KUR’AN İŞLETMELERİ(21); 161. SEMİNER                           Üsküdar, İstanbul, 24 Mayıs 2002 Cuma

HİLAFET VE KIYAM

b- (Bir emrin kayyumu o emirde aynı zamanda halifedir.) “Ey îman edenler kıst ile kavvam olunuz.”[Nisâ(4); 135] (Kıyamda emr üzerine kıyam edilen kimseye hilafette ise halifeye aittir.) “Aralarında şıkak edeceklerinden havf ederseniz erkeğin ehlinden bir hakem, kadının ehlinden bir hakem ba’sediniz.”[Nisâ(4); 35] “Allah ve resul kaza edince müminler için hiyere yoktur.”[Ahzab(33); 36] (Murselât adedince kıyam vardır.) “Örfen mürselâta, asfen âsıfata, neşren nâşırata, ferkan fârıkata, zikri özren veya nüzren mulkıyata and.”[Mürselât(77); 1-5] Arapçada cem’ en az üçtür. At cemi kurallı dişi çoğul edatıdır. Sistemi ifade eder. Sistemde de çift olma esası vardır. En küçük çift çoğul dörttür. Öyleyse, 4*5 = 20 adet cüz vardır. Mürsil, örf, zikr ve mütelekkı de eklenirse 24 eder. Sistemin kendisi ile 25 eder. O halde 25 kıyam ve hilafet vardır. Her şey çift yaratılmıştır. Demek ki, bir şeyin iki cüz’ü vardır. Biri mursildir, diğeri ise mütelekıdır. Mursil mütelekkıye etki edecek bir şey göndermelidir. O da örftür. Mütelekkkıde de mürsilin irsal ettiğini telekkı edecek bir hasse olmalıdır. Bu da zikrdir. Bu ikisinin oluşturduğu birlikte seçici olmalıdır. O da farıkattır. Nihayet mütelekıye zikri ilka eden olmalıdır. O da mulkıyattır. Biz bütün müesseseleri ve ilimleri buna göre sistemleştiriyoruz. Ancak bu kavramlara Kur’an’da kelimeler bulmalıyız. 24 kelime buluyoruz. Onları mürselâta göre tasnif ediyoruz. Çalışmamızı tamamlamış olmayabiliriz. Ama siz çalışarak kemale erdireceksiniz. (Emn veya havfden olmayan umurda tüm kıyam cunda ihsanen yapılır.) (Kayyumlar nöbetleri kendi nusukleinde yaparlar.)

Vaktim olmadığı için âyetleri sıralamıyorum. Kelimelerden sizler bulabilirsiniz. İleride vaktimiz olursa tamamlarız.

I 0- (Aşiret, kabile, şa’b, kavm, nâsın imamları ümme’l-kuranın imamlarıdır.) (Ehli beyt, ehli kura, ehli belde, ehli medine ve ehli mısrın imamları ümme’l-kuralardan mebus, emirlerdir.) (Kıyam ve hilafet umurunu tedvir ederler.) (Ümme’l-kuralarda murselât adedince kıyam ve umur vardır.) (Aşirette kıyam vahiddir.) (Kıyam imam vezir, dört resul vezir ve yirmi vezir vardır). (Karye, belde, medine ve mısrda 24 vezirlerin uli’l-emirleri vardır. Emrin velisi emir imamdır.) (Buradaki kayyumlar umme’l-kuradaki resullerin halifeleridir.) (Bu yönleri ile halifedirler.) (İmam vezirin de halifesi vardır.) (Ayrıca buradaki veliyyul emrler havaleleri haricinde onların emirde velileridirler.) (Kabilede Cuma imamlarının mülki, kabilelerinin mülki, nısab şeriketinde halittir.) (Siyadet hınlwitrnswki kesbleri varislerine değil haleflerine aittir.) 

II 1- (Her nefis için bir sicil kitabı vardır. Kişinin kendisine alenidir, izin vermediği kimselere hafidir.) (Şeriatte maruf olanlar herkese alenidir.) (Hafi olan kendisine ve bu konuda kayyumu olan kimsenin ittılaına açıktır. Aleni olan herkesin ittılaına açıktır. Sicil kitapları hafi olup ancak nefsin kendisi kime izin verirse ona kısmen veya tamamen gösterilir.) (Cunda ait olan hilafet kitapları alenidir.) (Ümmetin umurunda necva yoktur.).(Hiçbir nefsin kendisine hafi bir kitab teşkil edilemez, tescil edilemez. İslâm dinine hilafetin herhangi hafi emri yoktur.)

2- (Nefisler, kayyumlar, veliler ve resuller ahzettiklerini, ita ettiklerini, duyen, dayın veya medyun olduklarını bir kırtasda hattederek muhasiplerine ita ederler.) (Muhasipler medyunların ita ettikleri varaklara dayalı divana tescil edilmiş olanlarını dainlere tenbi ederler.) (Bu kıyamdır, ihsanen yapılır). (Halife olan muhasip ise hakları taksim edip tescil eder). (Muhasebe sicili aleni olup cunda da ilam edilir.)

3- (Malların beytleri, hamlleri, kayyumleri reacil edilir. Semenler arasında tekaruz mümasili mallar arasında tekaruz sağlanır.) (Tedayun ve tedavurda tekaruzun sağlanması emvalin malum miktarda hasadı ve iddiharı tebeyyün etmiş olur.) (Bu hilafet umurundandır.) (Emanetin hıfzı hilafettendir. Velayet farkıyla eda olunur.) (İbtiğa hesaplarının tescili kıyamdandır.)

4- (Emlakin tescili, imaretleri, riba ve nıfakları da yarı olarak tescil edilir.) (Her mekanın bir hesabı vardır.) (Emlakin sicili alenidir.) (Emlakin takdiri ve terkimi hilafet umurundandır.) (İmareti ve temlikin tescili kıyam umurundandır.)

III 5- (İhtidada ikrah yoktur.) “Dinde ikrah yoktur.”[Bakara(2); 256] “İhtida eden kendi nefsine ihtida etmiş olur. Dalalet eden de kendi nefsine dalalet etmiş olur.”[İsrâ(17); 15] (İnzar ve tebliğ kıyam umurundandır.) “Sen sadece münzirsin.”[Ra’d(13); 7] (İmtihanları yapıp teminatlı ehliyet tevcihi hilafet umurundandır). “Onları imtihan ediniz, onlarda rüşd görürseniz mallarını kendilerine teslim edeniz.”[Nisâ(4); 6] “Allah emaneti ehline vermeyi emretmektedir.”[Nisâ(4); 58] (İstinbat ahbarın hilafet umurundadır.) “Ahbar onları nehyetmeliydi.”(  ) “Onlardan istinbat edenler onu ilmederdi.”[Nisâ(4); 83]

6- (Dinde ikrah yoktur). “Dinde ikrah yoktur.”[Bakara(2); 256] (İbadetlerde imamlığı rahipler yapar, hayra davet ederler, bunlar kıyam hizmetlerindedir.) “Böyledir, çünkü onların içinde kıssis ve ruhbanlar vardır.”[Mâide(5); 82] (Maişetin takdiri iman rubanların hilafet umurundandır.) “Ona tâbi olanların kalplerine re’feti, rahmeti ve ibtida ettikleri ruhbaniyeti ca’lettik.” [Hadîd(57); 27]

7- (Terbiye ebeveynin hilafetindedir.) (Baliğ olanlar için kıyamdır.) (Emanetin ehline verilmesi hilafettir.) (Ameli ehliyetin itası hilafet umurundandır.) (İkraz yoluyla kesbin takdiri rebbanlara aittir.) 

8- (Mümin emirini kendisi seçer.) (İsteyen cizye verip cihada katılmaz) (Kıtala idad kıyam umurundandır.) (Cihad kıyam, kıtal hilafet umurundandır.) (Hükümler kııslarce hilafeten kaza olunur.)

IV 9- (Tebliğde ikrah yoktur.) (Tebliğ kitabet ve risalet ile yapılır.) (Kıyam umurundandır.) (isticabeler de kitabet ile olur.) Kazai tebliğler hilafet umurundadır. Ahkam buna tavakkuf eder.) (Fesadda sayedenleri inzar ve kabile imamları tarafından iktıza ettiğinde nefy hilafet umurundandır.)

10- (Taharride ikrah yoktur.) (Taharri kıyam umurundandır.) (Taharrinin nafakası sadakadan ve enfalden karşılanır.) (İlim Allah’ındır. Nâs sebil olarak intifa eder.) (Bunlardan cund de ihsanen intifa eder.).

11- (Beytul emval Allah’ındır.) (Nâs emvalini buraya emanet eder. Mukabilinde varakını alır, varakını bey ile malını beyetmiş olur.) (Bu malların beylerinde, nâsın ve Allah’ın malları birlikte bulunur. Bunların emanı hilafet umurundandır.) (Zekât, öşrü, humusu verilen her mal müemmendir.) (Beytulmal damınm olur.)

12- (Beytül elevrak Allah’ındır.) (Makrazler vardır.) (Herkes fıdda ve zehebi ile kitabet evrakını buraya emanet eder.) (Riba haramdır.) (Tekaruz halaldır.) (Nafakası beytülmala aittir.) (Meamilin, nâsın ve Allah’ın kasesi birdir.) (Bir mahalde hıfz olunur.) (Emanet ve hıfz kıyam umurundandır.) (Karz ve muvalati ise kıyam umurundandır.) (Rıbevi beylerde kazai eman yoktur.)

V 13- (Müneşşer suhufun haml ve iblağı kıyam umurundandır.) (Suhuflardaki mektubatın nafakası sadakatındır.) (İnsinsah meamili nâsın aflarındadır.) (Karıı ve hattatı adedince istinsah meamiline karz verilir.) (İstinsah mesnelerinden ve istinsah mebteğlerinden zekât ahz olunmaz.) (Sebil ahkâmına tâbidir.) (Zekât yerine sahifelerinin humusu kıyam ehlince hattedilir.) (Bu hilafet umurundandır.) (Kıyama ahs bir suhuf yoktur.) (Hamlu iblağ ihsanendir.) (Hattatlar istedikleri sahifelerde hattederler.) (Hattatların ücretleri kıyam nasibinden karşılanır. Karileri nisbetinde ücret istihkak ederler.)

14- (Nida neşriyatı kıyam umurundandır. Sebil ahkamına tabidir.) (Münadilerin ücretleri sadakadan karşılanır.) (Nida edilecekleri nas idad eder.) (Bir istinsah meamili ile ahidleşmek zorundadır.) (İstinsah meamili varidatının nısfını bunlara ita eder.) (Bu kıyam umurundandır.) (Nida neşriyatı da zekâttan muaftır.) (Zekât yerine evkatın humusunu kıyamın ve hilafetin emrine verir.) (İzaa edilenler de mesuliyet dinin vulatına ruhbanlara aittir.)

15- (Tüm sebil Allah’ın olup nas ihsanen seyahat eder. Seyr eder.) (Menzillerde gaitler,  müttekaalar, zerabi ve mebsusler sebildir.) (Merakib nasındır) (Gerek menzillerin gerekse merkeblerin imareti sebilindir.) (Haml ve iblağda zekât yoktur.) (Zekât karşılığı haml ve iblağın beşte biri kıyama aittir.) (Meşrebelerin imareti kıyama aittir.) (Sebillerin imareti de kıyama aittir.)

16- (Nebe ve haber merbleri sebil olup kıyamındır. Munabaa nasın hakkıdır.) (Nısfı semen ile, nısfı ihsanen intifaa ettirilir.) (İhsanen müaabe hilafet umurundandır.) (İcarla müğnaabe kıyam umurundandır.) (Muşabih hak istinsah, tenadi ve hamlde de vardır.)

VI 17- (Kadere muvafık inşaatta ikrah yoktur.) (Mamur olmayan yerlerde ehli olanlar inşaat yapabilirler.) (İzin şart değildir.) (Kıyama haber vermeleri icap eder.) (Takdir nasca idad edilir.) (Takdirin ahkâmı takdir kıyamınca ita olunur.) (Ehliyetli nasca yapılan takdirlere izin vermek hilafet umurundandır.) (Cund şurasınca takdirlerin amrie azm edilmiş olur). (Kader mektubatı Allah’a ait olup ondan nas ihsanen istimta eder.) (Saillerin ecirleri kıyamdan eda olunur.)

18- (Arzda olanların cemii nasındır.)( Sai olanlar sayleri ile, sai olmayanlar arzdaki icar nasipleri ile ayş ederler.) (Sailer kıyamdan, beytlerinde makar olanlar hilafetten nasiplerini alırlar.) (Mesnuatın nısfı, ihsanen nısfı da ecir olarak inkısam eder.) (İhsan hilafetin, icar kıyamın umurundandır.)

19- (Sebillerin inşa ve tesisleri hilafet umurundandır.) (Tesis ve sebillerin tesislerinin imareti ve temtii hilafetlerindendir.) (Sebillerden istimta ihsanendir.) (Nasın meskenleri ve mertalarının imarı ise kıyam umurundandır. (Nasın mebanisinin inşası nasa aittir.) (Meriblerin cüzleri ait semen maliklerine, say ise kıyam umurundandır.) (Mereblerin imarında kullanılacak cüzlerin esmanı beyedilen ceddi neerbelre hamledirir. Say ihsanen yapılır.)

20- (Nefs ve fercin hıfzı hilafet umurundandır.) (Mal ve sayın hıfzı ise kıyam umurundandır.)

VII 21- Herkesin bir katibi vardır.) (Kitabet ihsanen yapılır.) (Kitabet kıyam umurundandır.) (Şeriat ahkamında bunlar da mektubdur.) (Bu hilafet umurundandır.) (Şeriat ahit ve akitlerden oluşur.) (Şeriatın kelamını katipler idad eder.) (Ukudun telifi kıyamın, ahitlerin tedvini hilafetin umurundandır.)

22- (Evsafda takdir, imalda istihad kıyam umurundandır.) (Nasın malları bunlarca hatmedilir.) isliyatatn olur.) (Müşterilerdeki mallara da bunlar şehadet ederler.) (Mahsud veya masnu mallar rakıblerce müşahede edilir, tabedilerek hatmedilir. Zimmetinden beri olur.) (Allah da bu mala şerik olur.) (Tasnı’ ile bey aynı şehadetle ifa edilmiş olur.)

23- Hukukullah ile hukuku ibadta şehadet birdir. Şehadeti taahmmül kıyam şehadeti eda hilafet hizmetlerindendir. Hakemler şehid olamaz. Hakemelr şehidlerin şehadetini ancak kabul veya red edebilirler.

24- (İstiğfta kıyam hizmet umurundandır). (Fetva müemmendir, mesul olmazlar.) (Muhakeme hilafet hizmetidir.) (Tarafların ehliyetlilerden birer hakem seçerler. Hakemler de kendilerine başhakem seçerler. Kazalarında hiyere yoktur) (Şehadet ve muhakeme ihsanendir.)

(Bir meselede emrin hilafeti yoksa kıyam olduğuna kaza kabile imamına aittir. Hüküm hakemlere aittir.)

(İbadetler ihsanen yapılır. Kıyamda amil mecurdur. Müstemtie ihsandır. Kavl nüğsetmtirndir. Hilafette halife mecurdur. Kavl halifenindir. Amelde tarafeyn acir mecurdur.)   

İNSAN           : Kitabet           Haml                İnba                 Tenadi   

Hilafet              : HAYAT         İbtiğa               Sadakat           ESBAB    

DİN                 : Tescil             İstişhad            Şeahdet           Tahkim

Kıyam              : EFAL            Emval              Evrak               AHKAM

ARZ                : Takdir            İmar                 Eman               Rızk          

Halık yaratan Allah’tır. Biz ve Kâinat mahluktur.

Arz bizim için ca’ledilmiştir.

Biz cemaaten yaşarız.

Biz Allah’ın halifesi olarak içtihad ederiz, O’nun ibadi olarak amel ederiz. O’nun mülkünün kayyumuyuz.

Hayatımız için hacetlerimiz vardır.