HAC HANGİ AY(LAR)DADIR?
Bakara 2/197:
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَاأُولِي الْأَلْبَابِ (197)
Hacc ma’lûm aylar, kim o aylarda hacca şuru’ ederse artık hacda ne refes, ne füsuk, ne cidal yok, hayra dair ise nişlerseniz Allah onu bilir ve çünkü azığın en hayırlısı takvadır, azık tedarük edin de bana takva ile gelin ey beyni olanlar[2/197]
Akevler meali (2000-2008):
Hac Malum şehirlerdir. Kim bunlarda haccı farzederse hacda ne rafes, ne fusuk, ne de cidal vardır. Hayr’dan fiil ettiklerinizi Allah ilmeder. Tazavvud ediniz, zadın hayırlısı takvadır. Ya Lublüler bana ittika ediniz. (2/197)
Kurultay bilinen aylardır. Kim bunlarda kurultayı gerekli görürse kurultayda ne sürtme (sürtüşme), ne kaçkınlık (fışkırma) ne de çekişme vardır. Ve iyiliklerden yaptıklarınızı Allah bilir. Çoğaltınız, çoğaltmanın iyisi korunmadır. Ve bende korununuz ey loplular. (2/197)
Bilindiği kadarıyla Hac, hicretin 9. Yılında farz olmuş ve o yıl Hz. Peygamber kendisi Hacca gitmemiş, Ebubekir başkanlığında bir heyet haccetmiştir. Medine’de kalan peygamber ve sahabeler hac döneminde nasıl bir program uygulamışlardır? Peygamberin o sene niçin hacca gitmediğini, bununla ilgili hadisleri var mı bilmiyorum. Siyer-i Nebiyi bilen arkadaşlardan katkı koymaları rica olunur.
Peygamber ilk ve son olarak 10. Hicri yılda bir defa haccetmiş ve ondan sonra da vefat etmiştir. Veda Haccında, yaklaşık 100.000 kişiye hitaben irad edildiğine inanılan Veda Haccı Hutbesi “Mütevatir” bile değildir. 9. ve 10. Yıllarda yapılan bu iki haccın aynı günlerde ve aynı ritüelle/ayinle mi yapıldığını bilen arkadaşlardan katkı beklerim.
Şimdi, yukarıdaki ayet üzerinde biraz düşünelim:
Aynı ayette “elHac” kelimesi, belagate aykırı olarak 3 kere söylenmiştir. Bu haclar aynı olsaydı, ilkinde söyledikten sonra tekrar izhar etmeyip, zamir göndermesi gerekirdi. Demek ki, 3 farklı Hac vardır.
Bu haclardan ilki ve en küçüğü, Ramazan Bayramı Namazının kılındığı “İl Kurultayıdır”. Bucak başkanları ve yöneticileri için bu toplantıya gitmek farz/zorunludur. Vatandaşlardan imkanı olanlar için gerekli, hiç olmazsa ömründe bir kere zorunludur.
İkinci Hac ise, Kurban Bayramı Namazının kılındığı “Devlet Kurultayıdır”. İl başkanları ve yöneticileri için zorunlu, vatandaşlar için gerekli ama ömürlerinde bir defa için zorunludur.
Üçüncü Hac ise en büyük Hac olan ve Mekke’deki Arafat meydanında yapılan “İnsanlık Kurultayıdır”. Bu toplantıya katılmak, devlet başkanları ve yöneticileri, devlet düzeyindeki sosyal ve ekonomik kurumların başkan ve yöneticileri için zorunlu, diğerleri için gerekli ama gücü yeten herkes için ömründe bir defa zorunludur.
Her 3 kurultaya katılması zorunlu olanların; mazeretsiz 3 defa üst üste katılmamaları halinde yetkileri hakemler kararı ile düşürülür. Bu Cuma namazına kıyasla böyledir.
“Hac, ilam edilmiş aylardır”, denmekte; “Hac, ilam edilmiş aylardadır” denmemektedir. Yani “bi” veya “fi” gibi bir harf-i cerle söylenmemiştir. Bu zamanın kendisi haçtır.
“Elhaccu”; marife, eril, tekil;
“Eşhurun”, nekre, eril, mükesser çoğul;
“Ma’lumat”, nekre, dişil, müennes salim çoğuldur.
Hac; şimdiki gibi değişmeden, her yıl aynı ay ve günlerde olsaydı, şehr/ay kelimesi tekil ve marife/bilinen olarak gelirdi. Günlerce sürebilecek yolculukları kastederek; yolculuğun başlaması ve bitişine kadar geçen süreyi de kast ettiği söylenebilse de, her sene aynı aylar ve günlerde olacaksa en azından “marife çoğul” olarak söylenirdi.
Şehr/ay kelimesi; çoğul (eşhur/aylar) olarak gelmiş, “onlarda(fi hinne)” diye çoğul zamir göndererek, bu ayların çok olduğunu pekiştirilmiştir. “kim haccı farz ederse” diyebilirdi ama öyle demedi ve “kim onlarda/onların içinde haccı farz ederse” dedi. Farz etmenin de kişinin kendi iradesi ile gerçekleşeceğini belirtmektedir.
“Bilinen” diye tercüme edilmesine karşılık, Ma’lumat/i’lam edilmiş/bilgilendirilmiş/kararlaştırılmış manasındadır. Mahkemelerin verdiği “ilamlar” böyledir. Resmi olarak yayınlanması, ilan edilmesi gereklidir.
Ramazan Orucu Hicri ay olarak aynı ayda (Ramazan ayında) olmasına karşılık, Miladi ayların hepsini, her yıl 10 gün önce gelerek gezer ve bir turu 33 yılda tamamlar.
Hac ise her yıl için önceden belirlenip, ilam edilerek (bilgilendirilerek); Miladi olarak tüm insanların en uygun Miladi ayda Hac yapılabilmesi için, Ramazan Orucuna benzer şekilde ama simetrik olarak, tüm Hicri ayları gezmiş olur ve 33 yılda bir aynı Hicri ayın aynı günlerine denk gelir.
Nekre/belirsiz ve tekil değil, çoğul gelmesinin hikmeti bu olmalıdır. Arapça dil kuralı gereği, çoğul olduğu için en az 3 (kesret ise en az 10) ay olması gerekir. Hac esasında bir gündür. Hac; Arefe günü Arafat’ta bulunmadır, farz olan budur. Peygamber de, “Hac, Arafat’tır” demiştir. Öyleyse sadece bir gün olan bu zaman, nasıl “belirsiz aylar” olabilecektir? Bence bu da, Hac gününün ancak bütün ayları gezmesi ile olabilir. Yapılacak konuşma ve görüşmeler en az 3 aya yayılır ve oluşan ortak mutabakatlar Arafat’ta ilan edilir. Sonra Adem’in çocukları olarak hep beraber Kabe tavaf edilir, diğer “şaâirillah/Allah’ın işaretleri” olan yerler ziyaret edilir.
Hac insanlık/nas kurultayıdır. Allah’a inanmayanlar da dahil olmak üzere, tüm insanlığın katıldığı, tüm insanlığı ilgilendiren konuların görüşüldüğü ve her yıl için yeniden ilan edilen bir toplantıdır. “fezkurullah/vezkurullah/Allah’ı zikredin, anın” emirleri gereğince, bu toplantılarda hem sosyal, hem de ekonomik konular görüşülür, tartışılır, seminer ve sempozyumlar/bilgi şölenleri yapılır ve Arafat meydanında canlı yayınlarla tüm dünyaya duyurulur. İnsanlığı ilgilendiren bu konuların ciddiyetine ve katılımcıların çokluğu ve çeşitliliğine binaen hacda sıkı kurallar vaz edilmiştir.
Sosyolojik olarak düşündüğümüzde Allah’ı zikretmek; bucak seviyesinde bucağın meselelerini, il seviyesinde ilim meselelerini, devlet seviyesinde devletin meselelerini, insanlık için ise tüm insanlığın ortak sorunlarını görüşmek, aralarında fikir, hizmet ve mal alışverişinde bulunmak demektir. Bucak, il ve Devletlerin tüzel kişiliği ve bunun sonucunda başkanları var iken, insanlığın tüzel kişiliği yoktur ve sadece “genel sekreter” düzeyinde temsil edilir ve hizmet birimi olarak örgütlenir.
Birleşmiş milletler cemiyeti New York’ta değil, Mekke’de bulunacaktır. Orada insanlar için kurulmuş ilk ev vardır. Hz. İbrahim ve Oğlu İsmail onu onarırlarken, sıfırdan yapmamışlar, “kavaidinin/temellerinin” üzerinde yükseltmişlerdir. Demek ki temeli daha önce atılmıştır. Onu temelini atan da, Yeryüzündeki tüm insanların ortak ceddi olan Hz. Adem ve ona yardım eden çocuklarıdır.
Ümm-ül Kura/karyelerin anası, Mekke’dir. Karye; yerleşilen, devamlı kalınan yer olarak anlaşılmasına karşılık, karye ile kuran kelimesi akrabadır. Okuma, kitaplaşma, yasalaşma burada olmaktadır. Sözler, buralarda yazılı hale gelmekte, okuma ve yazma bu seviyede başlamaktadır. İnsanlığı ilgilendiren yazılar da buradan çıkacaktır, bu şehir buna layıktır. Bu onur başka bir şehrin olamaz.
Mekke ve Medine kralların, Kudüs de Siyonistlerin, tahakkümünden kurtulacaktır. Mekke; bütün insanların, Kudüs; Yahudi, Hristiyan ve Müslümanların (kendilerine kitap verilenlerin), Medine ise Muhammedîlerin kenti olacaktır. Mekke’nin Hac usulü Kuran’da belirtilmiştir, müçtehitler tüm insanlığa uygun yeni içtihatlar yapacaklardır. Onların icmâsı Mekke’nin kamu hukuku haline gelecektir. Kudüs’ün ziyaret usulünü de 3 dinin mensupları olarak İbrahimîler ortaya koyacaktır. Suudiler Hz. Muhammed onların ırkından olduğu için, sadece Medine’nin ziyaret usullerini düzenleyebilirler. İstanbul da benzer şekilde Hristiyan ve Müslümanların ortak şehri yapılabilir.
Yaklaşan Hac mevsimi dolayısıyla konuyu görüşlerinize açmak istedim.
Saygılarımla.
H.Kayahan