KUR’AN İŞLETMELERİ(28); 168. SEMİNER                                          Üsküdar, İST., 12 TEMMUZ 2002 CUMA

İŞLETMLER

İşletmeler ehliyetli emek sorumluları tarafından kurulur.     

Madde 12- a) Bir işletmenin kurulabilmesi için o işletmeye gerek yerin temin edilmesi, gerekir. Tesislerin kira payı  üretici işletmelerde üreticilerin ücretleri toplamı kadar üründen bir pay olarak, hizmet işletmelerinde hizmet verenlerin aldığı ücretlerin toplamı kadar gelirden bir pay olarak  belirlenir. Kira payı  altyapı, arsa, yapı ve tesisler arsında bölüşülür. Alt yapı ve arsa payları bucak mevzuatı ile, yapı ve tesis payları işletme sözleşmesinde belirlenen  miktar ve şekilde bölüşülür. Tesis sahipleri işletme ortaklığını ancak işletme yeter derecede kira payını getiremediği zaman fesh edebilirler. Tesis sahipleri yararlanma mülkiyetine sahiptirler, işletme mülkiyeti ise işletenlerindir.

İşletmeyi yapan ekibin o işletmeyi yapabilecek ehliyette olduğunu ilgili dayanışma ortaklıkları tespit eder ve bu hususta teminat verir. İşletme sorumlusuna verilecek bu yetki ilgili dayanışma ortaklığınca sürekli denetlenir, kadrosunu yitirdiği takdirde sözleşmesinin  teminatını kaldırır. Yeni dayanışma ortaklığı bulunamazsa sözleşme feshedilir.

Üretim işletmelerinde ham madde payı mamul maddeden  bir pay olarak  her parti için ayrı ayrı ayrı olmak üzere  işletme sorumlusu ile pazarlıkla tespit edilir. Ürün işletme ortağı tüccarlar tarafından pazarlanır. Taahhütlerini yerine getirmeyen tüccarın ortaklığı sona erdirilir.

Genel hizmetler küçük işletmelerde  ilçedeki görevlilerin semtlerdeki temsilcileri, ilçelerde ilçe görevlileri, bölgelerde bölge danışmanları ve kıtalarda kıta araştırmacıları tarafından oluşturulan bir genel hizmet ekibi tarafından verilir. Genel hizmet baş sorumlusu aynı zamanda işletmenin geçici baş hakemidir. İhtilaf halinde kararları uygulanır mağdur olan hakemlere giderler. İşletme ekibinin yöneticisi işletme sorumlusudur.

Baş sorumlular genelgelerle işletmeyi yönetirler, Genelgenin iptali için hakemler nezdinde dava açılabilir. Mağdur olan herkes  dava açabilir.

Her işletmenin bir işletme senedi vardır. Bütün girdiler  ve çıktılar işletme senetleri ile karşılanır. İşletme senedi kasada nakitle değiştirilir.  Baştan sermaye olarak konan nakdin dengede kalacağı şekilde senet fiyatlandırılır. İşletme senedi ana mal ile tanımlanır.

İşletmelerin Büyüklükleri

b) Ondan aşağı kimsenin çalıştığı işletmeler küçük işletmelerdir. Semtlerde kurulur. Yüzden aşağı kimsenin çalıştığı işletmeler orta işletmelerdir. İlçe merkezlerinde faaliyet gösterirler.  Binden aşağı kimsenin çalıştığı işletmeler büyük işletmelerdir.  Bölge merkezlerinde faaliyet gösterirler. Binden yukarı kimselerin çalıştığı işletmeler üstün işletmelerdir. Kıta merkezlerinde faaliyet gösterirler. Buralardan kredi veya ödenek alırlar. Gelirleri buralarda paylaşırlar. Küçük işletmeleri ilk, orta işletmeleri orta, büyük işlemeleri yüksek, üstün işletmeleri üstün ehliyetliler kurar ve işletirler. Genel hizmetleri semtlerde temsilci, orta işletmelere görevli, büyük işletmelere  danışman ve üst işletmelere araştırmacı olan baş sorumluların kurduğu ekipler  verirler.

بيعت اهل عاملن ابتغاسى ايله تأسس ادر

بر بيعت مشترك ملك اوزرنده تأسس ادر  ملكده متجاور و غير متجاور قطعات ابنيه و بينلرنده سبل  و ارابه لر  واردر . بونلر ملكن محصولدن  نصيبنى بينلرنده تقسيم ادرلر شريكلر عقده كوره ملكن انشاسنده و اموالن صنعى و حصادينده   محصولن بر حظ ايله  نصيبلرنى الرلر. خلافت و قيام حظ ايسه شريعتله معلوم اولر اراضى و سبل جظلرى شرعتله ابنيه و ارابه حظلرى عقدله معلوم اولر . اجيرلر عقدده مشروط اقل اجارى و زكاتى ايتا ادمدكلرينده او مثللو ملكن قيامه اهليتلرينى زائل ادرلر  ملكه انفاق ادنلر نفع ملكنه عامللرى قيام ملكنه مالك اولرلر

اجيرلر ربانيلرندن قيامه اهل اولدقلرنه دائر تأمنات الرلر و مراقبه اولنرلر , شريكلري ايرلمش و ينى شريك بولامامشسه وليلر بيعته  ولايتندن  نهايته اردررلر باشقه ولي بولونه موسه عقد فسخ ادلر 

حصد بيعة لرنده  اموال رئوسنن حظ اجير و مستأجر بيننده  رضاء تعين ادر عهدى وقتنده افا اتمين مبتغينن ابتغا اهليتى تنقيص اولونر  او بيعه ده مبتغيلغى ختام بولر  

 قيام قريه لرده عامل بلده لرده ذاكر مدينه لرده فقيه و مصر لرده راسخ لرجه ادا اولونر    قيامن سيدي  سائق حكمدر حكمنه  اطاعة ادلر مظلوملر  تحكمه كده بلرلر  بيعه ده امور عاملرين سيدنجه تدبير اولنر

قيوملرن سيدى بيعه نن احكامنى تشريع ادر حكامجه فسخ ويا ابطال اولنه بلر  مظلوملرن تحكيمى منغ اولنه مز

هر بيعه نن بر ندبير ورقى واردر  بيع و شيرا  قرض و ايجار  تقدير و ادانن كليسى بيعة ورقهسى ايله يابلر   بيعة ورقى مخزنده  ذهب  ورقه سى ايله تبديل اولونور. بدللر محزنده  رئس مال اولرق وضع اولونان ذهب ورقنن توازني ايله تبين ادر  بيعه ورقنن مسمي بدلى بيعه  محصولى بر مالن معلوم مقدارى ايله تعريف اولنر

بيعةلرين وسعى

 بيعةلردن عاملين عددى 10 دن اقل  اولب قريةده ايسه صغير ة   100 دن اقل  اولب بلده ده  ايسه وسط  1000 دن اقل  اولب مدينه ده ايسه كبيرة   1000 دن اكثر اولب مصرده ايسه اكبر بيغة اولر  استقراضلري بوره لرده اولان مقرضلردن يابرلر  قياملرى بونلرجه يابلر  زكاتلرينى بوره لرن تابع اولديكى اماملره ايتا ادرلر بيغة لردن صغيرة لرى عاملر وسط اولانلرى ذاكرلر  كبيرة اولانلرى فقيهلر و اكبر اولانلرى ده راسخلر تدبير ادرلر

Bey’at, ehl-i amilin ibtiğası ile tessüs eder.

Bir bey’at müşterek mülk üzerinde teessüs eder. Mülkte, mütecavir veya gayri mütecavir kıtaat-ı ebniye ve beynlerinde sicil ve arabalar vardır. Bunlar mülkün mahsulünden nasibini beynlerinde taksim ederler. Şerikler akda göre mülkün inşasında ve emvalın sun’î ve hasadında mahsulün bir hazzı ile nasiplerini alırlar. Hilafet ve kıyam hazzı ise şeriatla malum olur. Arazi ve sicil hazları şeriatla, ebniye ve araba hazları akitle malum olur. Ecirler, akitte meşrût ekal icarı ve zekatı ita edemediklerinde o misillu mülkün kıyama ehliyetlerini zâil ederler. Mülke infak edenler nef’ milkine, amilleri kıyam milkine malik olurlar.

Ecirler rabbanilerinden kıyama ehil olduklarına dair teminat alırlar ve murakabe olunurlar. Şerikleri ayrılmış yeni şerik bulamamışsa velileri biata ve velayetinden nihayete erdirirler. Başka veli bulunamasa akit fesh edilir.

Hasad bey'atlarında emval, ruusunun hazzı ecîr ve müste’cir beyninde rizaen taayyün eder. Ahdi vaktinde ifa etmeyen mubteğinin ibtiğa ehliyeti tankîs olunur. O biyede mubteğiliği hitam bulur.

Kıyam karyelerde amil, beldelerde zakir, eedinelerde fakîh, mısırlarda rasihlerce eda olunur. Kıyamın seyidi saik-i hakemdir. Hükmüne itaat edilir. Mazlumlar tahakküme gidebilirler. Biye’de umur amillerin seyidince tedbir olunur.

Kavimlerin seyidi bi’enin ahkamını teşrî’ eder. Hukemaca fesh veya iptal olunabilir. Mazlumların tahkîmi men’ olunamaz.

Her bey’enin bir tedbir varakî vardır. Bey’ ve şirâ, karz ve icar takdir ve edanın küllisi bey’at varakası ile yapılır. Bey’at varakî mahzenide zeheb varakası ile tebdîl olunur. Bedelleri mahzende r’si mal olarak vaz’ olunan zeheb varakının tevazunî ile tebeyyün eder. Bey’e varakının müsemma bedeli bey’e mahsûli bir malın malum miktarı ile tarif olunur.

Bey’etlerin vus’î.

Bey’etlerden amilin adedi 10’dan ekall olup, Karyede ise sağîre 100’den ekall olup, Beldede ise vasat 1000’den ekall olup, Medinede ise kebîre 1000’den ekser olup, Mısırda ise ekber bey’at olur. İstikrazları burularda olan mukrizlerden yaparlar. Kıyamları bunlarca yapılır. Zekatlarını buraların tabi olduğu imamlara itâ ederler. Bey’atlerden sağîreleri amiller, vasat olanları zakirler, kebîre olanları fakîhler ve ekber olanları da rasihler tedbir ederler.

***

D BİRLİK

Güvenlik nöbetleşe sağlanır.

Ocak’ta temizlik nöbetleri

Madde 13- a) On beş yaşını dolduran kadınlar gündüz saatlerinde, ocaklarında temizlik nöbetleri tutarlar. Bunlar aynı zamanda gündüzleri ocaklara giren ve çıkanları da gözetlerler. Herkesin (akbile benzer) parmak izi ile çalışır elektronik kimlik hüviyeti vardır. Kendi ocaklarına o hüviyetle girerler ve çıkarlar. Giriş ve çıkış saatleri hep kayda geçmiş olur. Yabancıların bir ocağa girip çıkabilmeleri için ocak içinde nöbetli birinin o kimliğe geçici veya devamlı giriş iznini kartı okuyanın cihaza kaydetmiş olması gerekir. Bu kontrol mekanizmasının bozulması halinde kapı nöbetçileri tarafından açılıp kapanarak giriş ve çıkış yapılır. Bu takdirde bucak koruması haberdar edilir.

جند نيابة

عشيرتده  طهارته  نوبت  واردر

سنى 15 ه بالغ اولان نسوة عشيرني اجنده نهارده طهارته انابه ادر و عشيرته دخول ويا خروج ادنلري رصد ادرلر  هر نفسن بر مطواررى واردر  بنانسى اله مغروف اولر

عشرتلرنه مطوارن فتحى ايله دخول ادر و خروج ادر  وقتلرى واسملرى تسجيل اولنمش اولر عشيرته  غيلرندن برنن دخولى عشيرتده برينن مطوارنى استعمال ايله الونر مستمرا دخول اجن عشيرت امامنن اذنى ايله  مطواره تسجيل ادلر  منيبلرن اذنى ايله دخولده جناح يوقدر  بياننه كوره ضيفى اولدكى كمسيه امباء اولنر

Cund Niyabet

Aşirette taharete nöbet vardır. Sini 15'e baliğ olan nisve aşireti içinde neharda taharete inabe eder ve aşirete duhûl veya hurûc edenleri rasad ederler. Her nefsin bir mutavverarı vardır. Benanesi ile maruf olur. Aşiretlerine mutavveren fethi ile duhûl eder ve hurûc eder. Vakitleri ve isimleri tescil olunmuş olur. Aşirete gayrlarından birinin duhûlu aşiette birinin mutaverini istimal ile olunur. Müstemiren duhûl için aşiret imamının izni ile mutavvere tescil edilir. Müniblerin izni ile duhûlde günah yoktur. Beyanına göre dayfı olduğu kimse imbai olunur.

***

Ocak’ta bekleme nöbetleri 

15 yaşını doldurmuş erkekler ocaklarında geceleri 12 saat bekleme nöbeti tutarlar. Giriş çıkışları denetlerler. Yangın, sel, zelzele ve kaza benzeri tabiî âfetler ile hırsızlık, saldırı, hastalık, kavga gibi sosyal âfetleri sirene basarak ocak halkına duyururlar, ocak başkanının emrinde gerekli müdahale yapılır. Olağanüstü hallerinde başkan ocağın imkânlarını askeri düzen benzeri değerlendirir. Harcanan zamanlar ücretlendirilmez. Harcanan değerler ve doğan zararlar dayanışma içinde karşılanır. Her ocağın biri yardımcı olmak üzere biri erkek diğeri kadın iki başkanı vardır.  Ocağı geceleri erkek başkan yönetir, gündüzleri kadın başkan yönetir. Gelen âfetleri savmaya ocağın gücü yetmediği takdirde semtteki korumadan yardım istenir.

Ocakların bağımsızlığı  

Ocaklar, bucaklar içinde bağımsız olup başkanlarının daveti olmaksızın koruma güçleri  ocağa giremezler. Ocak yönetimi de evlere giremez. Cinayetlerin olması halinde ev veya ocak ablukaya alınır. Giriş yasaklanır, çıkış serbest bırakılır. Çıkanlara  koruma hükümleri uygulanır.

عشيرتده رصد نوبتى

سنى 15 ه بالغ اولن رجال يومن نصفى الان ليلده عشيرة اجنده رصدى نوبت ادرلر دخول و خروجى رصد ادلر حرق زلزله سيل و مصيبت مثلو صيب ايله سرقت تعدى مرض و قتال مثلو ظلمن وقوعنده عشيرتن ناسنى انذار ادر عشيرت امامنن سيادتنده صيب و ظلم دفع ادلر

مصيبت اصابت اتدغنده امام عشيرتنده حرب احكامى ايله تدبير ادر  مصيبتن دفعى و ضررلرن ايفاسى ولايت اجنده يابلر  هر عشيرتن بري وزير اولمق اوزره برى نسادن دكرى رجالدن اولمق اوزره  امامين واردر عشيرتى ليلدة رجالدن نهارده نسادن اولان امام تدبير ادر  مصيبتن دفعنه عشيرت استطاعه اده مزسه قريه وقبيله ندن استنصار ادلر

عشيرتده خلافت

عشيرت قبيله اجنده اللهن خلفى اولب امامنن دعوتى اولمدن قبيله واقيلرينن عشيرته دخول اتمه لري حرام ادلمشدر عشيرت امامي ده اهلنن اذنى اولمدن بيته دخول اده مز ذنبده عشيرت ويا مسكن احصاؤ اولنر دخول منع اولنر خروجه اذن ورلر  خروج ادنلره وقايه حكملرى قضا اولنر

Aşirette rasad nöbeti

Sinni 15'e baliğ olan rical yevmin nısfı olan leylde aşiret içinde rasadi nöbet ederler. Duhûl ve hurûcu rasad ederler. Harak, zelzele, sel ve musibet mislü sayb ile sırkat, taaddi, maraz ve katl mislü zulmün vukuunda aşiretin nâsını inzar eder. Aşiret imamının siyadetinde sayb ve zülüm def' edilir.

Musibet isabet ettiğinde imam aşiretinde harb ahkâmı ile tedbir eder. Musibetin def'i ve zararların ifası velâyet içinde yapılır. Her aşiretin biri vezir olmak üzere biri nisâdan diğeri ricalden olmak üzere imameyn vardır. Aşireti leylde ricalden neharda nisadan olan imam tedbir eder. Musibetin def'ine aşiret istita'e edemezse karye ve kabileden ıstınsar edilir.

Aşirette hilafet

Aşiret kabile içinde Allah'ın halefi olup imamının daveti olmadan kabile ve kavimlerin aşirete duhûl etmeleri haram edilmiştir. Aşiret imamı da ehlinin izni olmadan beyte duhûl edemez. Zenbde aşiret veya mesken ihsar olunur. Duhûl men' olunur. Hurûca izin verilir. Hurûc edenlere vikaye hükümleri kaza olunur.

***

Semtlerde koruma nöbetleri

15 yaşını dolduran erkekler bucaklarında kendi semtleri dışında bir semtte koruma nöbetleri tutarlar. Bu nöbetlerin toplam miktarı  9 aydır. Nöbet saatlerinde birliklerinde otururlar,  dinlenme saatlerini evlerinde geçirirler.  Koruma nöbetlerinde semte giren çıkanlar  elektronik kontrole tabidir. Bucaktaki herkes bucağın bütün semtlerine serbestçe girer ve çıkar. Bucak dışında olanların serbestçe girip çıkabilmeleri için bucak nöbetlilerinden birinin serbest giriş ve  çıkışı bucak giriş kart kontrol makinesine işlemiş olması  gerekir. Bucak kapılarından böyle girilir ve çıkılır. Koruma tabii ve sosyal afetlere karşı kurulmuştur. Ekin yerlerinin veya hayvanların zarar vermemeleri  görevleri de  bunlarındır. Semt sakinleri hayvanları serbest bırakıp tarlaların korunmasını isteyebilir, tarlaları serbest bırakıp hayvanların korunmasını isteyebilir. Bu, semtlere göre değişebildiği gibi mevsimlere bazen saatlere göre de değişebilir. Bu husustaki kararları bucak mesleki şurası alır.  Korumanın güç yetirememesi hallerinde bucak başkanları diğer semtlerin korumalarından bu korumayı desteklemelerini isteyebilir.  Bucak başkanının muvafakati alınarak semt içinde olağan üstü hal ilan edilir. Olağan üstü hallerinde semt sakinleri ve malları semt yönetiminin emrindedir. Afet korumalarla birlikte def edilir. Halka ücret verilmez. Ancak harcadıkları mallar ile uğradıkları zararlar,  semt koruma dayanışması içinde ödenir.

قريهلرده وقايه نوبتلرى

سنى 15 ه بالغ اولان قبيله رجالى كندى قريه سى دشنده رضاسى ايله قبيلةسنن قريةلرنن برنده وقايه يه منيب اولر عمر اجنده  كلسى 9 شهردر نوبت دشى  وقتده بيتلرنده بيتوتة ادرلر  نوبت وقتلرنده قريةيه دخول وخروج ادنلرين مطوار ايلة تسجللرينى رصد ادرلر قبيلة ناسى قبيلة قرية لرنن كلنه اذنسز سير و سياحت اده بلرلر اورلرده عامل اولابلرلر وقاية مصيبت و ظلمن دفعيله مكلفدر حرثه و انعامه ده قائمدرلر قريه ناسنن اجماعى ايله حرث ويه انعامي ارض ويا اوقات اجنده حرام ايدرلر  بونلر عمل شوراسنن  تشريعى ايله تبين ادر بر قرية وقيةسنن ضعفيتنده قبيلة امامى غير قريةلرنن واقبيلرنى ناصر قلر  قبيله  اصابت حالنده امامنن اذنى اله قريه سيدى قريةسنده حرب احكاميله قضا ادر    حرب ايامنده ناسن اموال و اعمالنه سيد قيام اتمكده در  اصابت قرية ناسى اله معا واقيلرحه دفع ادلر اموالده تناقص اولورسه قرىه ولايتى اجنده تأدية اولنر

Karyelerde vikaye nöbetleri

Sinni 15'e baliğ olan kabile ricalı kendi karyesi dışında rızası ile kabilesinin karyelerinin birinde vikayeye münib olur. Ömrü içinde küllisi 9 şehrdir. Nöbet dışı vakitte beytlerinde beytutet ederler. Nöbet vakitlerinde karyeye duhûl ve hurûc edenlerin mutavvir ile tescillerini rasad ederler. Kabile nâsı kabile karyelerinin külline izinsiz seyr ve seyahat edebilirler. Oralarda âmil olabilirler. Vikayete musibet ve zulmün def'i ile mükelleftir. Harsa ve in'amada kaimdirler. Karye nâsının icmaı ile hars veya in'amı arz veya evkat içinde haram ederler. Bunlar amel şûrasından teşri ile tebeyyün eder. Bir karye vikayesinin zafiyetinde kabile imamı gayrı karyelerini ve kabilelerini nasır kılar. Kabile isabet halinde imamının izni ile karye seyidi karyesinde harb ahkâmıyla kaza eder. Harb eyyamında nâsın emval ve amalına seyyid kıyam etmektedir.İsabet karye nâsı ile maan vakilerce def' edilir. Emvalde tenakus olursa karye velayeti içinde tediye olunur.

                ***

Ocaklarda sıkıyönetim

Ocak içinde koruma yoluyla âfet def edilemezse veya güvenlik sağlanamazsa ocak başkanı ocakta sıkıyönetim ilan ederek ilçe güvenliğinden güvenlik birliğini ister. Yönetimi ona teslim eder. Bucağın bütün semtleri sıkıyönetimin yönetimine verilir. Taşra ocaklarına giremez. Koruma nöbetlileri onun emrindedir. Askeri düzenle güvenliği iade eder. Bucak başkanı birliği geri gönderir. Sıkıyönetimi koymak ve kaldırmak bucak başkanına aittir. Sıkı yönetime müdahale edemez. Bucak sıkıyönetim karşılığı zamana bağlı olmaksızın bir bedel öder. Bu bedel il siyasi şûrası tarafından belirlenir. Dayanışma içinde ödenir. Sıkıyönetimde istihdam edilen nöbetliler, koruma nöbetlerine mahsup edilir. Harcanan değerler güvenlik birliklerince ödenir. Doğan zararlar dayanışma içinde bucak tarafından karşılanır.

قبيلةده بغي

قبيلة وقيةسي مصيبتى دفع اده مزسه ويا فتنة اولورسه  قبيلة امامى  قبيلةده حرب احكامنى اشراع ادر بلده دكى اميندن بر  فئة دعوت ادر  قبيلةنن خلافت و قيامنا بئتى تحليف ادر  قبيلةنن بتون قريةلرينى اونن جلافتنة وررلر  ايام حربن جيئتى و اوزارنن وضعى قبيلة امامنن عزمى ايله اولر حرب امورنه امر اده مز  قبيلة قئته شعب امر شوراسنجه وقتله  غير متغير اولرق معلوم قلنان  قبيلة اولياسنجه ادا ادلن  بر اجر ايتا ادر مصيبت ايامنده ادا ادلن وقاية نوبتلري  وقاية كلفتندن تنقيص اولنر اموالده اولان نقصان و زيادةلر  فئةنندر

Kabilede bağy

Kabile vikayesi musibeti def' edemezse veya fitne olursa kabile imamı kabilede harb ahkamını işrağ eder. Beldedeki eminden bir fie davet eder. Kabilenin hilafet ve kıyamına bieti tahlîf eder. Kabilenin bütün karyelerini onun hilafetine verirler. Eyyamı harbin cieti ve evzarının vaz'î kabile imamının azmi ile olur. Harb umuruna emr edemez. Kabile fiete şa’b emir şûrasınca ve katla gayri mutağayyir olarak malum kılınan kabile evliyasınca eda edilen bir ecri ita eder. Musibet eyyamında eda edilen vikaye nöbetleri vikaye külfetinden tenkis olunur. Emvalde olan noksan ve ziyadeler fienindir.

***

İlçelerde güvenlik nöbetleri

20 yaşını dolduran erkekler kendi ilçelerinde olmamak üzere ilin diğer ilçelerinde güvenlik nöbetlerini tutarlar. Bu nöbetlerin toplam miktarı 9 aydır. İlçe merkez bucağının korumasını bunlar yaparlar. Ayrıca ormanlıkları bunlar korur ve işletirler. Yolların ve vakıfların bakımı ve temizliği de bunlara aittir. Bucakta hakemlerin aldıkları kararlara uymayan kimseler başka hakemler tarafından tenkile mahkum edilebilirler. Başkanın davetlerine icabet etmeyenler de tenkile mahkum edilebilir. Bunların tenkili de ilçe güvenlik kuvvetlerine aittir. Tenkil, etkisiz hale getirmektir. Tenkil eden ölüsünü getirmelidir. Öldüren müfreze ödül istihkak eder. Bu ödül il siyasi dayanışması tarafından verilir. Tenkil edilen kimse çukura atılır, mezarlığa konmaz. İlçe güvenliklerinin tenkil edemediği kimse için ödül konur, kim tenkil ederse ödül ona verilir. İlçe içine giren bir yabancı eşkıyalık yaparsa, tanınıyorsa adı ve soyadı ile, tanınmıyorsa kendisine bir kod verilerek resim veya eşkal ile belirlenir. Teslime davet edilir, teslim olmazsa tenkile mahkum edilir. Mallar mirasçılarına kalmaz, ilçe dayanışmasına kalır. İlçe nöbetlileri nöbetleşerek haftalık tatil yaparlar ve bu tatil günlerini evlerinde geçirirler.

بلده

بلدةده امان نوبتى

سنى 20  يه بالغ اولان رجال بلدةلرينن دشنده شعبن بر بلده سنده  بيعت اتدكلرى سيادت وليسنن امرنده عمر ده اكثر اولرق 9 شهر اولمق اوزره  امان نوبنلرينى ادا ادرلر  

بلدة ام قبيلةسنن  وقايه سي ملك اولميان اشجارن  حفظ وقيامي سبل و مسجدن طهارتى و قيامى  ده امان منيبلرنن قيامنده در قبيلةده بلدة حكملرنن قضالرنه رضا كوسترمين كمسه لرين و قبيلة اماملرنن دعوتلرينه اجابة اتمين كمسه لرن تنكيل حلاقتي ده امان منبلرنندر تنكيل اجن حكملرن حكمى شرطدر  تنكيل مثلى بر فعله طاعتنى نفىدر فرار قتل اولنر  سينده  حبس نهي ادلمشدر  قتلا تنكيله محكوم الانن دعوا حقى يوقدر باغينن قاتيلى امان اميرنجه مأجور قلنا بلر  تنكيلا مقتول قبره وضغ اولنمز بر حفره يه وضع اولنر  بلدة اجينه دخو ل ادنلر معروف اسملرى ايله معروف دغل ايسه بلده اماننجه سيمالرى ايله تعريف ادلرق بلده اماننجه تسمية ادلن اسمله دعوت اولنرلر    اطاعت اتمزلرسه حكام قتلنه حكم ادر  تنكيل اولنر اموالى فيئدر بلده اماننه قالر بلده منبلري جمعة دن جمعيه بر يوم بيتلرنده ديكر ايام بلده ده امان بيتنده اقامت ادرلر

Belde

Beldede eman nöbeti

Sinni 20'ye baliğ olan rical beldelerinin dışında şa’bın bir beldesinde biat ettikleri siyadet velisinin emrinde ömürde ekser olarak 9 şehr olmak üzere eman nöbetlerini eda ederler.

Belde ümmi kabilesinin vikayesi mülk olmayan eşcarın hıfzı ve kıyamı, sebil ve mescidin tahareti ve kıyamı da eman müniblerinin kıyamındadır. Kabilede belde hakemlerinin kazalarına rıza göstermeyen kimselerin ve kabile imamlarının davetlerine icabet etmeyen kimselerin tenkil hilafeti de eman müniblerinindir. Tenkil için hakemlerin hükmü şarttır. Tenkil, misli bir  *** taatını nefydir. Firar katl olunur. Sicinde habs nehy edilmiştir. Katlen tenkile mahkum olanın dava hakkı yoktur. Bâğinin kâtili eman emirince mecur kılınabilir. Tenkilen maktul kabre vaz' olunmaz. Bir hufreye vaz' olunur. Belde içine duhûl edenler maruf isimleri ile, maruf değil ise belde emanınca simaları ile tarif edilerek belde emanınca tesmiye edilen isimle davet olunurlar. İtaat etmezlerse hükkam katline hüküm eder. Tenkil olunur. Emvali fey'edir. Belde emanına kalır. Belde münibleri cumadan cumaya bir yevm beytlerinde diğer eyyamı beldede eman beytinde ikamet ederler.

***

İlçede olağanüstü hal

Bir ilçede halk ayaklanması olursa veya başka bir sebeple ilçede güvenlik sağlanamazsa il başkanının iznini alarak ilçe yöneticisi olağanüstü hal ilan edebilir ve ilçe merkez bucağının semtlerini askeri düzenle yönetir. Taşra bucaklarına başkanlarının daveti olmadıkça giremez, merkez bucağının taşra ocaklarına da ocak başkanlarının daveti olmadıkça giremez. Olağanüstü halde mallarını verenlerin malları ve zararları ilçe yöneticisinin siyasi dayanışması tarafından ödenir. Çalışanların ücretlerini ilçe halkının siyasi dayanışmaları öderler.

بلده ده حرب احكامى

بلده ده امان قالمز و بلده دين احكامى ايله تدبير اديله مزسه بلده اميرنن شعب امامندن استأذانى ايله بلدسنن ام قبيله سنى  حرب احكامى ايله تدبير ادر  بلده حوالسنده بولونان قريةلرده اماملرنن اذنى المادقجه حرب احكامى مرعي به اولامز  ام قبيلةنن حوالسنده كى عشيرتلري اماملرنن ادنى اولمدقجه دخول اده مز  بلده ده حرب وقتنده اخذ ادلن اموال و اضرار ادلنلر بلده اميرنن اوليايسنجه ادا اولنر عمل ادنلرن اجرلرى بلده قريةسنن ناسنن  ولاية  ادا ادر

Beldede harb ahkamı

Beldede eman kalmaz ve belde din ahkamı ile tedbir edilemezse belde emirinin şa’b emanından isti'zanı ile beldesinin ummu kabilesini harb ahkamı ile tedbir eder. Belde havalisinde bulunan karyelerde imamlarının izni olmadıkça harb ahkamı mer'iyyet olamaz. Ümmü kabilenin havalisindeki aşiretleri imamlarının izni olmadıkça duhûl edemez. Beldede harb vaktinde ahz edilen emval ve izrar edilenler belde emirinin evliyasınca eda olunur. Amel edenlerin ecirleri belde karyesinin nâsının velayeti eda eder.

***

İlde sıkıyönetim

Bir ilde güvenlik tesis edilemezse il başkanı bölgeden askeri birlik ister ve yönetimi ona teslim eder. İl ve ilçe merkez bucaklarının merkez semtleri onun emrine girer. İlin tüm güvenlik nöbetlileri onun emrine verilir. Taşra bucaklarına giremez. Merkez bucaklarının de ocaklarına giremez. Kullandığı malların bedellerini askeri birlik öder. Zararlar il siyasi dayanışmalarınca karşılanır. İstihdam edilenlerin ücretleri de il siyasi dayanışmalarınca karşılanır. Sıkıyönetimde kişilere verilen zararlar birlik dayanışmalarınca karşılanır. Görev zararıdır.

شعبده حرب احكامى

بر شعبده امان اقامه  ادله مزسه  امامى مدينه ده كى قومن جندندن بر فئة دعوت ادر و حرب احكامنى اشراع ادر  شعبن و بلده لرينن ام قبيله لرن حلافة تدبرينى فيئيه ايتا ادر  بلده لرده كى امان منيبلرى فئتن امرنه ورلر  شعب و بلده ام قبيله لري ديشنده بونلرن حوالسنده اولان قبيلةلره قومن  فئتى اماملرنن دعوتى اولمدن دخول اده مز  حرب ايامنده شعبده اولان اضرار شعبن اولياسنجه ادا اولنر نفسه اضرار قئةن اولياسنجه ادا اولنر      

Şa'bda harb ahkamı

Bir şa'bda eman ikame edilemezse imamı medinedeki kavmin cündündan bir fie davet eder ve harb ahkamını işra' eder. Şa'bın ve beldelerinin ümmü kabilelerin hilafet tedbirini fieye ita eder. Beldelerdeki eman münibleri fietin umuruna verilir. Şa'bı ve belde ümmü kabileleri dışında bunların havalisinde olan kabilelerin kavmin fieti imamlarının daveti olmadan duhûl edemez. Harb eyyamında şa'bda olan izrar şa'bin evliyasınca eda olunur. Nefse izrar fienin evliyasınca izrar olunur.

***

Ülkede savunma nöbetleri

20 yaşını dolduran erkekler ülke içinde kendi bölgeleri dışında savunma eğitimini görürler ve savunma nöbetlerini tutarlar. Savunma nöbetlerinin toplamı barış zamanında 18 aydır. Bunun 6 ayı eğitim, 6 ayı nöbet ve 6 ayı askeri işletmelerin üretiminde geçer. İsterlerse temel ehliyetliler eğitimi bir yıl yapıp erbaş, ilk ehliyetliler 18 ay eğitim yapıp üst çavuş, orta ehliyetliler 24 ay yapıp subay, yüksek ehliyetliler 30 ay yapıp üst subay, üstün ehliyetliler 36 ay yapıp general rütbesiyle orduda istihdam ediliriler.

قومده اعداد  نوبتلرى

سنى 20 يه بالغ اولان رجال مدينسى دشنده قومى اجنده اختيار اتديغى بر مدينه ده قتالى تعلم ادر و اعداده نوبت ايلر عند السلم  مقداري 18 شهردر ثلثنده تعلم ثلثنده نوبت ثلثنده جندن  بر مكاسبنده عمل ادر مشيئتلرى اولورسه تعلمى سائلر  12 شهرى  زياده اديب سيد, عاملر  18 شهرى زياده اديب سائق    ذاكرلر 24 شهري زياده اديب راقيب, قفيهلر 30 شهرى زياده ايدب ناقب و راسخلر 36 شهرى زياده اديب امير اولورلر

Kavmda i'dad nöbetleri

Sinni 20'ye baliğ olan rical medinesi dışında kavmi içinde ihtiyar ettiği bir medinede kıtalı taallum eder ve i'dada nöbet eyler. 'indessilm mikdarı 18 şehrdir. Sülüsünda taallum, sülüsünda nöbet, sülüsünda cündün bir mekasibinde amel eder. Meşietleri olursa taallumi sailler 12 şehri ziyade edip seyyid, amiller 18 şehri ziyade edip saik, zakirler 24 şehri ziyade edip rakîb, fakîhler 30 şehri ziyade edip nâkıb ve râsihler 36 şehri ziyade edip emir olurlar.

***

Askeri birliklerin gelirleri

Askeri birliklerin gelirleri ülke kamu gelirlerinin beşte birleri, bedellilerin bedelleri, gümrük gelirleri ve iç üretimden oluşur. İç tüketim için iç üretim yapılır, çalışanlara üretimden pay verilebilir. Dışa satış gayesiyle üretim yapılamaz. Ücretli işçi çalıştıramaz. Askeri nöbet tutmaktan kaçanlar ülke dışına çıkmak zorundadır. Yolsa askeri infaz uygulanır. Bölge vakıflarının işletmesinde hizmet görebilir ve buna mukabil karşılık alabilir.

جندن نفقاتى

جندن نفقاتى خمسن خمسي, جزيه, مروردن  عشر و كندنه  يابدغى اكتسابى ايله اولور 

كندي نفقاتى اجن اكتسابده جناح يوقدر  عاملرن معمولدن نصبلرى واردر   استئجار ادله مز  نوبتدن فارر باغيدر  قبيله ارضندن خروج ادرلرسه تعقيب اولنمزلر  مدينه سبلنده عامل اولابلرلر و مأجور اولرلر   

Cündün nafakati

Cündün nafakati humusun humusi, cizye, mururdan öşür ve kendinden yaptığı iktisabı ile olur. Kendi nafakatı için iktisabda cünah yoktur. Amillerin mamulden nasibleri vardır. İsticar edilemez. Nöbetden fârir bâğîdir. Kabile arzından hurûc ederlerse takip olunmazlar. Medine sebilinde amil olabilirler ve me'cur olabilirler.

***

Bölgede olağanüstü hal

Bir bölgede halk ayaklanırsa başkanın muvafakatini alarak bölge içinde olağanüstü hâl ilan edilebilir. Olağanüstü halleri merkez ilin ilçelerinde uygulanır. Taşra il ve bucaklara uygulanamaz. İl başkanlarının daveti olmadan illerin içine girilemez. Bölge olağanüstü hâl uygulamasında bedenî istihdamlar nöbetten tenzil edilir. Yönetimin verdiği zararlar yönetim tarafından tazmin edilir. Dıştan gelen zararlar bölge halkı tarafından dayanışma içinde ödenir.

مدينه ده  حرب ايامى

بر مدينه نن ناسى بغي ادرسه امير امامدن استئذان ادرك مدينيى حرب داري يابه بلر   ام شعبن ام قبيلهلرنده مشروع اولوب حواليده كى قيله لر اسلام احكامى اجنده قالرلر  شعب امامنن دعوتى اولمقسزن اراضسنه دخول اده مزلر  ناسن بدنن سعي اتدكلرى  مدينه نوبتلرندن تنزيل اولنر.  امير دن كلن ضرر+++ اميرن خارجدن كلن ضرر مدينه ناسنن اوليالرنجه تأديه اولنر

Medinede harb eyyamı

Bir medinenin nasi bağy ederse emir imamdan isti'zan ederek medineyi harb darı yapabilir. Ümmü şa'bın ümmü kabilelerinde meşru olup, havalideki kabileler İslâm ahkâmı içinde kalırlar. Şa'b imamının daveti olmaksızın arazisine duhûl edemezler. Nâsın bedenen sa'y ettikleri medine nöbetlerinden tenzil olunur. Emirden gelen zarar, emirin haricinden gelen zarar medine nâsının evliyalarınca te'diye olunur.

***

Seferberlik

Herhangi dış saldırının belirmesi hâlinde bölgede yöneticinin talebi ve başkanın izni ile seferberlik hâli ilân edilir. Seferberlik hâlinde taşra dahil tüm bölge içinde olağanüstü hâl var demektir. Herkes malıyla ve canıyla askeri yönetimin emrine girer. Seferberlik bittiğinde herkes koyduğunu alır. Kişiler geçimlerini sağlamış olur. Ücret tahakkuk etmez. Sadece fiilen verilmiş bedeni zararlar tazmin edilir. Eksiklik, konan mallardan karşılanır. Fazlalığın yarısı nöbetlilerindir. Diğer yarısı da konan mallarındır.

حربه اعداد

ظعن وقت            

قتالن تقرب اتدغنه ايتلر اتوت ادنجه امير امامدن استأذان  ادرك مدينه و حوالسى اجنده ظعن احكامى ايله قضا ادر  ظعن ايامنده مدينه و حوالسي حرب داردر   ناس  انفس و اموال ايله اميرن امرينه اطاعت ادر  ايامى ظعن اوزارنى وضع ادنجه  ناس اموالني  اخذ ادر عمللري ايله  عيش اتمش اولرلر  مأجور ا,لمزلر.  بدنى ضررلر ظعنن++ قؤد اموالندن  تأديه ادلر   اموالده واقع نقصان اموالدن  رجال بر شي استحقاق اتمز زيادنن نصفى اموالن ربحى نصفي ده رجالن اجريدر 

Harba İ'dad

Za'n vakti

Kıtalın takarrub ettiğine ayetler etvet edince emir imamdan isti'zan ederek Medine ve havalisi içinde za'n ahkamı ile kaza eder. Za'n eyyamında Medine ve havalisi harb-i dardır. Nas enfus ve emval ile emirin emrine itaat eder. Eyyami za'n evzarını vaz' edince nâs emvalini ahz eder. Amelleri ile 'îş emiş olurlar. Me'cur olmazlar. Bedenî zararlar za'nın*** emvalinden te'diye edilir. Emvalda vaki noksan emvaldan rical bir şey istihkak etmez. Ziyadeden nısfı emvalin ribhi nısfı da ricalin ecridir.

***

Savaş

Saldırı hâlinde başkanın onayını alarak savaş hâli ilân edilir. Savaş hâli de seferberlik hâli gibidir. Seferberlik hâlinde toprak ve taşınmazlar eski hallerini korurular. Orada nöbet tutanlar seferberlik dolayısıyla bir şey almazlar. Oysa savaş hâlinde elde edilen ganimetleri nöbetliler bölüşürler. Topraklar bütün halkın ortak malı olur ve savaşanlar da sonunda beşte bir alırlar. Savaş kazanıldıktan sonra tüm iller yeniden teşkil edilir. Tüm mülkiyetler yeniden kurulur. Savaşa girerken konmuş bulunan değerlere göre bölüşme yapılır. Sınır çatışmaları savaş değildir.

قتال

تعدى اولرسه قومن امامندن استئذان ادرق قتال يابلر  ايامى ظعن ايامى قتال كبدر ظعنده ارض وملك ملكيتلريني حفظ ادرلر منيبلره ظعنده بر شي ايتا اولنمز حربده اسه انفال بين المحاربن تقسيم اولنر نصفى اموالن نصفى انفسندر ارض ناسن معا ملكي اولور  اماملر خمس الرلر  غالبيتدن صونره شعبلر يندن تأسيس اولنر تملكلر ينيدن بابلر سبللر ينيدن تأسيس اولنر قتالدن مقدم رئس مال اولر حدودلرده كى دفع قتال دغلدر 

Kıtal

Taaddi olursa kavmin imamından isti'zan ederek kıtal yapılır. Eyyamı za'n eyyamı kıtal gibidir. Za'nda arz ve milk mülkiyetlerini hıfz ederler. Müniblere za'nda bir şey ita olunmaz. Harbda ise enfal beynelmuharibin taksîm olunur. Nısfı emvalin, nısfı enfusundur. Arz nâsın maan mülki olur. İmamlar humus alırlar. Galibiyetten sonra şa'blar yeniden te'sîs olunur. Kıtaldan mukaddem re'si mal olur. Hudutlardaki def' kıtal değildir. 

***

Savaşın meşruluğu

Bir ülkeye mal ve kişi giriş ve çıkışları serbestse orası barış ülkesi olup oralarda bu anayasa hükümleri geçerlidir. Hakemlere gidilir. Çıkış serbest, giriş merkezin iznine tâbi ise o ülke terk ülkesidir. Savaşılmaz ama o ülke bu anayasanın tanıdığı haklardan yararlanamaz. Giriş ve çıkış yasaksa o ülke savaş ülkesidir. Bu anayasaya tâbi ülkelerden biri veya birkaçı birleşip o ülkeyi işgal edip yağmalayabilir. Saldırıya uğrayan devlet savunma hakkına sahiptir. Saldıran ülkeye saldırabilir ve ülkesini yağmalayabilir. Ancak bu saldırının gerçekten vuku bulduğunu sonra da olsa hakemlerce karara bağlanmış olması şarttır. Hakem kararlarına uymayana karşı da savaş meşrudur. Savaş için ayrıca hakem kararı gerekir.

قتالن مشروع لغى

اذنسز خزوح ودخول اولابليورسه اوراسى اسلام داردر وكتابن احكامى اوديارده مرعيدر نزاع حكامجه نهايته اردرلر  دخول اذن ايله خروج ادنسز اولرسه اوراسى دار تركدر او قوم ايله حرب يابلمز لكن بو كتابن ورديكى حقلري استحقاق ادمزلر دخول وخروج  اذنله اوليورسه اوراسي حرب داردر  او قوم ايله قتال  حلال   دفع قوملرين ده حقي در قلنمشدر مقتدر مؤمنلره فرضدر تعديه نن اولديغى صونرادن ده  اولسه حكامجه تبين اتمه لدر   قتال اجن ده حكام جكمى  شر طدر

Kıtalın meşruluğu

İzinsiz hurûc ve duhûl olabiliyorsa orası İslam darıdır ve kitabın ahkamı o diyarda mer'îdir. Niza' hukkamca nihayete erdirilir. Duhûl izin ile Hurûc izinsiz olursa orası dar-i terkdir. O kavim ile harb yapılmaz, lakin bu kitabın verdiği hakları istihkak edemezler. Duhûl ve hurûc izin ile oluyorsa orası harb darıdır. O kavim ile kıtal helal, def' kavmlerin de hakkıdır***. Kılınmıştır. Muktedir müminlere farzdır. Tadiyenin olduğu sonradan da olsa hukkamca tebeyyün etmelidir. Kıtal için de hukkam hükmü şarttır.

***

Savaş hukuku

Savaşta savaşmayanlar da ölebilir, ancak savaşmayanlar hedef alınmazlar. Savaş bittikten sonra komutan,

1- Karşılıksız olarak savaşanları serbest bırakabilir.

2- Savaş tazminatı alarak serbest bırakabilir.

3- Halkını haraca bağlayarak topraklarını kendilerine bırakabilir. Onlar bu topraklarda illerini, bucaklarını veya ocaklarını kurabilirler.

4- Toprakları bölüşerek halkı esir edebilir. Esirler savaşanlara köle olarak verilir. Bunlar asimile edilir. Vatandaşlık ehliyetini kazandıklarında vatandaş hâle gelir. Bunun için sahipleri tarafından azat edilebilir. Vasiyetle azat edilebilir. Hür bir kimsenin annesi hâline gelebilir. Çalışarak ödediği bedelle hür hâle gelmiş olabilir. Kamu bütçesinden bunlara pay ayrılır. En çok kimsenin hür olacağı şekilde bölüşülür.       

5- İleride sorun olacak savaşan erkekler öldürülebilir.

Savaşın sonuçları sonra masalarda siviller tarafından tespit edilemez. Barıştan sonra artık kimse savaş suçlusu olarak takıp edilemez.         

قتال احكامى

قتالده مقاتل منفردا قتل اولنمزلر مقاتللرله معا قتل الونمه لرنده حرج يوقدر  حربده غلبه اولونجه امير

1-                منا تبريه ادر

2-              قداء تبريا ادر

3-              جزية ايلة اونلزى ارضلرنده ابقا ادر اونلر اورلرده عشيرة قبيلة و شعب تأسيس اده بلر لر

4-              ارض انفالا تقسيم الونور مغلوب قوم استرفاف ادلر  تربيا ادلدكدن صونره فك رقبه يابلر  مالكلري فك اده بلر  وصية اديله بلرحردن امى اولنجه مالكن وفاتى ايله حر اولر مكاتبه ايله خر اولر حكاملر كتابته حكم اده بلر عبد منفعته اهلدر ملكيته اهل دغلدر  عقوبات تنصيف الور عبادات معاملات و مناكحاته اهلدر  قيام و خرفته اهل دغلدر

5-              مقاتللر جزاء قتل اولنمزلر نكالا قتل اولنابلر

حربن اوزارينى وضعدن مقدم تقسيمات و تنكيل يابلر سلمدن صونره كمسه محكوم ادله مز تعقب  ادله مز

Kıtal ahkâmı

Kıtalda mukatil münferiden katl olunmazlar. Mukatillerle maan katl olunmalarında harac yoktur. Harbda galebe olunca emîr,

1. Mennen tebriye eder.

2. Fidaen tebriye eder.

3. Cizye ile onları arzlarında ibka eder. Onlar oralarda aşiret, kabile ve şa'b te'sîs edebilirler.

4. Arz enfalen taksîm olunur, mağlup kavm istirkak edilir, terbiye edildikten sonra fekk-i rakabe yapılır. Malikleri fekk edebilir. Vasiyet edilebilir. Hürden ümmi olunca mâlikin vefatı ile hür olur. Mükatebe ile hür olur. Hukkamlar kitabete hükm edebilir. Abd menfaata ehildir. Mülkiyete ehil değildir. Ukubat tasnîf olur. İbâdât, muâmelât ve münâkehâta ehildir. Kıyam ve hirfete ehil değildir.

5. Mukatiller cezâen katl olunmazlar, nekâlen katl olunabilir.

Harbin evzarını ve vaz'dan mukaddem taksimat ve tenkîl yapılır. Silmden sonra kimse mahkum edilemez, taakkub edilemez. 

***

Bedellerin miktarı

Bedellilerin bedel miktarını siyasi şûralar orta değer kuralı ile her yıl belirlerler. O yıl nöbet yaşına erişenler veya oraya katılanlar ömür boyu o miktarı 63 yaşına kadar ödemeye devam ederler. Ödeyemeyenler zorunlu çalışma ile bedellerini öderler. Bedelliler her zaman nöbetli hâle gelip kalan bedellerini vermez, nöbete katılırlar. Nöbetliler ise ocaklarını, bucaktakiler bucaklarını, ildekiler illerini, ülkedekiler ülkelerini terk etmedikçe nöbetli iken bedelli olamazlar. Savaşta bu terk de caiz değildir. Nöbetliler birliklerini değiştirebilirler. Ancak seferberlik veya savaş hallerinde bu değiştirme caiz değildir.

جزية نن مقدارى

جزية هر سنه سيادت ولاسنجه توسيطا تقدير اولنر  او يل مكلف اولنلر سنلرى 63 ه بالغ اولانه دك بو مقدارى  تأدية ادرلر ادا اتمينلر استجار ادلرلر اهل جزية هر وقت اهل نوبة اولابلر  نوبةليلر  منيب اولدقلري امتدن هجرت اتمه دقجه  اهل جزية اولامزلر فتالده هجرته ادن ور لمز  منبلر وليلري اولان اميرلرينى ايامى ظعن و ايامى فتال دشنده   تبديل ادبلرلر

Cizyenin miktarı

Cizye, her sene siyadet vulasınca tavsîtan takdir olunur. O yıl mükellef olanlar sinleri 63'e baliğ olana dek bu miktarı tediye ederler. Eda etmeyenler isticar edilirler. Ehl-i cizye her vakit ehl-i nöbet olabilir. Nöbetliler münib oldukları ümmetten hicret etmedikçe ehl-i cizye olamazlar. Kıtalda hicrete izin verilmez. Münibler, velileri olan  emirlerini eyyam-ı za'n ve eyyamı kıtal dışında tebdîl edebilirler.

***

Genel hükümler

Bedelliler

b) Ocak, bucak, il ve ülkede nöbet hizmetlerine katılmak istemeyen kimseler, bedel vererek nöbet hizmetlerinden muaf olurlar. Bedellilerin siyasi yönetime katılma hakları yoktur. Ocak bedellileri ocak yönetiminde, bucak bedellileri bucak yönetiminde, il bedellileri il yönetimlerinde, ülke bedellileri ülke yönetimlerinde görev alamazlar, seçemezler ve seçilemezler. İlmî, dinî ve meslekî faaliyetlere katılabilirler. Kamu görevleri ifa edemezler, genel hizmetleri yapabilirler. Silah taşıyamazlar.

كلى احكام

جزية اهلى

عشيرت قبيلة شعب و قوم اجنده نوبت اهلى اولماقدن ابا ادنلر اهل جزية اولرلر  سيادة حلافتنه اهل اولمزلر  عشيرت جزيهليارى عشيرت قبيله جزيهليلرى قبيلة شعب جزيةليلرشعب  و قوم جزيةليلرى قوم اجنده خلافته اهل دغلدرلر  علمى تقوى و عملى ولايته اشتراك  اده بلرلر قيام اهليتلري واردر  سلاح حمل اده مزلر 

Küllî ahkâm

Cizye ehli

Aşiret, kabile, şa'b ve kavm içinde nöbet ehli olmaktan ibâ edenler ehl-i cizye olurlar. Siyadet hilafetine ehil olamazlar. Aşiret cizyelileri aşiret, kabile cizyelileri kabile, şa'b cizyelileri şa'b ve kavm cizyelileri kavm içinde hilafete ehil değildirler. İlmi, takva ve ameli velayete iştirak edebilirler. Kıyam ehliyetleri vardır. Silah haml edemezler.

***

Silah taşıma ve imali

Ocakta nöbetlilerin tek kişinin kullandığı ve tek kişiye etki eden silahları kullanmaları serbesttir. Bucaklarda en çok beş kişinin taşıyabileceği ve imha kabiliyeti on dairelik bir apartmanı yıkabilecek kadar olan silahı bulundurmak serbesttir. İller içinde her türlü savunma silahları bulundurulabilir. Uzaktan imha silahları kullanılamaz. Kişileri hedef almalıdır. Kitleleri hedef alamaz. Ülkede her türlü silahlar kullanılabilir. Silah üretimini herkes yapabilir. Ancak silahı insanlık silah vakfına satmalıdır. Her ülkede on civarında ordu bulunur. İnsanlık silah vakfı silahları dengeli olarak ordulara satmak zorundadır. Bir ordunun bulundurabileceği bir silahın miktarları insanlık siyasi şurasınca belirlenir. Bir ordunun yeni bulduğu ve kendi imal ettiği silah bu kaydın dışındadır. Silah halk tarafından imal edilir hâle gelince ordu silahını bu vakıftan almak zorundadır. Silahların balistik özellikleri ile kayıtlı olması gerekir. Kimyasal, biyolojik, atom ve tahrip edici silahların sınırlandırılması ve kontrolü siyasi şûralara aittir.

سلاحن صنعى و حملى

منيبلر عشيرتده واحد كمسه  واحدى قتل ادبلجك  , قبيله ده اكثر 5 كمسه جه استعمال اديله بلن و 10 مسكنى حاوى بر بنايى تخريب ادر قدرتده سلاحه مالك اولونه بلر  شعبلر دفع سلاحلره مالك اولرلر  امحا سلاحلرينه مالك اولامزلر . منفردا تعقب  اولنور  ناسه رمي اديله مز   قوم سلاحن كلنه مالك اوله بلر  سلاحن صنعي ده حلالدر  بيع انجاق سبيلنجه يابلر  قوملرده 10عدده قريب جند واردر  سلاح سبيلى اسلحيي عدالت ايله   جندلره شيرا ادر بر جندن مالك اولابله جغى سلاح ومقدارنى ناسن امر ولاتى تقدير  ادر.  بر جندن كندي خارعسى و صنعيسى اولان سلاحده حدوده يوقدر ناسده اعمال ادرسه ارتق سبيلدن مبايعه ادر.  سلاحلر بنانه لري ايله تسجيل اولنور  حيوى , ذررى ذروى و مخرب اسلحه امر ولاتن احكامى ايله  تشريع اولونر و نظارت اولنر      

Silah sun'î ve hamlı

Münibler aşirette vahid kimse vahidi katl edebilecek, kabile de ekser 5 kimsece istimal edilebilen ve 10 meskeni havi bir binayı tahrîp eder kudrette silaha malik olunabilir. Şa'blar def' silahlara mâlik olurlar. İmha silahlarına mâlik olamazlar. Münferiden taakkub olunur. Nasa remy edilemez. Kavm silahın küllüne mâlik olabilir. Silahın sun'i de helaldir. Bey' ancak sebilince yapılır. Kavmlarda 10 adede karib cünd vardır. Silah sebili eslihayı adalet ile cündlere şirâ eder. Bir cündün mâlik olabileceği silah ve mikdarını nâsın emr vulatı takdîr eder. Bir cündün kendi har'ısı ve ve sun'isı olan silahda hudud yoktur. Nâs da imal ederse artık sebilden mubaye'e eder. Silahlar benaneleri ile tescil olunur. ****muhrib esliha emir vulatın ahkamı ile teşrî' olunur ve nezaret olunur.

***

Kadınların siyasi hakları

Kadınlar kendilerine erkeklerden birini koruma olarak seçerler, her zaman bunu değiştirebilirler. Seçtikleri korumaları nöbetli ise onlar da nöbetli olup siyasi haklara sahip olurlar, seçtikleri koruma bedelli ise onlar da bedelli olurlar. Nöbetli kadınlar siyasi haklardan yararlanırlar, görevleri yapabilirler, yapmak zorunda değildirler. Zorunlu görevlilere üst olamazlar. Birliğe katılınca rütbe alırlar. Rütbenin altında rütbeli olanlar onlara üst olamazlar.

نسوه نن سياسى حقوقى

هر مرئه كندسينه رجالدن برينى امردن ولي جعل ادر  بو ولى مسلم اسه كندسي ده مسلم الور  موئمن اسه كندسيده موئمى اولور  منيبلرن احكامى ايله مكلفدر  بو قيوميدر تبديل اده بلر   منيبه لر  سياسى كلفتى ادايه اهلدرلر  ادا ايله مكلف دغلدرلر  مكلف اولنلرن امرى اولهمزلر  جنده التحاق اتدكلرنده درجه اكتساب ادرلر  دونلرنده  اولنلر  اوكلره امر اولامز

Nisvenin siyasi hukuku

Her mer'e kendisine ricalden birini emrden veli ca'l eder. Bu veli Müslim ise kendisi de Müslim olur, mümin ise kendisi de mümin olur. Müniblerin ahkâmı ile mükelleftir. Bu kayyumudur, tebdîl edebilir. Münibler siyasi külfeti edaya ehildirler, eda ile mükellef değildirler. Mükellef olanların emiri olamazlar. Cünde iltihak ettiklerinde derece iktisab ederler. Dûnlerinde olanlar onlara emr olamaz.

***

Orduda sorumluluk

Orduda bir kimsenin yaptığı bir fiili tüm ordu yapmış sayılır, ordudan birine yapılmış fiil de tüm orduya yapılmış olur. Mahkemede ordu davalı ve davacı olur.

Ordu içi işlerde ordu kendi düzenini kendisi kurar. Hukuk yasaları geçerli değildir

جندده مسئوليت

جندده بركمسه نن يابدغى بر فعل جند يابمش اولور  جندده بر كمسه يه  يابلان بر فعل جنده  يابلمش اولر حكام عندندمه جند خصيم اولور

جند  اجنده كندى اوامري مرعي به اولر  اسلام احكامى مر عى اولمز

Cündde mes'uliyyet

Cündde bir kimsenin yaptığı bir fiili cünd yapmış olur. Cündde bir kimseye yapılan bir fiil cünde yapılmış olur. Hukkam indinde cünd hasîm olur.

Cünd içinde kendi evamiri mer'iye olur. İslâm ahkamı mer'î olmaz.

***

Tedhiş (terör)

Tedhiş, bir kişinin, teşkilatın, devlet organının veya devletin hasmı olarak kabul ettiği kişi, teşkilat, devlet ve organa karşı değil de, bunların dışında kimselere kanlı saldırıda bulunarak insanlık düzenini istihdaf etmesidir.

Tedhişin önlenmesi kasame yoluyla olur. Kasame mağdur olanların belirleyeceği kimselerin duruşmalı soruşturulması ile suçluların belirlenmesidir. Bir soruşturmacının fiili işlediğine şahadeti ile hafif tazminata, iki soruşturmacının fiili işlediğine şahadeti ağır tazminata, dört şahidin fiili işlediğine şahadeti ile kısasa mahkum edilirler. Dört soruşturmacının şahadeti varsa iki soruşturmacının şahadeti, iki soruşturmacının şahadeti varsa bir soruşturmacının şahadeti geçersizdir.

Tedhişlerinden kuşkulanılan kimseler bucak başkanları tarafından bucaklarından sürülürler. Hiç bir bucağın kabul etmediği kimselere özel bucak kurulur ve ömürlerini orada geçirirler.

طغيان

الطغيان تعدي  النفس او االامة  او القيوم او الملك بالظلم قتالا غير من هو عدوها  على دين الناس  لافساده و دفعه بالقسامة فى المدارئة  وهي استننباء الشهداء  عن الناس  المدروئة منم على  قتل واقع و يحكم بشهادة شهيد منهم على دية الخطأ وبشهيدين معا على دية العمد وبشهداء اربعة  معا على القصاص الا ان عفي  شهادة الاربعة يفسد شهادة الاثنين شهادة الاثنيى يفسد شهادة الواحد  و عند المناقضة بين شهادتين  تقسم الديه بينهم  وان خاف امام القبيلة فساد احد فله النفي عن قبيلته  وان لم يقبله احد من الئئمة فاذا ينفو الى القبيلة  التى هي لمن مثله

Tuğyan

***

Dehşeti destekleme

Bir bucak, il veya ülke tedhişi desteklediği hakem kararları ile sabit olursa o bucak, il veya ülkeden de kasameden başka ek olarak tazminat istenebilir. Barış zamanında başka ülkede isyanı, silah veya maddi imkânla faaliyette bulunmak dehşeti desteklemek anlamına gelir. Bütün bunların hakemlerden oluşan yargı kararları ile belirlenmesi gerekir. Hakem kararlarına uymayanlara karşı savaş meşrudur.

المظاهرة للطاغين 

وان بان بحكم الحكام  ان قبيلة او شعبا او قوما  ظاهروا الطاغين فعليهم فدية زيادة على الدية  فالنصرة بالسلاح او الاموال  للطغيان مظاهرة  و من ابى عن قضاء حكم الحكام فيحل عليهم القتال بخكم الجكام