu:

Madde 28 – Ana sözleşmede aksine hüküm olmadıkça kooperatif, alacaklılarına karşı yalnız mamelekiyle sorumludur.

Kooperatif alacaklılarına kaşı sadece mamelekiyle sorumlu olup hizmet ortağı bulunduğu işletmelerin kooperatifteki mal varlıkları ile sorumludur. Çünkü onlar emanet olup kooperatif onlar üzerinde hiç mülkiyet hakkı olmadığı tasarruf yetkisi de yoktur. Kooperatif o işletmelere ortak olup tapu tescilleri dahil tümü emanettirler. Tahsis edilmiş varlıklardır.

1. Sınırsız sorumluluk:

Madde 29 – Ana sözleşme, kooperatifin varlığı borçlarını karşılamaya yetmediği hallerde, ortaklarının da şahsan ve sınırsız olarak sorumlu tutulacaklarını hüküm altına alabilir. Bu takdirde alacaklılar kooperatifin iflası veya diğer sebeplerle dağılması halinde alacaklarını tamamen sağlayamazlarsa, kooperatifin borçlarından dolayı, kooperatif ortakları zincirleme ve bütün varlıklarıyla sorumlu olurlar.

Kooperatifin acziyeti halinde ortaklar veya işletmeler hiçbir suretle ilzam olunamazlar.

2. Sınırlı sorumluluk:

Madde 30 – Ana sözleşmeye, kooperatif borçları için her ortağın kendi payından fazla olarak şahsan ve belirli bir miktara kadar kooperatiften sonra sorumlu olacakları hususunda bir hüküm konabilir. Ortakların tek başına sorumlu olacakları miktar kooperatifteki paylarının tutarı ile orantılı olarak da gösterilebilir.

İşletme sözleşmelerinde de sorumluluk sınırlıdır. Sadece kooperatif dayanışması içinde işletmelere kooperatife belli miktarda teminat sağlanır. Bu kefalet hesabından işletmenin borçları kapatılabilir.

İflasın sonuna kadar bu sorumluluk iflas idaresi tarafından ileri sürülür.

İşletmelerin iflasına Kooperatif hakemleri karar verir.

3. Ek ödeme yüklemi:

Madde 31 – Ana sözleşme, ortakları ek ödemelerle yükümlendirebilir. Ancak, eködemelerin yalnız bilanço açıklarını kapatmada kullanılması şarttır. Ek ödeme yükleme sınırsız olabileceği gibi belirli miktarlarla veya iş hacmi ile veya paylarla orantılı olarak sınırlandırılabilir.

Ek ödeme yükümlülüğü konamaz.

Kooperatifin iflası halinde ek ödemeleri isteme hakkı iflas idaresinindir. Ek ödemeyi kooperatif dayanışması tekeffül edebilir.

Adi ortaklıklar şeklinde oluşan kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde sorumlu ortak bütün mameleki ile sorumludur. Bütün diğer ortaklara payları ile sorumludurlar Diğer ortaklar payları nispetinde tasarruf yetkisini kooperatife vermiştir. Kooperatif sözleşme hükümlerine kefildir.

4. Caiz olmayan sınırlama:

Madde 32 - Sorumluluğu belirli bir zamana bırakan veya bazı ortak gruplarına yükleyen ana sözleşme hükümleri muteber değildir.

Kooperatifin kefaletinde olan tüm işletmelerde sorumluluklar sınırlı ve belirlidir.

5. İflas halinde usul:

Madde 33 - Ortakları şahsan sorumlu bulunan veya ek ödemelerle yükümlü olan bir kooperatifin iflası halinde, iflas idaresi sıra cetvelini düzenlemekle beraber ortaklardan her birinin payına düşen borcun ödenmesini kendilerinden ister.

İşletme sorumlusu işletmeyi sınırsız yetkilerle yönetir. Sadece işletmeye kurulan kooperatif ortaklarının ortaklık paylarında sorumluluk payı kadardır. İflas halinde işletme sorumlusu kendi mameleki iflas etmiş olur. Ortaklar sadece oraklık payları ile katılırlar.

Tahsil olunamayan meblağlar diğer ortaklar arasında bölüşülür. Aktif bakiyesi pay cetvellerinin kesin olarak tespiti üzerine geri verilir. Ortakların birbirlerine rücu hakları saklıdır. Ortakların geçici olarak tespit olunan borçlarıyla pay cetveli aleyhine İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre itiraz hakları vardır.

İşletmelerin iflası halinde elde edilen varlıklar alacakları nisbetinde bölüşülür. Alacaklar da hakları nisbetinde bölüşülür. Ortaklar alacaklı olurlar.

6. Sorumluluk hükümlerinin değiştirilmesi:

Madde 34 - Ortakların sorumluluğu ve ek ödemeler yükümleri ile ilgili değiştirmeler ancak ana sözleşmenin tadili ile mümkündür.Sorumluluk ve ek ödeme yükümleri konulması veya bunların artırılması,bu husustaki kararın tescili ile kooperatifin bütün alacakları lehine hüküm ifade eder. Sorumluluğun azaltılması hakkındaki kararlar, tescilden evvel doğmuş borçları kapsamaz.

Kooperatif sorumlulukla ilgili maddeleri değiştiremez.

7. Kooperatife yeni giren ortakların sorumluluğu:

Madde 35 - Ortakları şahsan sorumlu, veya ek ödemelerle yükümlü bir kooperatifte, durumunu bilerek yeni giren kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer ortaklar gibi sorumlu olur. Buna aykırı mukavele hükümleriyle ortaklar arasındaki anlaşmalar üçüncü şahıslar hakkında hüküm ifade etmez.

Kooperatife yeni giren ortağın sorumluluğu eski ortaklar gibidir. Kooperatifin iflası halinde eski ortaklarla yeni ortaklar arasında fark yoktur.

Bir işletmeye ortak olmak demek, nakit, emek, mal veya tesisi kiralayarak katılınır. Karşılığında işletme senedini alırlar. İşletmeden de nakit, mali emek ve tesisi para olarak alırlar. Buna karşılık işletme senedini vererek her işletmede artan değerler de kazanç sayılarak sözleşmeye göre bölüşülür. Senetler nakitle arz ve talep kanunlarına göre değer alır.

Senedin cari değeri=(a*Kasadaki İşletme Senedi+b*Kasadaki Nakit)/(c*Kasadaki İşletme Senedi +d*Kasadaki Nakit)* Nominal Değer.

Burada ki a,b,c,c,d değerlerinin tesbit şekli sözleşmede belirtilir.

İşletmenin iflası demek senedin değerinin sıfır olması demektir. Böylece senedi elinde olan ortaklar sınırlı olarak iflasa da katılmış olurlar. İşletme, işletmenin senedi dışında bir işlem yapmayacağı için ayrıca alakası yoktur.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

8. Bir ortağın ayrılmasından veya kooperatifin dağılmasından sonra sorumluluk:

Madde 36 - Sınırsız veya sınırlı sorumlu bir ortak ölür veya diğer bir sebeple kooperatiften ayrılışının kesinleştiği tarihten başlayarak bir yıl veya ana sözleşme ile tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatif iflas ettiği taktirde, ayrılmasından önce doğmuş olan borçlar için ortak sorumluluktan kurtulamaz.

Bir ortağın ölmesi halinde eldeki işletme senetleri varislerine bölüştürürler. İşletme senedi kredi olarak verilmeli, dolayısıyla borçlu ölse mirası reddetmeyen vaârisler arasında bölüşür.

Aynı şartlar altında veya aynı süre içinde ek ödeme yükümü de mevcut olmakta devam eder.

Kooperatifin ortak olduğu işletmelerde ek ödeme yoktur.

Bir kooperatif dağılırsa, dağılmanın Ticaret Siciline tescilinden başlayarak bir yıl veya ana sözleşmede tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatifin iflasının açılmasına karar verilmesi halinde ortaklar aynı şekilde ek ödemelerle birlikte sorumludurlar.

Senedin değeri şiddetle düşmeye başlar ve değerinin ulaşılamadığı anlaşıldığında Yönetim kurulu senedin kasadaki alış satışlarını durdurur. Mevcut mallara ortaklarda bulunan senetlerle bölüşme usulleri ile bölüştürülerek senet değerinin sıfırlanması bekletilemez. Buna hakemler karar verir.

9. Sorumlulukta zamanaşımı:

Madde 37 - Alacaklıların, ortakların şahsi sorumluluklarından doğan isteme hakları, daha önce kanuni bir hüküm gereğince düşmedikçe iflas işlemlerinin sona ermesinden başlayarak daha bir yıl süre ile alacaklılardan her biri tarafından ileri sürülebilir.

Tasfiye esnasında nizanın çıkması halinde tasfiye bekletilemez. Tasfiye kurulu kendi takdiri ile tasfiyeyi tutanaklarlar. Mağdur olanlar hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler. Bu mağduriyeti kefalet hesabından giderirler. İşletmede senetleri tasfiye edildikten sonra bir değer kalırsa kooperatifin dayanışma hesabına gelir olur.

Ortakların birbirine olan rücu hakları da bu hakka vücut veren ödemenin yapıldığı andan başlamak üzere bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Tasfiyenin başlaması halinden itibaren işletmenin yerini kooperatif dayanışma hesabı alır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Kooperatif Hesapları

A) Gelir gider farkları, bölünmesi ve paylara faiz verilmesi:

Madde 38 – Ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapılan muamelelerden bir yıllık faaliyet sonunda elde edilen hasılanın tamamı gelir gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine eklenir.

Kooperatifin gelir gider faklarının tamamı kooperatifin yedek akçesine eklenir. Ortaklara hiçbir suretle dağıtılmaz. Sadece kooperatifin tasfiyesi halinde gelir gider farkının kurumlar vergisi ödenerek kalan ortaklar arasında eşit olarak bölüştürülür.

Gelir gider farkının ortaklar arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme ortakların muameleleri oranında yapılır.

İşletmelerin gelir gider farkları kendilerine ait olup adi ortaklık olduklarından kurumlar vergisine tabi değildir. Her ortağa düşen payı nisbetinde kendi vergisini kendisi öder. Hesapları kooperatif muhasebesi yapar. Kooperatif genel hizmetini aynı zamanda kamuya karşılıksız verdiği için işletmelerdeki vergilerini stopaj yapıp hazineye onlar adına öder. Bu stopaja itiraz eden ortak ortaklıktan çıkarılır.

(Değişik: 6/10/1988  - 3476/7 md.) Gelir-gider farkının en az % 50'si ortaklara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile Devlet Tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebileceği ana sözleşme ile hükme bağlanabilir.

Kooperatifin kendi muamelelerinde ve genel hizmet ortağı olduğu işletmelerde faizli işlemler yapılamaz, ödemelerdeki gecikmelerden dolayı gecikme cezası tahakkuk ettirilemez. Krediler kredileşme ilkesi içinde dağıtılır. Gecikmeden dolayı doğan zararlar dayanışma ortaklığınca giderilir. Gecikmelerinde verilecek ceza kredinin kesilmesi olacaktır. Mesleki faaliyetteki dayanışmadan mahrumiyettir.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7 md.) Ortak dışı işlemlerden elde edilen hasılanın ortaklara sermaye payları oranında dağıtılabileceği ana sözleşmede hükme bağlanabilir. Dağıtılmadığı takdirde, bunlar kooperatifin gelişmesine yarayacak işlerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanır.

Kooperatif tarafından tasfiye dışında hiçbir suretle kar dağıtılamaz. Kooperatif ortaklara sosyal yardımda bulunabilir. Bu yardım işletmelerdeki katkılarıyla ilgili olamaz. Temsilcilerin tesbit edeceği muhtaç ortaklara kural içinde bölüştürülür. Takdiri yardım yapılamaz.

Bir yıllık faaliyet neticeleri menfi olduğu takdirde açık, yedek akçelerden ve bunların kafi gelmemesi halinde ek ödemelerle veya ortak sermaye paylarıyla karşılanır.

İşletmelerde gelir gider farkının eksi olması demek, kasada formül yoluyla hesaplanan değerin düşmesi demektir. Kredileşme ilkesi ile desteklenebilir. Ancak bu destekler de kurallı olmalıdır. Kooperatifin gelir gider farkı eski yılların gelir fakıyla ödenir. Yoksa kooperatifin sermayesi kooperatifin işletmesine faizsiz olarak kredi verir.

Menfi neticeler ortadan kaldırılmadıkça gelir gider farkı ve faiz dağıtımı yapılamaz.

İşletmelerden sağlanan kredilerle senedin fiyatı yükselmişse ve sonunda iflas doğarsa önce kredi tasfiye edilir.

B) Yedek akçe ayırımı:

Madde 39 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/8 md.) Gelir-gider farkının en az % 10'u yedek akçeye, kooperatif üst kuruluşlarında ise buna ilaveten en az % 5'i fevkalade yedek akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz.

Kooperatifin sermayesi, kazancı ve kefalet hesapları vardır. Sermaye ancak kredi olarak kullandırılabilir. Tasfiye oluşmadan dokunulamaz. Kazanç hesabı gelir gider farkından oluşur. Buradan kefalet hesabına bir pay aktarılabilir. Kefalet ise tamamen bağımsız bir hesap olup tahsil edilmeyen alacaklarla ödenemeyecek borçlardan oluşur. Bu sermaye ile işletmelere iştirak edilebilir. Kazançlar bu hesaba eklenir. Kooperatifin tasfiyesi halinde bu hesapta para varsa alacak olarak sermayeye eklenir. Eksi ise borç olarak sermayeye eklenir.

Yedek akçelerin ortaklara dağıtılacağına dair ana sözleşmeye konacak hükümler muteber değildir.

Kefalet hesabındaki meblağ kooperatif tasfiye edilmeden önce hiçbir suretle ortaklara dağıtılamaz, sosyal yardım yapılamaz. Sadece işletmelere kredi olarak verilebilir.

C) Ortak ve personel için yardım fonları:

Madde 40 – Ana sözleşme gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için yardım kuruluşları vücuda getirmek ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları kurulmasını hüküm altına alabilir.

Kooperatifte bütün işler ortaklık ilkesi ile yapılır. Sabit ücret, sabit kira, sabit kar (faiz) ve hizmet payı verilemez. Her iş ortaklık içinde görülmüş olur. Kooperatif işletmelerinden aldığı payların bir kısmını yardımlaşma fonunda toplar ve kural içinde ortaklar arasında yardımlaşma sağlanır.

Yardım amacı için ayrılan kıymetler belirli ise, bunlar kooperatifin mamelekinden ayrılarak tahsis edildiği amaçlar için kullanılmak üzere özel bir hesaba alınır.

Genel hizmetler işletmelere iştirak şeklinde yapılır ve cirodan pay alınarak bunun yarısı hizmet verenlerle verilir, diğer yarısı ortak fonlarda toplanarak ortaklara genel hizmet verilir. Ayrıca kooperatifte yardımlaşma fonunda bir meblağ toplanır. Bunlara bağışlar da kabul edilerek genel hizmetler desteklenir.

D) Gelir gider farkından ilk ayrılacak fonlar:

Madde 41 - Bölünecek gelir gider farkından ilk önce yedek akçe ile kanun veya ana sözleşme gereğince kurulan diğer fonlara yatırılacak paralar ayrılır.

İşletmede ortaklıklara hesaplar açılır. Her ortak veya işletme verdiği ve aldığı şeyler düz kağıda yazar ve muhasibine verir. Muhasip bunu muhasebe diline çevirir, belge üzerinde işler ve iade eder. Alan ve verenin verdiği miktarlar arasında uygunluk olmazsa toplamlar tutmazsa düzeltilir. Bu yevmiye defteridir.

Yedek akçelerin ve özel fonların kullanılış şekil ve şartları ana sözleşmede gösterilir.

Bilgisayara yüklenen formülle ortak fonda toplananlar bildirilerek ve her hesabın son durumunu her zaman alınabilmektedir.

Belge postaya verildiğinde makbuz alınır, muhasibe verilir. Aradaki postalar makbuz alırlar ancak muhasibe vermezler. Belge üzerinde veriliş tarihleri yazılır. Muhataba veren posta bir belge tanzim ederek teslim eder. Onların tanzim ettiği belge muhasibe verilir. Muhasip bu belgeyi bilgisayarda işlerken posta el değiştirme tarihlerini de yazar.

Evrak Yevmiyesi

Belgeyi Veren

Belgeyi Verenin Numarası

Veriş türü: gönderen veya posta

Belge Numarası:

Türü (Mektup, Muhasebe, Cevap, Kitap)

Sayfa sayısı

Tarih

Belgeyi Alan

Belgeyi Alanın Numarası

Alış Türü   (Posta veya Muhatap)

Paket Yevmiyesi

Paketi Veren

Paket Numarası

Paketin Türü: Gönderen veya posta

Paketin Numarası:

Türü (Torba sandık )

Paketin Değeri

Tarih

Paketi Alan

Paketi Alanın Numarası

Alış Türü (Nakliye ve Tesellüm)

Borçlanma Maddesi

Belge No

Belge Tarihi

Muamele Tarihi

Muamele Numarası

Alacaklı

Veren

Alacağın Türü

Alacağın Cinsi

Alacağın Miktarı

Alacağın Tutarı

Vade Tarihi

Alan

Borçlu

Teslimat Maddesi

Belge No

Belge Tarihi

Muamele Tarihi

Muamele Numarası

Teslim Eden

Veren

Teslimatın Türü

Değerin Cinsi

Değerin Miktarı

Değerin Tutarı

Teslim Yeri

Alan

Teslim Alan

Posta ve nakliyeciler birbirine verirken belge alırlar ama muhasebeye vermezler. Belge üzerinde yapılan kayıtlarla muhasebeye intikal eder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Kooperatif Organları

A)  Genel kurul:

I - Yetki:

Madde 42 - Genel Kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır.

Bir cumhuriyet altını ile ortak olan bütün üyelerin katıldığı toplantı Genel Kuruldur. Yılda bir defa resmi genel kurul yapılır. Bir defa da danışma toplantısı yapılır. Burada karar alınmaz. Bunun dışında genel kurul toplantısı yapılmaz.

Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez.

1. Ana sözleşmeyi değiştirmek,

Ana sözleşme danışma toplantısında görüşülür, tartışılır, resmi toplantıda sunulur. Bakanlığın onayı ile yürürlüğe girer. Ana sözleşmenin genel kurula önerilmesi için baş temsilcilerin ittifakı gerekir. Hakemler kararı ile ittifak sağlanabilir. Danışma toplantısında hazırlanan sözleşme değişikliğine resmi toplantıya kadar hakemlere gidilerek iptal ettirilebilir.

2. Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu üyeleriyle gerektiğinde tasfiye kurulunu seçmek,

Yönetim Kurulu baş temsilcilerden oluşur. Baş temsilcilikler danışma toplantısında belirlenir. Resmi toplantıda liste sunulur. Mutlak ekseriyetle reddedilebilir. Ortaklardan yeni baş temsilcilikler oluşturulur. Eski baş temsilciler bir yıl baş temsilci olamazlar. Mevcudun ekseriyeti ile reddedilirse aynı baş temsilciler de kalabilir. Yeniden baş temsilcilikler bağlantı yoluyla oluşturulur. Mevcudun onayını alamazsa tekrarlanır.

3. İşletme hesabiyle bilanço ve gerektiğinde gelir gider farkının bölüşülmesi hakkında karar almak,

İşletmelerden alınan genel hizmet payları 25 genel hizmetlere yüzdelerle nasıl bölüşüleceğine genel kurulda karar verilir. Bölüştürme üyeler tarafından yapılır. Her hizmetin aldığı orta değerler bulunur. Yüzdeye irca edilir. Yönetim kurulunun bölüştürülmesi onaylanır da ekseriyetle kabul edilirse o da geçerlidir.

4. Yönetim ve denetçiler kurullarını ibra etmek,

Yönetim kurulu üyelerinden her biri ayrı ayrı ibra edilir. Ekseriyetle ibra edilir. Edilmeyen üye veya başkan bir hakem seçer. Divan başkanı bir hakem seçer. Onlar baş hakem seçerler. Hakemlerin kararı ile bir veya daha fazla yıllarda baş temsilci olunacağına veya kooperatifin kefalet hesabına bir tazminat idamesine veya ibrasına karar verebilir. Fiil suç oluşturuyorsa savcılığa bildirilir.

5. Kanun veya ana sözleşme ile Genel Kurula tanınmış olan konular hakkında karar vermek.

Ana sözleşme dışında yönetim kurulu veya genel hizmet sorunluları genelge yayınlayarak uygulama yaparlar. Uygulamada yönetim kurulunun ittifakla kabul ettiği hususlar kongreden geçirilerek uygulama yapılır. Ana sözleşmeye veya kanunlara aykırılığı iddiası ile hakemlere gidilebilir.

İşletmeler kendi sözleşmelerini kendileri yaparlar. Kooperatif genel hizmet sorumlularından biri kooperatifi temsil eder. Son şeklini aldıktan sonra yönetim kuruluna sunulur. İttifakla kabul edilirse sözleşme kesinleşmiş olur. Kabul edilmemesi halinde genel hizmet sorumlusu hakemlere gidebilir. Sözleşme aleyhine sonlanırsa da hakemlere gidebilir. Uygulamada çıkacak sorunlar genel hizmet sorumlusu tarafından çözülür ve uygulama yapılır. Mağdur olanlar hakemlere gidip mağduriyetlerini giderebilirler.

Genel hizmet sözleşmeleri hazırlanır. Ana sözleşme çerçevesinde uygulama sözleşmeleridir. Genel kurulun onayı ile yürürlüğe girer.

6. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Gayrimenkul alımında ve satımında takip edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliğini, yerine ve azami fiyatını,satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını belirlemek.

İşletmeler ve ortaklar kooperatife emanet olarak taşınmazları verirler. Bu taşınamazlar yıl içinde satış vadi ile alınır. Genel hizmet sorumlusuna satıcı vekalet verir. Resmi kongrede onaylanarak resmi alış yapılır. Satışlarda resmi kongre beklenir.

7. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek.

İmalat ve inşaat adi ortaklık işletmelerine yaptırılır. Sözleşme ile belirlenir. İşletme sözleşme hakemlerine tabidir.

8. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Yapı kooperatiflerinde; kooperatifin ortak sayısı ile yapılacak konut veya işyeri sayısını tespit etmek.

İnşaatı ve imalatı kooperatif yapmaz,kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmeler yaparlar. Tapular kooperatifte emaneten bulunur. Kooperatif bunlar üzerinde her türlü tasarrufu yapamaz. Yukarıdaki kararlar işletme sözleşmesinden alındığından genel kuruldan geçirilme söz konusu değildir. Bilgisi verilir.

II - Çağrı:

1. Çağrıya yetkisi olanlar:

Madde 43 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/10 md.)

Yönetim kurulu veya ana sözleşme ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler kurulu, ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptirler.

İstişarî toplantı her yıl Mart ayının üçüncü Pazar gününde çağrısız toplanır. Yer kooperatif merkezidir. Salon yetmediği halde salon tutulur. Sabah kooperatife gelenler salona gönderilirler. Resmi toplantının gün ve yeri bu toplantıda karara alınır. Bu toplantıda başkanlığı, başkan veya kıdem sırasına göre baş temsilciler yaparlar. Başkan gelmemişse baş temsilcileri, baş temsilcilerden kimse gelmemişse orta temsilcilerden en kıdemlisi, onlardan da gelen yoksa ilk temsilcilerden biri, onlardan da yoksa ortaklardan biri çağrı yapmaya yetkilidir. Bunun için temsilci veya ortak yokluğunda bekleyen belge ile toplantıda böyle karar alındığını gösteren raporla belgelenir. Danışma toplantısına da hükümet komiseri davet edilir.

Ancak genel kurul yukarıda belirtildiği şekilde toplanamadığı takdirde ilgili bakanlık genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir.

İstişarî toplantı da gerçekleşmezse ortaklardan biri bakanlığa baş vurarak genel kurul toplantısını bakanlıkça yapılmasını isteyebilir.

2. Ortakların isteği, bakanlıkların çağrısı, mahkemenin izni:

Madde 44 - Dört ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az onda birinin isteği üzerine Genel Kurul toplantıya çağrılır.

Danışma ve resmi yıllık toplantısı dışında genel kurulun toplantısı isteğini yönetim kurulu kabul edemez. İstişarî toplantıyı resmi toplantı yapabilir.

Yönetim Kurulu bu isteği en az on gün içinde yerine getirmediği takdirde,istek sahiplerinin müracaatı üzerine veya doğrudan doğruya Ticaret Bakanlığı tarafından, yapı kooperatiflerinde de İmar ve İskan Bakanlığı tarafından Genel Kurul toplantıya çağrılabilir.

Ticaret Bakanlığı’nın toplantıya çağırması halinde yıllık resmi toplantı değilse ekseriyetin hazır bulunması şarttır.

Çağrılmadığı takdirde istek sahipleri mahalli mahkemeye başvurarak Genel Kurulu bizzat toplantıya çağırma müsaadesini alabilirler.

Kooperatif istişarî toplantısı yapılamamışsa, yıllık genel kurul akdedilmemişse ortaklar hakemlere baş vurarak hakemlerin kararı ile yıllık olağan toplantısı yapılır. Mahalli mahkemede muhakeme edilir.

3.          Şekil:

4.          Madde 45 - (Değişik: 4/10/1988 - 3476/11 md.)

Genel kurul olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur.

Yılda Mart’ın üçüncü Pazarında yapılan istişarî toplantı dışında olağanüstü toplantılar yapılmaz. Yıl içinde bir defa olağan toplantı yapılır.

Toplantı yeri ve günü danışma toplantısında kararlaştırılır. Kararlaştırılmamışsa hakemler kurulu tarafından bir ortağın baş vurması ile kararlaştırılır.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

Genel kurul, ana sözleşmede gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.

İstişarî toplantı çağrısız yapılır. Günü ve yeri bellidir. Olağan yıllık toplantısı baş temsilcilere, onlar orta temsilcilere onlar ilk temsilcilere, onlar ortaklara  duyurur. Tebellüğ edene ortak “Şu tarihte akdedilecek kongre davetiyesini aldım. Şahsen veya filanın vekaleti ile katılacağım.” der. Temsilcisine verir. Temsilcileri bu tebliği bir ay içinde tamamlamalıdırlar. Bulamadıkları takdirde adreslerine götürüp teslim etmelidirler. Aynı adreste ikamet eden birinin tebellüğ etmesi yeterlidir. Adreste yoksa temsilcisine tebellüğ kendisine yapılan tebellüğ kabul edilir. Adına tebellüğ ettiğini bildirir. Ortak kooperatife toplantı akdedilirken, “Temsilcime yapılan tebliğler bana yapılmış tebliğ kabul ediyorum.” diye taahhüt alınır. Temsilcinin ihmali halinde ortak mağdur edilemez.

Toplantı nisabı ana sözleşmede gösterilir. Ancak yapı kooperatiflerinin genel kurul toplantılarında ortakların en az 1/4'ünün şahsen veya temsilen hazır bulunmaları şarttır.

İstişarî toplantılarda alınan kararlar ortaklara internet aracılığı ile eriştirilir. Ortaklar önerilere karşı ret veya kabul oylarını kullanırlar. Ekseriyetin red ettiği bir karar genel kurula sunulamaz. Ekseriyetin kabul ettiği maddeler hemen kurula sunulur. Mevcudun ekseriyetinin kabulü ile kabul edilmiş olur.

Bazı temsilcilerin kendileri veya temsilcileri hazır bulunmak şartı ile kırk ortağın katılması ile kongre akdedilmiş olur. Ertelenemez.

İstişarî Toplantı

Genel kurul toplantı tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare amirliğine yazılı olarak bildirilir.

İstişarî toplantının katında tutulan rapor Ticaret Bakanlığı’na tevdi edilir. Ticaret siciline tescil ettirilir. Kararlaştırılan tarihte kongrenin yapılacağı da bu raporla birlikte talep edilir.

Genel kurulun sevk ve idaresi, ortaklar veya üst kuruluş temsilcileri arasında seçilen başkan ve üyeler tarafından sağlanır.

Kongreye katılanlar sıralama usulü ile beş kişilik divanı oluştururlar. En sağ sırada yer alan başkan olur. Ondan sonra gelen iki kişi divan üyesi olur. İkisi de katip olur. Heyete arz edilir, ekseriyet reddederse başkan çekilmiş olur, ondan sonraki sıra esas alınır. O da reddedilirse beşinciye kadar devam edilir. Hâlâ reddedilirse yeniden sıralama yapılır.

III- Gündem:

Madde 46 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/12 md.)

Toplantı çağrısına ve ilana gündem yazılır. Ana sözleşmenin değiştirilmesi bahis konusu ise, yapılacak ilanda değiştirilecek maddelerin numaralarının yazılması ile yetinilir.

Gündem istişarî toplantıda hazırlanır. En ince detayları ile internete girilir.

Ortaklar internette görüşlerini yazabilirler. Resmi genel kurulda gelecek istişarî kurulda görüşülecek maddeler teklif edilebilir. Ekseriyetin kabulü ile görüşme programına alınır.

Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10'u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur.

20 gün önce yapılan öneriler bir kişiye ait ise da gündeme konur. İnternete yüklenir. Kongrede ise gelecek istişarî toplantıda görüşülüp görüşülmeyeceği onaylanır. Görüşme katılanların onda birinin teklifi görüşmeye açılır. Ondan sonra oylanır. İstişarî toplantıya alınır veya reddedilir.

Gündemde olmayan hususlar görüşülemez. Ancak, kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10'unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı  teklifte bulunmaları halinde, hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.

Kongrenin ekseriyeti ile ibra edilemeyen yönetim kurulu için ayni temsilcilikler yeniden teşkil edilir. Mutlak ekseriyetin kararı ile ibra edilmeyen eski baş temsilciler bir yıl baş temsilci olamazlar. Bunun dışında her yönetim kurulu üyesi  aynı kongrenin onda bir oyu ile hakemlere gidebilir. Mahkumiyete kadar göreve devam edebilirler. Yeniden seçilebilir.

Kooperatiften çıkma tamamen serbesttir. Kongre kararına gerek yoktur. Çıkarılan ortak ancak hakem kararı ile çıkarıldığı için kongrenin onayına gerek olmamalıdır. Kongrenin ekseriyeti ile çıkarılan ortak geri gelebilir. Yeniden hakemlere gidebilir.

Yönetim kurulu kararlarının iptali hususunda merci hakemler olup kongre ancak hakemlere gidilmesine karar alabilir.

Seçilmiş bir kimse müddeti dolmadan kongre kararı ile azledilemez. Ancak hakemler her zaman azledebilirler. Baş temsilcilik yeniden oluşturulur. Yönetim kuruluna katılır. Temsilciliğe hakemler nezdinde itiraz edilebilir. Kongrede ancak hakemlere gidilmesine karar verilebilir.

IV - Bütün pay sahiplerinin hazır bulunması hali:

Madde 47 - Kooperatifin bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu sürece ve bir itiraz olmadığı takdirde Genel Kurul toplantılarına dair olan diğer hükümler saklı kalmak şartıyla toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere uyulmamış olsa dahi kararlar alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya ortakların toplantıda oy birliği ile seçecekleri temsilciler tarafından imzalanması gereklidir.

Hizmet kooperatiflerinde tapuların muhafazası için sadece baş temsilcilerin ortak olduğu bir tapu muhafaza hizmeti kurulur. İşletmelerin taşınmazları bu kooperatifçe alınır ve satılır. Hizmet kooperatifi o kooperatifin ortağı olup tapu kayıtları o kooperatif üzerinden yapılır. Tapu hizmet kooperatifine kuruculardan başkaları üye alınamazlar. Yönetim kurulu üyeleri ile genel kurul aynı kişilerden oluşmaktadır. Bunlar toplantıyı davetsiz yaparlar. Herkes imzalar.

V - Oy hakkı:

1.  Genel olarak:

Madde 48 - Genel Kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir.

Genel idare kurulunda herkes bir oya sahiptir. Bir cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak veren ortak olmuş olur.

2.  Temsil:

Madde 49 – Ana sözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle Genel Kurul toplantısında oyunu ancak başka bir ortağa kullandırabilir. Bir ortak Genel Kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.

Ortaklar tebellüğ belgesini şu şekilde yazarlar:

“Şu tarihte akdedilecek yıllık kongreyi tebellüğ etmiş bulunuyorum. Şahsan katılmaya çalışacağım. Katılamazsam benim adıma filan kişi kendisini ve başka bir ortağı benim adıma vekil tayin edecektir.”

Ortak İmza

Üye sayısı 1000 in üstünde olan kooperatiflerde ana sözleşme ile her ortağın en çok 9 olmak üzere birden fazla başka ortağı temsil edebileceği öngörülebilir.

Üye sayısı 1000 ortağı geçmiş ise bir ortak kedisinden başka 9 ortağı temsil edebilir. Yukarıdaki tevkil belgesi yine geçerlidir. Ortak vekil yaptığı vekilin adını, telefonunu, muvafakatini isteyebilir. Bunu da belgede zikredebilir. Telefon numarasını da yazar. Divan başkanına telefon edip onay alır. “Şu tarihte yapılacak kongreye katılmaya çalışacağım. Kongreye katılamazsam vekilimi tayin etmeye filan kişiyi tevkil ediyorum. Telefonum ………………………dur.” “Vekilimin tayin ettiği vekilin ismini, telefonunu öğrenip onayımın verilmesini rica ederim.”

Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz.

Eş ve birinci derecede yakınlar için ortak olmaları şartı yoktur.

3.  Oya katılamayacaklar:

Madde 50 - Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış olanlar Yönetim Kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar. Bu hüküm denetçiler hakkında uygulanmaz.

Yönetim kurulu ve denetçiler ibra ekseriyetle ibra edilirler. İbra edilmezlerse edilmeyenlerin her biri kendine bir hakem seçer. Divan başkanı da kooperatif adına hakem seçer. İki hakem baş hakem seçerler, muhakeme olunurlar. Hakem kararları kesinleşinceye kadar ibra edilmiş gibi muamele görürler. Hakem kararları temyiz edilebilir. Hakemler suç işlediğinde karar vermişlerse savcıya duyurulur. Ekseriyet kararı ile suç sabit olamaz.

Ortaklardan hiçbiri kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif arasında şahsi bir işe veya davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını kullanamaz.

İşletmeler adına emanete alınanlarda da kişinin (ortak olaydan çıkarı varsa) oy kullanamaz.

VI - Kararlar:

1.  Genel olarak:

Madde 51 - Kanun veya ana sözleşmede aykırı hüküm bulunmadıkça Genel Kurul kararlarında ve seçimlerde oyların yarıdan bir fazlasına itibar olunur.

Kararlar baş temsilcilerin oluşturduğu yönetim kurulunda istişarî yolla alınır. Yönetim kurulu başkanı istişare eder. Oturum dağılmadan ve kurul dışında kimselere danışmadan yetkili kılınanın aldığı karar kurulca alınmış olur. Kurul üyelerinden herhangi birinin hakemlere gitmesi ile karar iptal edilebilir. Kongrece onaylatılması istenen veya gereken kararlar kongre ekseriyetine sunulur. Mevcudun ekseriyeti ile kabul edildikten sonra üç ay içinde itiraz edilmezse kesinleşir. İtiraz ortaklardan herhangi birinin hakemlere gitmesi ile olur. Hiçbir hakemin davayı kabul etmemesi halinde karar kesinleşmiş olur.

Kooperatifte kararlar kollektif karar şekilleri ile alınır.

a)        Maşeri kararlar. Biri bir uygulama yapar, ona itiraz edilmezse itiraz edilinceye kadar o kararı topluluk onaylamış olur. Birinci uygulayıcıya hangi hükümler uygulanmışsa ona da o hükümler uygulanır. Uzun zaman uygulanmış ve âdet hâline gelmişse hakem kararları ile o hüküm geçerli olur.

b)       İstişarî kararlar. Ortak vekilin istişareden sonra aldığı kararlardır. Kesin ittifakla alınmış karar gibidir. Hakemlere itiraz edilebilir.

c)        Yetkilinin kararı. Bir kimseye bir görev verilmiş ise o görevin ifası için gerekli kararları alma yetkisine sahiptir. Görev verenin vekili olan tarafından kooperatifin dağılması veya diğer bir kooperatifle birleşmesi ve ana sözleşmenin değiştirilmesi kararlarında fiilen kullanılan oyların 2/3 ü çoğunluğu gereklidir. Ana sözleşme bu kararların alınması için oy çoğunluğu hakkında daha ağır hükümler koyabilir.

d)       Ortaklar kendi işletmelerinin sözleşmesini kendileri yapar ve işletirler. Onun müşterisi olanlar o sözleşmeleri kabul etmiş olurlar.

Dil, sanat, teknik ve örf kuralları toplulukta kendiliğinden oluşur. Hakemler için hüküm ifade eder. Hakemlerin ittifakı sabit olursa kesinleşir.

Teklif, kabul, sözleşmeye katılma, bir yere girme,

Kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde sermayelerin nasıl artırılacağı kendi sözleşmelerinde yazılı olacaktır. Değilse kooperatife ortak olma hükümlerinin benzeri geçerlidir. O işetmeye ortak olanlara uygulanır.

2. Ortakların paylarının artırılması:

Madde 52 - (Değişik: 8/6/1981 - 2475-1 md.)

Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri ihdası hakkında alınacak kararlar için bütün ortakların 3/4'ünün rızası gereklidir.

Kooperatif ortaklığı bir cumhuriyet altınıdır. Artırıp eksiltilemez. Diğer yükümlülüklerden yeni ortağın ilzam edilebilmesi için ortağın kabul etmesi veya yönetimin gideceği davada, hakemlerin yükümlülüğünün zaruri olduğuna karar verilmesi gerekir.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/13 md.) Ancak, kamu kuruluşlarından kredi alan kooperatiflerin kredi miktarının artırılmasından yararlanmak üzere alacakları kararlarda bu şart aranmaz ve 51 inci maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanır.

Kooperatifin alacağı kredi ortak olduğu işletmelere kullandırılır. Kooperatif burada sadece genel hizmet ortağı olarak girer. Bütün ortakların yararlanacağı bir kredi sistemi ek yükümlülük getirmiyorsa alınabilir.

Kararlar, ilandan başlayarak üç ay içinde kooperatiften çıktıklarını bildirmeleri halinde bunlara katılmayan ortakları bağlamaz. Bu takdirde kooperatiften çıkma beyanı,kararın yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere hüküm ifade eder.

Ortak, ortak olduğu işletmeden ayrılarak ortaklığın yeni yükümlülüğüne katılmayabilir. İşletmeden ayrılması kooperatiften ayrılmasını gerektirmez. Ayrılma kararı kendisine veya temsilcisine teklif edildikten sonra üç ay içinde beyan etmesi gerekir.

Bu suretle kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, bir ayrılma tazminatı ödenmesine bağlı kılınamaz.

Ortak kooperatiften veya kooperatifin hizmet ortağı olduğu oraklıktan her zaman ayrılabilir. Ayrılmadan önceki yükümlülüklerden doğan zararları tazmin eder. Talep tarihinden itibaren doğan zararlardan sorumlu tutulamaz. Yeni yükümlülükler ise kabul tarihinden itibaren geçerli olur.

3.  Kararların bozulması ve şartlar:

Madde 53 - Aşağıda yazılı kimseler kanuna, ana sözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile Genel Kurul kararları aleyhine, toplantıyı kovalayan günden başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilirler.

1. Toplantıda hazır bulunup da kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa geçirten veya oyunu kullanmasına haksız olarak müsaade edilmeyen yahut toplantıya çağrının usulü dairesinde yapılmadığını veyahut gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediğini yahut da Genel Kurul toplantısına katılmaya yetkili olmayan kimselerin karara katılmış bulunduklarını iddia eden pay sahipleri;

2. Yönetim Kurulu;

3. Kararların yerine getirilmesi Yönetim Kurulu üyeleri ile denetçilerin şahsi sorumluluklarını mucip olduğu takdirde bunların her biri; bozma davasının açıldığı ve duruşmanın yapılacağı gün, Yönetim Kurulu tarafından usulen ilan olunur.

Birinci fıkrada yazılı bir aylık hak düşüren sürenin sona ermesinden önce duruşmaya başlanılamaz. Birden fazla bozma davası açıldığı takdirde, davalar birleştirilerek görülür.

Mahkeme, kooperatifin isteği üzerine muhtemel zararlarına karşı davacıların teminat göstermesine karar verebilir. Teminatın mahiyet ve miktarını belirtmek mahkemeye aittir.

Bir kararın bozulması bütün ortaklar için hüküm ifade eder.

Ortak kongre kararına o yıl içinde hakemler gidebilir. Yönetim kurulu karalarına karşı ancak yönetim kurulu üyeleri hakemlere gidebilir. Ancak yönetim kurulu kararı ortağı zarara sokuyorsa her zaman hakemlere gidilebilir. Kongre aleyhine olacak davalarda kongrenin veya bir maddenin iptali istenebilir. Cümledeki kelimenin veya cümlenin iptali istenemez. İptal davası eski veya yeni yönetim kurulu tarafından açılmışsa karara kadar yürütme durdurulur. Diğerlerinin açtığı davada yürütme durdurulamaz.

4. Mektupla oy verme ve temsilciler toplantısı:

Madde 54 - Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde, ana sözleşmelerine kayıt konulmak suretiyle:

Hizmet kooperatifinin ortak sayısı 1000 e çıkarılmalıdır. Beş sene içinde 1000 ortak bulunamayacaksa, başka hizmet kooperatifine katılınır. Yoksa devam eder.

1.  Genel Kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi,Genel Kurul sayılabilir.

Ramazan Bayramından önce ortaklara internetle duyurulur. Mailler gönderilir. Telefon edilerek mailin gönderildiği bildirilir. Bu telefon görüşmesi kayda alınabilir. Ortaklar cevapları temsilcilerine verirler. Temsilciler maille kooperatif merkezine bildirirler. Karar günü isteyen ortaklar katılabilirler. Oylarını değiştirebilir. Karar maille bütün ortaklara ulaştırılır: İnternette yayınlanır.

2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla tespit edecekleri  talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarından seçecekleri temsilciler topluluğu,

Baş temsilcilerin oluşturduğu kurul yönetim kuruludur. Orta temsilcilerin oluşturduğu kurul kooperatif meclisidir. İlk temsilcilerin katıldığı kurul genel kuruldur. Binden fazla ortağı olan kooperatiflerde bütün ortakların doğrudan katıldığı kongre olmaz. Yazılı sorulara cevap vermeyen ortaklar kongreye katılmamış sayılır. Katılma nisbeti ona göre tesbit edilir.

Mektupla oy bildirme halinde, mektupların, Yönetim Kurulu ve bakanlık temsilcisi önünde incelenmesi sonunda muhtevanın neden ibaret olduğu tespit edilerek tutanağa yazılır. Hazır bulunanlar tarafından imza edilen tutanağa göre verildiği anlaşılan karar yürürlüğe girer.

Mektupla oy vermede de kongre aynen akdedilir. Hükümet komiseri davet edilir. Oylama yerinde oyların tasnifi yapılır.

Grup temsilcileri genel kurulunda her temsilci, temsil ettiği ortakların sayısı kadar oya sahiptir. Temsilcinin aldığı talimata aykırı olarak oy vermesi karara tesir etmez.

Temsilciler temsil ettikleri adına oy kullanırlar. Tek oy kullanırlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

B) Yönetim kurulu:

I - Ödevi ve üye sayısı:

Madde 55 - Yönetim Kurulu, kanun ve ana sözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.

Yönetim kurulu en üst temsilcilerden oluşur.

Yönetim Kurulu en az üç üyeden kurulur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır.

Yönetim kurulu en az beş, en çok yirmi temsilciden oluşur. Üçü asildir, diğerleri yedektir. Kendi aralarında sıralama yaparlar. İlk üçü asil olur, diğerleri yedek olur. Görüşmeye yedekler de katılır. Söz sahibidirler. Karar ise asil üyeler tarafından alınır. Onlar imzalar. Diğerleri ise sayfanın başında katıldıklarını göstermek için imzalarlar. Asil üyeler sayfanın sonunda imzalarlar. Yönetim kurulu kararlarına yedeklerin de hakemlere gitme yetkileri vardır.

Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişiler, temsilcilerinin isimlerini kooperatife bildirir.

Tüzel kişiler gerçek kişileri temsilci yaparlar. Tüzel kişiler bir yıl içinde temsilcilerini değiştiremezler.

II - Üyelik şartları ve ücret:

Madde 56 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/14 md.)

Yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır.

I. Türk vatandaşı olmak.

Türk vatandaşı olmayanlar kooperatife üye olabilirler. En üst temsilci dışında temsilci olabilirler. En üst temsilciler yönetim kurulu olup ancak Türk vatandaşı olmaları şarttır.

1. Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.

Bir hizmet kooperatifinde hizmetli olarak yer alan başka hizmet kooperatifinde hizmetli ve yönetici olamaz. Bir ortak hizmeti değişik kooperatiflerden alamaz. 25 genel hizmetten her birini ayrı ayrı kooperatiften alabilir.

2. Türk Ceza Kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal,sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu Kanuna göre mahkum olmamak.

Suçlular da kooperatife ortak olabilirler. Hapiste iken temsilcilerini kendilerine vekil yapabilirler. Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla mahkum olanlarla tutuklular temsilcilik yapamazlar.

Üyelik şartları denetçiler tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir.

Üyelik şartlarının olup olmadığını ortak edecek temsilcileri araştırırlar. Kaybedenleri de tesbit etmek görevleridir. Üst temsilciye bildirip temsilcilikten çekilirler. Yeni temsilci bulamazlarsa yönetim kurulu kararı ile çıkarılırlar. Hiçbir temsilcinin kabul etmediği ortak, ortak olamaz; ortaksa ortaklıktan çıkarılmış olur. Çıkarılmış ortak maddi zarara uğratılmaz. Çıkarılanların hakemlere gitme hakkı vardır. Bunlar için ayrı temsilcilik kurulur.

Haklarında yukarıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların  görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.

Haklarında dava açılanların kongreye kadar azledilebilmesi ancak üst temsilcilerin onları kabul etmemesi ile olur. Yönetim kurulu üyelerinin dava esansında azline kongrenin ekseriyeti karar verir.

Bu veya ana sözleşmede gösterilecek diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse, boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri tarafından gecikilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağrılır.

Yönetim kurulu üç asil üye ile toplanır. Asillerden biri gelmemişse yedeklerden orada olanlardan sırası en üstte olan katılır. Karar her zaman ittifakla alınır. Başkan, yedekler dahil hepsi ile istişare eder. Yasalara göre kararlar alır. Diğer yönetim kurulu üyeleri imzalarlar. Yürürlüğe girer. Sonra hakemlere gidip iptal ettirebilirler. İmzadan imtina eden üye yedeğe geçmiş olur. Ondan sonra sırası gelen asil olur. İkisi imtina ettiği takdirde karar alınmamış olur. Üyelerden biri hakemlere giderek yönetim kurulunu düşürür. Üyeler yeni üç asıl üyeyi seçer.

Yönetim kurulu üyelerinden bir veya bir kaç kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye seçilebilir. Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi Ticaret Siciline tescil ettirilir.

Kooperatif iki üye tarafından temsil edilir. Bunlardan biri en az asil üye olmalıdır. İkinci imza yedek üyelerden olabilir. Bunlar durumu ticaret siciline imza sirküleri ile bildirilir.

Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.

Temsilciler işletmelere verdikleri hizmet karşılığı işletmelerden pay alırlar. Bu payların yarısı kendilerinin olur. Diğer yarısı ortak fonda birleştirilerek temsil ettikleri kimseler sayısınca bölüşürler. Bunun dışında başkanın tevcih ettiği hizmete karşılık yönetim kurulunca tesbit edilen pay verilir. Başkanın payı ise yönetim kurulu üyeleri paylarının beşte birerleri kadardır. Başkan, yönetici ve temsilcilerin aldıkları hizmet payları adları ile kongreye arz edilir. Ortaklardan herhangi biri bu paya karşı hakemlere gidip tenzil ettirebilir.

III - Üyelik süresi:

Madde 57 - Yönetim Kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler. Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir.

Yönetim kurulu üyelerinin listesi temsilciler yoluyla hazırlanır. Her yıl onaylatılır. Ekseriyetin reddetmesi halinde baş temsilcilerin baş temsilcilikleri sona erer. Bir yıl içinde baş temsilci olamazlar. Baş temsilcilerin atayacakları kimseler baş temsilci olurlar. Onlar da ekseriyet temin edemezlerse, onlar da bir yıl temsilcilik yapamazlar. Ekseriyet alıncaya kadar devam eder.

IV - Yönetim ve temsil:

1.   Yetkilerin devri:

Madde 58 – Ana sözleşme, Genel Kurula veya Yönetim Kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart olmayan bir veya birkaç müdüre veya Yönetim Kurulu üyesine tevdi etmek yetkisini verebilir.

Kooperatif orağı olmayanlar hizmet kooperatiflerinde ve hizmet ortağı olduğu işletmelerde görev alamazlar. Hizmet almak içi Başka hizmet kooperatifinde ortak olması dahi yeterlidir.

2. Şümulü ve sınırlandırılması:

Madde 59 - Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir.

Kooperatifte görev alanlar Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve kooperatif sözleşme ve yazılı kararlarına uygun olarak görevlerini yerine getirirler. Herkes mevzuatı, sözleşmeleri ve kararları kendisi yorumlar. Yorumlamasındaki hatadan doğan tazminat ve zararlar kooperatif dayanışması içinde ödenir. Görevi bilemediği için görevde gecikme yapamaz. Bu takdirde zarar ve tazminat ortağın kendisi tarafından ödenir.

Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır.

Görevlinin görev, yetki, sorumluluk ve hakları görev belgesinde yer almıştır. Görevli bu çerçeve içinde kooperatif adına hareket eder. Üçüncü şahıslar kooperatife muhatap olurlar. Kooperatifin görevlilere veya dayanışmasına rücu hakkı vardır.

Yönetime veya temsile yetkili şahısların kooperatife ait görevlerini yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur.

Temsilen hareket edenin yetkileri içindeki zararlardan kooperatif sorumludur. Yetki dahilinde olup olmadığını hakemler belirler. Üçüncü şahıs başka mahkemeye gidebilir. Hakemliği kabul ettikten sonra gidemez.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin alımının, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır.

İşletmeler alacakları taşınmazların tapularını kooperatife emaneten alırlar. Bu tapu tescili şeklinde olmalıdır. Yahut tapuya şerh ettirme şeklinde olmalıdır. Tapu şerhinden kooperatif sorumludur.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Alınacak gayrimenkulün kooperatifin amacına  uygun olması gerekir.

Kooperatife alınacak taşınmazlar genel hizmete ve kredileşmeye uygun olmalıdır. Her işletme kendi amacına uygun olmak üzere taşınmaz alıp kooperatif üzerine tescil ettirebilir. Sözleşmede amaç belirtilmelidir.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz.

Kooperatifte genel hizmet yapan ortaklar kooperatif oraklarına ve işletmelerine genel hizmet ile ilgili işler yapamaz, onlardan fazla ücret alamaz.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz.

Kooperatif gerek kendisi gerekse hizmet ortağı olarak katıldığı işletmeler hakkında gerçeğe uymayan beyanlarda bulunamaz. İşletmeler hakkında yaptığı tavsifte aynı zamanda kooperatif kefilidir. Aksi ortaya çıktığında zararı kooperatif tazmin eder. Bu beyanları dayanışma ortakları yapar ve onlar tazmin eder.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz.

Yönetim kurulu ancak sözleşme ve kongre kararlarında belirtilen yetkileri kullanabilirler.

3. İmza:

Madde 60 - Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimseler imzalarını ancak kooperatifin unvanı altına koymak suretiyle kooperatifi bağlarlar.

Kooperatif ancak kooperatif genel kurulunca onaylanan başlığı taşıyan kağıtlar üzerinde yazılanlar kooperatifi bağlar. Atılan imzalarda da kooperatif mührü varsa kooperatifi ilzam eder. Diğer hallerde kişiler şahsen imzalamış olurlar, kendilerini ilzam eder. Mühür ve başlık tescil edilir.

4. Tescil:

Madde 61 - Kooperatif Yönetim Kurulu, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimlerini, imzalarını ve bu yetkiye dayanan kararların noterlikçe tasdikli örneğini ticaret siciline verir.

Yönetim kurulu üyenin ve gerektiğinde yedek üyelerden bazılarının veya tamamının imza sirküleri ticaret siciline verilir. Mühürle birlikte ticaret sicilinde yayınlanır. İnternete konur.

5. Üyelerin titizlik derecesi ve sorumlulukları:

Madde 62 - Yönetim Kurulu, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder.

Kooperatifte görevi yüklenme zorunluluğu yoktur. Görev yüklendikten sonra onu yerine getirmekten görevli ve dayanışma ortaklığı hakemlere karşı sorumludur.

Yönetim Kurulu, kendi tutanakları ile Genel Kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından  ve işletme hesabiyle, yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.

Kooperatifte her hesabın bir muhasibi vardır. Herkes kedisinin veya temsil ettiği hesabın aldıklarını ve verdiklerini bir kağıda yazarak muhasibe verir. Muhasip bilgisayarda gördükten sonra belgeyi tevdi edene verir. Her hesap bütünüyle bu muhasipler tarafından tutulur. Kooperatifte muhasibe gerekli defterler görevlilerce zimmetlenir ve muhasebede kaydedilir. Hazırlanan yıllık icmallerini yönetim kurulu üyelerine ayrı ayrı inceletip imzalarlar. Murakıplar da inceler ve imzalarlar. Kooperatifin evrak sorumlularınca saklanır. Yönetim kurulu üyeleri ayrı ayrı bu defterlerin muntazam tutulup tutulmadıklarını ve saklanıp saklanmadıklarını kontrol edip anormal hallerde hakemlere giderler. Bu görevleri yerine getirmeyen yönetim kurulu üyeleri aleyhine murakıplar hakemlere gidip yönetim kurulu üyeliklerini düşürürler. Murakıpların görev yapmadıklarını ortaklar iddia edip hakemlere gidebilirler. Murakıplıklarını düşürülebilirler.

Yönetim Kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memurları" gibi ceza görürler.

Kooperatif görevlileri görevleri suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memurları" gibi ceza görürler. Özellikle taşınmazların temliki ile ilgili hususlarda tapu memurları gibi, para ve mal emanetlerinde banka görevlileri gibi sorumludurlar.

V - Kooperatifin aczi halinde yapılacak işler:

Madde 63 - Kooperatifin aczi halinde bulunduğunu kabul ettirecek ciddi sebepler mevcut ise yönetim kurulu piyasada cari fiyatlar esas olmak üzere, derhal bir ara bilançosu tanzim eder. Son yılın bilançosu veya daha sonra yapılan bir tasfiye bilançosu veyahut daha yukarda sözü geçen ara bilançosu kooperatif mevcudunun, borçlarını artık karşılamayacağını belirtiyorsa yönetim kurulu, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da keyfiyeti bildirir ve genel kurulu derhal olağanüstü toplantıya çağırır.

Bilgisayar muhasebesinde her hafta işletmelerin ve kooperatifin bilançosu çıkarılır. İşletmelerin varlıkları alacakları ve borçları karşılamıyorsa, hakemler işletmenin tasfiyesine karar verebilir. Tasfiye kurulu kurulur ve işletme tasfiye edilir. Kooperatifin borçları, sermeyesi, kefalet hesabındaki varlığı borçlarına yetmiyorsa, Ticaret Bakanlığına durum bildirilir. Olağanüstü kongre akdedilir.

Pay senetleri çıkarılmış olan bir kooperatifte son yılın bilançosunda kooperatif varlığının yarısı karşılıksız kalırsa yönetim kurulu derhal genel kurulu toplantıya çağırarak durumu ortaklara arz eder. Aynı zamanda ilgili mahkemeye, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da bilgi verir. Ancak, ortakları ek Ödemelerle yükümlü olan kooperatiflerde, bilançoda tespit edilen açık, üç ay içinde ortakların ek ödemeleriyle kapanmadığı takdirde Ticaret Bakanlığı ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığı da haberdar edilir.

Kooperatifin çıkardığı kooperatif pay senetlerinin nominal değerlerinin beşte biri kadar nakit kooperatifin hesabında kasada veya bankada tutulur. Bunların miktarı nominal miktarın üçte ikisinden az ve iki mislinden fazla olamayacak şekilde ayarlanır. Taşması halinde kasa işlemleri durdurulur ve tek taraflı işlem yapılır, yalnız satış veya yalnız alışla dengeye getirilir. Kasa mevcudu ile senetlerin fiyatları ayarlanır. Bir senedin fiyatı eğer nominal değerin yasının altına düşerse o işletmenin takviye veya tasfiye edilmesi gerekir. Kooperatifin hisse, iştirak, karz ve kredileşme senetlerinin nominal değerlerinin yarısından aşağı düşerse durum Ticaret Bakanlığına bildirilir. Kooperatifin yedek akçesi ile takviye edilir. Edilemezse, kooperatif tasfiye edilir. İsteyen ortaklar hisseleri ile yeni kooperatif kurabilirler. İflas eden kooperatifin yönetici ve sorumlu görevlileri yeni kooperatifte görev alamazlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

Mali durumun düzeltilmesinin mümkün görülmesi halinde mahkeme yönetim kurulunun veya alacaklılardan birinin isteği üzerine iflasın açılmasını erteleyebilir. Bu takdirde, mevcutlar defterinin tutulması, yönetim memuru atanması gibi kooperatif varlığının korunmasına ve devamına yarayan tedbirleri alır.

Bir kişi, işletme veya kooperatif bir borcu ödemezse ve alacaklı da talep ederse, hakemler kararı ile kişinin veya işletmenin veya kooperatifin aczine karar verir. Acze düşen hesap sahibinin ipotekli olmayan mal varlıklarına el konmaz. Sadece borçlanma ehliyetleri kaldırılır. Kendisine çalışma ve sipariş kredisi dışında kredi verilmez.

VI - İşten çıkarma:

Madde 64 - Yönetim kurulu, işlerin görülmesi ile görevlendirdiği kimseleri ve atadığı müdürleri ve diğer temsilci ve vekilleri her zaman azledebilir.

Kooperatifte her görev, yetki, sorumluluk ve haklar belirtilmiştir. Atama ve azledilme şekilleri gösterilmiştir. Yönetim kurulu bu kurallara göre muamele yapar.

İşten çıkarılan kimselerin tazminat isteme hakları saklıdır.

Çıkarılacak olanların hakları sözleşmelerinde yazılı olacaktır. Hakemler kanuni hakları korur. Korunamazsa Yargıtay bozar.

C) Denetçiler:

I - Seçim:

Madde 65 - Denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eder.

Kooperatifin denetçileri dışında takipçileri vardır. Her ortağın ve işletmenin takipçisi vardır. Olaylar muhasebeden takip edilir. Takipçiler muhasebe ile mevcutlar arasında uyum olup olmadığını denetlerler. Raporları yayınlarlar. Raporlar soruşturmacılara dayanak olur. Yetkililer ve mağdur olanlar bunlara dayanarak hakemlere giderler. Kooperatif yönetim kurulu üyeleri hakemlere gitme yetkisine sahiptirler. Hakem kararlarına kooperatifte tüm yetkililer ve ortaklar uymak zorundadırlar.

Genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir.

Üç asil denetçi ve yedi denetçi yedeği seçilir. Denetçilerin görevleri yeni denetçi seçilinceye kadar devam eder. Denetçiler ve yönetim kurulu üyeleri ayrı ayrı ibra edilirler. İbra edilmeyenlerin denetçilik ve yönetim kurulu üyelikleri sona erer. Denetçi ve yönetim kurulu üyeleri aleyhine hakemler nezdinde dava açılır. Ortaklar yılda bir defa ilk temsilcileri, yılda iki defa orta temsilcileri, dört defa baş temsilcileri yılda sekiz ortaklığı temsilen dava açabilirler.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/16 md.) 56 ncı maddenin birinci fıkrasının birinci ve üçüncü bentlerinde yer alan hükümler denetçiler hakkında da uygulanır.

Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla mahkum olanlarla tutuklular murakıplık yapamazlar.

II - Çalışma:

1. İnceleme yükümlülüğü:

Madde 66 - Denetçiler, işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlüdürler. Ortakların şahsan sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatiflerde denetçiler, ortaklar listesinin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığını da incelemek zorundadırlar.

Denetçiler, kooperatifin işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlü ve yetkilidirler

Denetçiler işletmeleri denetleyen takipçileri denetleme yetkisindedirler. Kendilerine şikayet gelirse denetlemekle yükümlüdürler. Kongreye birdirler.

Yöneticiler, bu maksatla denetçilere defterleri ve belgeleri verirler.Denetçilerin istekleri üzerine müfredat defteri ve bu defterin hangi esaslara göre düzenlendiği ve istenilen her konu hakkında bilgi verilir.

Denetçiler kooperatifin, takipçiler işletmelerin tüm kayıtlarını görme yetkisindedirler. İlgililer gösrmekten kaçınamazlar, aleyhine hakemlere gidip görevlerine son verilmelerini isteyebilirler.

Ortaklar gerekli gördükleri hususlarda denetçilerin dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını istemeye yetkilidirler.

Ortaklar denetçileri, işletme ortakları takipçileri uyarma ve onlardan bilgi isteme hakkına sahiptirler.

2. Rapor düzenlenmesi:

Madde 67 - Denetçiler her yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar.

Denetçilerce takipçiler yıllık rapor hazırlamakla yükümlüdürler.

Denetçiler, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları, kanun veya ana sözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde aynı zamanda genel kurula haber vermekle yükümlüdürler.

Denetçiler ve takipçiler gördükleri aksaklıkları o işin sorumlularına bildirirler. Yıl sonunda da genel kurula arz ederler.

Denetçiler yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak, yönetim kurulunda oy kullanamazlar.

Denetçiler yönetim ve genel kurula katılırlar. Takipçiler de işletme danışma toplantılarına katılırlar. Oy kullanamazlar. Söz alabilirler.

3. Sır saklama yükümlülüğü:

Madde 68 - Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya ortakların şahısları için zarar umulan hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü şahıslara açıklayamazlar.

Denetçiler ve takipçilerin edindikleri bilgileri açıklamış olmak veya başkasına bildirmekten dolayı bir zarar doğarsa, dayanışmaları bunu tazmin eder. Zararın önlenmesi ile ilgili açıklamalardan sorumlu değildirler.

III- Özel Hükümler:

Madde 69 – Ana sözleşme ve genel kurul kararı ile denetleme teşkilatı hakkında daha geniş hükümler koymak, denetçilerin görev ve yetkilerini artırmak ve özellikle ara denetlemeleri öngörmek mümkündür.

Denetçiler ayrı ayrı olarak kooperatif genel kurulu toplantısını yapmaya yetkilidir.

ALTINCI BÖLÜM

Kooperatif Birlikleri, Kooperatifler Merkez Birlikleri,

Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Danışma Kurulu

Görev ve sorumluluk:

Madde 70 - Kooperatiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek için iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerini düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için, Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulur.

Yaklaşık yüz hanelik topluluklar için hizmet ve yardımlaşma kooperatifi kurulur. 10 bin ailelik topluluklarda bir kooperatifler birliği kooperatif olarak kurulur. Yaklaşık bin ailenin bulunduğu topluluklar için kooperatifler merkez birliği kooperatif olarak kurulur. Hizmet kooperatifleri ortaklara hizmet verirler. Bilirkişiler işletmelere hizmet verirler. Bilirkişilik merkezleri araştırmalar yaparlar.

Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Yönetim Kurulu üyeleriyle memurları haklarında 62 nci madde hükmü uygulanır.

Kooperatif birlikleri ve merkez birlikleri, kooperatiflerin kurduğu birer kooperatiftirler. Kooperatife ait tüm sözleşme hükümleri onlar için ve görevlileri için de geçerlidir. Üye kooperatifleri kooperatif başkanları veya atadıkları kimseler temsil ederler. Başkanların temsilcileri değiştirme yetkileri vardır.

Yükümlülük:

Madde 71 - Birliklere katılan kooperatifin  ortaklarına, birliğe girmekle kanun veya kendi kooperatiflerin ana sözleşmesindeki yükümlülüklerden fazlası yüklenemez.

Birlikler ve merkez birlikleri üye kooperatiflere ek yükümlülükler getiremezler. Kooperatiflere gelen gelirler birlik ve merkez birliklerinde paylaşılır. Küçük işletmelere hizmet kooperatifleri, orta işletmelere kooperatif birlikleri, büyük işletmelere birlik merkezleri hizmet verirler. İlk hizmetli orta hizmetlerden birine bağlıdır; unun denetiminde hizmet verir. Orta hizmetli 10a yakın ihtisas hizmet işini seçer ve onlara hizmet verir. Her ilk hizmetli kazancının beşte birini orta hizmetliye ve her orta hizmetli kazancının beşte birini yüksek hizmetlilere bölüştürür.

A) Kooperatif birlikleri:

Madde 72 - Konuları aynı veya birbiriyle ilgili nitelikte olan 7 veya daha çok kooperatif tarafından birlikler kurulabileceği ana sözleşmelerinde tespit edilebilir.

En az 7 hizmet kooperatifi bir hizmet kooperatifler birliğini kurabilir.

Bu birlikler kooperatif şeklinde kurulur.

Birlikler kooperatif şeklinde kurulur. Kooperatifleri başkanları temsil eder. Başkanları vekil atayabilirler.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/17 md.) İlgili bakanlık tarafından bölgeler belirlendiği takdirde, bu bölgelerde aynı çalışma konularına sahip birden fazla kooperatif birliği kurulamaz.

Nüfusu 300 ile 1000 arasında olan yerlerde bir hizmet, nüfusu 30 000 ile 1000 arasında ulan yerlerde bir birlik ve nüfusu 3 milyon ile 10 milyon arasında olan yerlerde bir merkez bilirkişiliği kooperatifleri kurulabilir.

1. Genel Kurul:

Madde 73 - Kooperatif birliklerinin en yetkili organı ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde kooperatif temsilcilerinden teşekkül eden genel kuruldur.

Yönetim kurulu üyelerinin temsilci seçilmesi mümkündür. Birlik ve birlik merkezi kooperatiflerinin genel kurulları üye kooperatiflerinin başkanlarından oluşur. Vekil gönderebilirler. Vekillerin üye kooperatiflerin yönetim kurulu üye veya yedek üyelerinden olması şarttır.

2. Yönetim Kurulu:

Madde 74 - Birlik yönetim kurulu, birlik genel kuruluna dahil temsilciler arasından seçilir.

Birlik yönetim kurulu, üye kooperatiflerinin başkanları arasından seçilirler. Başkanlar vekille temsil olunabilirler. Temsil eden üyeler üye kooperatif yönetim kurulu üyesi olması şarttır.

Yönetim kuruluna seçilecek üyelerin aynı kooperatifin temsilcilerinden olmaması şarttır.

Birlik yönetim kurulu üyeleri sıralama usulü ile seçilir. 3 ü asil, 7 si yedek olacaktır. Adayları üye kooperatifin başkanları gösterirler. Sıralamayı temsilciler yaparlar. Bir üye hem temsilci hem de yönetici olamaz.

3. Denetim ve eğitim:

Madde 75 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/18 md.)

Kooperatif merkez birlikleri kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler ve bunların eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılar. Merkez birliği kuruluşu tamamlanmadığı hallerde, birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler.

On kooperatif oluşunca, bir birlik kooperatifi kurma zorunluluğu vardır. On birlik kooperatifi oluşunca, bir merkez kooperatifi kurma zorunluluğu vardır.

Kuramayanlar hizmet alamazlar.Üst kuruluşlarca yapılan denetim sonuçları ilgili bakanlığa bildirilir.

Kooperatifler birlik ve merkez birlik murakıplarınca ve takipçileri tarafından denetlenir. Raporları Ticaret Bakanlığına takdim edilir.

Kooperatif ve Üst kuruluşları, Üst kuruluşunun tespit edeceği esaslara göre, kendilerine yönelik denetim ve eğitim hizmetlerine ait giderlere iştirak ederler.

Hizmet, birlik ve merkez kooperatifleri gelirlerini genel hizmet verdikleri işletmelerden alırlar ve işletmelere hizmet verirler.

Hizmetlerin hizmetlilere verdikleri beşte birinden başka bir payı kooperatifler üst kuruluşlara vermezler.

B) Kooperatifler Merkez Birlikleri:

Madde 76 - Kooperatif birlikleri kendi aralarında kooperatif şeklinde merkez birlikleri kurabilirler.

Bölgelerde merkez birlikleri kooperatifleri kurulur.

Merkez birliklerinin genel kurulları bu birliğe dahil kooperatifler birliklerinin genel kurulları tarafından seçilecek temsilcilerden kurulur.

Temsilcileri başkanlar atar, genel kurul onaylar.

Kooperatifler birliklerinin yönetim kurulları üyeleri merkez birlikleri genel kurullarına üye seçilebilirler.

Merkez birliğin üyeleri birliklerin yönetim kurulu üyelerinden seçilirler.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/19 md.) Aynı çalışma konularına sahip kooperatif birlikleri birden fazla kooperatif merkez birliği kuramazlar.

Bir bölgede birden fazla hizmet kooperatif merkez birlikleri kuramazlar.

C) Türkiye Milli Kooperatifler Birliği:

Madde 77 - Birlikler veya merkez birlikleri kooperatif şeklinde Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini kurabilirler.

Katılma şartları, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmesinde belirtilir.

Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Genel Kurulu bu Birliğe dahil birlikler ve merkez birlikleri genel kurullarınca seçilecek temsilcilerden kurulur. Bu Kurulun kooperatif, birlik ve merkez birlikleri yönetim kurullarından teşkil olunacağı ana sözleşme ile hüküm altına alınabilir.

D) Temsilcilerin belirtilmesi:

Madde 78 - Birlikler, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmelerinde bunların genel kurullarını teşkil edecek kooperatifler,birlikler ve merkez birlikleri temsilcilerinin adedi, ortak sayısına göre 5 kişiyi geçmemek üzere belirtilir.

Madde 79 - Birlikler Milli Kooperatifler Birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmelerini bu kanun hükümlerine göre hazırlarlar.

E) Danışma Kurulu:

Madde 80 - Türkiye Milli Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim Kurulu ile Devlet Planlama Teşkilatı, Ticaret, Tarım,Maliye, Köy İşleri, İmar ve İskan, Milli Eğitim ve Sanayi Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden bankalar ve Türkiye Kooperatifçilik Kurumunun birer mümessilinin iştirakiyle "Türkiye Kooperatifleri Danışma Kurulu" kurulur.

Bu kurulun görev ve yetkileri çalışma şekil ve şartları Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzükle tespit olunur.

Hizmet Birlik ve merkez birlik kooperatifleri Türkiye Milli Kooperatifler birliğine dahil olurlar.

Hizmet kooperatifleri birlik kooperatifleri ve merkez birlik kooperatifleri yirmi beş genel hizmet için ortak araştırma merkezleri       kurabilirler. Bu bilirkişilikler birer işletme şeklinde kurulur.

İşletmelerin ortakları hizmet kooperatifleridir. Statüsü adi ortaklık veya diğer ticari ortaklıklardır.

YEDİNCİ BÖLÜM

Kooperatiflerin Dağılması

A) Dağılma sebepleri:

Madde 81 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/20 md.)                              

Kooperatif:                                                                 

1. Ana sözleşme gereğince,                                                  

2. Genel Kurul kararı ile,                                                 

3. İflasın açılmasıyla,                                                    

4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,                                                                 

5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,          

6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,                         

7. Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla dağılır.

Hizmet kooperatifleri, birlikleri, merkez birlikleri

Üye sayısı 7 den daha aza düşerse, üç senede üst üste kooperatif kongresini yapamazlarsa, ayrılmak isteyen ortağın üç sene içinde alacağı mâlen de olsa ödenemezse ve kooperatifi devam ettirmek isteyen 7 ortak bulunamazsa, hakemler kararı ile; diğer kanuni hallerde Ticaret Bakanlığının talebi ve mahkeme kararı ile tasfiye olunur. Ticaret Bakanlığının taraf olduğu davalarda mahkemeler, ortakların taraf olduğu davalarda ise hakemler bakarlar.

Konut yapı kooperatifleri, ana sözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulüne uygun şekilde ana sözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. Konut kooperatiflinde yapı kullanma izninin alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların Kat Mülkiyeti Kanununa göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır.

Hizmet kooperatifi bir yapı kooperatifi değildir. Her türlü işletmelere genel hizmet veren kooperatiftir. Biten inşaatların sözleşmeleri apartman işletme sözleşmelerine göre ortaklık devam eder. Tapular sözleşmelerine göre verilir veya verilmez.

Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar, Tasfiye kurulu üyelerine, atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek miktarda ücret ödenir.

İnşaat işletmelerinin tasfiye kurulunu kooperatif atar ve ücreti de o tespit eder.

Ana sözleşme ile özel bir nisap belirlenmemiş ise, tasfiye halinde kooperatiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile verilir.

Tasfiye kurulları kongrelerinde nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile onaylanır.

Tasfiye kurulunun görevleri ana sözleşmede gösterilir,

Tasfiye kurulu işletmeleri aşağıdaki şekilde tasfiye eder. Mevcutları tespit ederek ortaklara mal olarak hisselendirir. Borsa kurulur, yalnız o işletmenin ortaklarına satılır ve alınır. Değer farkı konmaz. Bir sene içinde pay değerler yarıya indirilerek satılır. Satılmazsa, kooperatif ortaklarına sattırılır. Değeri dörtte bire kadar indirilir. Satılmazsa, dışarıya da satılır. Satışların tamamlanması ile tasfiye tamamlanmış olur. Hisse sahiplerinin hisseleri birleştirilerek yeni ortaklık kurarak yeni işletmeyi faaliyete geçirirler. Ortaklıktaki mallara pay senetleri ile değer verilir. İsteyenler ayın olarak paylarını alırlar. Pay senetlerinin değeri baştan iki misli tutacak şekilde başlatılır. Talibi çıkmayanların değerleri düşürülür. Kalan mallar kalan borca göre değerlendirilir.

Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye işlerinin biran önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür.

Tasfiyenin süresi hakemler tarafından belirlenir. Senet değerleri ona göre tespit edilir. Sözleşmedeki yıl kayıtları hakemleri bağlamaz.

56 ncı maddenin 1 inci fıkrasının 3 üncü bendi ile 62 nci madde hükümleri tasfiye kurulu üyeleri hakkında da uygulanır.

Tasfiye kurulu, tasfiye hükümleri içinde yönetim kurulu yetki, görev ve sorumluluklarına sahiptir.

B) Ticaret siciline bildirme:

Madde 82 - İflastan gayrı hallerde kooperatifin dağılması, yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ile ilan ettirilir. Yetkili organların kimler olacağı Ana sözleşmede gösterilir.

Kooperatifin tasfiye halinde olduğu veya tasfiyesinin tamamlandığı hususları tasfiye kurulu tarafından ticaret sicilinde ilan olunur. İşletmelerin tasfiyesi kooperatiflerin internet sahifesinde çıkarılıyorsa dergisinde yayınlanır. İşletmelerin tasfiyesi işletmenin kapatılması şeklinde veya kooperatifin işletme genel hizmetinden ayrılması şeklimde olur. İşletme kendisi devam edebilir. Kooperatifle hesaplaşmada bir niza çıkarsa hakemlere gidilir.

C) Tasfiye mamelekin paylaştırılması:

Madde 83 - Tasfiye haline giren kooperatifin bütün borçları ödendikten ve ortak pay bedelleri geri verildikten sonra kalan mallar ancak Ana sözleşmede bu husus öngörülmüş olduğu takdirde, ortaklar arasında paylaştırılır.

Tasfiyede artan mallar ortakların kurduğu veya ait olduğu hizmet kooperatifi varsa oraya devredilir. Yoksa kurumlar vergisi ödenerek ortaklara eşit olarak bölüştürülür.

Ana sözleşmede başka bir hal tarzı kabul edilmiş olmadıkça paylaştırma, dağılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında eşit olarak yapılır.

Hizmet kooperatiflerine bölüştürme oraya üye olan tasfiye edilmiş kooperatifin üyeleri sayısınca yapılır.

Ortaklara paylaştırma yapılacağına dair Ana sözleşmede açıklama olmadığı takdirde tasfiye neticesinden arta kalan miktar, kooperatifleşme amacına uygun olarak harcanmak üzere Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine bırakılır.

Kurumlar vergisi ödendikten sonra eşit olarak ortaklara dağıtılır.

Böyle bir birlik kurulmamış ise 94 üncü maddedeki amaçları güden kurumlara bağışlanmak üzere, Ticaret Bakanlığı emrindeki fona yatırılır.

Ortaklardan en az onda biri hizmet kooperatiflerine katılmışsa artanın tamamı o kooperatiflere katılır.

D)  Birleşme suretiyle dağılma:

    Madde 84 - Bir kooperatif bütün aktif ve pasifleriyle diğer bir kooperatif  tarafından devralınmak suretiyle dağıldığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır:

 Hizmet kooperatifleri ancak hizmet kooperatifleriyle birleşebilir                                                                          

    1. Devralan kooperatifin yönetim kurulu, dağılan kooperatifin tasfiye hakkındaki hükümlere göre alacaklarını bildirmeye çağırır.

     Devralan kooperatif devir alınan kooperatifin  bütün borç ve alacaklarını devralmış olur. İsteyen ortaklar yeni kooperatife aktarılmayı reddedebilirler. Payları tasfiye edildikten sonra devredilir. İsteyen ortakların paylarını tasfiye edilmeyen kooperatifin kendisi alır.

    2. Dağılan kooperatifin mameleki, borçları tediye veya teminata bağlanıncaya kadar ayrı olarak idare edilir.

Yönetimi, devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri üzerine alır. Yönetim kurlu oluşturulamazsa devralan kooperatifin yönetim kurlu yönetir.                                                         

2.         Devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri alacaklılara karşı yönetimin ayrı olarak yürütülmesinden şahsan ve zincirleme sorumludurlar.

Kooperatif ortaklarından yeni kooperatife geçmeyi kabul etmeyen ortaklarla, alacaklıların hesapları kapatılmadıkça kooperatifin mal varlığı ve hesapları yeni kooperatifle birleştirilemez.   

    4. Mameleki ayrı olarak yönetildiği süre içinde, dağılan kooperatife karşı açılacak davalara dağılmadan önceki yetkili mahkeme bakar.

 Tasfiyede hakemler dağılan kooperatifin hakemleridir. Ortakların çoğu yeni kooperatife katılmışlarsa eski kooperatifin hakemleri yeni kooperatifin de hakemleridir.                        

    5. Dağılan kooperatif alacaklılarının devralan kooperatif ve onun alacaklıları ile olan münasebetlerinde, devralınan mallar aynı süre içinde dağılan kooperatife ait sayılır. Devralan kooperatifin iflası halinde ise bu mallar ayrı  bir masa teşkil eder. Gerekirse yalnız dağılan kooperatifin borçlarının ödenmesinde kullanılır.

 Kooperatifin birleşmesi tamamlanamadan önce ikinci kooperatif iflas ederse birinci kooperatif birleşmeden çekilmiş olup bütün mamelek eskisine ait olur.                                                              

    6. Her iki kooperatifin mameleki, ancak dağılan kooperatifin malları üzerinde tasarruf etmek caiz olduğu andan itibaren birleştirilebilir.

    Eski kooperatiften ayrılan ortak ve alacaklılarının payları tasfiye edildikten sonra yeni kooperatife geçmeyi kabul eden ortak ve alacaklılar yeni kooperatifin ortağı ve alacaklı olurlar. İsteyen alacaklı yeni kooperatifin ortağı yeni kooperatifin alacaklısı olabilir.  Eski Kooperatifin mal varlığı da yeni kooperatifin mal varlığı olur. Borç ve alacakları ona intikal eder.                 

    7. Kooperatifin dağılmasının tescili Ticaret Sicili memurluğundan istenir.

Kooperatifin dağılmaya başladığını eski yönetim kurulu ticaret siciline bildirir. 

Borçları ödendikten veya teminata bağlandıktan sonra kooperatifin kaydı sildirilir.

Kooperatifin yeni kooperatif ile birleşmesi halinde ticaret sicili yeni kooperatif üyeleri eski kooperatifi sildirir.                                                                           

    8. Kooperatifin dağılmasının tescili ile ortakları da bütün hak ve borçları ile birlikte devralan kooperatife katılmış olurlar.

 Yani kooperatife katılmayı kabul eden ortak ve alacaklıların kooperatife olan  ortaklık ve alacak statüsüne göre Katılmayı kabul etmeyen borçluların borçları ortaklara bölüştürülerek alacak yeni şekilde borçlara katılırlar.                             

8.         Mameleki ayrı idare edildiği sürece dağılan kooperatifin ortakları yalnız onun borçları için ve o zamana kadar sorumluluklarının bağlı olduğu esaslar dairesinde takip olunabilirler.

      Eski kooperatifin dağılması tamamlanıncaya kadar eski kooperatifin ortakları borç ve alacakları eski kooperatifin ortakları ve borç ve alacalısı olarak devam ederler.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)                                                  

    10. Aynı süre esnasında, dağılan kooperatifin ortaklarının sorumlulukları veya ek ödeme yükümlülükleri birleşme neticesinde hafiflemeye uğradığı ölçüde bu hafifleme dağılan kooperatifin alacaklılarına karşı ileri sürülemez.

Yeni kooperatife geçmeyi kabul etmeyen ortak ve alacaklıların hukukunda değişiklik rızalarına bağlıdır.         

    11. Birleşme neticesinde dağılan kooperatifin ortakları için şahsi sorumluluk veya ek ödeme yükümlülüğü doğduğu veya ağırlaştığı taktirde birleşme kararı ancak bütün ortakların 3/4 ünün çoğunluğu ile verilebilir. Sorumluluğa ve eködeme yükümlülüğüne mütedair hükümler birleşme kararına katılmamış olan ve bundan başka kararın ilanı tarihinden başlamak üzere üç ay içinde kooperatiften çıkacağını bildiren ortaklara uygulanmaz.

      Birleşmeye katılmak istemeyen ortakların  sayısı bir kooperatifi yaşatacak kadar değilse 7 kişiden azsa kooperatif tasfiye edilir. Mallar isteyen ortakların sayılarına göre diğer hizmet kooperatiflerine, yoksa diğer kooperatiflere, yoksa belediyelere aktarılır.

    E) Bir kamu tüzel kişiliği tarafından devralınmak:                         

    Madde 85 - Bir kooperatifin varlığı, belediye, ekonomik bir Devlet kuruluşu, kamu müessesesi veya kamuya yararlı dernek veya cemiyetler tarafından da devralınabilir. Bu takdirde genel kurulca alınacak kararın dağılmaya ait hükümlere göre tescil ve ilan ettirilmesi gerekir.

Dağılan kooperatifin varlığı birleşen kooperatifleri kuralları içinde belediye kamu kuruluşları, kamuya yararlı dernek ve vakıflarca da devralınabilir.                                        

    Bu gibi kooperatif varlığının, Devlete ait ekonomik kuruluş veya herhangi bir ekonomik kuruluş veya herhangi bir dernek veya cemiyet tarafından devralınması hallerinde genel kurul tasfiye yapılmamasına karar verebilir.

   Kooperatif dışında devralınması halimde tasfiyeyi tasfiye kurlu yapar.                  

    Devir kararının ilan edildiği tarihten itibaren kooperatifin aktif ve pasifi devralana intikal etmiş olur. Dağılan kooperatifin adı ticaret sicilinden sildirilir. Bu husus ayrıca ilan ettirilir.

    Ortak ve alacaklıların hakları tasfiye edilmedikçe kooperatif başka kuruma devredilmiş olmaz.                                        

    Birleşen müessese ile kooperatifin alacaklılarından her biri ilan tarihinden itibaren üç ay içinde yetkili mahkemeye başvurmak suretiyle birleşmeye itiraz edebilir. İtiraz hakkından vazgeçilmedikçe yahut bu husustaki itirazın reddine dair mahkemece verilen karar kesinleşmedikçe veyahut mahkemece takdir edilecek teminat, müessese veya kooperatif tarafından verilmedikçe birleşme hüküm ifade etmez.

 Devre rıza göstermeyen ortak ve alacaklıların haklarına teminat sağlandığı taktirde devirleri bitirilebilir. Teminat miktarının yeterli olup olmadığına  hakemler karar verir.                                                                         

                                  SEKİZİNCİ BÖLÜM                              

                       Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri                 

    A) Genel olarak Bakanlığın görev ve yetkileri:                             

    Madde 86 - Ticaret Bakanlığının kooperatifleri ilgilendiren başlıca görev ve yetkileri şunlardır:                                                            

    1. Kooperatiflere, kooperatif birliklerine, merkez birliklerine,Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine kuruluş ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetimlerinde ve çalışmalarında yardımcı olmak,

 Kooperatif yönetim kurulu karşılaştığı sorunları çözer ve uygulamaya başlar Sorunu ve çözümü bakanlığa bildirir. Bakanlıktan değişik öneri gelirse yönetim kurulu bu öneriye uyar veya yeni öneri ile gider. Eski uygulamasına devam ettiğini bildirir. Bakanlık mahkemeye gidebilir. Uyulması gerektiğini iddia eden yönetim kurulu üyesi hakemleri gidebilir. Hakem kararlarına uyulur.                        

    2. Kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini teftiş etmek, denetlemek veya denetlettirmek,

 Kooperatif kayıtları açıktır ve bakanlık müfettişlerinin teftişine hazır bulundurulur. Bulundurmayan görevliler hakemler kararı ile gerekli tazminat öderler.                 

    3. Kooperatiflerin, birliklerin, merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin dağılmasını gerektiren sebepleri mahkemeye bildirmek, 

   Bakanlık dağılma sebeplerini kooperatife bildirdiğinde kooperatif hakemlere gider. Hakemin birini bakanlık seçebilir. Seçmezse uyup uymama oylarını beyan ederler, hakemlerini seçerler. Hakemi seçecek olanlar çok ise adayları gösterir sıralama yaparlar.  

    4. Kooperatiflerin, bilhassa istihsale yararlı kooperatiflerin kuruluşu, öncelikle kredilenmesi ve memleket yararına faaliyette bulunmaları hususunda ilgili bakanlıklar ve kuruluşlar nezdinde gerekli teşebbüsleri yapmak ve koordinatör

    Hizmet kooperatifleri ne kendileri ne de hizmet verdikleri işletmeler faizli kredi alamazlar. Faizsiz kredi veya mal kredisini ön ödemeli sipariş olarak ucuz alabilirler.                                                          

    5. (Ek: 6/10/1988 - 3476/21 md.) Kooperatifler mevzuatının uygulanmasında ve kooperatiflerle üst kuruluşlara yapılacak desteklemelerle ilgili kamu ve sosyal güvenlik fonları konusunda düzenleyici tasarruflarda bulunmak.

      Hizmet kooperatiflerine yapılacak kamu destekleri genel hizmette kullanılır. İşletmelere aktarılamaz.                 

    B) Ticaret Bakanlığı temsilcileri ve kararların yürürlük şartı:            

    Madde 87 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerle, kooperatif birlikleri, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin, genel kurul toplantılarında temsilci bulundurur. 

    Bakanlık temsilcinse kongreyi takıp etmek üzere divanın yanında bir yer ayrılır                                                          

    Genel kurul toplantıları Bakanlık temsilcisinin huzuru ile açılır ve devam eder.

    Nisabın sağlandığını yönetim kurlu başkanı veya üyesi belirtir. Bakanlık temsilcinsin onayı ile başkan divanı oluşturur.                                                                          

    İdare, bildirilen günde temsilci bulunmasını sağlar.                       

    Temsilcinin gelmemesi durumunda vali, kaymakam veya köy muhtarı haberdar edilir                                                                       

    (Değişik: 6/10/1988 - 3476/22 md.) Temsilciler, toplantının kanunlara, ana sözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesini denetleme ve temin ile görevlidirler. 

    Genel kurullarda kurul divan başkanı tarafından yönetilir. Bakanlık temsilcisinin kayda geçirilmesini istediği her şey kayda geçirilir. Temsilcinin isteği ile kayda geçirilmiştir kaydı konur. Ticaret sicili kaydederse bakanlık mahkemeye gider. Kaydetmezse kooperatif hakemleri gider.

    Temsilcilerden her birine  birinci derece kadrolu memur için tespit edilen en yüksek yurt içi harcırahının bir günlük tutarının iki katını geçmemek üzere ilgili bakanlıkça tespit edilen tutarda ücret ödenir. Bu ücret görevli temsilciye ödenmek üzere kooperatif ve üst kuruluşlarınca genel kurul öncesinde maliye veznesine yatırılır.

    Bakanlıkça harcırah tespit edilememişse veya kooperatifçe maliyeye      yatırılamamışsa kooperatif kendi görevlilerine ödediği harcırahı öder gibi görevliye avans olarak verir. Avans makbuzunu alır. Bakanlık isterse bilgi verilir.                                                             

    Genel kurul kararlarını muhtevi tutanaklar ile toplantıya katılanların listesi temsilciler tarafından imzalanır. Temsilci, genel kurulda, kanun ve ana sözleşmeye aykırı olarak alınan kararlar hakkındaki görüşünü tutanakla belirtmeye mecburdur.

    Bakanlık temsilcileri hazır un cetvellerini ve tutanakları imzalar. İstediği şerhi koyabilir.                                                                      

    Temsilcinin niteliği ve görevi tüzükte belirtilir.

    Kooperatif temsilci hakkında ancak tutanaktaki beyanlarından veya imza koymaktan imtina ettiği hususlardan şikayetçi olabilir. Bu imtina divan başkanlığınca kayda geçirilir                         

    Ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise toplantı icrasını temin etmek üzere, mahalli idare amirine durum bildirilir.

    Baş vurulduğu halde bakanlık temsilcisi  gelmezse  durum vilayete veya kaymakama veya köy muhtarına bildirilir.  

    Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır.

    Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır.

    C) Örnek ana sözleşme hazırlanması:                                          

    Madde 88 - Ticaret Bakanlığı, kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için bu teşekküllerin mütalaasının da alınmak kaydiyle örnek ana sözleşmeler hazırlar, yapı kooperatifleri için bu görev Ticaret ve İmar ve İskan Bakanlığınca müştereken kullanılır.

    Hizmet kooperatif, faaliyete geçtikten ve örnek uygulama yapıldıktan sonra gerekli eksiklerde tamamlanarak bakanlığa örnek sözleşme olarak kabulü veya değiştirilerek örnek sözleşme yapılması talebinde bulunur                                                                        

    D) Muhasebe usulü ve defterler:                                            

    Madde 89 - Kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin muhasebe usulleri ve mecbur olarak tutacakları defterler Ticaret Bakanlığınca belirtilebilir.

Genel hizmet kooperatiflerinin ve işletmelerin ortak muhasebesi tutulur. Bunun için özel muhasebe şekli getirilir. Resmi defterlere geçecek maddelere ayrı kod verilir. Her vergi mükellefini ilgililerden hesaplar ayrı çıkış işlemleri ile muhasiplerine bildirilir. Kooperatif muhasebe kayıtları ile işletme muhasebe kayıtları tam uyum içinde olmalıdır.              

    Vergi Usul Kanununun bu hususlarla ilgili hükümleri saklıdır.

   Kooperatif camiası içinde kooperatif ortaklara arasındaki ilişkileri tespit etmek için muhasebe tutar. Kooperatifin gayesi vergi ve sigorta içinde ortakları ezdirmeden işletmelerin reel muhasebelerini tutmaktır. Bunun için haksız vergi ve sigorta ile diğer yükümlülükleri bertaraf edecek hukuki tedbirleri alır ve gerekli mevzuat değişiklikleri yapan partilere baş vurur.

    E) Teftiş ve denetleme:                                                    

    Madde 90 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere veya kooperatif kontrolörlerine denetlettirebilir.

    Kooperatifin ve hizmet ortağı olduğu işletmelerin hesapları açıktır. Hata gören kooperatif hakemlerinden hakem seçer. Hata yapan muhasip de hakem seçer. Hakemlerin karı kesindir. Hesaplar son şeklini almış olur.                                                               

    Kontrolörlerin seçilme ve çalışma şekli ile görev ve yetkileri tüzükle tespit olunur.

     Kooperatifin genel hizmetlerinden biri de kontroldür. Kooperatif yönetim kurulu kontrolörleri tespit eder. Genel Kurula onaylatır. Üretim yapanlar ürünlerini kontrolöre kontrol ettirirler. Damgalatırlar ambara teslim ederler.Üreticilerin sorumluluğu sona erer. Mallarda bir bozukluk olursa kontrolörlerin dayanışma ortaklığı öder.                                                                   

    Bu teşekküller denetim sonucuna göre Ticaret Bakanlığınca verilecek talimata uymak zorundadırlar.

      Kooperatif kontrol hizmetin kooperatif denetim kurulları ile koordineli çalışırlar.                                                           

    (Değişik: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarına kredi veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve ilgili bakanlıklar; verilen kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı, plan ve projesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite açısından denetleyebilirler.

    Kooperatifin genel hizmet ortağı olduğu işletmeler ancak kooperatifin muvafakati ile faizsiz, kredi, alabilirler. Kredi kooperatif ortakları arasında dayanışma ile sağlanır.    

    (Ek: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.         

    Kooperatif görevlileri resmi kuruluşların istedikleri bilgileri vermediği taktirde görevli kooperatif yönetim kurluna baş vurur. Görevli direnirse görevli değiştirilir.

    F) Teftiş ve denetleme ile görevlendirme:                                   

    Madde 91 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/24 md.) İlgili bakanlık; kooperatif üst kuruluşlarını, ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim kuruluşlarını denetleme işleri için görevlendirebilir.                                   

    Kooperatif denetçileri kontrol hizmetleri ile soruşturma hizmetleri yapanların çalışma şekilleri diğer bütün genel hizmet çalışma şekilleri gibi özel hizmet sözleşmesinde belirtilir. Bu hizmet sözleşmeleri genel kurlun onayından geçirildikten sonra yürürlüğe girer. Bakanlık ve ticaret sicil memurluğu genel kurul tutanakları ile haberdar edilir.

    Bunlara müteallik esaslar 90 ıncı madde gereğince hazırlanacak tüzükle     

belirtilir.

    Kooperatif genel hizmetlerinden her biri için  ayrı ayrı sözleşmeler hazırlar. Ana sözleşmede esaslarını belirtir. Sürekli olarak yenileyerek bakanlığın bilgisine gerekli olanları da onayına sunar.                                                                  

                               DOKUZUNCU BÖLÜM                                 

                               Çeşitli Hükümler                                

    A) Siyasi faaliyet yasağı:                                                 

    Madde 92 - (Mülga:12/6/1997-4274/1 md.)

     Kooperatif ekonomik kuruluşların yanında vakıf, dernek, parti gibi soysal kuruluşların da genel hizmetlerini yapar. Ekonomik kuruluşların gelirlerinden pay alır sosyal kuruluşlardan giderlerinden pay alır.  

    B) Muaflıklar:                                                             

    Madde 93 - 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği;                                

    a) Birbirlerinden ve ortaklarından aldıkları faiz ve komisyonlar ile ortaklarına kefalet etmeleri dolaysıyla bunlardan aldıkları paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden,

  Kooperatif ortaklarının birbirleriyle yaptıkları muamelelerden dolayı muamele vergileri ödenmez.

    b) Her nevi defterlerin ve ana sözleşmelerin tasdiki ve açılış tasdiklerinde sayfalarının mühürlenmesi her nevi harçtan ve Damga Vergisinden,

 Defterlerin noterce tasdik edilmesinde  harç ve damga vergisinden               

    c) Kiraya verilmediği veya irat getirmeyen bir cihete tahsis edilmediği müddetçe sahip oldukları gayrimenkul mallar üzerinden alınacak her türlü vergilerden,

    Ortaklar  gayri menkullerini kooperatife temlik ederler. Kooperatif bu gayri menkullerini cirodan kira getirmek üzere işletmelere kiralar. Kiralamadığı müddet içinde kooperatifler arazi ve yapı vergilerinden muaftırlar. Kooperatifler kendilerine ait taşınmazları kiraya veremezler. Ancak ortak işletmelere ciro üzerinden koyarlar.                                                                           

    d) Ortakların temlik edecekleri gayrimenkuller her türlü vergi ve harcından, muaftır.

    Ortakların kooperatiflere verdikleri taşınmazlar her türlü vergiden  muaftır. Kooperatifin ortaklara verdiği tapular tapu harçlarına aittir.

    e) 13 üncü madde gereğince verilecek bildiri Damga Vergisine, diğer harç ve resimlere tabi değildir.

    Bildiriler damga vergilerine Ve diğer harçlara tabi değildir                                                      

    2. Gayrimenkullerin irtifak haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine sermaye konulması halinde bunlar Emlak Alım Vergisi Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten,

    Kooperatif ortaklarının koyduğu taşınmazlardan alım vergisi ödenmez. Satarken ödenir.                     

    3. 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayılı Kanunla değişik 7     

nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar Vergisi muaflığından faydalanırlar.

    Kooperatif ortaklarına kar dağıtmaz. Dolaysıyla kurumlar vergisini ödemez.                                                                            

    4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri faaliyete geçen üst kuruluşlara girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 no lu fıkra sının (b) bendi ile 2 no lu fıkrasından gayri fıkralarında yazılı muaflıklardan istifade edemezler. 

    Üst kuruluş varken üst kuruluşa girilmediği taktirde yalnız defterlerin tasdiki ile ilgili 1b ve alım vergisinden yararlanırlar.

    C) Tanıtma ve eğitim hizmetlerini sağlayacak fon:                          

    Madde 94 - Kooperatifçiliğin tanıtılması, eğitimi ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetim ve faaliyetlerine yardımda bulunmak gibi hizmetler için kooperatiflerin yıllık bilançolarına göre hasıl olan müspet gelir gider farkının % 1'i Ticaret Bakanlığı emrinde bir fona yatırılır.

     Kooperatifin gelirleri giderlerine eşit tutulur. Kefalet hesabında toplananları %1 i Bakanlık hesabına yatırılır.

    D) Uyuşmazlıklar, hakem kurulları:

    Madde 95 - Kooperatif organları ile kooperatifler, kooperatiflerle bağlı bulundukları kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği arasında iştigal konularına giren hususlardan dolayı çıkan anlaşmazlıklar, genel hükümler saklı kalmak şartiyle ana sözleşmelerinde öngörülen hakem kurullarınca da halledilebilir. 

                                     4590-1                                    

Kooperatifin yönetim kurulu üyeleri ile bunlardan her birinin atadığı kimseler kooperatif içinde hakemlik yapabilirler. Ayrıca her sözleşmenin altında hakemlik maddesi yazılır. Ek hakemlerin adları da eklenebilir. Hakemlerden birini bir taraf, diğerini diğer taraf seçer baş hakemi hakemler seçerler. Karşı taraf hakemini seçmezse hakemi karşı tarafın hakemini hakemler arasından seçtirilir. Hakem kararları temyiz edilebilir. Kesinleşen hakem kararlarına uymayan ortak hakemler kararı ile ortaklıktan çıkarılır.

    E) Saklı hükümler:

    Madde 96 - 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu hükümleri ve 7116 sayılı Kanunun yapı kooperatiflerine ait hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, yukarıda zikredilen kanunlarda açıklık olmayan hallerde bu kanun hükümleri uygulanır.              

 Kooperatifin gene hizmet verdiği ortak kooperatiflerin sözleşmelerindeki hükümler geçerlidir. O kooperatiflerde hüküm yoksa bu kooperatifin hükümleri geçerli olur.

    Madde 97 - 2834 ve 2836 sayılı kanunlarla kurulan kooperatif ve kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri halinde teşkilatlanabilecekleri gibi Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine de girebilirler.

      Hizmet kooperatifleri kendi üst kuruluşlarını kurarlar. Tüketim kooperatiflerinin veya konut yapı kooperatiflerinin üst kuruluşlarına da katılabilirler.

    F) Anonim şirket hükümlerine atıf:

    Madde 98 - Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim şirketlere ait hükümler uygulanır.

    Bu sözleşmede geçmeyen hususlarda kooperatif kanununu tamamlayıcı hükümleri orada da yoksa Anonim şirketin hükümleri orada da yoksa ticaret kanununu hükümleri orada da yoksa Medeni kanun ve borçlar kanunu hükümleri orda da yoksa anayasa hükümleri esas alınarak hakemler içtihatla hükümler vazedip uygularlar.

    G) Davaların niteliği ve muhakeme usulü:   

    Madde 99 - Bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticari dava sayılır.                

    Bu davalarda basit muhakeme usulü uygulanır.

    Genel hizmet kooperatiflerine ait davalar yalnız ticaret mahkemelerinde görülür. 

    H) Kaldırılan hükümler:

    Madde 100 - Türk Ticaret Kanununun kooperatiflere ait 6 ncı faslını teşkil eden 485 - 502 nci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

    Kanunlar arasında farklılık olduğunda kooperatifler kanunun hükümleri geçerlidir.

    İlgili Bakanlık:

    Ek Madde 1 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)                                 

    Bu Kanunda geçen Bakanlık isimleri "İlgili bakanlık" olarak değiştirilmiştir.

    Hizmet kooperatifinin bakanlığı, ortak olduğu işletmelerin konuları ne olursa olsun Ticaret bakanlığıdır.

    İlgili bakanlık deyiminden, bu Kanun kapsamındaki tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst kuruluşları için Tarım Orman ve Köy işleri Bakanlığı, diğer kooperatifler ve üst kuruluşlar için de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı anlaşılır.

    Kooperatifin genel hizmet ortağı olduğu kooperatiflerin konuları farklı olabilir ve o kooperatifler ilgili bakanlığa bağlı olurlar. Hizmet kooperatifi diğer kooperatiflerin ortağı olamaz. Diğer kooperatifler hizmet kooperatifinin üyesi olurlar.

    Cezai sorumluluk:      

    Ek Madde 2 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)                                 

    1.8 inci maddenin üçüncü fıkrasına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına,56 ncı maddenin altıncı fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.                                  

    2. Genel kurulu olağan toplantıya çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2 nci maddenin dördüncü fıkrasına, 8 inci maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına, 66 ncı maddenin ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar. 

    3. 56 ncı maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarına, 66 ncı maddeye ve 67 nci maddeye aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.         

    4. (Mülga: 12/6/1997-4274/1 md.)

    2-Yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumllulukları

    2.1- Üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası gerektiren fiiller

    Aşağıdaki hareketlerde bulunan kooperatif ve üst kuruluşlarlarının yönetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK.ek m.2,f.1)

a)      Yapı kooperatiflerinde genel kurulca kararlaştırılan saynın üzerinde ortak kaydetmek (KK.m.8,f.3)

b)      Haklarındaki çıkarma kararları kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak almak(KK.m.16,f.5).

c)       Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret,huzur hakkı,risturn ve yolluk dışında başka bir ad altında veya belirlenen bu miktarın üzerinde ödeme yapmak(KK m.56,f.6).

d)      Kooperatifçe alınmasına karar verilmiş taşınmazların alımını,tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapmamak(KK.m.59,f.4)

e)       Ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına bizzatveya dolaylı olarak, kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticatri muamele yapmak(KK.m.59,f.6).

f)       Kooperatif ve üst kuruluşlarını tanıtmak ve ortak kaydetmek amacıyla eksik ve gerçeğe aykırı ilan, reklam ve açıklamalar yapmak, yanıltıcı bilgi ve unsurlara yer vermek(KK m.59,f.7)

g)      Genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkileri kullanmak(KK.m.42,f.2,m.59,f.8).

h)      Kooperatif ve üst kuruluşlarına ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermemek, saymanlarına ve incelemelerine yardımda bulunmamak, istenilen bilgileri gerçeğe aykırı ve eksik olarak vermek ve doğru beyanda bulunmamak.(KK.m.90,f.5).

   Yukarıda sayılan maddelerin fıkraları ile ilgili açıklamalara ilgili maddeler içerisinde yer verildiğinden burada yer verilmemiştir.

2.2- Bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezasını gerektiren fiiller

Aşağıda sayılan fiillerden birini işleyen kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri, fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK m.ek.m.2,f.2)

a)      Genel kurulu olağan toplantıya çağırmamak(KK m45,f.1).

b)     Kooperatif ve üst kuruluşlarının unvanlarında kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer vermek(KK m.2,f.4).

c)      Ortaklar ile ortak olmak müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmamak(KKm.8,f.2).

d)     Ortakları, ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarmak(KK m.16,f.1)

e)      İnceleme yükümlülüğünü yerine getirmek isteyen denetçilere,gerekli defter, belge ve bilgileri vermemek(KK m.66,f.2).

f)       Denetim sonucu ilgili bakanlık tarafından verilen talimata uymamak(KK.m.90,f.3).

3- Denetim Kurulu üyelerinin cezai sorumluluğu

Kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyelerinin yasaya aykırı hareketlerinden dolayı, yönetim kurulu üyeleri için öngörüldüğü şekilde, farklı cezai sorumluluk getirilmemiştir.

   Denetçilerin aşağıda sayılan eylemlerinden dolayı, fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılacakları hüküm altına alınmıştır.(KK m.2,f.3).

a)        Yönetim kurulu üyelerinin üyelik şartlarını araştırmamak(KK m.56,f.2).

b)        KK m.56 veya ana sözleşmede gösterilen diğer bir sebeple yönetim kurulunun toplantı nisabını kaybetmesi halinde, boşalan YK üyeliklerine geciktirilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağırmamak(KK m.56,f.4)

c)         İnceleme yükümlülüğünü yerine getirmemek ve açıklama yapılmasını isteyen ortaklara bilgi vermemek.(KK m.66).

d)        Rapor düzenleme, genel kurula bilgi verme, genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarına katılma yükümlülüğüne uymamak(KK m.67).     

        Anılan hususlarla ilgili açıklamalara sözü edilen maddeler içerisinde yer verildiğinden, burada tekrarından kaçınılmıştır.

     4- Kooperatif memurlarının cezai sorumluluğu

     Yönetim kurulu üyeleri için yukarıda (2.1) bölümde sayılan cezai sorumluluk hallerinden birine aykırı hareket edan kooperatif ve üst kuruluşlarının memurları da, fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK. Ek m.2,f.1).

    Bu maddede öngörülen hürriyeti bağlayıcı cezalar paraya tahvil edilemez.

    Kooperatif görevlileri veya genel hizmetlileri tarafından işlenmiş fiillerin mali sorumlulukları önce kooperatif kefalet hesabınca veya dayanışma ortaklıklarınca karşılanır. Sonra hakemler kararı ile sebebiyet verenlere rücu edilir.

    İlgili bakanlık, kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile memurları hakkında görevlerine ilişkin olarak işledikleri suçlardan dolayı açılan kamu davalarına müdahale talebinde bulunabilir. 4590-2

     Kooperatif görevlileriyle ilgili davalarda hakemler ortağı haklı görürlerse avukatlarının masrafların kooperatif dayanışmasından karşılanır.

    Geçici Hüküm:                                                              

    Geçici Madde 1 - (24/4/1969 - 1163 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici Maddesi olup teselsül için numaralandırılmıştır; Değişik: 16/11/1971 - 1496/1 md.)

    Halen kuruluş ve faaliyette bulunan kooperatifler sözleşmelerini üç sene içinde bu kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadırlar. Bu hususa riayet etmeyen kooperatifler dağılmış sayılırlar. Kanunen tasfiye ile vazifelendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içinde tasfiyeye geçilmediği takdirde Ticaret Bakanlığı veya Hazine tarafından mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.

    Ana sözleşmelerini bu kanuna intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verilir.                                                                  

    Geçici Madde 2 - (Ek: 8/6/1981 - 2475/2 md. ile gelen geçici md. hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.)                                        

    Bu Kanunun yayımından önce kurulmuş bulunan ve Kamu Kuruluşlarından kredi alan yapı kooperatiflerinin ana sözleşmelerindeki 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun bu Kanunla değişik 52 nci maddesine aykırı hükümler, herhangi bir işlem yapılmaksızın anılan maddeye göre düzeltilmiş sayılır.                         

    İ) Yürürlüğe girme:                                                        

    Madde 101 - Bu kanun yayımlandığı tarihten 3 ay sonra yürürlüğe girer.

    Hizmet kooperatifleri önce tip statüsü olan kooperatifler halinde kurulup faaliyete geçerler. Sonra bu sözleşme ile hizmet kooperatifi statüsünü alırlar. Yeni sözleme bakanlıkça tasdik edilip ticaret sicilinde  tescil edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girer.

    I) Kanunu yürütecek makam:                                                  

    Madde 102 - Bu kanun hükümlerini Bakanlar kurulu yürütür.

    Yeni sözleşme yürürlüğe girdiği tarihte ortak ve alacaklılara eski sözleşme hükümlerine göre hesaplarının tasfiyesini isteyebilirler. Yeni yönetim kurulu bu tasfiyeyi yapar.                            

    24/4/1969 TARİH VE 1163 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER:                

    1 - 6/10/1988 tarihli ve 3476 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:             

    Geçici Madde 1. - Unvanlı 1 inci maddede belirlenen esasa uymayan kooperatifler ve üst kuruluşları, anasözleşme değişikliği yapmak suretiyle unvanlarınıaltı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirerek tescil ettirmek zorundadırlar.   

    Bu Kanunun 14 üncü maddesiyle değiştirilen 56 ncı maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, aynı türde birden fazla kooperatifte yönetim kurulu üyesi olanlar, Kanunun yürürlüğe girmesini takip eden 3 ay içerisinde bu üyeliklerinden yalnız birini tercih ederek diğerlerinden ayrılırlar.           

    Geçici Madde 2. - Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce tüzelkişilik kazanmış

olan kooperatif üst kuruluşları bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş sayılır.    

    Geçici Madde 3. - Halen kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler, ana söz-

leşmelerini iki yıl içerisinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadır-

lar. Bu hususa riayet etmiyen kooperatifler dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye  

ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içerisinde

tasfiyeye geçilmediği takdirde, ilgili bakanlık veya Hazine tarafından mahkeme-

den tasfiye memuru atanması istenebilir.                                       

    Ana sözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakla-

rı genel kurullar, olağan genel kurulların usül ve çoğunluğuna göre toplanır ve

karar verirler.                                                                

             1163 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN             

                   YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE                     

    Kanun                                                        Yürürlüğe     

     No.           Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler      giriş tarihi   

------------   --------------------------------------------  ----------------- 

    1496                             -                           10/8/1971     

    2475                             -                           10/6/1981     

    3381                             -                           25/6/1987     

    3476        Ek 2. maddenin 4 numaralı bendinin ikinci        25/4/1989     

                fıkrası                                                        

                Diğer hükümleri                                 25/10/1988     

    4274                 ---                                    17/6/1997      

               1163 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN            

              YÜRÜRLÜKTEN KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE         

          Yürürlükten Kaldırılan           Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın      

        Kanun veya Kanun Hükümleri         Tarih      Sayısı    Maddesi        

       -----------------------------     ---------   -------   ---------       

        1163 Sayılı Kanunun 92 nci                                              

        maddesi ile Ek 2 nci maddesinin                                        

        birinci fıkrasının 4 numaralı                                          

        bendi                             12/6/1997   4274         1

            GENEL HİZMET

            KOOPERATİFİ

            ANA SÖZLEŞME

            HAZIRLIKLARI…

Okumayı ve redakteyi bugün bitirdim…

Üstad’a, S.Akdemir’e, M. Gökhan’a, Y. Güney’e, Halit K.’ye ve M. Yüce’ye gönderdim…

RNE 31.10.2009

KOOPERATİFLER KANUNU (1)                           

Kabul Numarası       : 1163                                                

Kabul Tarihi         : 24/4/1969                                           

Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 10/5/1969  Sayı: 13195                       

Yayımlandığı Düstur  : Tertip: 5   Cilt: 8   Sayfa: 1955                   

Bu Kanun ile ilgili tüzük için, "Tüzükler Külliyatı"nın kanunlara      

                göre düzenlenen nümerik fihristine bakınız.                   

BİRİNCİ BÖLÜM

Kooperatif ve Kuruluşları

A) Tarif:                                   

Madde 1 - Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir.

Kuruluş

Madde 1 - …… tarihinde kurulan Aksoy İnşaat Kooperatifi’nin sözleşmesi, gayesi aynı kalmak üzere, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu …… madde hükümleri içinde yeniden düzenlenmiş, …… tarihinde akdedilen özel kongrede görüşülerek kabul edilmiş ve onanmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na sunulmuştur.

Gayesi: Kooperatifin gayesi, çalışmada ve yaşamada beraber olmak isteyenleri bir araya getirerek, aralarında iktisadi ve içtimai dayanışmayı sağlamak için tek tek yapamayacakları genel hizmetleri dayanışma ve yardımlaşma içinde yapmaktır.

Kooperatifin sağlayacağı ekonomik menfaatler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Kooperatif ortakları kuracakları işletmelere genel hizmet ortağı olarak katılıp cirodan alacağı belli pay karşılığında;

0)      Ortaklar ve kurdukları işletmeleri arasında çıkacak her türlü nizaları baştan seçmiş oldukları işletme hakemince çözmek. Karar uygulanır. İşlerin aksatılması önlenir. Mağdurlar hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler.

1)      Kooperatif, genel hizmet ortağı olarak işletmelerin ve ortakların  evrak ve demirbaş kayıtlarını yapar, zimmet ve envanter muhasebesini tutar.

2)      Ortaklara ilmî, dinî, meslekî ve sivil savunma eğitimlerini verir. Güvenceli sertifikalar temin eder. Kooperatifin ortak olduğu işletmelerde çalışanlar bir zarara uğrarsa, zaraları dayanışma içinde kooperatif tazmin eder.

3)      Tebliğ, internet hizmetleri ile ortak ambar ve kasa hizmetlerini verir. Ambara teslim edilen maldan kooperatif sorumlu olur. Ortak aldığı belgeyi istediği yere satar. Kooperatif malı ona teslim eder.

4)      Kooperatif basın, yayın, ulaşım ve haberleşme hizmetlerini dayanışma içinde gerçekleştirir. Ücreti bir defaya mahsus olmak üzere alır, sonra mesafe söz konusu olmadan belgenin sunulduğu yere teslim eder.

5)      Planlama, tamir, bakım, sağlık ve güvenlik hizmetleri yapar.

6)      Sözleşmeleri hazırlar ve tescil üretilen malların kontrolünü, soruşturma ve hakemlik hizmetlerini yapar.

Hakem kararları Yargıtay denetiminde olacaktır.

B) Kuruluş, muteberlik şartları, isim kullanma yetkisi: 

Madde 2 - Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur. Ana sözleşmedeki imzaların noterce onaylanması gerekir.

Yapı kooperatifleri ile konusuna taşınmaz mal temliki dâhil bulunan diğer kooperatiflerin ana sözleşmelerinde ortaklara taşınmaz mal temlik edileceği hakkındaki taahhütler başka bir resmi şekil aranmaksızın muteberdir.

Emanet Tapular

Madde 2 a) Ortaklar işletmelerin tapularını kooperatife tescil ederler. Sözleşmelerine göre veya hakemlerin kararlarına göre kooperatif kendilerine emanet edilen taşınmazlar hak sahiplerine temlik edilir. Kooperatif bunların üzerinde resen tasarrufta bunamaz. Bulunduğu takdirde resmi görevlilerin cezaları ile cezalandırılırlar. Kooperatifte bu amaçla emaneten ortakların vekili olarak her türlü resmi ve gayri resmi tasarrufta bulunabilir. Arsalar, yapılar, tesisler ve araçların tapuda ve diğer yerlerde tescil yaptırmaya yetkilidir. Taşınmazlar üzerinde irtifaklı veya iradeli senetler tesis edebilir. Rehin edebilir. Rehin alabilir. Maden ve benzeri hakları tescil ettirebilir. İşletmelerin kârlarını ortaklarına bölüştürür. Kooperatif yönetim kurulunun bunlar üzerinde herhangi bir tasarruf yetkisi yoktur.

Kooperatif ortaklara ilgili maddede belirlenmiş Genel Hizmetleri yapar. Onun dışında ortaklarına başka bir türlü maddi menfaat temin edemez, paralı hizmetler veremez.

Ortaklara Genel Hizmetler:

Madde 2 b) İşletmelere yapılan Genel Hizmetler karşılığı aldığı paraların yarısı o işletmeye genel hizmet veren hizmet ortaklarına bölüştürülür. Diğer yarısını ortak fonda toplar, ortaklara Genel Hizmet verenlere bölüştürür. Ortaklara Genel Hizmeti karşılıksız olarak yapar. Böylece ortakların ve işletmelerin tüm faaliyetleri kayıt altına alınmış olur.

Teminatlı Muhasebe:

Madde 2 c) Kooperatif ortakların beyanlarına dayanarak muhasebelerini tutar. Kendi beyanlarından doğan sorumluluk kendilerine ait olacaktır. Beyanları dışında muhasebe ihmal veya hatalarından doğacak cezaları kooperatif ve muhasip yüklenmiş olur.

Sosyal Güvenlik:

Madde 2 d) Çalışan ortaklar kooperatifçe sigortalanır. Sigorta miktarları kendi beyanlarına bağlı olur. Çalıştığı yerlere kooperatif işçilik faturasını keser. Artan miktar olursa, kooperatif onun kurumlar vergisini öder ve ortaklarına paylaştırır. Böylece ortağı her işletme rahatça borçlandırabilir.

Sermaye miktarı sınırlandırılarak kooperatif kurulamaz. Kooperatif adını ancak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller kullanabilir.

Ortaklık Şartları:

Madde 2 e) Bir Cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak veren ortak, kooperatife ortak oluyor. Her ortağın bir oyu vardır. Küçükleri de ortak edebilirler. Ancak küçüklerin oy hakları yoktur.

Ayrılmak isteyenin bir altını ödenerek ayrılır. Katıldığı özel işletmelerdeki hakları tamamen mahfuz kalır. O sözleşme hükümlerine göre haklarını alır. Kooperatifin ortak değerlerinden ayrılan ortağın hiçbir hakkı kalmaz. Ortağın bir cumhuriyet altını en geç iki yıl içinde ödenmezse, kooperatif tasfiye edilip bütün işler Cumhuriyet altını sermayesine dönüşerek kâr-zararı ona göre bölüşürler. Kooperatife ortak olmak için kooperatifin yetkili kıldığı temsilcilerden birinin ortaklığa kabul etmesi gerekir. Hiçbir temsilcinin kabul etmediği kimse kooperatife ortak olamaz. Ancak hakemlere başvurarak haksız yere dışlandığı sabit olursa, bunlar için bir temsilcilik kurulur.

Yönetim kurulunun ortağı kabul etme veya çıkartma yetkisi yoktur. Sadece hakemlerin haklı sebeplerden dolayı ortaklığı reddedebilme veya çıkarabilme hakkı vardır.  

(Ek: 6/10/1988-3476/1 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında, kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.

Kooperatifin Ünvanı:

Madde 2 f) Kooperatifin unvanı “Akevler Genel Hizmet Kooperatifi”dir.

C) İzin verme, tescil ve ilan:

Madde 3 - Ana sözleşme, Ticaret Bakanlığı’na verilir. Bakanlığın kuruluşa izin vermesi halinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur. Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır:                

1. Ana sözleşme tarihi,

Madde 3- a) Ana sözleşmenin kongrede kabul tarihi ………… şudur.

Noterlikçe onaylanma tarihi ………… şudur.

Bakanlığa takdim tarihi ………… şudur. 

2. Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi,

b) Amacı, konusu 1. madde ikinci fıkrada belirtilmiştir. Süresizdir.

----------------------------------       

(1) 13/12/1983 tarih ve 183 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 50 nci maddesi hükmü gereğince anılan maddede sayılan kooperatiflerle ilgili olarak Ticaret Bakanlığı’na ve Bakanına verilmiş olan görev ve yetkiler Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı’na ve Bakanına devrolunmuştur.

c) Kooperatifimizin kendisi tarım ve ormanla ilgili değildir. Genel Hizmeti o işletmelere de verebilir. Orman Bakanlığı haberdar edilir.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3) 

3. Kooperatifin Ünvanı ve Merkezi:

Kooperatifin ünvanı “Akevler Genel Hizmet Kooperatifi” olup ikamet adresi Yenibosna, Zafer Mahallesi, Coşarsu Sokak, No: 29/2 adresindedir.

4. Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri,

Sermaye:

Sermaye her ortak için bir cumhuriyet altınıdır. Her ay 100 TL olarak tamamlanır.

5. Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu,

Pay nâma yazılı olup hâmiline yazılı değildir. Ortaklar, işletmelerdeki paylarını hâmiline yazılı olarak devredebilir. Çek, bono, hisse senedi ve poliçe olarak yazılmış olması gerekir.

6. Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler,

Kooperatife ayni sermaye ile iştirak edilemez, TL ile ödenir ve TL ile alınır. Sadece hesabı cumhuriyet altını cinsinden yapılır.

7. Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği,

Kooperatif, Kooperatif mührünün üzerine Yönetim Kurulu üyelerinden ikisinin ortak imzaları ile temsil olunur.

8. Yönetim Kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları,

Başlangıçta bu mukavelenin sonuna imzaları koyan kurucular sonra seçilen en son yönetim kurulu üyeleridir.

9. Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve ana sözleşmede de bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği,

Kooperatifin aldığı kararlar bilgisayara toplantı esnasında yazılır. Orada olanlar tarafından imzalanır. Sonra bilgisayara yazılır. Kooperatif internet dergisi çıkarır. Kararlar orada yayınlanır. Ortakların onu takip ettikleri kabul edilir. İlan edilenlerin birer nüshası yazılıp dosyalanır, kooperatif merkezinde ve duyuru yerlerinde açık bulundurulur. İsteyen ortak açıp okuyabilir. Kooperatif ortakların işyerlerini de semt semt duyurma merkezi olarak değerlendirir.

10. Kooperatifin şubeleri: Kooperatifler, lüzum gördükleri takdirde memleket içinde ve dışında şubeler açabilirler. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil olunurlar.

Kooperatiflerin sözleşmeleri, yöneticileri, sermayeleri ve hakemleri vardır. Ana sözleşme ve hakem kararları olup sermayeleri ve yöneticileri farklı olan kuruluşlar şubelerdir. Her şube bulunduğu yerin ticaret siciline kooperatifin sözleşmesi ve hakemlerinin ortaklığını kabul ettiklerine dair yetki belgesi ile başvurarak tescil ettirirler. Yurt dışında şubenin açılabilmesi için o ülkenin mevzuatına göre yine yetki belgesi ile yapılır.

Ticaret Bakanlığı, ana sözleşmelerin, kanunun ihtiyari hükümlerinden ayrıldığını ileri sürerek kooperatiflerin kuruluşuna izin vermekten kaçınamaz.

Ticaret Bakanlığı’nın kanunsuz isteklerine başlangıçta uyularak tescil edilir. Sonra sözleşme değişikliği yapılarak başvurulur, reddettiği takdirde yargıya gidilir.

Ana sözleşmenin değişiklikleri de kuruluştaki usullere bağlıdır.

Sözleşme değişikliği hazırlanır. Kongreden geçirilir. Notere tasdik ettirilerek değişiklik önerileri bakanlığa sunulur.

D) Ana sözleşmeye konacak hükümler:

I - Mecburi hükümler:

Madde 4 - Kooperatif ana sözleşmesinde aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer alması gerekir.

1. Kooperatifin adı ve merkezi,

Kooperatifin adı “AKEVLER GENEL HİZMET KOOPERATİFi”dir.

2. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,

Kooperatifin amacı; ortakların kuracakları küçük ve orta ölçekli işletmelere genel hizmet vererek, çalışmada ve yaşamada birbirleriyle anlaşacak kimseleri bir araya getirerek, aralarında iktisadi ve içtimai dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamaktır.

3. Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar,

Bir cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak vermeyi taahhüt eden ve bir temsilci tarafından kabul edilen, ortak olmasına mani kanuni sebebi olmayan herkes ortak olur. Hiçbir temsilcinin temsilciliğini kabul etmediği kimse ortak olamaz; ortaksa ortaklığı sona erer. Ayrıca hakemler kararı ile ortak ortaklıktan çıkarılır. Hiçbir temsilcinin temsilciliğini kabul etmediği kimse de ortak alınabilir. Bağımsız temsilcilik oluşturulur.

4. Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4 nün peşin ödenmesi,

Kurucular birer cumhuriyet altın karşılığı TL vererek sermayenin tamamını öderler. Kooperatif kurulduktan sonra ortak her ay 100 TL ödeyerek bir cumhuriyet altının karşılığını doldurur. Üyeliği ödedikten sonra kesinleşir. Ondan sonra kesin kaydı yapılır.

5. Ortakların ayni sermaye koyup koyamayacakları,

Ortaklar kooperatif payı karşılığı ayni sermaye koyamazlar. Cumhuriyet altını verebilirler. Kooperatif ve genel hizmet ortağı olarak katılmadığı işletmelerin sözleşmeleri müsaitse aynî sermaye koyabilirler.

6. Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi,

Kooperatifin yükümlülüğü ortaklığın payına ancak acziyeti hâlinde intikal eder. Tüm ortaklar eşitlik içinde payları nisbetinden sorumludurlar. Fazlası istenemez. Ancak ortak olduğu işletmelerin acziyeti hâlinde işletme ortaklıkları içindeki sorumlulukları sözleşmelerinde belirtilir. İşletmelerin kâr ve zararları, acziyetleri diğer işletmelere intikal etmez. Dayanışma sözleşmesi gereği yükümlülükleri saklıdır.

7. Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının görev ve yetki ve sorumlulukları ve seçim tarzları,

Kooperatif yönetim kurulu üyeleri ortaklarının baş temsilcilerinden oluşur. Liste olarak arz edilir. Ekseriyetin kabulü ile seçim tamamlanmış olur. Ekseriyetin reddetmesi hâlinde baş temsilcilikler yeniden oluşturulur. Toplantılara devam etmeyen baş temsilcilikler hakem kararı ile tasfiye olunur, listeye alınmaz. Başkan, yönetim kurulu üyeleri tarafından sıralama usulü ile seçilir. Her birini sıralarlar. Sıraların tersleri alınarak toplanır. En çok derece alan başkan olmuş olur. Kongrenin ekseriyetine arz edilir. Reddedilirse yeniden sıralama yapılır, reddedilirse baş temsilcilik tasfiye olunmuş olur. Başkanın kendisi bir iş yapmaz. İşler yönetim kurulu sorumluluğunda yapılır. Görevleri bölüştürme yetkisi başkana aittir. Yetkililer arasındaki ihtilaflar başkan tarafından çözülür. Hakemlere gidilebilir.

8. Kooperatifin temsiline ait hükümler,

Kooperatif sorumlu üye ile başkanın ortak imzaları ile temsil olunur. İmzalar mührün altına atılmalıdır.

9. Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri,

Kooperatifin gelirleri genel hizmetteki işletme paylarıdır. Toplanır. Yarısı işletmelere hizmet veren genel hizmetlilere bölüştürülür. Diğer yarısı ortaklara hizmet veren hizmetlilere bölüştürülür. Ortaklara hizmet karşılıksız yapılır.

Kooperatif ortaklara kâr dağıtmaz. Kefalet fonu ayrılır. Tahsil edilemeyecek alacaklarla ödenemeyecek borçlar bu hesapta toplanır. Dayanışma ortaklığında fon biriktirilmez, zarar taksitlerle ödenir.

Limitler dâhilinde olmak üzere, ortakların diğer ortaklardan aldıklarını kooperatiften almış, diğer ortaklara verdiklerini de kooperatife vermiş oluyorlar. Ödenmemesi veya ödeyememesi hâlinde kooperatif öder ve ortağa rücu eder.

Ortaklar yaptıkları her türlü anlaşma ve muameleleri sade kâğıda yazarak muhasiplerine verirler. Muhasipler bunları hesap diline çevirerek bilgisayara girer. Sene içindeki hataları muhasipler tarafların rızası ile düzeltirler. Niza halinde hakemlere gidilir. Yıllık defterler kapandıktan sonra geçmiş yıllara dâhil hesapları muhasipler düzeltemezler. Ancak hakemler düzeltirler

10.Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri,

Kurucuların adları soyadları iş ve konut adresleri sözleşmelerin sonunda yazılmıştır.

II - İhtiyari hükümler:

Madde 5 – Ana sözleşme ayrıca aşağıdaki hususları da kapsayabilir.

1. Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların kullanılması hakkındaki hükümler;

Genel Kurul; yılda bir resmi olmak üzere iki genel kurul toplantısını yapar. Birincisi danışma toplantısı olarak yapılır. İsteyenler tartışırlar. Resmi toplantıdan en az iki ay önce toplanılır. Gelecek toplantının gündem maddeleri kararı o toplantıda alınır. Resmi kongrenin gündemi o toplantıda istişarî usulle hazırlanır. Son söz başkanındır.

İstişarî toplantıda alınan teklif kararları resmi kongreye sunulur. Ekseriyet kararı ile kabul edilmiş olur. Gündemde değişiklik yapılırsa, orada yapılacak teklifin kabul edilmesi için onda yedi (7/10) ekseriyet gerekir.

2. Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar;

Ortaklar yıl içinde teklifler sunarlar. İstişarî toplantıda ikili tartışmalarla görüşülür. Önce ikişer ikişer grup oluşturulur ve tartışırlar. Sonra dörtlü, sonra sekizli gruplar oluşturulur. İkili olarak yapılan tartışmalar sonunda görüşlerde netlik ortaya çıkar. Son şekil son ikilinin hakemlere gitmesi ile belirlenir.

3. Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri;

Hizmet kooperatifleri birleşerek ortak kooperatif kurabilirler. Birlik statüsünde de olabilir.

4. Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait hükümler;

Hizmet kooperatifleri ortak hizmet kurumları kurabilirler.

5. Kooperatifin süresi

Kooperatif süresizdir.

III - Yorumlayıcı hükümler:

Madde 6 – 5 inci maddenin 1 ve 2 inci bentlerinde yazılı hususlar hakkında ana sözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır.

1. Genel kurul, kooperatifi temsile yetkilidir. (Yetkili) Tarafından imzalanan taahhütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı toplantıya çağrılır.

Ortaklara temsilciler tarafından duyuru yapılır. Telefon görüşmesinden sonra temsilci olarak adına imza atabilir. İnternette yayınlanır.

5. Kooperatifin faaliyeti; kooperatifin amacı ve çalışma konusuyla sınırlıdır.

Kooperatif ortak olduğu işletmelere ve ortaklara 25 genel hizmeti verir. Bunun dışında bir amaç güdemez. Genel hizmeti görebilmesi için vekâlet veya kefalet yoluyla her türü muamelelerde bulunur.

E) Tüzel kişiliğin kazanılması ve sorumluluk:

Madde 7 - Kooperatif ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce kooperatif namına işlem yapanlar bunlardan şahsan ve zincirleme olarak sorumludur.

Kooperatif ticaret siciline tescil edildiği tarihten itibaren tüzel kişilik kazanır. Kuruluş masraflarını kurucular yapmış olurlar. Kurulamadığı takdirde şahsen ortaklaşa sorumlu olurlar. Zararları kendilerine aittir. Kuruluşu tamamlamaları hâlinde Kooperatiften harcadıklarının iki misli alacaklı olurlar. İşletmelerin kurucuları da işletmeyi kurmaları hâlinde emeklerinin karşılığı olarak üç veya dört misli alırlar. Kuruculuk da meslektir.

İKİNCİ BÖLÜM

Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi

A) Ortaklığa girme şartları ve ek ödemeler:

1. Ortaklığa girme şartları ve ortak sayısı:

Madde 8 - (Değişik: 6/10/1988 -3476/2 md.)

Kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları gerekir.

Küçükler işletmelere ortak olabilirler. Kooperatife ortak olamazlar, oy kullanamazlar.

Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzelkişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar.

Ortak olmak isteyenler kooperatifin ilk temsilcilerinden birine başvururlar. Bunun için temsilcilerde bulunan ortaklık formunu doldururlar, imzalarlar. Nüfus, ikamet ve diğer bilgiler için beyanları yeterli olup tahkikatı sonra kooperatif yapar. Beyana aykırı durum halinde ortaklıktan çıkarılırlar. Yönetim kurulu tescil eder. Redde yetkisi yoktur. Sonra hakemlere başvurarak ortaklığı iptal ettirilebilir.

Kooperatif, ortaklarına kendi varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır.

Kooperatif ortaklara herhangi bir ek yükümlülük yükleyemez. Ortaklar işletmeye katılırlar ve o işletmelerin sözleşmelerine göre o işletmelere karşı sorumlu olurlar. Kooperatifin burada kefalet sorumluluğu vardır. İşetme sözleşmesi ile yüklenmiş olur. Dayanışma ve genel hizmet paraları işletmelerden alınır, özel sözleşmelerle yükümlülükler oluşur.

Yönetim Kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır.

Ortak beyana göre kaydedilir. Araştırmayı sonra tapar. Ortaklıktan çıkarılır. Kullandığı oy sebebiyle bir zarar doğmuş ise yönetim kurlu sorumludur. Kongre ihbar ederse kooperatifin kefalet hesabından karşılanır.

Yapı kooperatiflerinde konut, işyeri ve ortak sayısı genel kurulca belirlenir. Yönetim Kurulu, genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez.

Taşınmazlar inşaat bitmeden tahsis edilemez. İnşaata herkes katılır ve hisse sahibi olur. İnşaatın maliyeti hisse sayısı ile belirlenir.  Maliyet bölmelere bölüştürülür. Dairenin hisse maliyeti kadar hisse senedini ilk getiren ortak o bölmeyi satın almış olur. Öncelik hisse senedine önce sahip olmuş olanlarda olur.

II - Tüzel kişilerin ortaklığı:

Madde 9 - Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik eder ve ortak olabilirler.

Genel hizmet ortaklığına genel hizmet almak isteyen her özel ve tüzel kişiler katılabilir. Kendi kuruluş gayesiyle hizmet kooperatifinin kuruluş gayesi arasında bir ilişki olması gerekemez.

B)  Ortaklığın sona ermesi:

I - Ortaklıktan çıkma serbestisi - tazminat:

Madde 10 - Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak isteyen ortağın, muhik bir tazminat ödenmesine dahi hüküm ana sözleşmeye konulabilir.

Ortaklar her zaman kooperatiften ayrılabilir. Bir cumhuriyet altınını eksiksiz alırlar. Kooperatifin ortak olduğu işletmelerden de ayrılmak zorundadır. İşletmedeki payın nasıl ödeneceği işletme sözleşmesinde kayıtlıdır. Kooperatif iki yıl içinde cumhuriyet altınını ödemezse kooperatif tasfiye olunur. Tasfiye halinde ortak zarar eşit şekilde dağıtılır. Bunun dışında ortaktan bir para istenemez. İşletmelerden ayrılan ortak tazminat ödemeye yükümlü kılınamaz.

II - Ortaklıktan çıkmanın sınırlandırılması:

Madde 11 - Kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, ana sözleşme ile en çok 5 yıl için sınırlandırılabilir.

Kooperatif çıkma hakkını sınırlayamaz.

Haklı ve önemli sebeplerle bu süreden evvel çıkabileceği hususunda Ana sözleşmeye hüküm konulabilir.

Her ortak her zaman kooperatiften çıkabilir. İşletmelerden de ayrılır. Payının ödenmesi ise işetme sözleşmelerinde yazılmış olur.

Bir ortağın hiçbir suretle kooperatiften çıkamayacağına dair bağlamalar hükümsüzdür.

Ortak her zaman kooperatif ortaklığından veya işlete ortaklığından ayrılabilir. Sözleşmenin hükümleri geçerli olur.

III - Bildirme süresi ve çıkma zamanı:

Madde 12 - Çıkış, ancak bir hesap senesi sonu için ve en az 6 ay önceden haber verilerek yapılır. Ana sözleşmede daha kısa bir süre belirtilip hesap senesi içinde çıkışa müsaade edilebilir.

Ortak dilekçe verdiği tarihten itibaren ortaklıktan çıkmış olur. Oy kullanamadığı gibi ondan sonra kooperatife karşı bir yükümlülüğü ve sorumluğu kalmaz. Ancak hesabın tasfiyesi en çok iki yıl sürebilir.

İşletmeler iki yıl içinde ortağın hesabını tasfiye edemezlerse o işletme tasfiye edilir. Kâr-zarara iştirak eder.

Kooperatif ortaklığından çıkmak isteyen temsilcisine baş vurur. Temsilci altı ay içinde yeni ortak bulup hesabını tasfiye etmek zorundadır. Yoksa temsilciliği tasfiye olunur. Sonra kişi ikinci altı ayda ise orta temsilciliği yeni ortak bulup payını ödemek zorundadır. Bulamazsa orta temsilcilik tasfiye edilir. Üçüncü altı ayda baş temsilcilik yeni ortak bulup payının ödenmesi gerekir. Bulamazsa baş temsilcilik tasfiye edilir. Dördüncü altı ay içinde kooperatifte kendi imkanları ile ödeyemezse kooperatif tasfiye edilir.

     IV - Ortaklıktan çıkmayı kabulden kaçınma:

Madde 13 - Yönetim kurulu, ana sözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir. Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.

İstifa dilekçesini kooperatife veren ortağın dilekçesi kooperatifin belge kayıt muhasebesine geçer. Ortak borçlu, belgeyi alan ise temsilcidir. Belgeyi kabulden imtina eden baş temsilcisine kooperatifin tebliğ hizmeti ile ulaştırılır. Noter şartına uymamış olmak bu hakların ihlalini gerektirmez.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)                                                  

V - Ortağın ölümü ve ortaklığın devri: 

Madde 14 - Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer.

Ortağın ölmesi halinde işletmelerdeki ortaklık sözleşmesindeki imkanları nisbetinde işletme payları mirasçılara bölüştürülür. Mirasçılar kendi payları nisbetinde ortak olmaya devam ederler. Paylar tam olarak intikal eder. Diğer mirasçılar farklı borç veya alacaklı olurlar.

Ana sözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir.

İsteyen vâris diğer vârislerin paylarını ödeyerek ortak kalabilir. Tercih sırası en çok pay sahibinden başlar.

 (Değişik: 6/10/1988 - 3476/3) Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu,ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder.

İşletmelerdeki ortaklık payının devri işletme sözleşmelerine göre olur. Şu kadar var ki, bu payı devredenin önce kooperatife ortak olması gerekir. Kooperatif ortaklığının devir alınması için bir temsilcinin onu ortak olarak kabul etmesi gerekir.

VI - Görev veya hizmetin bitmesi, taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortaklık:

Madde 15 - Ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar.

Kooperatife ortaklık bir görev veya sıfata bağlanamaz. Görev veya hizmet kooperatife ortaklık şartına bağlıdır.

Bu halde Ana sözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.

Görev veya hizmetin sona ermesi ortaklığın sona ermesi demek değildir.

Ortaklık sıfatının kazanılması, Ana sözleşme ile  bir taşınmaz malın mülkiyetine bağlı hakların kullanılmasına veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlanabilir. Bu gibi hallerde taşınmaz malın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü şahıslara devir veya temliki ile ortaklık sıfatının bir hak olarak yeni malike veya işletmeyi alana geçebileceğini ana sözleşme hüküm altına alabilir. Taşınmaz mala ait bu şekil iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber olması tapu siciline bu yoldan meşruhat verilmesine bağlıdır.

Ortağa tahsis edilen taşınmazın tapu kaydına şerh konabilir. Yönetim kurluna bunlar üzerinde şerhin kaldırılmasındansa işlem yapabilir.

C) Ortaklıktan çıkarılma esasları ve itiraz:

Madde 16 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı gerektiren sebepler ana sözleşmede açıkça gösterilir. Ortaklar ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar.

Ortaklıktan çıkarılma sebepleri:

a)      Kesinleşen hakem karalarına uymamak.

b)     Kooperatif içinde mağdur olduğunda hakemlere baş vurmalıdır. Hakemler de mağdur ederlerse, başka hakemlere baş vurmalıdır. Böyle yapmazsa kendi kendisine Kooperatif aleyhinde faaliyetlerde bulunmak.

c)      Kooperatife üye olma şartlarını kaybetmek. (Akıl hastalığı benzeri.)

d)     Hiç bir temsilcinin temsilciliğini kabul etmemesi. (Hakemler kararı ile serbest temsilciliğe geri alınabilir.)

Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi ile genel kurulca karar verilir. Ana sözleşme,çıkarılanın genel kurula başvurma hakkı saklı kalmak üzere,bu hususta yönetim kurulunu da yetkili kılabilir.

Ortaklıktan çıkarılmayı hakemlerden her hangi bir ortak isteyebilir. Hakem kararları kesinleşince yönetim kurulu çıkarır. Kabul ve çıkarma şartlarında ortak alacaklı, yönetim kurulu başkanı borçlu olur. Genel kurulda hakem kararı ile çıkarılmanın reddi ancak salt çoğunluk kararı ile olur.

Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay  içinde itiraz davası açabilir. Tebliğ edilen karar, yönetim kurulunca verilmiş ise ortak, üç aylık süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz, ilk toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği takdirde, yönetim kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz. İtiraz üzerine genel kurulca verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır.

Çıkarmanın gerekçeli kararı ortaklar defterine geçirilir. Borç ve alacak muhasebesinin dayanağında yer verilir. Kanunen noter şartı getirilen hususlarda ortağa tebliğde uygulanır. Masrafları kendi payından kesilir. Kooperatife tebliğde noter şartı olsa da evraka girmek şartıyla bu şarttan kooperatif yararlanamaz.

Üç aylık süre içinde,genel kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir.

Çıkarma kararına hakemler nezdinde itiraz edilebilmektedir. Ortağın hakemlere veya  kongreye itirazı üç aydan az olmamak üzere kongreye kadardır. Hakemlere itirazı ise her zaman yapılır. Hakemler müruru zamanı takdir edip iddiasını reddedebilirler.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz. Bu kişilerin ortaklık hak ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.

İşletme ortaklıklarından çıkarılması kooperatiften çıkarma usul ve şartlarına tabi değildir. Hakem kararı ile çıkarılır ve kesindir. İşletmeden çıkarılma kooperatiften çıkarılma anlamına gelmez. Ortaklık yerine ortak alma kooperatifte yoktur. Çünkü kendisi hiçbir iş yapamaz.

D) Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklarla hesaplaşma süresi ve yükümlülük:

Madde 17 - Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu ana sözleşmede gösterilir.

Çıkarılan ortağın bir cumhuriyet altınını tam olarak alma dışında bir hakkı yoktur. Cari hesap,  kooperatifle  borca alacak ilişkisi olup kooperatiften çıkarılması bu borç alacak ilişkisinde bir değişiklik yapamaz. İşletmelerle ilişkisi de böyledir. Ortaklık ilişkisi biter, borç alacak ilişkisine geçilmiş olur.

Bu haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.

Kooperatif kâr dağıtan ortaklık olmadığı için ortaklık  faizsiz kredi şeklinde oluşur.Onun için ortağın kooperatif mal varlığında hiç bir hakkı yoktur.Kooperatifin hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde ise tüm kar ve zararlar ile işletmenin tüm varlığına katılır. İşletmelerin yedek akçeleri olamaz.

Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler,ana sözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir. Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı saklıdır. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden başlayarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Kooperatif tasfiyesi için sözleşmede tanınan süre iki yıldır. Ödenecek miktar bir cumhuriyet altınıdır. Kalan borç ve alacak hesaplarında müruru zaman yoktur. İşletmelerden çıkan veya çıkarılan ortaklığın işletmelerdeki ilişkilerde ortağın hakemlere gitme taahhüdü çıkarılmadan sonra devam eder. Yargı mercii hakemlerdir. Kooperatife veya kooperatif işletmelerine ortak oluyorken bunu hem ana sözleşme hem de her işletmenin sözleşmesinde baştan kabul edilmiş bulunmaktadır.

Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür.

Çıkma veya çıkarılma, borç-alacak hukukunda, kâr-zarar hukukunda her hangi bir eksiltme yapmaz. Çıkma cezai şarta bağlanamaz.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Ortakların Hak ve Ödevleri

A) Ortaklık senedi: 

Madde 18 - Her ortağın üyelik haklarının, ada yazılı ortaklık senedi ile tescil olunması şarttır. Bu senede kooperatifin unvanı, sahibinin adı ve soyadı, iş ve konut adresi, kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler yazılır.Bu hususlar, senet sahibi ile kooperatifi temsile yetkisi olan kimseler tarafından imzalanır.

Her ortağa kart verilir. Kartın bir yüzünde ilk temsilci, orta temsilci ve baş temsilcinin adı yazılır. Kooperatifin mührü ile yönetim kurlunun imzalarını taşır. Diğer tarafta ise ortağın adı-soyadı, iş ve konut adresi, doğum tarihi, ilmî derecesi, varsa meslekî derecesi, ortak olduğu tarih yazılıdır. Ortak oyunu bu kartla kullanır.

Çıktığında kart alınmaz çıkış tarihi yazılır.

Ortağın yatırdığı veya çektiği paralar tarih sırasıyla kaydedilir. Bu kayıtlar kooperatifin ödediği paralara ait ise ortak imza eder. İmzalı ortak senedi makbuz hükmündedir. Mezkur senet ana sözleşmeyi ihtiva etmek şartıyla ortaklık cüzdanı şeklinde de düzenlenebilir. Ortaklık senetleri kıymetli evrak niteliğinde olmayıp sadece beyyine vesikası hükmündedir.

Her ortağın kooperatif içinde dört çeşit cari hesabı vardır. Vadesiz borç ve alacaklar. Vadeli borç ve alacaklar. İşletmeler, iştirak payları veya taşınmazlardaki hisseleri ifade eder. Borç ve alacak taşınmaz, mal, nakit veya taahhüt olabilir.

Her ortağa bir hesap numarası verilir. Önce o borçlu ve alacaklı olur. Sonra ortaklar paylarını oradan paylaştırırlar. Her taşınmazın da bir hesabı vardır. Gelir-giderleri o taşınmaza yüklenir. Sonra hissedarlara rücu edilir. Sipariş malı, yapı ve işletme senetleri mevcuttur. Tüm hesap sahipleri birbirleri ile borçlanırlar. Hepsinin borç ve alacakları Kooperatifin ortak muhasebesinde tutulur. Ortaklar arasında bu kayıtlar noter kayıtları mesabesindedir, tapu tescilleri mesabesindedir.

B) Ortaklık payları, şahsi alacaklılar:  

Madde 19 - Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması gerekir. Ana sözleşme, en yüksek had tespit ederek bir ortak tarafından bu had dahilinde birden fazla pay alınmasına cevaz verebilir.

Ortağın kooperatif payı bir tektir, o da bir cumhuriyet altınıdır. Artmaz ve eksilmez.

Değişik: 6/1O/1988 - 3476/5 md.) Bir ortaklık payının değeri (100.000).liradır. Kooperatife girenler en çok 1.000 pay taahhüt edebilirler. Kooperatif üst kuruluşuna iştirak edenler ise en az 50 pay taahhüt ederler. Bir ortaklık payının değeri Bakanlar Kurulu Kararı ile 10 katına kadar artırılabilir.(1)

Bir ortaklık payının değeri bir cumhuriyet altınıdır. Ödemeler ve tahsilat TL üzerindendir. Tüzel kişilere birden fazla oy hakkı verilebilir, beşte biri geçmemek ve ayrı kişiler tarafından temsil edilmek üzere birden çok pay verilebilir.

 (Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Bir kaç pay bir ortaklık senedinde gösterilebilir. Senetle temsil edilmeyen paylar  (100.000).- lira itibar olunur.

Tüzel kişilerin bütün payları bir ortaklık belgesine kaydedilir. Temsilcilere ayrıca temsilcilik belgeleri verirler.

Her kooperatifin iştigal mevzuuna göre kredi talepleri bankalarca, müesseselerce veya şirketlerce öncelikle karşılanır.

Kooperatif altın hesabı üzerinden kredileşme ilkesi ile bankalara mevduat koyar. Hesaplar altının resmi satış değerleri üzerinden yapılır. Ödemeler Türk Lirası üzerinden yapılır. Bankalar değiştirme farklarını koyamazlar. Öyle bankalarla çalışılamaz.

Altın hesabı ayrı bankada açılabilir ve onunla sadece kredileşme ilkesi içinde muamele görülür. TL hesapları başka bankalarda açılabilir. Onlarla da TL hesaplaşmaları ile kredileşme ilkesi ile çalışılır.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5 md.) Tarımsal amaçlı kooperatiflerin yatırım faaliyetleri, ilgili bakanlıkça düzenlenen yönetmelik esasları dahilinde, bütçeden ayrılacak ödenekler yoluyla verilecek düşük faizli kredilerle desteklenir.

Kooperatif doğrudan kredi alamaz. Tarım kooperatiflerine genel hizmet verebilir.

Bir ortağın şahsi alacakları, ancak ortağa ait faiz ve gelir-gider farklarından hissesine düşen miktarı ve kooperatifin dağılmasında ona ödenecek payı haczettirebilirler.

Kooperatifin kefaletiyle oluşmuş işlere ortaklık payları ortakların kooperatife koyduğu paylar hükmündedir. Haczedilemezler. İşletmelerden doğan kazançları ise haczedilirler.

C) Ayni sermaye:

Madde 20 - Ayın nevinden sermaye konması veya kooperatifin mevcut bir işletmeyi veya aynları devralması sözleşme ile kabul edilebilir.

Kooperatifin hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelere konan sermaye ayni olabilir. Kooperatife ayni sermaye konamaz.

1. Değer biçme, bilirkişi:

Madde 21 – Ana sözleşmede aynların değeri tespit edilmemiş ise, bu tespit kurucular tarafından toplantıya çağrılacak ilk genel kurulda ortak adedinin 2/3 ünü temsil eden ortakların çoğunluğu ile seçilecek bilirkişi tarafından yapılır.

İşletmelere konan ayni sermayenin değerinin tesbiti, biri kooperatif diğeri işletme sorumlusunun seçeceği ve bunların seçeceği baş bilirkişi tarafından tesbit edilir. Bunlar en az on, en çok yirmi kişiye gidebilir ve bilirkişilerin verdiği değerlerin orta değeri onun değeri olur. İşletme kurucusu değer artışına müdahale edemez. Kabul etmeyebilir.

Kuruluştan sonra girecek ortakların ayın nevinden sermaye koymaları halinde bu çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır. Ortakların, 2/3 ünü birleşmesi mümkün olmayan hallerde bilirkişinin seçimi sulh hukuk mahkemesinden istenir.

İşletmelere konan ayni sermaye kooperatiflere konmuş olmadığından bilirkişi seçmede kongre kararına gerek yoktur.

Seçilen bilirkişi veya bilirkişiler tarafından verilen rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde mahalli sulh hukuk mahkemesine itiraz edebilirler. Mahkemenin vereceği karar kesindir.

Aynı sermayenin bilirkişilerce yapılacak taktire kooperatif hakemlere gidebilirler.

----------------------                                                         

(1) Bir Ortaklık payı değeri 12/6/1993 tarih ve 93/4507 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 100.000.- (yüz bin) liraya yükseltilmiş ve metne parantez içinde işlenmiştir.(R.G.:25/6/1993-21618.)

Cumhuriyet değeri esas alındığında payın takairi sözkonusu değildir.

KANUNLAR, AĞUSTOS 1993 (EK - 17) 

2. Karar nisabı, raporların kabulü:

Madde 22 - 21 inci madde gereğince atanan bilirkişi, gereken raporları düzenleyip verdikten sonra yapılacak genel kurul toplantısında, konu görüşülür.

İşletmelere konan ayınlar kooperatife konmuş olmadığı için genel kurula gerek yoktur, hakem kararları yeterlidir.

Çağrı mektuplarına bilirkişi raporunun bir örneği eklenir.

Ayni değerlerin takdiri için kongre akdedilmez.

Ortak sayısının en az yarısının asaleten ve temsilen toplantıda bulunması şartıyla bilirkişi raporları okunup incelendikten ve gereğinde ayın nevinden sermaye koyan kimselerin ve devralınacak işletmenin veya aynların sahibinin açıklamaları dinlendikten sonra değerlerinin aynen kabul veya reddine, yahut ilgililerin muvafakatiyle değerlendirilmesine çoğunlukla karar verilir.

İşletmelere konacak ayni sermaye için kongre kararı gerekmez. Buna yetkili de değildir. Çünkü kooperatif işletmelerin sadece hizmet ortağı olup işletme kooperatife bağlı değildir. Kooperatif işletmelerin ortağıdır. Ortaklar işletmelerine Kooperatifteki cari hesaplarındaki paylarını koymuşlardır. Kooperatifin kefalet sorumluluğu vardır.

Ç) Hak ve vecibelerde eşitlik:     

Madde 23 - Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibelerde eşittirler.

Ortaklar 1163 sayılı kooperatifler kanunu ile bu sözleşmelerin sağladığı hak ve görevlere sahiptir. Ayrıca işletme sözleşmelerinin de sağladığı hak ve görevlere sahiptir.

1. Bilgi edinmek hakkı, bilanço:

Madde 24 - Yönetim Kurulunun gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini ihtiva eden yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66 ncı madde hükümlerine uygun olarak tanzim edecekleri rapor genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile Kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur.

Kooperatifin genel hizmetleri görmek için aldığı paylar ile bunların harcama yetkileri kooperatif bütçesinde yer alır. Genel kurulda sadece bu bütçe ve raporları görüşülür. İşletmelerin bütçesinde içerik camia bütçesi ve genel gider farkları her işletme için ayrı olmak üzere genel kurula bilgi olarak sunulur. Görüşülmez ve tartışılmaz, ibra edilmez.

Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi mecburidir.

Bilanço bilgisayarlarda yayınlanır. İsteyen bedelini vermek şartıyla her zaman çıktısını alabilir.

Ortakların bilgi edinmek hakkı, ana sözleşme veya kooperatif organlarından birinin kararıyla bertaraf edilemez veya sınıflandırılamaz.

Kooperatifin gizli hesabı olamaz. İşletmelerin de hesapları açıktır. Sadece ortakların şahıs dosyaları ancak kendilerinin izni ile diğer ortaklara verilebilir. Bu hususta kişi bilgileri mahrem olup resmi kuruluşlara da izni olmadan verilemez.

2. Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza:

Madde 25 - Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususların tetkiki, genel kurulun açık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile mümkündür. İncelenmesine müsaade edilen defter ve vesikalardan öğrenilecek sırlar hariç olmak üzere, hiçbir ortak kooperatifin iş sırlarını öğrenmeye yetkili değildir. Her ortak ne suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zorundadır. Bu mecburiyete uymayan ortak meydana gelecek zararlardan kooperatife karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umulmasa dahi bir yıla kadar hapis veya 500 liradan 10 000 liraya kadar ağır para cezasıyla veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır.

Alenilik asıldır. İşletme sözleşmelerinde veya kongre veya yönetim kurulu kararları ile bazı bilgilerin saklı kalmasına karar verilebilir. Kanunun 26. maddesinde zikredilen korunma bu konular için geçerlidir.

3. Genel kurul toplantılarına katılma hakkı:

Madde 26 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/6 md.)

Üç ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortak genel kurula katılma hakkına sahiptir. Yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu şart aranmaz.

Temsilcinin kabul ettiği ortak genel kurula katılabilir. Bir temsilci bir yıl içinde ondan fazla yeni ortak alamaz. Geçmiş kongreden sonra temsilci olanların kaydettiği ortaklar o yılki kongrede oy kullanamazlar.

D) Ortakların ödev ve sorumlulukları:

I - Süre ve ortaklığın yok olması:

Madde 27 - Ortakların yüklendikleri paylar için ödeyebilecekleri para tutarını ana sözleşme belirtir. Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mektupla, bu husus mümkün olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine getirmelerini ister. İlk isteğe uymayan ve ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine getirmeyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alakalının, ana sözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını gerektirmez.

İşletmelerin kar ve zarar hesapları: Her işletme bir işletme senedi çıkarır. İşletme girdileri işletme senedi ile karşılanır. Çıktıları da işletme senedi ile karşılanır. Yetkilinin borçlanan işletmenin temsilcisi tarafından imzalanıp işletme girdisi tarafından müşteriye verildiği andan itibaren işletmeye sermaye olarak konmuş olur.

Ortak senedi iade ederek işletmeden karşılığı işletmeden çıkınca o sermaye çekilmiş olur. Artan mal, mal olarak kar sayılır. Bu alış değeri ile kar edilmiş olur. Envanter muhasebesinde bu miktar kar olarak görülür.

Tüm işletme envanter değeri ile ortaklarda bulunan işletme senetleri arasındaki işletmenin kar ve zarar durumunu gösterir.

Günlük kar, işletme değer stokunun artmasıdır. Ortakların karları günlük olarak hesaplanabilir.

Bir günlük kar ve zararlar o güne değil, ilerdeki günlere bölüştürülür. Bölüştürme şeklini her işletme kendisi tesbit eder.

Ortağın işletmeden aldığı işletme senetleri dışında kedisine düşen kar payı kadar senet verilen ilave senedi kar payıdır. Bunun kasada değiştirildiği gün ortak karını işletmeden çekmiş olur. Ona göre vergilendirilir.

II - Kooperatifin sorumluluğu:

Madde 28 – Ana sözleşmede aksine hüküm olmadıkça kooperatif, alacaklılarına karşı yalnız mamelekiyle sorumludur.

Kooperatif alacaklılarına kaşı sadece mamelekiyle sorumlu olup hizmet ortağı bulunduğu işletmelerin kooperatifteki mal varlıkları ile sorumludur. Çünkü onlar emanet olup kooperatif onlar üzerinde hiç mülkiyet hakkı olmadığı tasarruf yetkisi de yoktur. Kooperatif o işletmelere ortak olup tapu tescilleri dahil tümü emanettirler. Tahsis edilmiş varlıklardır.

1. Sınırsız sorumluluk:

Madde 29 – Ana sözleşme, kooperatifin varlığı borçlarını karşılamaya yetmediği hallerde, ortaklarının da şahsan ve sınırsız olarak sorumlu tutulacaklarını hüküm altına alabilir. Bu takdirde alacaklılar kooperatifin iflası veya diğer sebeplerle dağılması halinde alacaklarını tamamen sağlayamazlarsa, kooperatifin borçlarından dolayı, kooperatif ortakları zincirleme ve bütün varlıklarıyla sorumlu olurlar.

Kooperatifin acziyeti halinde ortaklar veya işletmeler hiçbir suretle ilzam olunamazlar.

2. Sınırlı sorumluluk:

Madde 30 – Ana sözleşmeye, kooperatif borçları için her ortağın kendi payından fazla olarak şahsan ve belirli bir miktara kadar kooperatiften sonra sorumlu olacakları hususunda bir hüküm konabilir. Ortakların tek başına sorumlu olacakları miktar kooperatifteki paylarının tutarı ile orantılı olarak da gösterilebilir.

İşletme sözleşmelerinde de sorumluluk sınırlıdır. Sadece kooperatif dayanışması içinde işletmelere kooperatife belli miktarda teminat sağlanır. Bu kefalet hesabından işletmenin borçları kapatılabilir.

İflasın sonuna kadar bu sorumluluk iflas idaresi tarafından ileri sürülür.

İşletmelerin iflasına Kooperatif hakemleri karar verir.

3. Ek ödeme yüklemi:

Madde 31 – Ana sözleşme, ortakları ek ödemelerle yükümlendirebilir. Ancak, eködemelerin yalnız bilanço açıklarını kapatmada kullanılması şarttır. Ek ödeme yükleme sınırsız olabileceği gibi belirli miktarlarla veya iş hacmi ile veya paylarla orantılı olarak sınırlandırılabilir.

Ek ödeme yükümlülüğü konamaz.

Kooperatifin iflası halinde ek ödemeleri isteme hakkı iflas idaresinindir. Ek ödemeyi kooperatif dayanışması tekeffül edebilir.

Adi ortaklıklar şeklinde oluşan kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde sorumlu ortak bütün mameleki ile sorumludur. Bütün diğer ortaklara payları ile sorumludurlar Diğer ortaklar payları nispetinde tasarruf yetkisini kooperatife vermiştir. Kooperatif sözleşme hükümlerine kefildir.

4. Caiz olmayan sınırlama:

Madde 32 - Sorumluluğu belirli bir zamana bırakan veya bazı ortak gruplarına yükleyen ana sözleşme hükümleri muteber değildir.

Kooperatifin kefaletinde olan tüm işletmelerde sorumluluklar sınırlı ve belirlidir.

5. İflas halinde usul:

Madde 33 - Ortakları şahsan sorumlu bulunan veya ek ödemelerle yükümlü olan bir kooperatifin iflası halinde, iflas idaresi sıra cetvelini düzenlemekle beraber ortaklardan her birinin payına düşen borcun ödenmesini kendilerinden ister.

İşletme sorumlusu işletmeyi sınırsız yetkilerle yönetir. Sadece işletmeye kurulan kooperatif ortaklarının ortaklık paylarında sorumluluk payı kadardır. İflas halinde işletme sorumlusu kendi mameleki iflas etmiş olur. Ortaklar sadece oraklık payları ile katılırlar.

Tahsil olunamayan meblağlar diğer ortaklar arasında bölüşülür. Aktif bakiyesi pay cetvellerinin kesin olarak tespiti üzerine geri verilir. Ortakların birbirlerine rücu hakları saklıdır. Ortakların geçici olarak tespit olunan borçlarıyla pay cetveli aleyhine İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre itiraz hakları vardır.

İşletmelerin iflası halinde elde edilen varlıklar alacakları nisbetinde bölüşülür. Alacaklar da hakları nisbetinde bölüşülür. Ortaklar alacaklı olurlar.

6. Sorumluluk hükümlerinin değiştirilmesi:

Madde 34 - Ortakların sorumluluğu ve ek ödemeler yükümleri ile ilgili değiştirmeler ancak ana sözleşmenin tadili ile mümkündür.Sorumluluk ve ek ödeme yükümleri konulması veya bunların artırılması,bu husustaki kararın tescili ile kooperatifin bütün alacakları lehine hüküm ifade eder. Sorumluluğun azaltılması hakkındaki kararlar, tescilden evvel doğmuş borçları kapsamaz.

Kooperatif sorumlulukla ilgili maddeleri değiştiremez.

7. Kooperatife yeni giren ortakların sorumluluğu:

Madde 35 - Ortakları şahsan sorumlu, veya ek ödemelerle yükümlü bir kooperatifte, durumunu bilerek yeni giren kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer ortaklar gibi sorumlu olur. Buna aykırı mukavele hükümleriyle ortaklar arasındaki anlaşmalar üçüncü şahıslar hakkında hüküm ifade etmez.

Kooperatife yeni giren ortağın sorumluluğu eski ortaklar gibidir. Kooperatifin iflası halinde eski ortaklarla yeni ortaklar arasında fark yoktur.

Bir işletmeye ortak olmak demek, nakit, emek, mal veya tesisi kiralayarak katılınır. Karşılığında işletme senedini alırlar. İşletmeden de nakit, mali emek ve tesisi para olarak alırlar. Buna karşılık işletme senedini vererek her işletmede artan değerler de kazanç sayılarak sözleşmeye göre bölüşülür. Senetler nakitle arz ve talep kanunlarına göre değer alır.

Senedin cari değeri=(a*Kasadaki İşletme Senedi+b*Kasadaki Nakit)/(c*Kasadaki İşletme Senedi +d*Kasadaki Nakit)* Nominal Değer.

Burada ki a,b,c,c,d değerlerinin tesbit şekli sözleşmede belirtilir.

İşletmenin iflası demek senedin değerinin sıfır olması demektir. Böylece senedi elinde olan ortaklar sınırlı olarak iflasa da katılmış olurlar. İşletme, işletmenin senedi dışında bir işlem yapmayacağı için ayrıca alakası yoktur.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

8. Bir ortağın ayrılmasından veya kooperatifin dağılmasından sonra sorumluluk:

Madde 36 - Sınırsız veya sınırlı sorumlu bir ortak ölür veya diğer bir sebeple kooperatiften ayrılışının kesinleştiği tarihten başlayarak bir yıl veya ana sözleşme ile tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatif iflas ettiği taktirde, ayrılmasından önce doğmuş olan borçlar için ortak sorumluluktan kurtulamaz.

Bir ortağın ölmesi halinde eldeki işletme senetleri varislerine bölüştürürler. İşletme senedi kredi olarak verilmeli, dolayısıyla borçlu ölse mirası reddetmeyen vaârisler arasında bölüşür.

Aynı şartlar altında veya aynı süre içinde ek ödeme yükümü de mevcut olmakta devam eder.

Kooperatifin ortak olduğu işletmelerde ek ödeme yoktur.

Bir kooperatif dağılırsa, dağılmanın Ticaret Siciline tescilinden başlayarak bir yıl veya ana sözleşmede tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatifin iflasının açılmasına karar verilmesi halinde ortaklar aynı şekilde ek ödemelerle birlikte sorumludurlar.

Senedin değeri şiddetle düşmeye başlar ve değerinin ulaşılamadığı anlaşıldığında Yönetim kurulu senedin kasadaki alış satışlarını durdurur. Mevcut mallara ortaklarda bulunan senetlerle bölüşme usulleri ile bölüştürülerek senet değerinin sıfırlanması bekletilemez. Buna hakemler karar verir.

9. Sorumlulukta zamanaşımı:

Madde 37 - Alacaklıların, ortakların şahsi sorumluluklarından doğan isteme hakları, daha önce kanuni bir hüküm gereğince düşmedikçe iflas işlemlerinin sona ermesinden başlayarak daha bir yıl süre ile alacaklılardan her biri tarafından ileri sürülebilir.

Tasfiye esnasında nizanın çıkması halinde tasfiye bekletilemez. Tasfiye kurulu kendi takdiri ile tasfiyeyi tutanaklarlar. Mağdur olanlar hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler. Bu mağduriyeti kefalet hesabından giderirler. İşletmede senetleri tasfiye edildikten sonra bir değer kalırsa kooperatifin dayanışma hesabına gelir olur.

Ortakların birbirine olan rücu hakları da bu hakka vücut veren ödemenin yapıldığı andan başlamak üzere bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Tasfiyenin başlaması halinden itibaren işletmenin yerini kooperatif dayanışma hesabı alır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Kooperatif Hesapları

A) Gelir gider farkları, bölünmesi ve paylara faiz verilmesi:

Madde 38 – Ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapılan muamelelerden bir yıllık faaliyet sonunda elde edilen hasılanın tamamı gelir gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine eklenir.

Kooperatifin gelir gider faklarının tamamı kooperatifin yedek akçesine eklenir. Ortaklara hiçbir suretle dağıtılmaz. Sadece kooperatifin tasfiyesi halinde gelir gider farkının kurumlar vergisi ödenerek kalan ortaklar arasında eşit olarak bölüştürülür.

Gelir gider farkının ortaklar arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme ortakların muameleleri oranında yapılır.

İşletmelerin gelir gider farkları kendilerine ait olup adi ortaklık olduklarından kurumlar vergisine tabi değildir. Her ortağa düşen payı nisbetinde kendi vergisini kendisi öder. Hesapları kooperatif muhasebesi yapar. Kooperatif genel hizmetini aynı zamanda kamuya karşılıksız verdiği için işletmelerdeki vergilerini stopaj yapıp hazineye onlar adına öder. Bu stopaja itiraz eden ortak ortaklıktan çıkarılır.

(Değişik: 6/10/1988  - 3476/7 md.) Gelir-gider farkının en az % 50'si ortaklara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile Devlet Tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebileceği ana sözleşme ile hükme bağlanabilir.

Kooperatifin kendi muamelelerinde ve genel hizmet ortağı olduğu işletmelerde faizli işlemler yapılamaz, ödemelerdeki gecikmelerden dolayı gecikme cezası tahakkuk ettirilemez. Krediler kredileşme ilkesi içinde dağıtılır. Gecikmeden dolayı doğan zararlar dayanışma ortaklığınca giderilir. Gecikmelerinde verilecek ceza kredinin kesilmesi olacaktır. Mesleki faaliyetteki dayanışmadan mahrumiyettir.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7 md.) Ortak dışı işlemlerden elde edilen hasılanın ortaklara sermaye payları oranında dağıtılabileceği ana sözleşmede hükme bağlanabilir. Dağıtılmadığı takdirde, bunlar kooperatifin gelişmesine yarayacak işlerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanır.

Kooperatif tarafından tasfiye dışında hiçbir suretle kar dağıtılamaz. Kooperatif ortaklara sosyal yardımda bulunabilir. Bu yardım işletmelerdeki katkılarıyla ilgili olamaz. Temsilcilerin tesbit edeceği muhtaç ortaklara kural içinde bölüştürülür. Takdiri yardım yapılamaz.

Bir yıllık faaliyet neticeleri menfi olduğu takdirde açık, yedek akçelerden ve bunların kafi gelmemesi halinde ek ödemelerle veya ortak sermaye paylarıyla karşılanır.

İşletmelerde gelir gider farkının eksi olması demek, kasada formül yoluyla hesaplanan değerin düşmesi demektir. Kredileşme ilkesi ile desteklenebilir. Ancak bu destekler de kurallı olmalıdır. Kooperatifin gelir gider farkı eski yılların gelir fakıyla ödenir. Yoksa kooperatifin sermayesi kooperatifin işletmesine faizsiz olarak kredi verir.

Menfi neticeler ortadan kaldırılmadıkça gelir gider farkı ve faiz dağıtımı yapılamaz.

İşletmelerden sağlanan kredilerle senedin fiyatı yükselmişse ve sonunda iflas doğarsa önce kredi tasfiye edilir.

B) Yedek akçe ayırımı:

Madde 39 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/8 md.) Gelir-gider farkının en az % 10'u yedek akçeye, kooperatif üst kuruluşlarında ise buna ilaveten en az % 5'i fevkalade yedek akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz.

Kooperatifin sermayesi, kazancı ve kefalet hesapları vardır. Sermaye ancak kredi olarak kullandırılabilir. Tasfiye oluşmadan dokunulamaz. Kazanç hesabı gelir gider farkından oluşur. Buradan kefalet hesabına bir pay aktarılabilir. Kefalet ise tamamen bağımsız bir hesap olup tahsil edilmeyen alacaklarla ödenemeyecek borçlardan oluşur. Bu sermaye ile işletmelere iştirak edilebilir. Kazançlar bu hesaba eklenir. Kooperatifin tasfiyesi halinde bu hesapta para varsa alacak olarak sermayeye eklenir. Eksi ise borç olarak sermayeye eklenir.

Yedek akçelerin ortaklara dağıtılacağına dair ana sözleşmeye konacak hükümler muteber değildir.

Kefalet hesabındaki meblağ kooperatif tasfiye edilmeden önce hiçbir suretle ortaklara dağıtılamaz, sosyal yardım yapılamaz. Sadece işletmelere kredi olarak verilebilir.

C) Ortak ve personel için yardım fonları:

Madde 40 – Ana sözleşme gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için yardım kuruluşları vücuda getirmek ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları kurulmasını hüküm altına alabilir.

Kooperatifte bütün işler ortaklık ilkesi ile yapılır. Sabit ücret, sabit kira, sabit kar (faiz) ve hizmet payı verilemez. Her iş ortaklık içinde görülmüş olur. Kooperatif işletmelerinden aldığı payların bir kısmını yardımlaşma fonunda toplar ve kural içinde ortaklar arasında yardımlaşma sağlanır.

Yardım amacı için ayrılan kıymetler belirli ise, bunlar kooperatifin mamelekinden ayrılarak tahsis edildiği amaçlar için kullanılmak üzere özel bir hesaba alınır.

Genel hizmetler işletmelere iştirak şeklinde yapılır ve cirodan pay alınarak bunun yarısı hizmet verenlerle verilir, diğer yarısı ortak fonlarda toplanarak ortaklara genel hizmet verilir. Ayrıca kooperatifte yardımlaşma fonunda bir meblağ toplanır. Bunlara bağışlar da kabul edilerek genel hizmetler desteklenir.

D) Gelir gider farkından ilk ayrılacak fonlar:

Madde 41 - Bölünecek gelir gider farkından ilk önce yedek akçe ile kanun veya ana sözleşme gereğince kurulan diğer fonlara yatırılacak paralar ayrılır.

İşletmede ortaklıklara hesaplar açılır. Her ortak veya işletme verdiği ve aldığı şeyler düz kağıda yazar ve muhasibine verir. Muhasip bunu muhasebe diline çevirir, belge üzerinde işler ve iade eder. Alan ve verenin verdiği miktarlar arasında uygunluk olmazsa toplamlar tutmazsa düzeltilir. Bu yevmiye defteridir.

Yedek akçelerin ve özel fonların kullanılış şekil ve şartları ana sözleşmede gösterilir.

Bilgisayara yüklenen formülle ortak fonda toplananlar bildirilerek ve her hesabın son durumunu her zaman alınabilmektedir.

Belge postaya verildiğinde makbuz alınır, muhasibe verilir. Aradaki postalar makbuz alırlar ancak muhasibe vermezler. Belge üzerinde veriliş tarihleri yazılır. Muhataba veren posta bir belge tanzim ederek teslim eder. Onların tanzim ettiği belge muhasibe verilir. Muhasip bu belgeyi bilgisayarda işlerken posta el değiştirme tarihlerini de yazar.

Evrak Yevmiyesi

Belgeyi Veren

Belgeyi Verenin Numarası

Veriş türü: gönderen veya posta

Belge Numarası:

Türü (Mektup, Muhasebe, Cevap, Kitap)

Sayfa sayısı

Tarih

Belgeyi Alan

Belgeyi Alanın Numarası

Alış Türü   (Posta veya Muhatap)

Paket Yevmiyesi

Paketi Veren

Paket Numarası

Paketin Türü: Gönderen veya posta

Paketin Numarası:

Türü (Torba sandık )

Paketin Değeri

Tarih

Paketi Alan

Paketi Alanın Numarası

Alış Türü (Nakliye ve Tesellüm)

Borçlanma Maddesi

Belge No

Belge Tarihi

Muamele Tarihi

Muamele Numarası

Alacaklı

Veren

Alacağın Türü

Alacağın Cinsi

Alacağın Miktarı

Alacağın Tutarı

Vade Tarihi

Alan

Borçlu

Teslimat Maddesi

Belge No

Belge Tarihi

Muamele Tarihi

Muamele Numarası

Teslim Eden

Veren

Teslimatın Türü

Değerin Cinsi

Değerin Miktarı

Değerin Tutarı

Teslim Yeri

Alan

Teslim Alan

Posta ve nakliyeciler birbirine verirken belge alırlar ama muhasebeye vermezler. Belge üzerinde yapılan kayıtlarla muhasebeye intikal eder.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Kooperatif Organları

A)  Genel kurul:

I - Yetki:

Madde 42 - Genel Kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır.

Bir cumhuriyet altını ile ortak olan bütün üyelerin katıldığı toplantı Genel Kuruldur. Yılda bir defa resmi genel kurul yapılır. Bir defa da danışma toplantısı yapılır. Burada karar alınmaz. Bunun dışında genel kurul toplantısı yapılmaz.

Genel Kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez.

1. Ana sözleşmeyi değiştirmek,

Ana sözleşme danışma toplantısında görüşülür, tartışılır, resmi toplantıda sunulur. Bakanlığın onayı ile yürürlüğe girer. Ana sözleşmenin genel kurula önerilmesi için baş temsilcilerin ittifakı gerekir. Hakemler kararı ile ittifak sağlanabilir. Danışma toplantısında hazırlanan sözleşme değişikliğine resmi toplantıya kadar hakemlere gidilerek iptal ettirilebilir.

2. Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu üyeleriyle gerektiğinde tasfiye kurulunu seçmek,

Yönetim Kurulu baş temsilcilerden oluşur. Baş temsilcilikler danışma toplantısında belirlenir. Resmi toplantıda liste sunulur. Mutlak ekseriyetle reddedilebilir. Ortaklardan yeni baş temsilcilikler oluşturulur. Eski baş temsilciler bir yıl baş temsilci olamazlar. Mevcudun ekseriyeti ile reddedilirse aynı baş temsilciler de kalabilir. Yeniden baş temsilcilikler bağlantı yoluyla oluşturulur. Mevcudun onayını alamazsa tekrarlanır.

3. İşletme hesabiyle bilanço ve gerektiğinde gelir gider farkının bölüşülmesi hakkında karar almak,

İşletmelerden alınan genel hizmet payları 25 genel hizmetlere yüzdelerle nasıl bölüşüleceğine genel kurulda karar verilir. Bölüştürme üyeler tarafından yapılır. Her hizmetin aldığı orta değerler bulunur. Yüzdeye irca edilir. Yönetim kurulunun bölüştürülmesi onaylanır da ekseriyetle kabul edilirse o da geçerlidir.

4. Yönetim ve denetçiler kurullarını ibra etmek,

Yönetim kurulu üyelerinden her biri ayrı ayrı ibra edilir. Ekseriyetle ibra edilir. Edilmeyen üye veya başkan bir hakem seçer. Divan başkanı bir hakem seçer. Onlar baş hakem seçerler. Hakemlerin kararı ile bir veya daha fazla yıllarda baş temsilci olunacağına veya kooperatifin kefalet hesabına bir tazminat idamesine veya ibrasına karar verebilir. Fiil suç oluşturuyorsa savcılığa bildirilir.

5. Kanun veya ana sözleşme ile Genel Kurula tanınmış olan konular hakkında karar vermek.

Ana sözleşme dışında yönetim kurulu veya genel hizmet sorunluları genelge yayınlayarak uygulama yaparlar. Uygulamada yönetim kurulunun ittifakla kabul ettiği hususlar kongreden geçirilerek uygulama yapılır. Ana sözleşmeye veya kanunlara aykırılığı iddiası ile hakemlere gidilebilir.

İşletmeler kendi sözleşmelerini kendileri yaparlar. Kooperatif genel hizmet sorumlularından biri kooperatifi temsil eder. Son şeklini aldıktan sonra yönetim kuruluna sunulur. İttifakla kabul edilirse sözleşme kesinleşmiş olur. Kabul edilmemesi halinde genel hizmet sorumlusu hakemlere gidebilir. Sözleşme aleyhine sonlanırsa da hakemlere gidebilir. Uygulamada çıkacak sorunlar genel hizmet sorumlusu tarafından çözülür ve uygulama yapılır. Mağdur olanlar hakemlere gidip mağduriyetlerini giderebilirler.

Genel hizmet sözleşmeleri hazırlanır. Ana sözleşme çerçevesinde uygulama sözleşmeleridir. Genel kurulun onayı ile yürürlüğe girer.

6. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Gayrimenkul alımında ve satımında takip edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliğini, yerine ve azami fiyatını,satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını belirlemek.

İşletmeler ve ortaklar kooperatife emanet olarak taşınmazları verirler. Bu taşınamazlar yıl içinde satış vadi ile alınır. Genel hizmet sorumlusuna satıcı vekalet verir. Resmi kongrede onaylanarak resmi alış yapılır. Satışlarda resmi kongre beklenir.

7. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek.

İmalat ve inşaat adi ortaklık işletmelerine yaptırılır. Sözleşme ile belirlenir. İşletme sözleşme hakemlerine tabidir.

8. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9 md.) Yapı kooperatiflerinde; kooperatifin ortak sayısı ile yapılacak konut veya işyeri sayısını tespit etmek.

İnşaatı ve imalatı kooperatif yapmaz,kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmeler yaparlar. Tapular kooperatifte emaneten bulunur. Kooperatif bunlar üzerinde her türlü tasarrufu yapamaz. Yukarıdaki kararlar işletme sözleşmesinden alındığından genel kuruldan geçirilme söz konusu değildir. Bilgisi verilir.

II - Çağrı:

1. Çağrıya yetkisi olanlar:

Madde 43 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/10 md.)

Yönetim kurulu veya ana sözleşme ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler kurulu, ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptirler.

İstişarî toplantı her yıl Mart ayının üçüncü Pazar gününde çağrısız toplanır. Yer kooperatif merkezidir. Salon yetmediği halde salon tutulur. Sabah kooperatife gelenler salona gönderilirler. Resmi toplantının gün ve yeri bu toplantıda karara alınır. Bu toplantıda başkanlığı, başkan veya kıdem sırasına göre baş temsilciler yaparlar. Başkan gelmemişse baş temsilcileri, baş temsilcilerden kimse gelmemişse orta temsilcilerden en kıdemlisi, onlardan da gelen yoksa ilk temsilcilerden biri, onlardan da yoksa ortaklardan biri çağrı yapmaya yetkilidir. Bunun için temsilci veya ortak yokluğunda bekleyen belge ile toplantıda böyle karar alındığını gösteren raporla belgelenir. Danışma toplantısına da hükümet komiseri davet edilir.

Ancak genel kurul yukarıda belirtildiği şekilde toplanamadığı takdirde ilgili bakanlık genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir.

İstişarî toplantı da gerçekleşmezse ortaklardan biri bakanlığa baş vurarak genel kurul toplantısını bakanlıkça yapılmasını isteyebilir.

2. Ortakların isteği, bakanlıkların çağrısı, mahkemenin izni:

Madde 44 - Dört ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az onda birinin isteği üzerine Genel Kurul toplantıya çağrılır.

Danışma ve resmi yıllık toplantısı dışında genel kurulun toplantısı isteğini yönetim kurulu kabul edemez. İstişarî toplantıyı resmi toplantı yapabilir.

Yönetim Kurulu bu isteği en az on gün içinde yerine getirmediği takdirde,istek sahiplerinin müracaatı üzerine veya doğrudan doğruya Ticaret Bakanlığı tarafından, yapı kooperatiflerinde de İmar ve İskan Bakanlığı tarafından Genel Kurul toplantıya çağrılabilir.

Ticaret Bakanlığı’nın toplantıya çağırması halinde yıllık resmi toplantı değilse ekseriyetin hazır bulunması şarttır.

Çağrılmadığı takdirde istek sahipleri mahalli mahkemeye başvurarak Genel Kurulu bizzat toplantıya çağırma müsaadesini alabilirler.

Kooperatif istişarî toplantısı yapılamamışsa, yıllık genel kurul akdedilmemişse ortaklar hakemlere baş vurarak hakemlerin kararı ile yıllık olağan toplantısı yapılır. Mahalli mahkemede muhakeme edilir.

3.          Şekil:

4.          Madde 45 - (Değişik: 4/10/1988 - 3476/11 md.)

Genel kurul olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur.

Yılda Mart’ın üçüncü Pazarında yapılan istişarî toplantı dışında olağanüstü toplantılar yapılmaz. Yıl içinde bir defa olağan toplantı yapılır.

Toplantı yeri ve günü danışma toplantısında kararlaştırılır. Kararlaştırılmamışsa hakemler kurulu tarafından bir ortağın baş vurması ile kararlaştırılır.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

Genel kurul, ana sözleşmede gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.

İstişarî toplantı çağrısız yapılır. Günü ve yeri bellidir. Olağan yıllık toplantısı baş temsilcilere, onlar orta temsilcilere onlar ilk temsilcilere, onlar ortaklara  duyurur. Tebellüğ edene ortak “Şu tarihte akdedilecek kongre davetiyesini aldım. Şahsen veya filanın vekaleti ile katılacağım.” der. Temsilcisine verir. Temsilcileri bu tebliği bir ay içinde tamamlamalıdırlar. Bulamadıkları takdirde adreslerine götürüp teslim etmelidirler. Aynı adreste ikamet eden birinin tebellüğ etmesi yeterlidir. Adreste yoksa temsilcisine tebellüğ kendisine yapılan tebellüğ kabul edilir. Adına tebellüğ ettiğini bildirir. Ortak kooperatife toplantı akdedilirken, “Temsilcime yapılan tebliğler bana yapılmış tebliğ kabul ediyorum.” diye taahhüt alınır. Temsilcinin ihmali halinde ortak mağdur edilemez.

Toplantı nisabı ana sözleşmede gösterilir. Ancak yapı kooperatiflerinin genel kurul toplantılarında ortakların en az 1/4'ünün şahsen veya temsilen hazır bulunmaları şarttır.

İstişarî toplantılarda alınan kararlar ortaklara internet aracılığı ile eriştirilir. Ortaklar önerilere karşı ret veya kabul oylarını kullanırlar. Ekseriyetin red ettiği bir karar genel kurula sunulamaz. Ekseriyetin kabul ettiği maddeler hemen kurula sunulur. Mevcudun ekseriyetinin kabulü ile kabul edilmiş olur.

Bazı temsilcilerin kendileri veya temsilcileri hazır bulunmak şartı ile kırk ortağın katılması ile kongre akdedilmiş olur. Ertelenemez.

İstişarî Toplantı

Genel kurul toplantı tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare amirliğine yazılı olarak bildirilir.

İstişarî toplantının katında tutulan rapor Ticaret Bakanlığı’na tevdi edilir. Ticaret siciline tescil ettirilir. Kararlaştırılan tarihte kongrenin yapılacağı da bu raporla birlikte talep edilir.

Genel kurulun sevk ve idaresi, ortaklar veya üst kuruluş temsilcileri arasında seçilen başkan ve üyeler tarafından sağlanır.

Kongreye katılanlar sıralama usulü ile beş kişilik divanı oluştururlar. En sağ sırada yer alan başkan olur. Ondan sonra gelen iki kişi divan üyesi olur. İkisi de katip olur. Heyete arz edilir, ekseriyet reddederse başkan çekilmiş olur, ondan sonraki sıra esas alınır. O da reddedilirse beşinciye kadar devam edilir. Hâlâ reddedilirse yeniden sıralama yapılır.

III- Gündem:

Madde 46 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/12 md.)

Toplantı çağrısına ve ilana gündem yazılır. Ana sözleşmenin değiştirilmesi bahis konusu ise, yapılacak ilanda değiştirilecek maddelerin numaralarının yazılması ile yetinilir.

Gündem istişarî toplantıda hazırlanır. En ince detayları ile internete girilir.

Ortaklar internette görüşlerini yazabilirler. Resmi genel kurulda gelecek istişarî kurulda görüşülecek maddeler teklif edilebilir. Ekseriyetin kabulü ile görüşme programına alınır.

Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10'u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur.

20 gün önce yapılan öneriler bir kişiye ait ise da gündeme konur. İnternete yüklenir. Kongrede ise gelecek istişarî toplantıda görüşülüp görüşülmeyeceği onaylanır. Görüşme katılanların onda birinin teklifi görüşmeye açılır. Ondan sonra oylanır. İstişarî toplantıya alınır veya reddedilir.

Gündemde olmayan hususlar görüşülemez. Ancak, kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10'unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı  teklifte bulunmaları halinde, hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.

Kongrenin ekseriyeti ile ibra edilemeyen yönetim kurulu için ayni temsilcilikler yeniden teşkil edilir. Mutlak ekseriyetin kararı ile ibra edilmeyen eski baş temsilciler bir yıl baş temsilci olamazlar. Bunun dışında her yönetim kurulu üyesi  aynı kongrenin onda bir oyu ile hakemlere gidebilir. Mahkumiyete kadar göreve devam edebilirler. Yeniden seçilebilir.

Kooperatiften çıkma tamamen serbesttir. Kongre kararına gerek yoktur. Çıkarılan ortak ancak hakem kararı ile çıkarıldığı için kongrenin onayına gerek olmamalıdır. Kongrenin ekseriyeti ile çıkarılan ortak geri gelebilir. Yeniden hakemlere gidebilir.

Yönetim kurulu kararlarının iptali hususunda merci hakemler olup kongre ancak hakemlere gidilmesine karar alabilir.

Seçilmiş bir kimse müddeti dolmadan kongre kararı ile azledilemez. Ancak hakemler her zaman azledebilirler. Baş temsilcilik yeniden oluşturulur. Yönetim kuruluna katılır. Temsilciliğe hakemler nezdinde itiraz edilebilir. Kongrede ancak hakemlere gidilmesine karar verilebilir.

IV - Bütün pay sahiplerinin hazır bulunması hali:

Madde 47 - Kooperatifin bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu sürece ve bir itiraz olmadığı takdirde Genel Kurul toplantılarına dair olan diğer hükümler saklı kalmak şartıyla toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere uyulmamış olsa dahi kararlar alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya ortakların toplantıda oy birliği ile seçecekleri temsilciler tarafından imzalanması gereklidir.

Hizmet kooperatiflerinde tapuların muhafazası için sadece baş temsilcilerin ortak olduğu bir tapu muhafaza hizmeti kurulur. İşletmelerin taşınmazları bu kooperatifçe alınır ve satılır. Hizmet kooperatifi o kooperatifin ortağı olup tapu kayıtları o kooperatif üzerinden yapılır. Tapu hizmet kooperatifine kuruculardan başkaları üye alınamazlar. Yönetim kurulu üyeleri ile genel kurul aynı kişilerden oluşmaktadır. Bunlar toplantıyı davetsiz yaparlar. Herkes imzalar.

V - Oy hakkı:

1.  Genel olarak:

Madde 48 - Genel Kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir.

Genel idare kurulunda herkes bir oya sahiptir. Bir cumhuriyet altınını faizsiz kredi olarak veren ortak olmuş olur.

2.  Temsil:

Madde 49 – Ana sözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle Genel Kurul toplantısında oyunu ancak başka bir ortağa kullandırabilir. Bir ortak Genel Kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.

Ortaklar tebellüğ belgesini şu şekilde yazarlar:

“Şu tarihte akdedilecek yıllık kongreyi tebellüğ etmiş bulunuyorum. Şahsan katılmaya çalışacağım. Katılamazsam benim adıma filan kişi kendisini ve başka bir ortağı benim adıma vekil tayin edecektir.”

Ortak İmza

Üye sayısı 1000 in üstünde olan kooperatiflerde ana sözleşme ile her ortağın en çok 9 olmak üzere birden fazla başka ortağı temsil edebileceği öngörülebilir.

Üye sayısı 1000 ortağı geçmiş ise bir ortak kedisinden başka 9 ortağı temsil edebilir. Yukarıdaki tevkil belgesi yine geçerlidir. Ortak vekil yaptığı vekilin adını, telefonunu, muvafakatini isteyebilir. Bunu da belgede zikredebilir. Telefon numarasını da yazar. Divan başkanına telefon edip onay alır. “Şu tarihte yapılacak kongreye katılmaya çalışacağım. Kongreye katılamazsam vekilimi tayin etmeye filan kişiyi tevkil ediyorum. Telefonum ………………………dur.” “Vekilimin tayin ettiği vekilin ismini, telefonunu öğrenip onayımın verilmesini rica ederim.”

Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz.

Eş ve birinci derecede yakınlar için ortak olmaları şartı yoktur.

3.  Oya katılamayacaklar:

Madde 50 - Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış olanlar Yönetim Kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar. Bu hüküm denetçiler hakkında uygulanmaz.

Yönetim kurulu ve denetçiler ibra ekseriyetle ibra edilirler. İbra edilmezlerse edilmeyenlerin her biri kendine bir hakem seçer. Divan başkanı da kooperatif adına hakem seçer. İki hakem baş hakem seçerler, muhakeme olunurlar. Hakem kararları kesinleşinceye kadar ibra edilmiş gibi muamele görürler. Hakem kararları temyiz edilebilir. Hakemler suç işlediğinde karar vermişlerse savcıya duyurulur. Ekseriyet kararı ile suç sabit olamaz.

Ortaklardan hiçbiri kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif arasında şahsi bir işe veya davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını kullanamaz.

İşletmeler adına emanete alınanlarda da kişinin (ortak olaydan çıkarı varsa) oy kullanamaz.

VI - Kararlar:

1.  Genel olarak:

Madde 51 - Kanun veya ana sözleşmede aykırı hüküm bulunmadıkça Genel Kurul kararlarında ve seçimlerde oyların yarıdan bir fazlasına itibar olunur.

Kararlar baş temsilcilerin oluşturduğu yönetim kurulunda istişarî yolla alınır. Yönetim kurulu başkanı istişare eder. Oturum dağılmadan ve kurul dışında kimselere danışmadan yetkili kılınanın aldığı karar kurulca alınmış olur. Kurul üyelerinden herhangi birinin hakemlere gitmesi ile karar iptal edilebilir. Kongrece onaylatılması istenen veya gereken kararlar kongre ekseriyetine sunulur. Mevcudun ekseriyeti ile kabul edildikten sonra üç ay içinde itiraz edilmezse kesinleşir. İtiraz ortaklardan herhangi birinin hakemlere gitmesi ile olur. Hiçbir hakemin davayı kabul etmemesi halinde karar kesinleşmiş olur.

Kooperatifte kararlar kollektif karar şekilleri ile alınır.

a)        Maşeri kararlar. Biri bir uygulama yapar, ona itiraz edilmezse itiraz edilinceye kadar o kararı topluluk onaylamış olur. Birinci uygulayıcıya hangi hükümler uygulanmışsa ona da o hükümler uygulanır. Uzun zaman uygulanmış ve âdet hâline gelmişse hakem kararları ile o hüküm geçerli olur.

b)       İstişarî kararlar. Ortak vekilin istişareden sonra aldığı kararlardır. Kesin ittifakla alınmış karar gibidir. Hakemlere itiraz edilebilir.

c)        Yetkilinin kararı. Bir kimseye bir görev verilmiş ise o görevin ifası için gerekli kararları alma yetkisine sahiptir. Görev verenin vekili olan tarafından kooperatifin dağılması veya diğer bir kooperatifle birleşmesi ve ana sözleşmenin değiştirilmesi kararlarında fiilen kullanılan oyların 2/3 ü çoğunluğu gereklidir. Ana sözleşme bu kararların alınması için oy çoğunluğu hakkında daha ağır hükümler koyabilir.

d)       Ortaklar kendi işletmelerinin sözleşmesini kendileri yapar ve işletirler. Onun müşterisi olanlar o sözleşmeleri kabul etmiş olurlar.

Dil, sanat, teknik ve örf kuralları toplulukta kendiliğinden oluşur. Hakemler için hüküm ifade eder. Hakemlerin ittifakı sabit olursa kesinleşir.

Teklif, kabul, sözleşmeye katılma, bir yere girme,

Kooperatifin genel hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerde sermayelerin nasıl artırılacağı kendi sözleşmelerinde yazılı olacaktır. Değilse kooperatife ortak olma hükümlerinin benzeri geçerlidir. O işetmeye ortak olanlara uygulanır.

2. Ortakların paylarının artırılması:

Madde 52 - (Değişik: 8/6/1981 - 2475-1 md.)

Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri ihdası hakkında alınacak kararlar için bütün ortakların 3/4'ünün rızası gereklidir.

Kooperatif ortaklığı bir cumhuriyet altınıdır. Artırıp eksiltilemez. Diğer yükümlülüklerden yeni ortağın ilzam edilebilmesi için ortağın kabul etmesi veya yönetimin gideceği davada, hakemlerin yükümlülüğünün zaruri olduğuna karar verilmesi gerekir.

(Değişik: 6/10/1988 - 3476/13 md.) Ancak, kamu kuruluşlarından kredi alan kooperatiflerin kredi miktarının artırılmasından yararlanmak üzere alacakları kararlarda bu şart aranmaz ve 51 inci maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanır.

Kooperatifin alacağı kredi ortak olduğu işletmelere kullandırılır. Kooperatif burada sadece genel hizmet ortağı olarak girer. Bütün ortakların yararlanacağı bir kredi sistemi ek yükümlülük getirmiyorsa alınabilir.

Kararlar, ilandan başlayarak üç ay içinde kooperatiften çıktıklarını bildirmeleri halinde bunlara katılmayan ortakları bağlamaz. Bu takdirde kooperatiften çıkma beyanı,kararın yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere hüküm ifade eder.

Ortak, ortak olduğu işletmeden ayrılarak ortaklığın yeni yükümlülüğüne katılmayabilir. İşletmeden ayrılması kooperatiften ayrılmasını gerektirmez. Ayrılma kararı kendisine veya temsilcisine teklif edildikten sonra üç ay içinde beyan etmesi gerekir.

Bu suretle kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, bir ayrılma tazminatı ödenmesine bağlı kılınamaz.

Ortak kooperatiften veya kooperatifin hizmet ortağı olduğu oraklıktan her zaman ayrılabilir. Ayrılmadan önceki yükümlülüklerden doğan zararları tazmin eder. Talep tarihinden itibaren doğan zararlardan sorumlu tutulamaz. Yeni yükümlülükler ise kabul tarihinden itibaren geçerli olur.

3.  Kararların bozulması ve şartlar:

Madde 53 - Aşağıda yazılı kimseler kanuna, ana sözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile Genel Kurul kararları aleyhine, toplantıyı kovalayan günden başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilirler.

1. Toplantıda hazır bulunup da kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa geçirten veya oyunu kullanmasına haksız olarak müsaade edilmeyen yahut toplantıya çağrının usulü dairesinde yapılmadığını veyahut gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediğini yahut da Genel Kurul toplantısına katılmaya yetkili olmayan kimselerin karara katılmış bulunduklarını iddia eden pay sahipleri;

2. Yönetim Kurulu;

3. Kararların yerine getirilmesi Yönetim Kurulu üyeleri ile denetçilerin şahsi sorumluluklarını mucip olduğu takdirde bunların her biri; bozma davasının açıldığı ve duruşmanın yapılacağı gün, Yönetim Kurulu tarafından usulen ilan olunur.

Birinci fıkrada yazılı bir aylık hak düşüren sürenin sona ermesinden önce duruşmaya başlanılamaz. Birden fazla bozma davası açıldığı takdirde, davalar birleştirilerek görülür.

Mahkeme, kooperatifin isteği üzerine muhtemel zararlarına karşı davacıların teminat göstermesine karar verebilir. Teminatın mahiyet ve miktarını belirtmek mahkemeye aittir.

Bir kararın bozulması bütün ortaklar için hüküm ifade eder.

Ortak kongre kararına o yıl içinde hakemler gidebilir. Yönetim kurulu karalarına karşı ancak yönetim kurulu üyeleri hakemlere gidebilir. Ancak yönetim kurulu kararı ortağı zarara sokuyorsa her zaman hakemlere gidilebilir. Kongre aleyhine olacak davalarda kongrenin veya bir maddenin iptali istenebilir. Cümledeki kelimenin veya cümlenin iptali istenemez. İptal davası eski veya yeni yönetim kurulu tarafından açılmışsa karara kadar yürütme durdurulur. Diğerlerinin açtığı davada yürütme durdurulamaz.

4. Mektupla oy verme ve temsilciler toplantısı:

Madde 54 - Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde, ana sözleşmelerine kayıt konulmak suretiyle:

Hizmet kooperatifinin ortak sayısı 1000 e çıkarılmalıdır. Beş sene içinde 1000 ortak bulunamayacaksa, başka hizmet kooperatifine katılınır. Yoksa devam eder.

1.  Genel Kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi,Genel Kurul sayılabilir.

Ramazan Bayramından önce ortaklara internetle duyurulur. Mailler gönderilir. Telefon edilerek mailin gönderildiği bildirilir. Bu telefon görüşmesi kayda alınabilir. Ortaklar cevapları temsilcilerine verirler. Temsilciler maille kooperatif merkezine bildirirler. Karar günü isteyen ortaklar katılabilirler. Oylarını değiştirebilir. Karar maille bütün ortaklara ulaştırılır: İnternette yayınlanır.

2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla tespit edecekleri  talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarından seçecekleri temsilciler topluluğu,

Baş temsilcilerin oluşturduğu kurul yönetim kuruludur. Orta temsilcilerin oluşturduğu kurul kooperatif meclisidir. İlk temsilcilerin katıldığı kurul genel kuruldur. Binden fazla ortağı olan kooperatiflerde bütün ortakların doğrudan katıldığı kongre olmaz. Yazılı sorulara cevap vermeyen ortaklar kongreye katılmamış sayılır. Katılma nisbeti ona göre tesbit edilir.

Mektupla oy bildirme halinde, mektupların, Yönetim Kurulu ve bakanlık temsilcisi önünde incelenmesi sonunda muhtevanın neden ibaret olduğu tespit edilerek tutanağa yazılır. Hazır bulunanlar tarafından imza edilen tutanağa göre verildiği anlaşılan karar yürürlüğe girer.

Mektupla oy vermede de kongre aynen akdedilir. Hükümet komiseri davet edilir. Oylama yerinde oyların tasnifi yapılır.

Grup temsilcileri genel kurulunda her temsilci, temsil ettiği ortakların sayısı kadar oya sahiptir. Temsilcinin aldığı talimata aykırı olarak oy vermesi karara tesir etmez.

Temsilciler temsil ettikleri adına oy kullanırlar. Tek oy kullanırlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

B) Yönetim kurulu:

I - Ödevi ve üye sayısı:

Madde 55 - Yönetim Kurulu, kanun ve ana sözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.

Yönetim kurulu en üst temsilcilerden oluşur.

Yönetim Kurulu en az üç üyeden kurulur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır.

Yönetim kurulu en az beş, en çok yirmi temsilciden oluşur. Üçü asildir, diğerleri yedektir. Kendi aralarında sıralama yaparlar. İlk üçü asil olur, diğerleri yedek olur. Görüşmeye yedekler de katılır. Söz sahibidirler. Karar ise asil üyeler tarafından alınır. Onlar imzalar. Diğerleri ise sayfanın başında katıldıklarını göstermek için imzalarlar. Asil üyeler sayfanın sonunda imzalarlar. Yönetim kurulu kararlarına yedeklerin de hakemlere gitme yetkileri vardır.

Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişiler, temsilcilerinin isimlerini kooperatife bildirir.

Tüzel kişiler gerçek kişileri temsilci yaparlar. Tüzel kişiler bir yıl içinde temsilcilerini değiştiremezler.

II - Üyelik şartları ve ücret:

Madde 56 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/14 md.)

Yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır.

I. Türk vatandaşı olmak.

Türk vatandaşı olmayanlar kooperatife üye olabilirler. En üst temsilci dışında temsilci olabilirler. En üst temsilciler yönetim kurulu olup ancak Türk vatandaşı olmaları şarttır.

1. Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.

Bir hizmet kooperatifinde hizmetli olarak yer alan başka hizmet kooperatifinde hizmetli ve yönetici olamaz. Bir ortak hizmeti değişik kooperatiflerden alamaz. 25 genel hizmetten her birini ayrı ayrı kooperatiften alabilir.

2. Türk Ceza Kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal,sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu Kanuna göre mahkum olmamak.

Suçlular da kooperatife ortak olabilirler. Hapiste iken temsilcilerini kendilerine vekil yapabilirler. Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla mahkum olanlarla tutuklular temsilcilik yapamazlar.

Üyelik şartları denetçiler tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir.

Üyelik şartlarının olup olmadığını ortak edecek temsilcileri araştırırlar. Kaybedenleri de tesbit etmek görevleridir. Üst temsilciye bildirip temsilcilikten çekilirler. Yeni temsilci bulamazlarsa yönetim kurulu kararı ile çıkarılırlar. Hiçbir temsilcinin kabul etmediği ortak, ortak olamaz; ortaksa ortaklıktan çıkarılmış olur. Çıkarılmış ortak maddi zarara uğratılmaz. Çıkarılanların hakemlere gitme hakkı vardır. Bunlar için ayrı temsilcilik kurulur.

Haklarında yukarıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların  görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.

Haklarında dava açılanların kongreye kadar azledilebilmesi ancak üst temsilcilerin onları kabul etmemesi ile olur. Yönetim kurulu üyelerinin dava esansında azline kongrenin ekseriyeti karar verir.

Bu veya ana sözleşmede gösterilecek diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse, boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri tarafından gecikilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağrılır.

Yönetim kurulu üç asil üye ile toplanır. Asillerden biri gelmemişse yedeklerden orada olanlardan sırası en üstte olan katılır. Karar her zaman ittifakla alınır. Başkan, yedekler dahil hepsi ile istişare eder. Yasalara göre kararlar alır. Diğer yönetim kurulu üyeleri imzalarlar. Yürürlüğe girer. Sonra hakemlere gidip iptal ettirebilirler. İmzadan imtina eden üye yedeğe geçmiş olur. Ondan sonra sırası gelen asil olur. İkisi imtina ettiği takdirde karar alınmamış olur. Üyelerden biri hakemlere giderek yönetim kurulunu düşürür. Üyeler yeni üç asıl üyeyi seçer.

Yönetim kurulu üyelerinden bir veya bir kaç kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye seçilebilir. Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi Ticaret Siciline tescil ettirilir.

Kooperatif iki üye tarafından temsil edilir. Bunlardan biri en az asil üye olmalıdır. İkinci imza yedek üyelerden olabilir. Bunlar durumu ticaret siciline imza sirküleri ile bildirilir.

Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.

Temsilciler işletmelere verdikleri hizmet karşılığı işletmelerden pay alırlar. Bu payların yarısı kendilerinin olur. Diğer yarısı ortak fonda birleştirilerek temsil ettikleri kimseler sayısınca bölüşürler. Bunun dışında başkanın tevcih ettiği hizmete karşılık yönetim kurulunca tesbit edilen pay verilir. Başkanın payı ise yönetim kurulu üyeleri paylarının beşte birerleri kadardır. Başkan, yönetici ve temsilcilerin aldıkları hizmet payları adları ile kongreye arz edilir. Ortaklardan herhangi biri bu paya karşı hakemlere gidip tenzil ettirebilir.

III - Üyelik süresi:

Madde 57 - Yönetim Kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler. Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir.

Yönetim kurulu üyelerinin listesi temsilciler yoluyla hazırlanır. Her yıl onaylatılır. Ekseriyetin reddetmesi halinde baş temsilcilerin baş temsilcilikleri sona erer. Bir yıl içinde baş temsilci olamazlar. Baş temsilcilerin atayacakları kimseler baş temsilci olurlar. Onlar da ekseriyet temin edemezlerse, onlar da bir yıl temsilcilik yapamazlar. Ekseriyet alıncaya kadar devam eder.

IV - Yönetim ve temsil:

1.   Yetkilerin devri:

Madde 58 – Ana sözleşme, Genel Kurula veya Yönetim Kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart olmayan bir veya birkaç müdüre veya Yönetim Kurulu üyesine tevdi etmek yetkisini verebilir.

Kooperatif orağı olmayanlar hizmet kooperatiflerinde ve hizmet ortağı olduğu işletmelerde görev alamazlar. Hizmet almak içi Başka hizmet kooperatifinde ortak olması dahi yeterlidir.

2. Şümulü ve sınırlandırılması:

Madde 59 - Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir.

Kooperatifte görev alanlar Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve kooperatif sözleşme ve yazılı kararlarına uygun olarak görevlerini yerine getirirler. Herkes mevzuatı, sözleşmeleri ve kararları kendisi yorumlar. Yorumlamasındaki hatadan doğan tazminat ve zararlar kooperatif dayanışması içinde ödenir. Görevi bilemediği için görevde gecikme yapamaz. Bu takdirde zarar ve tazminat ortağın kendisi tarafından ödenir.

Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır.

Görevlinin görev, yetki, sorumluluk ve hakları görev belgesinde yer almıştır. Görevli bu çerçeve içinde kooperatif adına hareket eder. Üçüncü şahıslar kooperatife muhatap olurlar. Kooperatifin görevlilere veya dayanışmasına rücu hakkı vardır.

Yönetime veya temsile yetkili şahısların kooperatife ait görevlerini yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur.

Temsilen hareket edenin yetkileri içindeki zararlardan kooperatif sorumludur. Yetki dahilinde olup olmadığını hakemler belirler. Üçüncü şahıs başka mahkemeye gidebilir. Hakemliği kabul ettikten sonra gidemez.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin alımının, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır.

İşletmeler alacakları taşınmazların tapularını kooperatife emaneten alırlar. Bu tapu tescili şeklinde olmalıdır. Yahut tapuya şerh ettirme şeklinde olmalıdır. Tapu şerhinden kooperatif sorumludur.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Alınacak gayrimenkulün kooperatifin amacına  uygun olması gerekir.

Kooperatife alınacak taşınmazlar genel hizmete ve kredileşmeye uygun olmalıdır. Her işletme kendi amacına uygun olmak üzere taşınmaz alıp kooperatif üzerine tescil ettirebilir. Sözleşmede amaç belirtilmelidir.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz.

Kooperatifte genel hizmet yapan ortaklar kooperatif oraklarına ve işletmelerine genel hizmet ile ilgili işler yapamaz, onlardan fazla ücret alamaz.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz.

Kooperatif gerek kendisi gerekse hizmet ortağı olarak katıldığı işletmeler hakkında gerçeğe uymayan beyanlarda bulunamaz. İşletmeler hakkında yaptığı tavsifte aynı zamanda kooperatif kefilidir. Aksi ortaya çıktığında zararı kooperatif tazmin eder. Bu beyanları dayanışma ortakları yapar ve onlar tazmin eder.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/15 md.) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz.

Yönetim kurulu ancak sözleşme ve kongre kararlarında belirtilen yetkileri kullanabilirler.

3. İmza:

Madde 60 - Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimseler imzalarını ancak kooperatifin unvanı altına koymak suretiyle kooperatifi bağlarlar.

Kooperatif ancak kooperatif genel kurulunca onaylanan başlığı taşıyan kağıtlar üzerinde yazılanlar kooperatifi bağlar. Atılan imzalarda da kooperatif mührü varsa kooperatifi ilzam eder. Diğer hallerde kişiler şahsen imzalamış olurlar, kendilerini ilzam eder. Mühür ve başlık tescil edilir.

4. Tescil:

Madde 61 - Kooperatif Yönetim Kurulu, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimlerini, imzalarını ve bu yetkiye dayanan kararların noterlikçe tasdikli örneğini ticaret siciline verir.

Yönetim kurulu üyenin ve gerektiğinde yedek üyelerden bazılarının veya tamamının imza sirküleri ticaret siciline verilir. Mühürle birlikte ticaret sicilinde yayınlanır. İnternete konur.

5. Üyelerin titizlik derecesi ve sorumlulukları:

Madde 62 - Yönetim Kurulu, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder.

Kooperatifte görevi yüklenme zorunluluğu yoktur. Görev yüklendikten sonra onu yerine getirmekten görevli ve dayanışma ortaklığı hakemlere karşı sorumludur.

Yönetim Kurulu, kendi tutanakları ile Genel Kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından  ve işletme hesabiyle, yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.

Kooperatifte her hesabın bir muhasibi vardır. Herkes kedisinin veya temsil ettiği hesabın aldıklarını ve verdiklerini bir kağıda yazarak muhasibe verir. Muhasip bilgisayarda gördükten sonra belgeyi tevdi edene verir. Her hesap bütünüyle bu muhasipler tarafından tutulur. Kooperatifte muhasibe gerekli defterler görevlilerce zimmetlenir ve muhasebede kaydedilir. Hazırlanan yıllık icmallerini yönetim kurulu üyelerine ayrı ayrı inceletip imzalarlar. Murakıplar da inceler ve imzalarlar. Kooperatifin evrak sorumlularınca saklanır. Yönetim kurulu üyeleri ayrı ayrı bu defterlerin muntazam tutulup tutulmadıklarını ve saklanıp saklanmadıklarını kontrol edip anormal hallerde hakemlere giderler. Bu görevleri yerine getirmeyen yönetim kurulu üyeleri aleyhine murakıplar hakemlere gidip yönetim kurulu üyeliklerini düşürürler. Murakıpların görev yapmadıklarını ortaklar iddia edip hakemlere gidebilirler. Murakıplıklarını düşürülebilirler.

Yönetim Kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memurları" gibi ceza görürler.

Kooperatif görevlileri görevleri suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memurları" gibi ceza görürler. Özellikle taşınmazların temliki ile ilgili hususlarda tapu memurları gibi, para ve mal emanetlerinde banka görevlileri gibi sorumludurlar.

V - Kooperatifin aczi halinde yapılacak işler:

Madde 63 - Kooperatifin aczi halinde bulunduğunu kabul ettirecek ciddi sebepler mevcut ise yönetim kurulu piyasada cari fiyatlar esas olmak üzere, derhal bir ara bilançosu tanzim eder. Son yılın bilançosu veya daha sonra yapılan bir tasfiye bilançosu veyahut daha yukarda sözü geçen ara bilançosu kooperatif mevcudunun, borçlarını artık karşılamayacağını belirtiyorsa yönetim kurulu, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da keyfiyeti bildirir ve genel kurulu derhal olağanüstü toplantıya çağırır.

Bilgisayar muhasebesinde her hafta işletmelerin ve kooperatifin bilançosu çıkarılır. İşletmelerin varlıkları alacakları ve borçları karşılamıyorsa, hakemler işletmenin tasfiyesine karar verebilir. Tasfiye kurulu kurulur ve işletme tasfiye edilir. Kooperatifin borçları, sermeyesi, kefalet hesabındaki varlığı borçlarına yetmiyorsa, Ticaret Bakanlığına durum bildirilir. Olağanüstü kongre akdedilir.

Pay senetleri çıkarılmış olan bir kooperatifte son yılın bilançosunda kooperatif varlığının yarısı karşılıksız kalırsa yönetim kurulu derhal genel kurulu toplantıya çağırarak durumu ortaklara arz eder. Aynı zamanda ilgili mahkemeye, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da bilgi verir. Ancak, ortakları ek Ödemelerle yükümlü olan kooperatiflerde, bilançoda tespit edilen açık, üç ay içinde ortakların ek ödemeleriyle kapanmadığı takdirde Ticaret Bakanlığı ve yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığı da haberdar edilir.

Kooperatifin çıkardığı kooperatif pay senetlerinin nominal değerlerinin beşte biri kadar nakit kooperatifin hesabında kasada veya bankada tutulur. Bunların miktarı nominal miktarın üçte ikisinden az ve iki mislinden fazla olamayacak şekilde ayarlanır. Taşması halinde kasa işlemleri durdurulur ve tek taraflı işlem yapılır, yalnız satış veya yalnız alışla dengeye getirilir. Kasa mevcudu ile senetlerin fiyatları ayarlanır. Bir senedin fiyatı eğer nominal değerin yasının altına düşerse o işletmenin takviye veya tasfiye edilmesi gerekir. Kooperatifin hisse, iştirak, karz ve kredileşme senetlerinin nominal değerlerinin yarısından aşağı düşerse durum Ticaret Bakanlığına bildirilir. Kooperatifin yedek akçesi ile takviye edilir. Edilemezse, kooperatif tasfiye edilir. İsteyen ortaklar hisseleri ile yeni kooperatif kurabilirler. İflas eden kooperatifin yönetici ve sorumlu görevlileri yeni kooperatifte görev alamazlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

Mali durumun düzeltilmesinin mümkün görülmesi halinde mahkeme yönetim kurulunun veya alacaklılardan birinin isteği üzerine iflasın açılmasını erteleyebilir. Bu takdirde, mevcutlar defterinin tutulması, yönetim memuru atanması gibi kooperatif varlığının korunmasına ve devamına yarayan tedbirleri alır.

Bir kişi, işletme veya kooperatif bir borcu ödemezse ve alacaklı da talep ederse, hakemler kararı ile kişinin veya işletmenin veya kooperatifin aczine karar verir. Acze düşen hesap sahibinin ipotekli olmayan mal varlıklarına el konmaz. Sadece borçlanma ehliyetleri kaldırılır. Kendisine çalışma ve sipariş kredisi dışında kredi verilmez.

VI - İşten çıkarma:

Madde 64 - Yönetim kurulu, işlerin görülmesi ile görevlendirdiği kimseleri ve atadığı müdürleri ve diğer temsilci ve vekilleri her zaman azledebilir.

Kooperatifte her görev, yetki, sorumluluk ve haklar belirtilmiştir. Atama ve azledilme şekilleri gösterilmiştir. Yönetim kurulu bu kurallara göre muamele yapar.

İşten çıkarılan kimselerin tazminat isteme hakları saklıdır.

Çıkarılacak olanların hakları sözleşmelerinde yazılı olacaktır. Hakemler kanuni hakları korur. Korunamazsa Yargıtay bozar.

C) Denetçiler:

I - Seçim:

Madde 65 - Denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eder.

Kooperatifin denetçileri dışında takipçileri vardır. Her ortağın ve işletmenin takipçisi vardır. Olaylar muhasebeden takip edilir. Takipçiler muhasebe ile mevcutlar arasında uyum olup olmadığını denetlerler. Raporları yayınlarlar. Raporlar soruşturmacılara dayanak olur. Yetkililer ve mağdur olanlar bunlara dayanarak hakemlere giderler. Kooperatif yönetim kurulu üyeleri hakemlere gitme yetkisine sahiptirler. Hakem kararlarına kooperatifte tüm yetkililer ve ortaklar uymak zorundadırlar.

Genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir.

Üç asil denetçi ve yedi denetçi yedeği seçilir. Denetçilerin görevleri yeni denetçi seçilinceye kadar devam eder. Denetçiler ve yönetim kurulu üyeleri ayrı ayrı ibra edilirler. İbra edilmeyenlerin denetçilik ve yönetim kurulu üyelikleri sona erer. Denetçi ve yönetim kurulu üyeleri aleyhine hakemler nezdinde dava açılır. Ortaklar yılda bir defa ilk temsilcileri, yılda iki defa orta temsilcileri, dört defa baş temsilcileri yılda sekiz ortaklığı temsilen dava açabilirler.

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/16 md.) 56 ncı maddenin birinci fıkrasının birinci ve üçüncü bentlerinde yer alan hükümler denetçiler hakkında da uygulanır.

Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla mahkum olanlarla tutuklular murakıplık yapamazlar.

II - Çalışma:

1. İnceleme yükümlülüğü:

Madde 66 - Denetçiler, işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlüdürler. Ortakların şahsan sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatiflerde denetçiler, ortaklar listesinin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığını da incelemek zorundadırlar.

Denetçiler, kooperatifin işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlü ve yetkilidirler

Denetçiler işletmeleri denetleyen takipçileri denetleme yetkisindedirler. Kendilerine şikayet gelirse denetlemekle yükümlüdürler. Kongreye birdirler.

Yöneticiler, bu maksatla denetçilere defterleri ve belgeleri verirler.Denetçilerin istekleri üzerine müfredat defteri ve bu defterin hangi esaslara göre düzenlendiği ve istenilen her konu hakkında bilgi verilir.

Denetçiler kooperatifin, takipçiler işletmelerin tüm kayıtlarını görme yetkisindedirler. İlgililer gösrmekten kaçınamazlar, aleyhine hakemlere gidip görevlerine son verilmelerini isteyebilirler.

Ortaklar gerekli gördükleri hususlarda denetçilerin dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını istemeye yetkilidirler.

Ortaklar denetçileri, işletme ortakları takipçileri uyarma ve onlardan bilgi isteme hakkına sahiptirler.

2. Rapor düzenlenmesi:

Madde 67 - Denetçiler her yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar.

Denetçilerce takipçiler yıllık rapor hazırlamakla yükümlüdürler.

Denetçiler, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları, kanun veya ana sözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde aynı zamanda genel kurula haber vermekle yükümlüdürler.

Denetçiler ve takipçiler gördükleri aksaklıkları o işin sorumlularına bildirirler. Yıl sonunda da genel kurula arz ederler.

Denetçiler yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak, yönetim kurulunda oy kullanamazlar.

Denetçiler yönetim ve genel kurula katılırlar. Takipçiler de işletme danışma toplantılarına katılırlar. Oy kullanamazlar. Söz alabilirler.

3. Sır saklama yükümlülüğü:

Madde 68 - Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya ortakların şahısları için zarar umulan hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü şahıslara açıklayamazlar.

Denetçiler ve takipçilerin edindikleri bilgileri açıklamış olmak veya başkasına bildirmekten dolayı bir zarar doğarsa, dayanışmaları bunu tazmin eder. Zararın önlenmesi ile ilgili açıklamalardan sorumlu değildirler.

III- Özel Hükümler:

Madde 69 – Ana sözleşme ve genel kurul kararı ile denetleme teşkilatı hakkında daha geniş hükümler koymak, denetçilerin görev ve yetkilerini artırmak ve özellikle ara denetlemeleri öngörmek mümkündür.

Denetçiler ayrı ayrı olarak kooperatif genel kurulu toplantısını yapmaya yetkilidir.

ALTINCI BÖLÜM

Kooperatif Birlikleri, Kooperatifler Merkez Birlikleri,

Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Danışma Kurulu

Görev ve sorumluluk:

Madde 70 - Kooperatiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek için iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerini düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için, Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulur.

Yaklaşık yüz hanelik topluluklar için hizmet ve yardımlaşma kooperatifi kurulur. 10 bin ailelik topluluklarda bir kooperatifler birliği kooperatif olarak kurulur. Yaklaşık bin ailenin bulunduğu topluluklar için kooperatifler merkez birliği kooperatif olarak kurulur. Hizmet kooperatifleri ortaklara hizmet verirler. Bilirkişiler işletmelere hizmet verirler. Bilirkişilik merkezleri araştırmalar yaparlar.

Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Yönetim Kurulu üyeleriyle memurları haklarında 62 nci madde hükmü uygulanır.

Kooperatif birlikleri ve merkez birlikleri, kooperatiflerin kurduğu birer kooperatiftirler. Kooperatife ait tüm sözleşme hükümleri onlar için ve görevlileri için de geçerlidir. Üye kooperatifleri kooperatif başkanları veya atadıkları kimseler temsil ederler. Başkanların temsilcileri değiştirme yetkileri vardır.

Yükümlülük:

Madde 71 - Birliklere katılan kooperatifin  ortaklarına, birliğe girmekle kanun veya kendi kooperatiflerin ana sözleşmesindeki yükümlülüklerden fazlası yüklenemez.

Birlikler ve merkez birlikleri üye kooperatiflere ek yükümlülükler getiremezler. Kooperatiflere gelen gelirler birlik ve merkez birliklerinde paylaşılır. Küçük işletmelere hizmet kooperatifleri, orta işletmelere kooperatif birlikleri, büyük işletmelere birlik merkezleri hizmet verirler. İlk hizmetli orta hizmetlerden birine bağlıdır; unun denetiminde hizmet verir. Orta hizmetli 10a yakın ihtisas hizmet işini seçer ve onlara hizmet verir. Her ilk hizmetli kazancının beşte birini orta hizmetliye ve her orta hizmetli kazancının beşte birini yüksek hizmetlilere bölüştürür.

A) Kooperatif birlikleri:

Madde 72 - Konuları aynı veya birbiriyle ilgili nitelikte olan 7 veya daha çok kooperatif tarafından birlikler kurulabileceği ana sözleşmelerinde tespit edilebilir.

En az 7 hizmet kooperatifi bir hizmet kooperatifler birliğini kurabilir.

Bu birlikler kooperatif şeklinde kurulur.

Birlikler kooperatif şeklinde kurulur. Kooperatifleri başkanları temsil eder. Başkanları vekil atayabilirler.

(Ek: 6/10/1988 - 3476/17 md.) İlgili bakanlık tarafından bölgeler belirlendiği takdirde, bu bölgelerde aynı çalışma konularına sahip birden fazla kooperatif birliği kurulamaz.

Nüfusu 300 ile 1000 arasında olan yerlerde bir hizmet, nüfusu 30 000 ile 1000 arasında ulan yerlerde bir birlik ve nüfusu 3 milyon ile 10 milyon arasında olan yerlerde bir merkez bilirkişiliği kooperatifleri kurulabilir.

1. Genel Kurul:

Madde 73 - Kooperatif birliklerinin en yetkili organı ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde kooperatif temsilcilerinden teşekkül eden genel kuruldur.

Yönetim kurulu üyelerinin temsilci seçilmesi mümkündür. Birlik ve birlik merkezi kooperatiflerinin genel kurulları üye kooperatiflerinin başkanlarından oluşur. Vekil gönderebilirler. Vekillerin üye kooperatiflerin yönetim kurulu üye veya yedek üyelerinden olması şarttır.

2. Yönetim Kurulu:

Madde 74 - Birlik yönetim kurulu, birlik genel kuruluna dahil temsilciler arasından seçilir.

Birlik yönetim kurulu, üye kooperatiflerinin başkanları arasından seçilirler. Başkanlar vekille temsil olunabilirler. Temsil eden üyeler üye kooperatif yönetim kurulu üyesi olması şarttır.

Yönetim kuruluna seçilecek üyelerin aynı kooperatifin temsilcilerinden olmaması şarttır.

Birlik yönetim kurulu üyeleri sıralama usulü ile seçilir. 3 ü asil, 7 si yedek olacaktır. Adayları üye kooperatifin başkanları gösterirler. Sıralamayı temsilciler yaparlar. Bir üye hem temsilci hem de yönetici olamaz.

3. Denetim ve eğitim:

Madde 75 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/18 md.)

Kooperatif merkez birlikleri kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler ve bunların eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılar. Merkez birliği kuruluşu tamamlanmadığı hallerde, birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler.

On kooperatif oluşunca, bir birlik kooperatifi kurma zorunluluğu vardır. On birlik kooperatifi oluşunca, bir merkez kooperatifi kurma zorunluluğu vardır.

Kuramayanlar hizmet alamazlar.Üst kuruluşlarca yapılan denetim sonuçları ilgili bakanlığa bildirilir.

Kooperatifler birlik ve merkez birlik murakıplarınca ve takipçileri tarafından denetlenir. Raporları Ticaret Bakanlığına takdim edilir.

Kooperatif ve Üst kuruluşları, Üst kuruluşunun tespit edeceği esaslara göre, kendilerine yönelik denetim ve eğitim hizmetlerine ait giderlere iştirak ederler.

Hizmet, birlik ve merkez kooperatifleri gelirlerini genel hizmet verdikleri işletmelerden alırlar ve işletmelere hizmet verirler.

Hizmetlerin hizmetlilere verdikleri beşte birinden başka bir payı kooperatifler üst kuruluşlara vermezler.

B) Kooperatifler Merkez Birlikleri:

Madde 76 - Kooperatif birlikleri kendi aralarında kooperatif şeklinde merkez birlikleri kurabilirler.

Bölgelerde merkez birlikleri kooperatifleri kurulur.

Merkez birliklerinin genel kurulları bu birliğe dahil kooperatifler birliklerinin genel kurulları tarafından seçilecek temsilcilerden kurulur.

Temsilcileri başkanlar atar, genel kurul onaylar.

Kooperatifler birliklerinin yönetim kurulları üyeleri merkez birlikleri genel kurullarına üye seçilebilirler.

Merkez birliğin üyeleri birliklerin yönetim kurulu üyelerinden seçilirler.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)

 (Ek: 6/10/1988 - 3476/19 md.) Aynı çalışma konularına sahip kooperatif birlikleri birden fazla kooperatif merkez birliği kuramazlar.

Bir bölgede birden fazla hizmet kooperatif merkez birlikleri kuramazlar.

C) Türkiye Milli Kooperatifler Birliği:

Madde 77 - Birlikler veya merkez birlikleri kooperatif şeklinde Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini kurabilirler.

Katılma şartları, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmesinde belirtilir.

Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Genel Kurulu bu Birliğe dahil birlikler ve merkez birlikleri genel kurullarınca seçilecek temsilcilerden kurulur. Bu Kurulun kooperatif, birlik ve merkez birlikleri yönetim kurullarından teşkil olunacağı ana sözleşme ile hüküm altına alınabilir.

D) Temsilcilerin belirtilmesi:

Madde 78 - Birlikler, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmelerinde bunların genel kurullarını teşkil edecek kooperatifler,birlikler ve merkez birlikleri temsilcilerinin adedi, ortak sayısına göre 5 kişiyi geçmemek üzere belirtilir.

Madde 79 - Birlikler Milli Kooperatifler Birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Ana sözleşmelerini bu kanun hükümlerine göre hazırlarlar.

E) Danışma Kurulu:

Madde 80 - Türkiye Milli Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim Kurulu ile Devlet Planlama Teşkilatı, Ticaret, Tarım,Maliye, Köy İşleri, İmar ve İskan, Milli Eğitim ve Sanayi Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden bankalar ve Türkiye Kooperatifçilik Kurumunun birer mümessilinin iştirakiyle "Türkiye Kooperatifleri Danışma Kurulu" kurulur.

Bu kurulun görev ve yetkileri çalışma şekil ve şartları Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzükle tespit olunur.

Hizmet Birlik ve merkez birlik kooperatifleri Türkiye Milli Kooperatifler birliğine dahil olurlar.

Hizmet kooperatifleri birlik kooperatifleri ve merkez birlik kooperatifleri yirmi beş genel hizmet için ortak araştırma merkezleri       kurabilirler. Bu bilirkişilikler birer işletme şeklinde kurulur.

İşletmelerin ortakları hizmet kooperatifleridir. Statüsü adi ortaklık veya diğer ticari ortaklıklardır.

YEDİNCİ BÖLÜM

Kooperatiflerin Dağılması

A) Dağılma sebepleri:

Madde 81 - (Değişik: 6/10/1988 - 3476/20 md.)                              

Kooperatif:                                                                 

1. Ana sözleşme gereğince,                                                  

2. Genel Kurul kararı ile,                                                 

3. İflasın açılmasıyla,                                                    

4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,                                                                 

5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,          

6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,                         

7. Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla dağılır.

Hizmet kooperatifleri, birlikleri, merkez birlikleri

Üye sayısı 7 den daha aza düşerse, üç senede üst üste kooperatif kongresini yapamazlarsa, ayrılmak isteyen ortağın üç sene içinde alacağı mâlen de olsa ödenemezse ve kooperatifi devam ettirmek isteyen 7 ortak bulunamazsa, hakemler kararı ile; diğer kanuni hallerde Ticaret Bakanlığının talebi ve mahkeme kararı ile tasfiye olunur. Ticaret Bakanlığının taraf olduğu davalarda mahkemeler, ortakların taraf olduğu davalarda ise hakemler bakarlar.

Konut yapı kooperatifleri, ana sözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulüne uygun şekilde ana sözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. Konut kooperatiflinde yapı kullanma izninin alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların Kat Mülkiyeti Kanununa göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır.

Hizmet kooperatifi bir yapı kooperatifi değildir. Her türlü işletmelere genel hizmet veren kooperatiftir. Biten inşaatların sözleşmeleri apartman işletme sözleşmelerine göre ortaklık devam eder. Tapular sözleşmelerine göre verilir veya verilmez.

Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar, Tasfiye kurulu üyelerine, atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek miktarda ücret ödenir.

İnşaat işletmelerinin tasfiye kurulunu kooperatif atar ve ücreti de o tespit eder.

Ana sözleşme ile özel bir nisap belirlenmemiş ise, tasfiye halinde kooperatiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile verilir.

Tasfiye kurulları kongrelerinde nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile onaylanır.

Tasfiye kurulunun görevleri ana sözleşmede gösterilir,

Tasfiye kurulu işletmeleri aşağıdaki şekilde tasfiye eder. Mevcutları tespit ederek ortaklara mal olarak hisselendirir. Borsa kurulur, yalnız o işletmenin ortaklarına satılır ve alınır. Değer farkı konmaz. Bir sene içinde pay değerler yarıya indirilerek satılır. Satılmazsa, kooperatif ortaklarına sattırılır. Değeri dörtte bire kadar indirilir. Satılmazsa, dışarıya da satılır. Satışların tamamlanması ile tasfiye tamamlanmış olur. Hisse sahiplerinin hisseleri birleştirilerek yeni ortaklık kurarak yeni işletmeyi faaliyete geçirirler. Ortaklıktaki mallara pay senetleri ile değer verilir. İsteyenler ayın olarak paylarını alırlar. Pay senetlerinin değeri baştan iki misli tutacak şekilde başlatılır. Talibi çıkmayanların değerleri düşürülür. Kalan mallar kalan borca göre değerlendirilir.

Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye işlerinin biran önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür.

Tasfiyenin süresi hakemler tarafından belirlenir. Senet değerleri ona göre tespit edilir. Sözleşmedeki yıl kayıtları hakemleri bağlamaz.

56 ncı maddenin 1 inci fıkrasının 3 üncü bendi ile 62 nci madde hükümleri tasfiye kurulu üyeleri hakkında da uygulanır.

Tasfiye kurulu, tasfiye hükümleri içinde yönetim kurulu yetki, görev ve sorumluluklarına sahiptir.

B) Ticaret siciline bildirme:

Madde 82 - İflastan gayrı hallerde kooperatifin dağılması, yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ile ilan ettirilir. Yetkili organların kimler olacağı Ana sözleşmede gösterilir.

Kooperatifin tasfiye halinde olduğu veya tasfiyesinin tamamlandığı hususları tasfiye kurulu tarafından ticaret sicilinde ilan olunur. İşletmelerin tasfiyesi kooperatiflerin internet sahifesinde çıkarılıyorsa dergisinde yayınlanır. İşletmelerin tasfiyesi işletmenin kapatılması şeklinde veya kooperatifin işletme genel hizmetinden ayrılması şeklimde olur. İşletme kendisi devam edebilir. Kooperatifle hesaplaşmada bir niza çıkarsa hakemlere gidilir.

C) Tasfiye mamelekin paylaştırılması:

Madde 83 - Tasfiye haline giren kooperatifin bütün borçları ödendikten ve ortak pay bedelleri geri verildikten sonra kalan mallar ancak Ana sözleşmede bu husus öngörülmüş olduğu takdirde, ortaklar arasında paylaştırılır.

Tasfiyede artan mallar ortakların kurduğu veya ait olduğu hizmet kooperatifi varsa oraya devredilir. Yoksa kurumlar vergisi ödenerek ortaklara eşit olarak bölüştürülür.

Ana sözleşmede başka bir hal tarzı kabul edilmiş olmadıkça paylaştırma, dağılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında eşit olarak yapılır.

Hizmet kooperatiflerine bölüştürme oraya üye olan tasfiye edilmiş kooperatifin üyeleri sayısınca yapılır.

Ortaklara paylaştırma yapılacağına dair Ana sözleşmede açıklama olmadığı takdirde tasfiye neticesinden arta kalan miktar, kooperatifleşme amacına uygun olarak harcanmak üzere Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine bırakılır.

Kurumlar vergisi ödendikten sonra eşit olarak ortaklara dağıtılır.

Böyle bir birlik kurulmamış ise 94 üncü maddedeki amaçları güden kurumlara bağışlanmak üzere, Ticaret Bakanlığı emrindeki fona yatırılır.

Ortaklardan en az onda biri hizmet kooperatiflerine katılmışsa artanın tamamı o kooperatiflere katılır.

D)  Birleşme suretiyle dağılma:

    Madde 84 - Bir kooperatif bütün aktif ve pasifleriyle diğer bir kooperatif  tarafından devralınmak suretiyle dağıldığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır:

 Hizmet kooperatifleri ancak hizmet kooperatifleriyle birleşebilir                                                                          

    1. Devralan kooperatifin yönetim kurulu, dağılan kooperatifin tasfiye hakkındaki hükümlere göre alacaklarını bildirmeye çağırır.

     Devralan kooperatif devir alınan kooperatifin  bütün borç ve alacaklarını devralmış olur. İsteyen ortaklar yeni kooperatife aktarılmayı reddedebilirler. Payları tasfiye edildikten sonra devredilir. İsteyen ortakların paylarını tasfiye edilmeyen kooperatifin kendisi alır.

    2. Dağılan kooperatifin mameleki, borçları tediye veya teminata bağlanıncaya kadar ayrı olarak idare edilir.

Yönetimi, devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri üzerine alır. Yönetim kurlu oluşturulamazsa devralan kooperatifin yönetim kurlu yönetir.                                                         

2.         Devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri alacaklılara karşı yönetimin ayrı olarak yürütülmesinden şahsan ve zincirleme sorumludurlar.

Kooperatif ortaklarından yeni kooperatife geçmeyi kabul etmeyen ortaklarla, alacaklıların hesapları kapatılmadıkça kooperatifin mal varlığı ve hesapları yeni kooperatifle birleştirilemez.   

    4. Mameleki ayrı olarak yönetildiği süre içinde, dağılan kooperatife karşı açılacak davalara dağılmadan önceki yetkili mahkeme bakar.

 Tasfiyede hakemler dağılan kooperatifin hakemleridir. Ortakların çoğu yeni kooperatife katılmışlarsa eski kooperatifin hakemleri yeni kooperatifin de hakemleridir.                        

    5. Dağılan kooperatif alacaklılarının devralan kooperatif ve onun alacaklıları ile olan münasebetlerinde, devralınan mallar aynı süre içinde dağılan kooperatife ait sayılır. Devralan kooperatifin iflası halinde ise bu mallar ayrı  bir masa teşkil eder. Gerekirse yalnız dağılan kooperatifin borçlarının ödenmesinde kullanılır.

 Kooperatifin birleşmesi tamamlanamadan önce ikinci kooperatif iflas ederse birinci kooperatif birleşmeden çekilmiş olup bütün mamelek eskisine ait olur.                                                              

    6. Her iki kooperatifin mameleki, ancak dağılan kooperatifin malları üzerinde tasarruf etmek caiz olduğu andan itibaren birleştirilebilir.

    Eski kooperatiften ayrılan ortak ve alacaklılarının payları tasfiye edildikten sonra yeni kooperatife geçmeyi kabul eden ortak ve alacaklılar yeni kooperatifin ortağı ve alacaklı olurlar. İsteyen alacaklı yeni kooperatifin ortağı yeni kooperatifin alacaklısı olabilir.  Eski Kooperatifin mal varlığı da yeni kooperatifin mal varlığı olur. Borç ve alacakları ona intikal eder.                 

    7. Kooperatifin dağılmasının tescili Ticaret Sicili memurluğundan istenir.

Kooperatifin dağılmaya başladığını eski yönetim kurulu ticaret siciline bildirir. 

Borçları ödendikten veya teminata bağlandıktan sonra kooperatifin kaydı sildirilir.

Kooperatifin yeni kooperatif ile birleşmesi halinde ticaret sicili yeni kooperatif üyeleri eski kooperatifi sildirir.                                                                           

    8. Kooperatifin dağılmasının tescili ile ortakları da bütün hak ve borçları ile birlikte devralan kooperatife katılmış olurlar.

 Yani kooperatife katılmayı kabul eden ortak ve alacaklıların kooperatife olan  ortaklık ve alacak statüsüne göre Katılmayı kabul etmeyen borçluların borçları ortaklara bölüştürülerek alacak yeni şekilde borçlara katılırlar.                             

8.         Mameleki ayrı idare edildiği sürece dağılan kooperatifin ortakları yalnız onun borçları için ve o zamana kadar sorumluluklarının bağlı olduğu esaslar dairesinde takip olunabilirler.

      Eski kooperatifin dağılması tamamlanıncaya kadar eski kooperatifin ortakları borç ve alacakları eski kooperatifin ortakları ve borç ve alacalısı olarak devam ederler.

KANUNLAR, ŞUBAT 1989 (EK - 3)                                                  

    10. Aynı süre esnasında, dağılan kooperatifin ortaklarının sorumlulukları veya ek ödeme yükümlülükleri birleşme neticesinde hafiflemeye uğradığı ölçüde bu hafifleme dağılan kooperatifin alacaklılarına karşı ileri sürülemez.

Yeni kooperatife geçmeyi kabul etmeyen ortak ve alacaklıların hukukunda değişiklik rızalarına bağlıdır.         

    11. Birleşme neticesinde dağılan kooperatifin ortakları için şahsi sorumluluk veya ek ödeme yükümlülüğü doğduğu veya ağırlaştığı taktirde birleşme kararı ancak bütün ortakların 3/4 ünün çoğunluğu ile verilebilir. Sorumluluğa ve eködeme yükümlülüğüne mütedair hükümler birleşme kararına katılmamış olan ve bundan başka kararın ilanı tarihinden başlamak üzere üç ay içinde kooperatiften çıkacağını bildiren ortaklara uygulanmaz.

      Birleşmeye katılmak istemeyen ortakların  sayısı bir kooperatifi yaşatacak kadar değilse 7 kişiden azsa kooperatif tasfiye edilir. Mallar isteyen ortakların sayılarına göre diğer hizmet kooperatiflerine, yoksa diğer kooperatiflere, yoksa belediyelere aktarılır.

    E) Bir kamu tüzel kişiliği tarafından devralınmak:                         

    Madde 85 - Bir kooperatifin varlığı, belediye, ekonomik bir Devlet kuruluşu, kamu müessesesi veya kamuya yararlı dernek veya cemiyetler tarafından da devralınabilir. Bu takdirde genel kurulca alınacak kararın dağılmaya ait hükümlere göre tescil ve ilan ettirilmesi gerekir.

Dağılan kooperatifin varlığı birleşen kooperatifleri kuralları içinde belediye kamu kuruluşları, kamuya yararlı dernek ve vakıflarca da devralınabilir.                                        

    Bu gibi kooperatif varlığının, Devlete ait ekonomik kuruluş veya herhangi bir ekonomik kuruluş veya herhangi bir dernek veya cemiyet tarafından devralınması hallerinde genel kurul tasfiye yapılmamasına karar verebilir.

   Kooperatif dışında devralınması halimde tasfiyeyi tasfiye kurlu yapar.                  

    Devir kararının ilan edildiği tarihten itibaren kooperatifin aktif ve pasifi devralana intikal etmiş olur. Dağılan kooperatifin adı ticaret sicilinden sildirilir. Bu husus ayrıca ilan ettirilir.

    Ortak ve alacaklıların hakları tasfiye edilmedikçe kooperatif başka kuruma devredilmiş olmaz.                                        

    Birleşen müessese ile kooperatifin alacaklılarından her biri ilan tarihinden itibaren üç ay içinde yetkili mahkemeye başvurmak suretiyle birleşmeye itiraz edebilir. İtiraz hakkından vazgeçilmedikçe yahut bu husustaki itirazın reddine dair mahkemece verilen karar kesinleşmedikçe veyahut mahkemece takdir edilecek teminat, müessese veya kooperatif tarafından verilmedikçe birleşme hüküm ifade etmez.

 Devre rıza göstermeyen ortak ve alacaklıların haklarına teminat sağlandığı taktirde devirleri bitirilebilir. Teminat miktarının yeterli olup olmadığına  hakemler karar verir.                                                                         

                                  SEKİZİNCİ BÖLÜM                              

                       Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri                 

    A) Genel olarak Bakanlığın görev ve yetkileri:                             

    Madde 86 - Ticaret Bakanlığının kooperatifleri ilgilendiren başlıca görev ve yetkileri şunlardır:                                                            

    1. Kooperatiflere, kooperatif birliklerine, merkez birliklerine,Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine kuruluş ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetimlerinde ve çalışmalarında yardımcı olmak,

 Kooperatif yönetim kurulu karşılaştığı sorunları çözer ve uygulamaya başlar Sorunu ve çözümü bakanlığa bildirir. Bakanlıktan değişik öneri gelirse yönetim kurulu bu öneriye uyar veya yeni öneri ile gider. Eski uygulamasına devam ettiğini bildirir. Bakanlık mahkemeye gidebilir. Uyulması gerektiğini iddia eden yönetim kurulu üyesi hakemleri gidebilir. Hakem kararlarına uyulur.                        

    2. Kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini teftiş etmek, denetlemek veya denetlettirmek,

 Kooperatif kayıtları açıktır ve bakanlık müfettişlerinin teftişine hazır bulundurulur. Bulundurmayan görevliler hakemler kararı ile gerekli tazminat öderler.                 

    3. Kooperatiflerin, birliklerin, merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin dağılmasını gerektiren sebepleri mahkemeye bildirmek, 

   Bakanlık dağılma sebeplerini kooperatife bildirdiğinde kooperatif hakemlere gider. Hakemin birini bakanlık seçebilir. Seçmezse uyup uymama oylarını beyan ederler, hakemlerini seçerler. Hakemi seçecek olanlar çok ise adayları gösterir sıralama yaparlar.  

    4. Kooperatiflerin, bilhassa istihsale yararlı kooperatiflerin kuruluşu, öncelikle kredilenmesi ve memleket yararına faaliyette bulunmaları hususunda ilgili bakanlıklar ve kuruluşlar nezdinde gerekli teşebbüsleri yapmak ve koordinatör

    Hizmet kooperatifleri ne kendileri ne de hizmet verdikleri işletmeler faizli kredi alamazlar. Faizsiz kredi veya mal kredisini ön ödemeli sipariş olarak ucuz alabilirler.                                                          

    5. (Ek: 6/10/1988 - 3476/21 md.) Kooperatifler mevzuatının uygulanmasında ve kooperatiflerle üst kuruluşlara yapılacak desteklemelerle ilgili kamu ve sosyal güvenlik fonları konusunda düzenleyici tasarruflarda bulunmak.

      Hizmet kooperatiflerine yapılacak kamu destekleri genel hizmette kullanılır. İşletmelere aktarılamaz.                 

    B) Ticaret Bakanlığı temsilcileri ve kararların yürürlük şartı:            

    Madde 87 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerle, kooperatif birlikleri, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin, genel kurul toplantılarında temsilci bulundurur. 

    Bakanlık temsilcinse kongreyi takıp etmek üzere divanın yanında bir yer ayrılır                                                          

    Genel kurul toplantıları Bakanlık temsilcisinin huzuru ile açılır ve devam eder.

    Nisabın sağlandığını yönetim kurlu başkanı veya üyesi belirtir. Bakanlık temsilcinsin onayı ile başkan divanı oluşturur.                                                                          

    İdare, bildirilen günde temsilci bulunmasını sağlar.                       

    Temsilcinin gelmemesi durumunda vali, kaymakam veya köy muhtarı haberdar edilir                                                                       

    (Değişik: 6/10/1988 - 3476/22 md.) Temsilciler, toplantının kanunlara, ana sözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesini denetleme ve temin ile görevlidirler. 

    Genel kurullarda kurul divan başkanı tarafından yönetilir. Bakanlık temsilcisinin kayda geçirilmesini istediği her şey kayda geçirilir. Temsilcinin isteği ile kayda geçirilmiştir kaydı konur. Ticaret sicili kaydederse bakanlık mahkemeye gider. Kaydetmezse kooperatif hakemleri gider.

    Temsilcilerden her birine  birinci derece kadrolu memur için tespit edilen en yüksek yurt içi harcırahının bir günlük tutarının iki katını geçmemek üzere ilgili bakanlıkça tespit edilen tutarda ücret ödenir. Bu ücret görevli temsilciye ödenmek üzere kooperatif ve üst kuruluşlarınca genel kurul öncesinde maliye veznesine yatırılır.

    Bakanlıkça harcırah tespit edilememişse veya kooperatifçe maliyeye      yatırılamamışsa kooperatif kendi görevlilerine ödediği harcırahı öder gibi görevliye avans olarak verir. Avans makbuzunu alır. Bakanlık isterse bilgi verilir.                                                             

    Genel kurul kararlarını muhtevi tutanaklar ile toplantıya katılanların listesi temsilciler tarafından imzalanır. Temsilci, genel kurulda, kanun ve ana sözleşmeye aykırı olarak alınan kararlar hakkındaki görüşünü tutanakla belirtmeye mecburdur.

    Bakanlık temsilcileri hazır un cetvellerini ve tutanakları imzalar. İstediği şerhi koyabilir.                                                                      

    Temsilcinin niteliği ve görevi tüzükte belirtilir.

    Kooperatif temsilci hakkında ancak tutanaktaki beyanlarından veya imza koymaktan imtina ettiği hususlardan şikayetçi olabilir. Bu imtina divan başkanlığınca kayda geçirilir                         

    Ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise toplantı icrasını temin etmek üzere, mahalli idare amirine durum bildirilir.

    Baş vurulduğu halde bakanlık temsilcisi  gelmezse  durum vilayete veya kaymakama veya köy muhtarına bildirilir.  

    Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır.

    Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır.

    C) Örnek ana sözleşme hazırlanması:                                          

    Madde 88 - Ticaret Bakanlığı, kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için bu teşekküllerin mütalaasının da alınmak kaydiyle örnek ana sözleşmeler hazırlar, yapı kooperatifleri için bu görev Ticaret ve İmar ve İskan Bakanlığınca müştereken kullanılır.

    Hizmet kooperatif, faaliyete geçtikten ve örnek uygulama yapıldıktan sonra gerekli eksiklerde tamamlanarak bakanlığa örnek sözleşme olarak kabulü veya değiştirilerek örnek sözleşme yapılması talebinde bulunur                                                                        

    D) Muhasebe usulü ve defterler:                                            

    Madde 89 - Kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin muhasebe usulleri ve mecbur olarak tutacakları defterler Ticaret Bakanlığınca belirtilebilir.

Genel hizmet kooperatiflerinin ve işletmelerin ortak muhasebesi tutulur. Bunun için özel muhasebe şekli getirilir. Resmi defterlere geçecek maddelere ayrı kod verilir. Her vergi mükellefini ilgililerden hesaplar ayrı çıkış işlemleri ile muhasiplerine bildirilir. Kooperatif muhasebe kayıtları ile işletme muhasebe kayıtları tam uyum içinde olmalıdır.              

    Vergi Usul Kanununun bu hususlarla ilgili hükümleri saklıdır.

   Kooperatif camiası içinde kooperatif ortaklara arasındaki ilişkileri tespit etmek için muhasebe tutar. Kooperatifin gayesi vergi ve sigorta içinde ortakları ezdirmeden işletmelerin reel muhasebelerini tutmaktır. Bunun için haksız vergi ve sigorta ile diğer yükümlülükleri bertaraf edecek hukuki tedbirleri alır ve gerekli mevzuat değişiklikleri yapan partilere baş vurur.

    E) Teftiş ve denetleme:                                                    

    Madde 90 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere veya kooperatif kontrolörlerine denetlettirebilir.

    Kooperatifin ve hizmet ortağı olduğu işletmelerin hesapları açıktır. Hata gören kooperatif hakemlerinden hakem seçer. Hata yapan muhasip de hakem seçer. Hakemlerin karı kesindir. Hesaplar son şeklini almış olur.                                                               

    Kontrolörlerin seçilme ve çalışma şekli ile görev ve yetkileri tüzükle tespit olunur.

     Kooperatifin genel hizmetlerinden biri de kontroldür. Kooperatif yönetim kurulu kontrolörleri tespit eder. Genel Kurula onaylatır. Üretim yapanlar ürünlerini kontrolöre kontrol ettirirler. Damgalatırlar ambara teslim ederler.Üreticilerin sorumluluğu sona erer. Mallarda bir bozukluk olursa kontrolörlerin dayanışma ortaklığı öder.                                                                   

    Bu teşekküller denetim sonucuna göre Ticaret Bakanlığınca verilecek talimata uymak zorundadırlar.

      Kooperatif kontrol hizmetin kooperatif denetim kurulları ile koordineli çalışırlar.                                                           

    (Değişik: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarına kredi veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve ilgili bakanlıklar; verilen kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı, plan ve projesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite açısından denetleyebilirler.

    Kooperatifin genel hizmet ortağı olduğu işletmeler ancak kooperatifin muvafakati ile faizsiz, kredi, alabilirler. Kredi kooperatif ortakları arasında dayanışma ile sağlanır.    

    (Ek: 6/10/1988 - 3476/23 md.) Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.         

    Kooperatif görevlileri resmi kuruluşların istedikleri bilgileri vermediği taktirde görevli kooperatif yönetim kurluna baş vurur. Görevli direnirse görevli değiştirilir.

    F) Teftiş ve denetleme ile görevlendirme:                                   

    Madde 91 - (Değişik birinci fıkra: 6/10/1988 - 3476/24 md.) İlgili bakanlık; kooperatif üst kuruluşlarını, ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim kuruluşlarını denetleme işleri için görevlendirebilir.                                   

    Kooperatif denetçileri kontrol hizmetleri ile soruşturma hizmetleri yapanların çalışma şekilleri diğer bütün genel hizmet çalışma şekilleri gibi özel hizmet sözleşmesinde belirtilir. Bu hizmet sözleşmeleri genel kurlun onayından geçirildikten sonra yürürlüğe girer. Bakanlık ve ticaret sicil memurluğu genel kurul tutanakları ile haberdar edilir.

    Bunlara müteallik esaslar 90 ıncı madde gereğince hazırlanacak tüzükle     

belirtilir.

    Kooperatif genel hizmetlerinden her biri için  ayrı ayrı sözleşmeler hazırlar. Ana sözleşmede esaslarını belirtir. Sürekli olarak yenileyerek bakanlığın bilgisine gerekli olanları da onayına sunar.                                                                  

                               DOKUZUNCU BÖLÜM                                 

                               Çeşitli Hükümler                                

    A) Siyasi faaliyet yasağı:                                                 

    Madde 92 - (Mülga:12/6/1997-4274/1 md.)

     Kooperatif ekonomik kuruluşların yanında vakıf, dernek, parti gibi soysal kuruluşların da genel hizmetlerini yapar. Ekonomik kuruluşların gelirlerinden pay alır sosyal kuruluşlardan giderlerinden pay alır.  

    B) Muaflıklar:                                                             

    Madde 93 - 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği;                                

    a) Birbirlerinden ve ortaklarından aldıkları faiz ve komisyonlar ile ortaklarına kefalet etmeleri dolaysıyla bunlardan aldıkları paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden,

  Kooperatif ortaklarının birbirleriyle yaptıkları muamelelerden dolayı muamele vergileri ödenmez.

    b) Her nevi defterlerin ve ana sözleşmelerin tasdiki ve açılış tasdiklerinde sayfalarının mühürlenmesi her nevi harçtan ve Damga Vergisinden,

 Defterlerin noterce tasdik edilmesinde  harç ve damga vergisinden               

    c) Kiraya verilmediği veya irat getirmeyen bir cihete tahsis edilmediği müddetçe sahip oldukları gayrimenkul mallar üzerinden alınacak her türlü vergilerden,

    Ortaklar  gayri menkullerini kooperatife temlik ederler. Kooperatif bu gayri menkullerini cirodan kira getirmek üzere işletmelere kiralar. Kiralamadığı müddet içinde kooperatifler arazi ve yapı vergilerinden muaftırlar. Kooperatifler kendilerine ait taşınmazları kiraya veremezler. Ancak ortak işletmelere ciro üzerinden koyarlar.                                                                           

    d) Ortakların temlik edecekleri gayrimenkuller her türlü vergi ve harcından, muaftır.

    Ortakların kooperatiflere verdikleri taşınmazlar her türlü vergiden  muaftır. Kooperatifin ortaklara verdiği tapular tapu harçlarına aittir.

    e) 13 üncü madde gereğince verilecek bildiri Damga Vergisine, diğer harç ve resimlere tabi değildir.

    Bildiriler damga vergilerine Ve diğer harçlara tabi değildir                                                      

    2. Gayrimenkullerin irtifak haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine sermaye konulması halinde bunlar Emlak Alım Vergisi Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten,

    Kooperatif ortaklarının koyduğu taşınmazlardan alım vergisi ödenmez. Satarken ödenir.                     

    3. 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayılı Kanunla değişik 7     

nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar Vergisi muaflığından faydalanırlar.

    Kooperatif ortaklarına kar dağıtmaz. Dolaysıyla kurumlar vergisini ödemez.                                                                            

    4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri faaliyete geçen üst kuruluşlara girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 no lu fıkra sının (b) bendi ile 2 no lu fıkrasından gayri fıkralarında yazılı muaflıklardan istifade edemezler. 

    Üst kuruluş varken üst kuruluşa girilmediği taktirde yalnız defterlerin tasdiki ile ilgili 1b ve alım vergisinden yararlanırlar.

    C) Tanıtma ve eğitim hizmetlerini sağlayacak fon:                          

    Madde 94 - Kooperatifçiliğin tanıtılması, eğitimi ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetim ve faaliyetlerine yardımda bulunmak gibi hizmetler için kooperatiflerin yıllık bilançolarına göre hasıl olan müspet gelir gider farkının % 1'i Ticaret Bakanlığı emrinde bir fona yatırılır.

     Kooperatifin gelirleri giderlerine eşit tutulur. Kefalet hesabında toplananları %1 i Bakanlık hesabına yatırılır.

    D) Uyuşmazlıklar, hakem kurulları:

    Madde 95 - Kooperatif organları ile kooperatifler, kooperatiflerle bağlı bulundukları kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği arasında iştigal konularına giren hususlardan dolayı çıkan anlaşmazlıklar, genel hükümler saklı kalmak şartiyle ana sözleşmelerinde öngörülen hakem kurullarınca da halledilebilir. 

                                     4590-1                                    

Kooperatifin yönetim kurulu üyeleri ile bunlardan her birinin atadığı kimseler kooperatif içinde hakemlik yapabilirler. Ayrıca her sözleşmenin altında hakemlik maddesi yazılır. Ek hakemlerin adları da eklenebilir. Hakemlerden birini bir taraf, diğerini diğer taraf seçer baş hakemi hakemler seçerler. Karşı taraf hakemini seçmezse hakemi karşı tarafın hakemini hakemler arasından seçtirilir. Hakem kararları temyiz edilebilir. Kesinleşen hakem kararlarına uymayan ortak hakemler kararı ile ortaklıktan çıkarılır.

    E) Saklı hükümler:

    Madde 96 - 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu hükümleri ve 7116 sayılı Kanunun yapı kooperatiflerine ait hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, yukarıda zikredilen kanunlarda açıklık olmayan hallerde bu kanun hükümleri uygulanır.              

 Kooperatifin gene hizmet verdiği ortak kooperatiflerin sözleşmelerindeki hükümler geçerlidir. O kooperatiflerde hüküm yoksa bu kooperatifin hükümleri geçerli olur.

    Madde 97 - 2834 ve 2836 sayılı kanunlarla kurulan kooperatif ve kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri halinde teşkilatlanabilecekleri gibi Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine de girebilirler.

      Hizmet kooperatifleri kendi üst kuruluşlarını kurarlar. Tüketim kooperatiflerinin veya konut yapı kooperatiflerinin üst kuruluşlarına da katılabilirler.

    F) Anonim şirket hükümlerine atıf:

    Madde 98 - Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim şirketlere ait hükümler uygulanır.

    Bu sözleşmede geçmeyen hususlarda kooperatif kanununu tamamlayıcı hükümleri orada da yoksa Anonim şirketin hükümleri orada da yoksa ticaret kanununu hükümleri orada da yoksa Medeni kanun ve borçlar kanunu hükümleri orda da yoksa anayasa hükümleri esas alınarak hakemler içtihatla hükümler vazedip uygularlar.

    G) Davaların niteliği ve muhakeme usulü:   

    Madde 99 - Bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticari dava sayılır.                

    Bu davalarda basit muhakeme usulü uygulanır.

    Genel hizmet kooperatiflerine ait davalar yalnız ticaret mahkemelerinde görülür. 

    H) Kaldırılan hükümler:

    Madde 100 - Türk Ticaret Kanununun kooperatiflere ait 6 ncı faslını teşkil eden 485 - 502 nci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

    Kanunlar arasında farklılık olduğunda kooperatifler kanunun hükümleri geçerlidir.

    İlgili Bakanlık:

    Ek Madde 1 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)                                 

    Bu Kanunda geçen Bakanlık isimleri "İlgili bakanlık" olarak değiştirilmiştir.

    Hizmet kooperatifinin bakanlığı, ortak olduğu işletmelerin konuları ne olursa olsun Ticaret bakanlığıdır.

    İlgili bakanlık deyiminden, bu Kanun kapsamındaki tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst kuruluşları için Tarım Orman ve Köy işleri Bakanlığı, diğer kooperatifler ve üst kuruluşlar için de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı anlaşılır.

    Kooperatifin genel hizmet ortağı olduğu kooperatiflerin konuları farklı olabilir ve o kooperatifler ilgili bakanlığa bağlı olurlar. Hizmet kooperatifi diğer kooperatiflerin ortağı olamaz. Diğer kooperatifler hizmet kooperatifinin üyesi olurlar.

    Cezai sorumluluk:      

    Ek Madde 2 - (Ek: 6/10/1988 - 3476/26 md.)                                 

    1.8 inci maddenin üçüncü fıkrasına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına,56 ncı maddenin altıncı fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.                                  

    2. Genel kurulu olağan toplantıya çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2 nci maddenin dördüncü fıkrasına, 8 inci maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına, 66 ncı maddenin ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar. 

    3. 56 ncı maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarına, 66 ncı maddeye ve 67 nci maddeye aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.         

    4. (Mülga: 12/6/1997-4274/1 md.)

    2-Yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumllulukları

    2.1- Üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası gerektiren fiiller

    Aşağıdaki hareketlerde bulunan kooperatif ve üst kuruluşlarlarının yönetim kurulu üyeleri fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK.ek m.2,f.1)

a)      Yapı kooperatiflerinde genel kurulca kararlaştırılan saynın üzerinde ortak kaydetmek (KK.m.8,f.3)

b)      Haklarındaki çıkarma kararları kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak almak(KK.m.16,f.5).

c)       Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret,huzur hakkı,risturn ve yolluk dışında başka bir ad altında veya belirlenen bu miktarın üzerinde ödeme yapmak(KK m.56,f.6).

d)      Kooperatifçe alınmasına karar verilmiş taşınmazların alımını,tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapmamak(KK.m.59,f.4)

e)       Ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına bizzatveya dolaylı olarak, kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticatri muamele yapmak(KK.m.59,f.6).

f)       Kooperatif ve üst kuruluşlarını tanıtmak ve ortak kaydetmek amacıyla eksik ve gerçeğe aykırı ilan, reklam ve açıklamalar yapmak, yanıltıcı bilgi ve unsurlara yer vermek(KK m.59,f.7)

g)      Genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkileri kullanmak(KK.m.42,f.2,m.59,f.8).

h)      Kooperatif ve üst kuruluşlarına ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermemek, saymanlarına ve incelemelerine yardımda bulunmamak, istenilen bilgileri gerçeğe aykırı ve eksik olarak vermek ve doğru beyanda bulunmamak.(KK.m.90,f.5).

   Yukarıda sayılan maddelerin fıkraları ile ilgili açıklamalara ilgili maddeler içerisinde yer verildiğinden burada yer verilmemiştir.

2.2- Bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezasını gerektiren fiiller

Aşağıda sayılan fiillerden birini işleyen kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri, fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK m.ek.m.2,f.2)

a)      Genel kurulu olağan toplantıya çağırmamak(KK m45,f.1).

b)     Kooperatif ve üst kuruluşlarının unvanlarında kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer vermek(KK m.2,f.4).

c)      Ortaklar ile ortak olmak müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmamak(KKm.8,f.2).

d)     Ortakları, ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarmak(KK m.16,f.1)

e)      İnceleme yükümlülüğünü yerine getirmek isteyen denetçilere,gerekli defter, belge ve bilgileri vermemek(KK m.66,f.2).

f)       Denetim sonucu ilgili bakanlık tarafından verilen talimata uymamak(KK.m.90,f.3).

3- Denetim Kurulu üyelerinin cezai sorumluluğu

Kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyelerinin yasaya aykırı hareketlerinden dolayı, yönetim kurulu üyeleri için öngörüldüğü şekilde, farklı cezai sorumluluk getirilmemiştir.

   Denetçilerin aşağıda sayılan eylemlerinden dolayı, fiilin önem ve mahiyetine göre bir aydan altı aya kadar hapis ve elli bin liradan beş yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılacakları hüküm altına alınmıştır.(KK m.2,f.3).

a)        Yönetim kurulu üyelerinin üyelik şartlarını araştırmamak(KK m.56,f.2).

b)        KK m.56 veya ana sözleşmede gösterilen diğer bir sebeple yönetim kurulunun toplantı nisabını kaybetmesi halinde, boşalan YK üyeliklerine geciktirilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağırmamak(KK m.56,f.4)

c)         İnceleme yükümlülüğünü yerine getirmemek ve açıklama yapılmasını isteyen ortaklara bilgi vermemek.(KK m.66).

d)        Rapor düzenleme, genel kurula bilgi verme, genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarına katılma yükümlülüğüne uymamak(KK m.67).     

        Anılan hususlarla ilgili açıklamalara sözü edilen maddeler içerisinde yer verildiğinden, burada tekrarından kaçınılmıştır.

     4- Kooperatif memurlarının cezai sorumluluğu

     Yönetim kurulu üyeleri için yukarıda (2.1) bölümde sayılan cezai sorumluluk hallerinden birine aykırı hareket edan kooperatif ve üst kuruluşlarının memurları da, fiilin önem ve mahiyetine göre üç aydan iki yıla kadar hapis ve yüz bin liradan bir milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar(KK. Ek m.2,f.1).

    Bu maddede öngörülen hürriyeti bağlayıcı cezalar paraya tahvil edilemez.

    Kooperatif görevlileri veya genel hizmetlileri tarafından işlenmiş fiillerin mali sorumlulukları önce kooperatif kefalet hesabınca veya dayanışma ortaklıklarınca karşılanır. Sonra hakemler kararı ile sebebiyet verenlere rücu edilir.

    İlgili bakanlık, kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile memurları hakkında görevlerine ilişkin olarak işledikleri suçlardan dolayı açılan kamu davalarına müdahale talebinde bulunabilir. 4590-2

     Kooperatif görevlileriyle ilgili davalarda hakemler ortağı haklı görürlerse avukatlarının masrafların kooperatif dayanışmasından karşılanır.

    Geçici Hüküm:                                                              

    Geçici Madde 1 - (24/4/1969 - 1163 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici Maddesi olup teselsül için numaralandırılmıştır; Değişik: 16/11/1971 - 1496/1 md.)

    Halen kuruluş ve faaliyette bulunan kooperatifler sözleşmelerini üç sene içinde bu kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadırlar. Bu hususa riayet etmeyen kooperatifler dağılmış sayılırlar. Kanunen tasfiye ile vazifelendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içinde tasfiyeye geçilmediği takdirde Ticaret Bakanlığı veya Hazine tarafından mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.

    Ana sözleşmelerini bu kanuna intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verilir.                                                                  

    Geçici Madde 2 - (Ek: 8/6/1981 - 2475/2 md. ile gelen geçici md. hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.)                                        

    Bu Kanunun yayımından önce kurulmuş bulunan ve Kamu Kuruluşlarından kredi alan yapı kooperatiflerinin ana sözleşmelerindeki 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun bu Kanunla değişik 52 nci maddesine aykırı hükümler, herhangi bir işlem yapılmaksızın anılan maddeye göre düzeltilmiş sayılır.                         

    İ) Yürürlüğe girme:                                                        

    Madde 101 - Bu kanun yayımlandığı tarihten 3 ay sonra yürürlüğe girer.

    Hizmet kooperatifleri önce tip statüsü olan kooperatifler halinde kurulup faaliyete geçerler. Sonra bu sözleşme ile hizmet kooperatifi statüsünü alırlar. Yeni sözleme bakanlıkça tasdik edilip ticaret sicilinde  tescil edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girer.

    I) Kanunu yürütecek makam:                                                  

    Madde 102 - Bu kanun hükümlerini Bakanlar kurulu yürütür.

    Yeni sözleşme yürürlüğe girdiği tarihte ortak ve alacaklılara eski sözleşme hükümlerine göre hesaplarının tasfiyesini isteyebilirler. Yeni yönetim kurulu bu tasfiyeyi yapar.                            

    24/4/1969 TARİH VE 1163 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER:                

    1 - 6/10/1988 tarihli ve 3476 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:             

    Geçici Madde 1. - Unvanlı 1 inci maddede belirlenen esasa uymayan kooperatifler ve üst kuruluşları, anasözleşme değişikliği yapmak suretiyle unvanlarınıaltı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirerek tescil ettirmek zorundadırlar.   

    Bu Kanunun 14 üncü maddesiyle değiştirilen 56 ncı maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, aynı türde birden fazla kooperatifte yönetim kurulu üyesi olanlar, Kanunun yürürlüğe girmesini takip eden 3 ay içerisinde bu üyeliklerinden yalnız birini tercih ederek diğerlerinden ayrılırlar.           

    Geçici Madde 2. - Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce tüzelkişilik kazanmış

olan kooperatif üst kuruluşları bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş sayılır.    

    Geçici Madde 3. - Halen kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler, ana söz-

leşmelerini iki yıl içerisinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadır-

lar. Bu hususa riayet etmiyen kooperatifler dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye  

ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlayarak iki ay içerisinde

tasfiyeye geçilmediği takdirde, ilgili bakanlık veya Hazine tarafından mahkeme-

den tasfiye memuru atanması istenebilir.                                       

    Ana sözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakla-

rı genel kurullar, olağan genel kurulların usül ve çoğunluğuna göre toplanır ve

karar verirler.                                                                

             1163 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN             

                   YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE                     

    Kanun                                                        Yürürlüğe     

     No.           Farklı tarihte yürürlüğe giren maddeler      giriş tarihi   

------------   --------------------------------------------  ----------------- 

    1496                             -                           10/8/1971     

    2475                             -                           10/6/1981     

    3381                             -                           25/6/1987     

    3476        Ek 2. maddenin 4 numaralı bendinin ikinci        25/4/1989     

                fıkrası                                                        

                Diğer hükümleri                                 25/10/1988     

    4274                 ---                                    17/6/1997      

               1163 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN            

              YÜRÜRLÜKTEN KALDIRDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE         

          Yürürlükten Kaldırılan           Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın      

        Kanun veya Kanun Hükümleri         Tarih      Sayısı    Maddesi        

       -----------------------------     ---------   -------   ---------       

        1163 Sayılı Kanunun 92 nci                                              

        maddesi ile Ek 2 nci maddesinin                                        

        birinci fıkrasının 4 numaralı                                          

        bendi                             12/6/1997   4274         1