Bu bölümün alt başlığı;

“Denize” düşen insanlık, “devlete” sarıldı.(*)

Sorunlar yumağında harmanlanan sosyal yaşamımızın çoğunlukla perdelenen temel esasını baştan belirtmeliyim:  

Milyonlarca insanın organizasyonu olan devletler, yoksulların, fakirlerin oluşturduğu organizasyonlar değil ve olmadılar.  Karşı savlar, gösterilen  “kanıtlar, her seferinde  olgularla  yalanlanıyor.

Alt tabakadan  ‘kedine mahsus’ etkilerle yönetimin başına yükselenler de  buna dahil.

Çünkü devlet organizasyonu,  hükmü altındaki milyonlarca vatandaşının  geçmiş, mevcut ve gelecek tüm değerlerini;  yaşadıkları toprağın havasını, suyunu, yer altı ve üstü zenginlikleri hükmü altına almıştır.  

Yanı sıra silahı, yargıyı, cezalandırmayı; affetmeyi,  ödüllendirmeyi, iltimas gibi “rezervleri” de.  (1)

*

Bu kudretin ‘kaptan köşküne’ erişmiş diri, fiili eylem ve tercihlere  sahip   yöneticiler;  o makamların “sahibi” görünen   yazılı ilkelerle karşılaştıklarında sizce  ne yapıyor?

Şunu dememeleri mümkün mü:

• “O ilkelerin kaynağı insanlar ve koşullar geçmişte kaldı; şimdi yeni şeyler söyleme , yapma zamanı.”

*

İşte ‘emanet’ böyle bir şey.  Kudret artıran emanet,  biriktirilen mal gibidir; biriktirirken nesne olan mal, belli bir seviyeden sonra  biriktiren özneyi  nesne haline getirir; mal özne olur.(2)

*

Zengin bir aileye evlatlık giden bir yetimi düşünün. Evlatlık hukuki olarak tesis edildikten sonra, o kişinin fakirlikle bağı ne kadar kalırsa,  devlet mekanizmasının yönetim erkine dahil olanlar eski hallerinden o kadar uzaklaşıyor.

Sizce  olası istisnalar,  bu olguyu ne kadar etkiler!?

*

Çin devriminin önderi Mao’ya Sosyalizmden bürokratik diktatörlüğe dönen Rus Sovyet Sisteminin başkanı Brejnev’e şöyle bir serzeniş atfederler:  

-“Sen ve ben ikimiz de kendi sınıfımıza ihanet ettik.

Sen,  madenci bir babanın oğluydun. Emperyalist ve bürokratik bir yönetimin temsilcisi oldun.

Ben, aristokrat bir ailenin içinde büyüdüm; şimdi köylü iktidarının önderi oldum.”

*

Dikkatinize sunduğum ifadede  ‘İhanet’ kelimesine kritik önemdedir.    İhanet,  sınandığında  çoğu insan için temel sapmalardan biridir.

Bu yüzden  İslam dininde aklı kullanmak, yani sorgulama, sorgu denetimi en yüce ibadettir.

Akıl, soru sormayı;  ruh,  empatiyi/vicdanı  geniş tutmayı,  ahlaklı olmayı sağlıyor. (3)  Akıl sorgular ruh ahlaklı olmayı.

Diğer taraftan bugünkü Çin üst yöneticilerinin halkın orta  kesimine uygun yaşam sürdürdüklerine hiç kimse inanmaz.

Parti lideri  Şi  Jinping,  görevdeyken “ulu  önderler” düzeyine yükseltildi. 2012 yılından bu yana sürekli başkan seçiliyor.

Entrikalar “proleter halının” altına değil, yüzeyinde motif  oluşturuyor.  İktidar ,  mutlak kontrole sahip; halk dolayım çöllerinde avuntuda.

*

Hükmedenlerin mutlaklığı, “halkın adına” ve “ lehine” kalkanlarıyla koruma altında ve  sorgulanamaz.

Yine de her kes “işin” iç yüzünü  biliyor; ama konuşmuyor.

Allah’tan ‘ima’  var;  ki insanlar orada “soluklanıyor”.

*

Doğu tipi yönetimlerde  “iyi niyetli”   devlet mekanizması;   tekelindeki güç ile  binlerce üyelik  halk meclislerini, alt kurullarını yönetime dair  “kabul edilebilir” öneri ve eleştirini toplayarak , halka  adeta üzengi giydiriyor,   yöneticiler için aşılmaz setler oluşturuyor.

Sahiden ilginç ötesi durum:

Halkı yönetime katan  yollar, onu pasifleştiriyor;  iktidarlar aynı turnikeyi sürdürüyor.

Daha pratik ifade ile, gündelik yaşamın sorun ve arazları,  tüm yakınmalara rağmen, aynı iflah olmazlığı ile varlığını sürdürüyor. Yöneticiler halkın şikâyet ve taleplerini ‘semptomik’ görüyor.

*

Örnekler pek çok.

Avrupa ülkeleri istisna  görülse de en yukarıdaki kraliyet soyunun  küresel finans ile    kurduğu derin bağlar,   onları doğu tipi  güdücü yöneticiler gibi görünür kılmıyor; küresel markalar olarak öne çıkarıyor.    

Finans kapitalin tekelleri, servet ve üretim  hakimiyetleri bakımından   pek çok  devletin zenginliğini  aştı.  

Tekellerin küresel projeleri, girişimleri dinamizm olarak devletlerin önüne geçti. Devletler,  insanlığın ortak sorunlarına çözüm üretmeyip; onların güdümüne giriyor.

Yakın gelecekte dünyanın en verimli bölgeleri tekellerin   yaşam ve çalışma alanları olarak  ayrılacak.

*

Şunu da belirtmeliyim;  devletin aynası sosyal yaşamdır.

Sivil Toplum Kuruluşları, siyasi partiler, organize suç örgütleri, suç işleme yaygınlığı…ne varsa; devlet organizasyonunun yaşam aynasındaki  yansıması değil mi?  ‘Apofani’ dedikleri,  ilgisiz şeylerin benzerlik bağından söz ediyoruz.

Aydınlar,  bütün bunları yakınmak için değil, sorunlara temel tanı;  toplumda esaslı, sevgi dolu barış oluşturmak  için irdelemeli.  

*

İnsanlığın binlerce yıllık birlikteliğinden, birbirine düşmanlığından, acı çektirmesinden onca tecrübesinden  süzülerek  oluşan ve neredeyse  “tek sığınağı” olan  devlet mekanizması, ne yazık ki  hala yeterince  güvenli değil.  Lakin alternatifi de yok.

Bu yüzden  kamuda yönetimsel yetkilendirme, yönetimsel şeffaflık, hukuksal öngörü, performans  denetimi,  görevden el çektirme,  ödüllendirme, zararı  tazmin ettirme gibi  siyasetin omurgası   seçim sistemini sürekli kılmak,  topluma  umut vadeden   ilk ilik olacaktır.  

Döne döne siyasal vekalet sistemi üzerinde durmalıyız.   

Açıklamalar:

(*)  Dünya(mız) her ne kadar insan yaşamına uygun görülse de bir şeyler insanlığa  buraya ait olmadığını sezdiriyor. Hep daha iyisini, hastalıksızlığı, savaşsızlığı, bereketi, daha sağlam simetri bedenleri …arzu ediyoruz. Dünyaya üç boyutlu yaşama indirildiğimizi neredeyse bütün kutsal metinler kayda almış. Dünyanın evrenin kömürlüğü denilecek derecede kan revan tarihi  bu görüşe tam destek veriyor.  

(1)Yazılı ilkeleri uygulamak çoğunlukla yasal boşlukların  istismarını önlemezken; yasaları arka kapı ile aşarak bu istismarları gidermek paradoksal olarak istismarı içeri almayı sağlıyor. Derin devlet dedikleri oluşumlar yaygın temel ilkeler “üstünde”,  paralel  ilkeler oluşturur. Oysa çözüm basit: Yasal düzenlemelerde  yasakların tarifi , özgürlüklerin inisiyatifin ufuk ve vizyonuna  bırakılması. “Aşrı kudretin antikoru özgürlüktür.”     

(2)Tekassür/ 102:1 “ Çoklukla övünmek sizi tutkuyla oyaladı, kendinizden geçirdi. (89: 20, 9:85).  Servet zenginliğin dağılımı  vicdan esaslı ve akli olmadığında,  kısa vadede dışında, uzun vadede içinde iflah olmaz  hastalıklar meydana getirir.

(3)İslam’ın temel referans kitabı Kur’an’da,  aklı kullanmaya yönelik kırkın üstünde ayette yer verilmiş. Yinelemekte yarar görüyorum: En büyük ibadet sorgulamaktır. Yani her türlü,  özellikle siyasal yönetimsel  emanetlerin, sorgulanmasını hiçbir zaman,  zamana bırakmamalı; sürekli denetim sağlamanın olanaklarını oluşturmalıyız.