Hüseyin Kayahan
Hakiki, mecazi, ıstılahi MANALAR
12.02.2018
3906 Okunma, 0 Yorum

SINAMALAR

Dil/3

MÂNÂ

12.02.2018

KONUŞMA DİLİ

Hepimiz konuştuğumuz dili küçükken, aile içinde öğreniriz. Kurallarını bilmeden, çevremizden duyduğumuz şekilde dili kullanırız. Büyüdükçe ve çevremiz genişledikçe kelime dağarcığımız ve dile yetkinliğimiz artar. Okula gittiğimizde konuştuğumuz dili yazmayı ve okumayı da öğreniriz. Daha yüksek sınıflarda ise dilin kurallarını ve ögelerini de öğreniriz.

HAKİKİ MANA-MECAZİ MANA

Konuşma dilinde kullandığımız ve herkesin anladığı manalar, o sözün/kelimenin hakiki manasıdır. Sözlüklerde de bunlar bulunur. Bu manadan başka manası da varsa onun yanında bir açıklama da bulunur. Mesela teknikteki manası gibi.

Mecazi mana ise, bir kelimenin yine konuşma dilinde başka bir manaya gelecek şekilde kullanılmasıdır. Örneğin “bugün çok şimşek çaktı” desem buradaki kelimelerin hepsi hakiki manadadır. Hayatı hızlı yaşayan Ahmet odaya girse ve onu gören biri “işte şimşek de geldi” dese, buradaki şimşek sözü mecazi manada kullanılmış olur. Zira şimşek, yağmurlu havalarda bulutların arasındaki elektrik boşalmasının adıdır. Odaya giren o değildir.

Bu açıklamayı daha genelleştirmek işitiyorum. Bir kelime; konuşma dili, hukuk dili, biyoloji dili gibi aynı sahada ama başka manada başka bir manada kullanılıyorsa, o mana mecazi manadır. Bir sahadan başka sahada aynı kelime kullanılıyorsa her yerde de hakiki manadadır, herhangi biri veya ikisi mecaz değildir.

ISTILAHİ MANA-TERMİNOLOJİK MANA

Istılah; ansiklopedilerde şöyle tarif edilmektedir:

(Bir kelimenin belli bir ilim dalında kazandığı anlam, terim.

Tabir, deyim. Belirli bir topluluğun, bir lafzı lügat mânasından çıkararak başka bir mânada kullanmaları.

Terim. Herkesin anlamadığı özel anlamda kullanılan söz.  Term.

İlim lisanında ise belli bir cemaatin, bir meslek erbabının bir lafzın manasını sözlük anlamından çıkararak başka bir manada müttefikan kullanmalarıdır. Bir lafzın sözlük manası ile ıstılahî manası arasında ya münasebet bulunur ya da bulunmaz. Bulunursa bu ıstılahi tabire "menkul", bulunmazsa "mürtecel" denilir.

Belli bir sahada o sahaya ait özel bir anlam kazanma, kelimenin o sahaya ait kazandığı mana, terim anlamı)

Konuşma dilindeki bir kelimenin; başka ilim dallarında, başka sahalarda yüklendiği mana, o kelimenin terminolojik/ıstılahi manasıdır ve bu mana da hakiki manadır, mecaz değildir.

Örneğin, “yonga” ince ve uzun tahta parçasıdır. Ama bilgisayar chiplerinde kullanılan silikon katmanlar da “yonga” olarak isimlendirilir ve biz bu manayı mecaz olarak almayız.

Bir askeri komutan, “5 tane leopar, 10 tane de altay gönderin” dese, buradaki kelimelerin tank olduklarını hemen anlarız. Bir tank leopar değildir, ona benzemeyebilir de benzemeyebilir de. Askeri terminolojideki manası ile konuşma dilindeki manası arasında benzerlik olması da gerekmez.

KURAN ve TERMİNOLOJİK MANALAR

Eskiden daha çok hakiki ve manalar üzerinde durulmuş, ıstılahi manalar az işlenmiştir. İlimler geliştikçe, dillerde bu manalar türetilmediyse, yeni terimler üretildiği yerlerin dillerindeki kelimelerle o dillere girmiştir. Teknik kelimeler hep batı dillerinden ve aynı seslerle dillere girmektedir. Televizyon, radyo, tren, vs. Batı dilleri de bu kelimeleri Latince’den türetmedirler. Latince ilmi bir dildir. Başka bir ilim dili de Arapçadır. Fakat ne yazık ki, günlük konuşma dili olarak Arapça konuşan topluluklar da kendi dillerinden ıstılahi manalar kullanmak yerine, yabancı kelimeleri dillerine eklemektedirler.

Yine bizden öncekiler, Kuran ayetlerinin bazılarını biyoloji ile ilgili, bazılarını astronomi ile ilgili, bazılarını ekonomi ile ilgili vb şekilde tasnif etmişlerdi.

Kuran’da 1600 civarında Arapça kök kelime vardır. Her kelimenin her ilim terminolojisinde bir manası vardır. Böylece her ayetin hem konuşma dilinde, hem biyoloji dilinde, hem ekonomi dilinde, hem fizik dilinde, vb. bütün dallarda ayrı manası vardır demektir.

Allah kelimesi teolojide/dini olarak kendisinin zatını ifade eder. Allah kelimesi sosyolojide ise “devleti” (topluluğu) ifade eder. Sosyolojinin içinde de özel olarak “millet meclisini” ifade eder.

Elhamdü lillah dediğinizde, karşılıksız olana her türlü övgü Allah aittir diye anlarsanız, bu dini bir manadır. Bir ekonomist ise bunu “er rantü lid devlet” olarak anlar. Yani karşılıksız olarak meydana gelen rant, topluluğa/devlete aittir, demektir ve bunun üzerine bir ekonomik sistem kurar. Bir hücre bilimci ise bu cümleyi, hücrenin dışından gelen her türlü besin hücrenin tüm organellerinindir şeklinde anlar ve hücrenin mekanizmasını bu gözle inceler. Bir kozmolog (fizik, kimya, vs) ise bunu kendi ilmi sahasında benzer bir yaklaşımla anlar.

Kalp, konuşma dilinde göğsümüzdeki kalptir, yaptığı kendisine geleni almak ve başka tarafa pompalamaktır. Ekonomi de ise bankadır. Ulaştırmada ise port/liman/gar gibi yerlerdir. Bunların hepsi ıstılahi mana olur, mecaz değildir, hakiki manadır. Dillerin mantığı böyledir.

Önümüzdeki yeni bin yılda bu kelimeler üzerinde çalışılacaktır. İlmimiz geliştikçe her kelimenin sosyolojik, psikolojik, ekonomik, fizikî, kimyevî, biyolojik, … manalarını bulacağız. O zaman Kuranın sosyolojik, ekonomik, astronomik, fiziki çevirilerini de ayrı ayrı yapacağız. Bu ilimlerin ihtiyaç duyduğu terimleri Kuran Arapçasında bulacağız. Her ilim sahibi kendi sahasındaki bir kitabı anladığı gibi kendi terminolojisi ile Kuranı da anlayacak, yepyeni manalar keşfedecektir. Her ayet her ilim sahibine ayrı ayrı hitap edecek, her birine başka manalar düşündürecektir.

KURAN ve ANALOJİ

Kıyasta ise maddeler, olaylar benzeştirilir. Analoji kısaca sistemlerin benzeşmesidir. Her canlı genel fonksiyonları itibariyle benzeştir. Beslenir, çoğalır, ölür, vs. Birinin kolu varsa, diğerinin kanadı, başkasının yüzgeci vs vardır. Sadece gerçek kişiler benzeşmez, tüzel kişiler de benzeşir. Dikkatlice bakarsanız onlarında aynı fonksiyonları gören benzer organları oluşur. İşte bu sayede bir sistemi bildiğimizde, diğer istemleri de kolayca çözeriz. Kuran kelimeleri her sisteme uyan manalar içerirler. Her sistem Kuran kelimeleri ile ifade edilebilir.

Kuran’ın yeni bin yıldaki icazı, yani mucizesinin bu olacağını sanıyorum. Kitabın kendisi mucizedir. 600 sayfalık, küçücük bir kitaptır ama onun manaları kıyamete kadar bitmeyecektir. Bitti dediğimiz zaman Allah’ın diyecekleri bitmiş olur ki, bu muhaldir. Yeni peygamber de gelmeyeceğine göre yeni şeyleri bize Kuran söyleyecektir, ilim adamlarına söyletecektir.

Kurmak nasip olursa “bin dil vakfı” bu çalışmalara öncülük edecektir. Hem Kuranı hem de ilmi sevenler bu çalışmaları yapacaklardır.

Benim yazdıklarımı okuyanlara şunu söylemek istiyorum: Kelimelere verdiğim manalar, ıstılah/terminolojik manalardır. Onları mecaz olarak anlamayınız. Örneğin konuşma dilinde bu cümleyi “arkamdan hayırla anılmayı nasip et” gibi anlayabilirsiniz ama “lisane sıdkın” terminolojide “yazılı dil” manasındadır. Burada verdiğim mana asla mecaz değildir. Bir dilin sadakati onun her zaman aslına sadık kalması, değişmemesidir. Verilen mana doğrudur. Yazılarımı bu gözle okumanızı rica ederim. Her yazımda yapmaya çalıştığım şey muhatabıma öğretmek değil, onu düşünmeye sevk etmektir. Kendimce yeni bir şey bulamamışsam yazamıyorum da. Aslında “gök kubbenin altında söylenen yeni bir şey yok demiş” eskiler. Yeni bir şey söyleyemediysem benim bilgisizliğime veriniz.

Saygılarımla.

H. Kayahan

 






Son Yorumlanan Makaleler
Hüseyin Kayahan
ÂDEM'İN DİLİ-2
9.08.2020 2929 Okunma
1 Yorum 12.08.2020 15:51
Hüseyin Kayahan
ÂDEM'İN DİLİ
27.07.2020 3498 Okunma
6 Yorum 30.07.2020 09:04
Hüseyin Kayahan
AYASOFYA CUMA MESCİDİ OLMALIDIR.
20.07.2020 2944 Okunma
1 Yorum 20.07.2020 16:51
Hüseyin Kayahan
ZÜNNÛN – bir muamma
19.05.2020 4409 Okunma
1 Yorum 21.05.2020 18:19
Hüseyin Kayahan
MÜŞRİKLER ve STK (sivil toplum kuruluşları)
19.04.2020 3051 Okunma
1 Yorum 19.04.2020 13:16
Hüseyin Kayahan
KURANDA METAFORLAR
13.04.2020 5463 Okunma
3 Yorum 15.04.2020 09:19
Hüseyin Kayahan
SALGINLAR ve PROJEKSİYONLAR
14.04.2020 4217 Okunma
4 Yorum 14.04.2020 16:25
Hüseyin Kayahan
KUŞ DİLİ ve Hz. SÜLEYMAN
19.12.2019 3547 Okunma
1 Yorum 18.02.2020 16:07
Hüseyin Kayahan
ISTILAHİ DİLLER, MECAZ ve HAKİKİ MANALAR
20.10.2019 4361 Okunma
3 Yorum 29.10.2019 11:19
Hüseyin Kayahan
LİSANE SIDKIN sadık lisan ve İBRAHİM PEYGAMBER
11.02.2018 4985 Okunma
3 Yorum 28.10.2019 21:50
Hüseyin Kayahan
MUHKEM ve MÜTEŞABİH
20.10.2019 4494 Okunma
1 Yorum 28.10.2019 14:39
Hüseyin Kayahan
SOSYOLOJİK KURAN MEALİNE BAŞLARKEN-2
31.07.2013 7110 Okunma
6 Yorum 03.03.2018 15:53
Hüseyin Kayahan
AD SEMUD İREM ve ARAFTAKİLER
11.02.2018 5506 Okunma
2 Yorum 24.02.2018 17:11
Hüseyin Kayahan
HURUF-U MUKATTAA
17.02.2018 4880 Okunma
2 Yorum 21.02.2018 13:02
Hüseyin Kayahan
ALFABELER
11.02.2018 4232 Okunma
1 Yorum 18.02.2018 01:19
Hüseyin Kayahan
SESSİZ ve SESLİ NAMAZLAR
13.11.2016 9541 Okunma
5 Yorum 01.08.2017 18:04
Hüseyin Kayahan
PARA VE BONO
5.02.2017 4832 Okunma
1 Yorum 13.02.2017 08:43
Hüseyin Kayahan
FIKIH ve KELAM
30.10.2016 9312 Okunma
7 Yorum 18.11.2016 04:58
Hüseyin Kayahan
MÜLK ve MAKAM
23.10.2016 6702 Okunma
2 Yorum 24.10.2016 15:38
Hüseyin Kayahan
BELKİ DE İSTİHBARAT ZAAFI YOKTU.!?
24.07.2016 7316 Okunma
3 Yorum 26.07.2016 21:04
Hüseyin Kayahan
İLK (ve TEK) SOSYAL/KOLEKTİF KİTAP: KUR’AN
12.06.2016 7550 Okunma
8 Yorum 15.06.2016 23:36
Hüseyin Kayahan
DİYET TAŞI
30.01.2016 6892 Okunma
4 Yorum 16.02.2016 18:06
Hüseyin Kayahan
HACCIN ZAMANI
23.08.2015 7821 Okunma
4 Yorum 23.08.2015 22:10
Hüseyin Kayahan
FECR / ALACAKARANLIK ve GÜNEŞ TAYFI
16.07.2015 14152 Okunma
11 Yorum 28.07.2015 00:04
Hüseyin Kayahan
HİKMET ve UYGULAMA (PRATİK)
9.07.2015 7385 Okunma
1 Yorum 09.07.2015 12:13
Hüseyin Kayahan
ONA ÜFLEDİ - NEFEHA FİHA, NEFEHA FİHİ
14.06.2015 9945 Okunma
1 Yorum 18.06.2015 09:29
Hüseyin Kayahan
YENİ (TÜRK TİPİ) BAŞKANLIK
18.03.2015 6463 Okunma
1 Yorum 20.03.2015 11:03
Hüseyin Kayahan
FATİHA ve YENİ KOMÜNİZM
4.09.2014 7078 Okunma
4 Yorum 24.09.2014 08:17
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN-ZEKAT BANKASI (ÖZET)
13.09.2014 6778 Okunma
2 Yorum 17.09.2014 15:32
Hüseyin Kayahan
İSLAM EKONOMİ SİSTEM,-ZEKAT BANKASI
12.09.2014 9536 Okunma
3 Yorum 14.09.2014 22:42
Hüseyin Kayahan
BAŞKANLIK, YARI BAŞKANLIK YA DA...
27.08.2014 6681 Okunma
5 Yorum 01.09.2014 08:02
Hüseyin Kayahan
ALLAH ve DEVLET
13.07.2014 6624 Okunma
7 Yorum 09.08.2014 20:59
Hüseyin Kayahan
ORUÇ ve RAMAZAN
29.06.2014 9317 Okunma
19 Yorum 20.07.2014 07:59
Hüseyin Kayahan
HUKUK ve TAŞKINLIK; MUSA ve HIZIR
7.05.2014 7105 Okunma
7 Yorum 12.05.2014 20:13
Hüseyin Kayahan
PARALEL OKUMALAR-MUHKEM ve MÜTEŞABİH
17.04.2014 6449 Okunma
1 Yorum 19.04.2014 09:21
Hüseyin Kayahan
PARALELE DAİR
18.03.2014 6770 Okunma
4 Yorum 19.03.2014 13:13
Hüseyin Kayahan
SÖYLEMEK ve YAPMAK
15.11.2013 9564 Okunma
5 Yorum 22.11.2013 21:08
Hüseyin Kayahan
ÜSTAD KARAGÜLLEYE AÇIK ARZIMDIR
25.06.2013 6372 Okunma
8 Yorum 02.11.2013 05:43
Hüseyin Kayahan
GECİKMİŞ YORUMLAR: SALSAL VE TUFAN HK.
13.10.2013 12681 Okunma
22 Yorum 18.10.2013 15:10
Hüseyin Kayahan
NUH TUFANI (kısa bir özet)
4.10.2013 14807 Okunma
9 Yorum 18.10.2013 14:55
Hüseyin Kayahan
DEVİ YOKETMEK
13.10.2013 4676 Okunma
1 Yorum 14.10.2013 16:22
Hüseyin Kayahan
İZLENİMLER-2
25.09.2013 6395 Okunma
8 Yorum 28.09.2013 07:31
Hüseyin Kayahan
4x4 ve HIZIR
12.09.2013 6417 Okunma
1 Yorum 17.09.2013 17:13
Hüseyin Kayahan
2013-2014 KIŞ DÖNEMİ İLK İZLENİMLER
9.09.2013 6719 Okunma
2 Yorum 09.09.2013 11:39
Hüseyin Kayahan
CEBELLEŞMEK-1
4.08.2013 4888 Okunma
1 Yorum 15.08.2013 12:39
Hüseyin Kayahan
SOSYOLOJİK KURAN MEALİNE GİRİŞ-1
30.07.2013 6508 Okunma
1 Yorum 10.08.2013 17:54
Hüseyin Kayahan
KEVSER
4.08.2013 6298 Okunma
1 Yorum 05.08.2013 05:12
Hüseyin Kayahan
BAŞBAKANA AÇIK MEKTUP-2
10.06.2013 6775 Okunma
4 Yorum 25.06.2013 14:51
Hüseyin Kayahan
BAŞBAKANA AÇIK MEKTUP
6.06.2013 6954 Okunma
4 Yorum 09.06.2013 18:33
Hüseyin Kayahan
MÜTEŞEBBİSE DAİR / GELECEĞİN MÜTEŞEBBİSİ
21.02.2013 15235 Okunma
13 Yorum 18.03.2013 21:10
Hüseyin Kayahan
KÖLELİK-1
10.03.2013 6616 Okunma
5 Yorum 14.03.2013 19:54
Hüseyin Kayahan
KRAL ÇIPLAK (MI?)
28.01.2013 6136 Okunma
7 Yorum 07.02.2013 17:00
Hüseyin Kayahan
NAMAZI TANIMAK-1
2.11.2012 6349 Okunma
1 Yorum 03.11.2012 09:33
Hüseyin Kayahan
KURAN'I TANIMAK-2, MUCİZELER
29.10.2012 6338 Okunma
3 Yorum 30.10.2012 07:15
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK
27.07.2012 11728 Okunma
32 Yorum 15.08.2012 10:48
Hüseyin Kayahan
KURAN'I TANIMAK-1, KURAN'IN MÜŞKÜLLERİ
7.08.2012 6087 Okunma
3 Yorum 09.08.2012 16:49
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK-3 KURAN ARKEOLOJİSİ
6.08.2012 5437 Okunma
1 Yorum 07.08.2012 07:50
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK-2, TANRININ AÇMAZI
2.08.2012 10629 Okunma
25 Yorum 06.08.2012 22:06
Hüseyin Kayahan
YARATILIŞ-DİRİLİŞ ve FELSEFE
6.07.2012 6049 Okunma
4 Yorum 07.07.2012 15:08
Hüseyin Kayahan
YORUMSUZ ve BİR SEZİ ve BİR SORU
17.04.2012 5831 Okunma
5 Yorum 19.06.2012 11:35
Hüseyin Kayahan
RUH-ÜL KUDÜS
15.05.2012 7373 Okunma
8 Yorum 17.05.2012 00:58
Hüseyin Kayahan
RUH, NEFİS ve DİĞERLERİ
4.05.2012 15152 Okunma
58 Yorum 13.05.2012 06:56
Hüseyin Kayahan
DİLLER; NELER ANLATIRLAR, NELER...
6.05.2012 4879 Okunma
1 Yorum 07.05.2012 01:01
Hüseyin Kayahan
YENİ BİR PAVLUS ARANIYOR
25.04.2012 6063 Okunma
13 Yorum 04.05.2012 18:47
Hüseyin Kayahan
KELİME, MUTASYON; TURAB VE TOPRAK
29.04.2012 7009 Okunma
10 Yorum 01.05.2012 11:38
Hüseyin Kayahan
EVREN ve NOKTA
23.04.2012 5118 Okunma
3 Yorum 29.04.2012 18:11
Hüseyin Kayahan
SÖZ KESTİK, SÜT DE KESİLDİ...
13.04.2012 5123 Okunma
2 Yorum 14.04.2012 08:56
Hüseyin Kayahan
ASLAN OĞLUM ve METOD
11.04.2012 6269 Okunma
13 Yorum 13.04.2012 17:42
Hüseyin Kayahan
MUSA, FETASI ve BULUŞMA YERİ
30.03.2012 4746 Okunma
3 Yorum 08.04.2012 18:07
Hüseyin Kayahan
KARAGÜLLE'YE MUHALEFET NASIL OLMALI?
4.04.2012 5668 Okunma
2 Yorum 05.04.2012 19:58
Hüseyin Kayahan
ÖZGÜRLÜKÇÜLÜK NASIL ANLAŞILIR?
27.03.2012 6090 Okunma
9 Yorum 29.03.2012 17:53
Hüseyin Kayahan
DİLİN CİLVELERİ
27.03.2012 5173 Okunma
6 Yorum 29.03.2012 17:18
Hüseyin Kayahan
HARUT ve MARUT, FİRİDİN ve RASYONALİZM
25.03.2012 9891 Okunma
11 Yorum 27.03.2012 08:38
Hüseyin Kayahan
DÜŞÜNME VE ANLAMA/FIKH ÜZERİNE
23.03.2012 3511 Okunma
2 Yorum 23.03.2012 11:30
Hüseyin Kayahan
GECİKMİŞ BİR HOŞGELDİNİZ
23.03.2012 3186 Okunma
1 Yorum 23.03.2012 04:08
Hüseyin Kayahan
Suç, Ceza ve Cehennem
21.05.2011 4761 Okunma
4 Yorum 22.05.2011 20:39
Hüseyin Kayahan
Oku kim attı?
23.05.2011 3902 Okunma
Hüseyin Kayahan
1400 yıllık bir öykünme
1.08.2009 4174 Okunma
Hüseyin Kayahan
Abdest
12.03.2011 2739 Okunma
Hüseyin Kayahan
yorumların çetelesi
26.03.2012 2618 Okunma
Hüseyin Kayahan
CANLI NEFİS ve RUH bir girizgah
24.04.2012 2325 Okunma
Hüseyin Kayahan
ALLAH; KENDİSİNİN VAR OLDUĞUNU NASIL BİLİR?
24.04.2012 2686 Okunma
Hüseyin Kayahan
ÖZGÜR ve ÖZGÜN İNSAN
24.04.2012 2589 Okunma
Hüseyin Kayahan
ERGİNLİK TEORİSİ
25.04.2012 2485 Okunma
Hüseyin Kayahan
TARİF ve BAŞLANGIÇ
12.05.2012 2880 Okunma
Hüseyin Kayahan
BİR AŞK FANTEZİSİ
14.08.2012 3122 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - RANT ve ÖZEL MÜLKİYET
7.09.2014 3896 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - ZEKAT ve BANKA
7.09.2014 3969 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - ZEKAT SADAK ve FONLAR
7.09.2014 4116 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - XEKAT ve KAVRAMLAR
7.09.2014 3602 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - DUYURU ve DAVET
7.09.2014 3767 Okunma
Hüseyin Kayahan
KUNUT ve HUŞÛ
29.08.2014 4790 Okunma
Hüseyin Kayahan
BELKİ DE İSTİHBARAT ZAAFİYETİ YOKTU-2
4.08.2016 4212 Okunma
Hüseyin Kayahan
FİTNE ve KATL
23.10.2016 3850 Okunma
Hüseyin Kayahan
ŞURA ve Hz. ALİ'nin YAŞI
5.02.2017 7220 Okunma
Hüseyin Kayahan
AKIL SATMALAR
11.07.2019 2761 Okunma
Hüseyin Kayahan
Yeni dünya düzeni
18.07.2019 2523 Okunma
Hüseyin Kayahan
KURAN ve SENARYO
20.10.2019 3835 Okunma
Hüseyin Kayahan
Hakiki, mecazi, ıstılahi MANALAR
12.02.2018 3906 Okunma
Hüseyin Kayahan
MÜŞRİK ve KAFİR
1.11.2019 3373 Okunma