11 ALTIN VE GÜMÜŞ DENGESİ
Dünya nüfusunun artması ve tekniğin gelişmesi, yeni keşif ve icatların tesiri ile yeryüzünde toplam üretme çoğalmakta; buna paralel olarak depo edilen mallar da o nisbette artmaktadır. Bu durumda mevcut altın ve gümüş yetersiz olacak ve fiatlar gittikçe düşecektir.
Bu durumu karşılamak için Allah yeni altın ve gümüş rezervi olan yatakları yaratmıştır. Yeniden gümüş ve altın üretilmekte, böylece fiatların dengede kalması sağlanmaktadır.
Altın ve gümüş üretme işleri pahalı olduğu için ancak artan ihtiyaç nisbetinde üretilebilmekte, daha fazla üretme imkânı olmamaktadır. Altını üretmek için yapılan harcama, kendi değerine eşit olmaktadır. Bu üretme zorluğu gittikçe artmakta ve yeni teknolojik gelişmelere paralel olarak, üretim de eşdeğerde güçleşmektedir.
Zaman zaman altının kıt olması veya bolarması görülmüştür. Ancak bu durumlar fiatlar üzerinde büyük değişiklikler doğurmuş ise de hiçbir zaman gümüş ve altını para olmaktan çıkaracak bir durum almamıştır; ileride de almayacaktır.
İslâmiyet'in yeryüzüne yayılması ile büyük ekonomik hareket doğmuş, kervansaraylar sistemi ile yeryüzü birbirine bağlanmış bulunuyordu. Ancak yeni altın ve gümüş rezervi olan ülkelere gidilememişti. Dolayisiyle İslâm dünyasında bir para darlığı hüküm sürmüştür.
Amerika'nın keşfi ise —İslâm dünyası açısından— ters tesir yapmıştır. Denizaşırı ülkelerden eski dünyaya mal yerine durmadan altın geliyordu. Bu durum eski dünyanın altın ve gümüş rezervini artırmıştır. Doğuyu batıya bağlıyan ve İslâm devletleri tarafından tesis edilen yollar ile bu para ta Çin'e kadar rahatlıkla gidebiliyordu. Üretme ise eski halini koruyordu. İşte bu durum yeryüzünde para bolluğunu ortaya çıkarmıştır. Bu para bolluğu kişilere karşılıksız satın alma gücünü vermiş ve fiat dengesini devirmişti.
Para kolay kazanılabiliyor fakat eski gelirlerle yaşanamıyordu. Bu durum bir taraftan sabit gelirli hükümet erkânını müşkül vaziyete sokmuş, rüşvete ve zorbalığa zorlamış, halkı ise devlete karşı isyan ettirmiştir. Dolayisiyle Avrupa'da yeni devlet idare biçimleri gelişmiş ve bu gelişme doğuya da sıçramıştır.
Diğer taraftan halk kolay para kazanılması nedeniyle şehre akına başlamış ve büyük şehirler doğmuştur. Ayrıca sermaye birikmesi olmuş ve fazla mal talebi bulunduğu için yeni üretme biçimleri geliştirilmiştir. Bugünkü sanayiin doğmasına ve insanların aya kadar gitmesine yol açmıştır.
Demek ki Dünya'nın bu kadar hızlı gelişmesine neden, Amerika'da mevcut altın ve gümüş rezervlerinin Dünya piyasasını alt üst etmesi sebep olmuştur. Bu para devrimi, Avrupa'da yeni para biçimlerini geliştirmiştir. Bu suretle Dünya'nın düzeni biraz daha bozulmuş ve insanlık bugünkü rejim buhranları ile karşı karşıya kalmıştır.
Avrupa'yı yeni para icadına zorlayan unsurların başında faiz gelmektedir. Faiz paranın hareketini frenler. Herkes parayı faize vermek için bekletir, bu durum paranın hareketini durdurur. Toplulukta üretme hızı paranın hızına bağlıdır. Paranın hızı kesilince, üretmeyi artırmak için paranın miktarını, çoğaltmak gerekir. Paranın miktarı çoğaltıldıkça değeri düşer ve para bolluğunun doğurduğu birtakım olaylar ortaya çıkar. Ancak bu durumda paranın çoğaltılması da zaruret haline gelir.
Yalnız faiz için değil, işçi ücretlerini ödemek için de yeni paraya ihtiyaç vardır. Sanayinin doğması işçi sınıfını doğurdu ve bu da emek için ödenmek üzere yeni paraya ihtiyaç gösterdi. Bir de gayri menkullerin alınıp satılır olması nedeniyle yeni para gerekli oldu. Eskiden gayri menkuller piyasada bir mal olarak bulunmaz, yani arz ve talebe tabi tutulmazdı. Dolayisiyle bunlar piyasaya mal olarak girmezdi. Halbuki tekniğin ilerlemesi ile bunlar piyasaya mal olarak girdi ve bunun için de yine paraya ihtiyaç duyuldu.
Çıkar yol olarak, karşılıksız para ile meseleyi halletme yoluna gittiler, bu da kâğıt parayı doğurdu; düzen bozuldu.