KUR’AN İŞLETMELERİ(32); 172. SEMİNER                                                                İSTANBUL, 10 AĞUSTOS 2002 CUMARTESİ

Adil Düzene Göre İNSANLIK ANAYASASI – 14

IV İNSAN

GÖREV   

Görevler Ehliyete Dayanır

Madde 14- a) Kişi kendisini ilgilendiren ve kendi yerinde yaptığı işlerde tamamen serbesttir. Başkalarına zarar vermesi halinde mağdur olanlar hakemlere gider ve zararlarını tazmin ettirirler. Kişinin toplulukla ilgili işlerde serbest rekabet sağlanıyorsa yaptıkları işlere ehil olmaları gerekir. Her ehliyetli o işi yapmaya ehildir. Kim önce yaparsa o görevlenmiş olur. Ehliyetli olanlar bir zarara sebebiyet verirlerse bunun hata ile vuku bulduğu  kabul edilir ve zararları dayanışma ortaklıkları tazmin eder. Aksini ispat külfeti karşı tarafa aittir. Ehliyetsiz olanların zarar vermeleri halinde zararın kendi ihmalleri ve bilgisizlikleri sebebiyle vuku bulduğu kabul edilerek kendilerine tazmin ettirilir. Aksini ispat külfeti faillere aittir. Genel hizmetin yapılabilmesi için ehliyetli olmanın yanında o çevrede o hizmeti yapmaya atanmış olması da gerekir. Atanmış olmayanların genel hizmeti yapmış olmaları halinde ücretleri hizmet alanlar öderler. Hatalar yine dayanışma tarafından karşılanır. Ehliyetli olsun veya olmasın kimse bir iş yapar da zarar iras etmezse o kimse asla sorumlu tutulamaz. Kamu görevlerini  yapabilmek için o çevrede hizmetli olmak ve başkan veya yöneticilerin o görevin yapılması hususunda talimatı bulunması gerekmektedir. Bakanlar resmen görevli olup başbakanlar hakem durumundadırlar. Hizmet sorumluları yöneticiler tarafından verilen işlerde görevlidirler. Bir kamu görevlisi resen kamu görevi yapabilir. Ancak başkan görevini onaylamazsa yetkisiz hareket etmiş olur. Zarar vermemişse sorumlu olmaz. Zarar vermesi halinde dayanışma ortaklığı tazmin eder.  Yöneticiler görev verir ve alırlar, görevlinin yetkilerine karışamazlar. Görevliler hakemlere karşı sorumludurlar. Görevliler görevlerini içtihatlarına göre yaparlar. Hatadan kendileri sorumlu değildirler. Zarar vermişlerse dayanışma ortaklıkları öder. İçtihada ehil olmayanlar dayanışma sorumlularının içtihatlarına göre hareket ederler. Ailede çocuğu doğurup büyütmekten kadın, geçimi sağlayıp korumaktan erkek görevlidir. Ortaklıklarda görevlilerin atanması ve görevlerin yapılması sözleşmelerinde belirtilir.

IV  الانسان

كفقة

كفقة هليةه در

 a) 14 هر نفس كندى ملكنده و نفسنه يابدغى عملده كندى اهتداسىايله عمل ادر غيرنه ضرر وررسه حكامه رد اولنر وضرر توفيه اولنر مسارعت اولان امورى ناسدن اهل اولانلر تدبير ادر  اهل اولان كمسه استأذان ايله  مكلف دغلدر كندى رئي ايله مباشرت ايدر امور اولويته كوره تقاسم اولنر  خطاء يابلان ضرر ولايتجه توفية اولنر عمدن ضرر فاعلن اموالندن  افا اولنر  اهليتى اولميانلرن اضررلرى عمدا يابمش عد اديلر خطاء اولدغى ثابت اولرسه ولايةجه توفيه اولنر ناسن امورنه قيامده اهليتلينن تأمري شرطدر  مأمور اولمايانلر استجار اولونه بلر انجاق مأمورلرن اجوري صدقاتدن ادا اولنر اهليتلى اسه  اجيرن اضراري ده ولايتجه توفية اولنر اهليتلى اولماسه ده ضرر ورميان بر فعلن عقابى يوقدر نهي ادله مز ناسين امورنه خلافة قيامه مأمور اولماق  اجن او امرن امام ويا سيدنجه تفويضى شرطدر  وبونه  وزيرلر مكلفدر سيدلرن حكمى  وزيرلرن حكمدر هر امر اجن اون عدده قريب قيوم واردر و بونلرن بر سيدي واردر خلافتله الكيلى امورده تفويضى امير اسمنه سيدلر يابار هر قيوم استأذاناتمزدن ده خلافت اومورنى تدبير ادر امام تصديق ادرسه خليفه اتمزسه  قيوم اولرق يابمش اولر ضرر ولايدجه توفيه اولنر اميرلر خلافتى تفويض ادر ويا باشقاسنه تبديل ادرلر عمل ادركن امر اده مزلر هر مكلف عملنى كندي اهتداسنه كوره يابار مسئوليت حكامه قارشيدر اميره قارشى دغلدر علم اده مينلر اهل ذكره سؤال ادرلر اونلرن هدالرى ايله عمل ادرلر  بيتده ولادت و ارضاع امه نفقة و سيئةي دفع ابه تكليف ادلمشدر  شركتلر ده كتابلرنه كوره عمل اديلر

IV İnsan    

Külfet                    

Külfet Ehliyetedir

Madde 14- a) Her nefis kendi mülkünde ve nefsine yaptığı amelde kendi ihtidası ile amel eder. Gayrine zarar verirse hukkama redd olunur ve zarar tevfiye olunur. Musaraat olan umuru nâsdan ehil olanlar tedbir eder. Ehil olan kimse isti'zan ile mükellef değildir. Kendi re'yi ile mübaşeret eder. Umur evleviyete göre tekasum olunur. Hataen yapılan zarar velâyetce tevfiye olunur. Amden zarar failin emvalinden ifa olunur. Ehliyeti olmayanların izrarları amden yapmış add edilir. Hataen olduğu sabit olursa velâyetce tevfiye olunur. Nâsın umuruna kıyamda ehliyetlinin te'miri şarttır. Memur olmayanlar isticâr olunabilir. Ancak memurların ucûri sadakattan eda olunur. Ehliyetli ise ecîrin izrarı da velâyetce tevfiye olunur. Ehliyetli olmasa da zarar vermeyene bir fiilin ikabı yoktur, nehy edilemez. Nâsın umuruna hilafet kıyama memur olmak için o emrin imam veya seyidince tafvîzi şarttır ve buna vezirler mükelleftir. Seyyidlerin hükmü vezirlerin hükmüdür. Her emir için on adede karîb kayyûm vardır ve bunların bir seyyidi vardır. Hilafetle ilgili umurda tafvîzi emîr ismine seyidler yapar. Her kayyûm isti'zan etmezden de hilafet umurini tedbîr eder. İmam tasdîk ederse halife etmezse kayyûm olarak yapmış olur. Zarar velâyetce tevfiye olunur. Emîrler hilafeti tefvîz eder veya başkasına tebdîl ederler. Amel ederken emr edemezler. Her mükellef amelini kendi ihtidasına göre yapar. Mesuliyet hukkama karşıdır, emîre karşı değildir. İlim edemeyenler ehl-i zikre sual ederler. Onların hudaları ile amel ederler. Beytde veladet ve irda' umme, nafaka ve seyyieyi def' ebe teklîf edilmiştir. Şirketlerde kitaplarına göre amel edilir.

***

Başkan ve Bakanlar

b) Başkanları ilmî şûralar seçerler. Başkanlar çevrelere yöneticiler atarlar, yönetici siyasî dayanışma ortaklığını altı ay içinde kurarsa yöneticiliği kesinleşir. Bütün çevrelerde iki yıl içinde yöneticileri atayıp kesinleştiren başkanların başkanlıkları kesinleşir. 63 yaşlarına geldiklerinde yeni başkan seçilir. Eski başkan fahrî başkan olarak kalır. Başbakanları başkanlar atarlar. Tedris bakanını ilmî, irşat bakanını dinî, terbiye bakanını meslekî, talim bakanını siyasî şûralar sıralama usûlü ile seçerler. Her üye bir aday gösterir. Evrak bakanını dinî, zimmet bakanını siyasî, envanter bakanını meslekî, demirbaş bakanını  ilmî şûra sıralama usûlü ile seçer. Adaylarını şûra üyeleri başkanla mutabık kalarak gösterirler. Noter bakanını başkanla mutabık kalarak ilmî şûra üyeleri gösterir, meslekî şûra üyeleri sıralama usûlü ile seçerler. Hakemlik bakanını başkanla mutabık kalarak ilmî şûra üyeleri gösterir, siyasî şûra üyeleri sıralama usûlü ile seçerler. Tespit bakanını dinî şûra üyeleri başkanla mutabık kalarak gösterdikleri adaylardan meslekî şûra üyelerince, soruşturma bakanı dinî şûra üyelerinin başkanla mutabık kalarak gösterdikleri adaylar arasından siyasî şûra  üyeleri tarafından sıralama usûlü ile seçilirler. Bakanlar ilgili şûra üyelerinin açacağı dava ile   denetlenirler. Hakemler kararları iptal edebilirler. Bakanı görevden alabilir. Tespit, tescil, tahkik ve tahkim bakanları başkanların; evrak, zimmet envanter ve demirbaş bakanları başbakanın; yayın, sağlık ve tebliğ bakanları irşat; basın, plânlama ve araştırma bakanları tedris; ulaştırma, imar ve ambar bakanları terbiye; haberleşme güvenlik ve kasa bakanları talim bakanlarının başkanlığında toplanarak aralarında koordine sağlarlar. Tedris, irşat, terbiye ve talim bakanları başbakan yardımcılarıdır. Aralarında toplanırlar. Hükümet başbakanın başkanlığında toplanır. Yöneticiler başkanların başkanlığında  siyasî şûra olarak toplantılar yaparlar.

Yöneticiler başkanlar tarafından atanır, atandığı çevre dışındaki halkın yeter sayıda kimsenin  siyasi danışmanı  olmakla yöneticiliği kesinleşir. Çevrelerde hizmet sorumlularını ilgili bakanlar atarlar. Çevrelerde hizmetlileri ilgili şûralar sıralama usûlü ile atarlar. Sorumluyu bakan her zaman alabilir. Hizmetli ise ancak hakemlerin kararı ile alınabilir. İlgili herhangi şûra üyesinin dava açması gerekmektedir. Sorumlular da açabilir. Hizmetlilerin hizmetlerinin kesinleşmesi için ilçelerde halkın o hizmetlinin hizmetini kabul etmiş olması gerekir. Kabul nispeti en az yirmide birdir, en çok beşte birdir. Semtlerde ise ilçedeki bir hizmet görevlisinin de ona temsil görevini vermesi gerekir. Bölgelerde, ilçelerdeki hizmetlilerden en az on görevlisinin meslekî danışmanlığını kabul etmiş olması gerekir. Kıta merkezinde araştırmacı olabilmek için en az on bölge danışmanının danışmanı olmak gerekir.

Hizmetliler 63 yaşlarına geldiklerinde kendilerine ehliyetli bir yardımcı alırlar. Kendileri emekli olurlar. Onun danışmanı olarak kalırlar. Kendisine kalan gelirin beşte birini danışmanlık ücreti olarak alırlar. Bir dayanışma sorumlusunun teminat vermesi yeterlidir. Hiçbir dayanışma sorumlusu teminat veremezse göreve devam edemez.

İşletmeler kendilerine bir baş hizmetliyi seçerler. Baş hizmetli işletme sorumlusu ile mutabık kalarak diğer hizmetlileri atarlar, mutabık kalarak  hizmetten alabilirler. Mağdurların başvurmasıyla hakem kararı ile de alınabilir.

Kamu görevleri yöneticiler tarafından sorumlulara bölüştürülür, sorumlular da hizmetlilere bölüştürürler. Burada eşitlik aranmaz.

Genel  ehliyetli olan herkes görev almaya yetkilidir. Başka biri almamış da o görev duruyorsa ehliyetli başka görevli atanıncaya kadar kendini görevlendirip görev yapabilir. Genel olarak hukuk düzeninde görev yapmaya kimse zorlanmaz. Ama görevli göreve başladıktan veya görev kabul ettikten sonra sona erdirmekle  yükümlüdür. Sona erdirmezse sorumlu olur.

 اماملر و وزيرلر

 b)اماملرى علمى شورى ارسال ادر  اماملر حوللرنه اميرلر توليه ادرلر  امير 6 شهر امارة ولايتنى تأسيس ادرسه تأمير كماله ارر  حوللرن كلسنده امارتلر كماله ارمشسه اماملق ده كماله ارمش اولر اماملرن سنلرى 63 ه بالغ الورسه جديد امام ارسال اولنر  قديم امام سلف امام اولور سيد وزيرى امام تأمير ادر  تدريس ورزنى علمى ارشاد وزيرنى تقوى تربية وزرنى عملى  تعليم وزرنى امارت شورالري  تأويل ايلة تأمير ادر لر هر مشاور هر وزير اجن برينه اشارت ادر  تأويل بونلر ارسنده اولر  صحف وزرينى تقوى تداين وزرنى عمل حفظ وزرنى امارت ملك وزيرنى علم شورالرجه تأمير اول كتابت وزيرنى امامن اذنى ايله علمى مشاورلرنن اشارت اتدغى كمسه لر  بينندن امارت شوراسنجه تختيم وزيرنى امامن اذنى ايله تقوى مشاورلرنن اشارت اتدغى كمسه لر بينند ن عملى شوراسنجه  شهادت وزيرني امامن اذنى ايله تقوى مشاورلرنن اشارت اتديغى كمسه لر بينندن امارت شوراسنجه تأمير اولونرلر   وزيرلر تأمير اولندقلرى شورانن مشاورلرنجه مراقبه اولنر  حكام اوامر ويا شرايعندن بعضسنى ابطال ويا فسخ اده بلر كتابت تختيم شهادت و تحكيم وزيرلرى امامن  صحف تداين حفظ و ملك وزرلرى سيد وزير  تخطيط  تقدير و تحرى وز يرلرى تدريس   تصويت  معيشت و تبليع وزرلرى ارشاد تحميل عمارت خزينه وزرلرى كسب  و تنبيأ تقارض امان وزرلرى امارة وزيرلرنن سيادتده استشاره ادرلر  تدريس ارشاد تربيه و تعليم وزرلرى سيد وزيرن معاونلريدر  سيد وزيرن رياستنده استشاره ادرلر  اميرلر امارت شوراسى اولرق امامن سيادتنده استشاره ادرلر  اميرلر  اماملرجه تأمير ادلر  مأ مور اولديغى  ام دشنده بولونان منبلر اماملرينن اميرلرندن برى ايله مبايعه ادر عددلري نصف عشره بالغ اولدغنده امارتى تكمل ادر  حواليدكى سيد قيومي وزير تأمير ادر و تبديل ادر  قيوملرى شورالر تأوبل ايله ارسال ادرلر  قيومن قيامى حكامن حكمى ايله انتها ادر دعوايى ارسال ادن++++ شةرانن مشاورلرى اقامة ادرلر سيد قيوملر ده اقامة اده بلر  بلده ده قيامن كمالى حواليدكى ناسن اقلا نصف عشرى قيامنى قبول اتمه سى ايله اولور اكثرا خمس اولابلر قريه لرده قيام اجن بلده قيومى ايله مبايعه شرطدر   مدينه ده قيوم اولابلمق اجن بلده قيوملرندن اقلا عشرةنن مشاورلغنده مبايعه اولملدر مصرده قيوملق اجن عشرة مدينه قيومي ايله مشورتده مبايعه اولملدر  قيوملر ين سنلري 63ه بالغ الونجه  بر اهليتلى ايله قيامده استشاره  مبايعه سنى يابرلر  كندلرى ذى القربى اولورلر  كسب اتدكلرنن خمسنى مشاورلرينه ايتاادرلر  سنى 50 يه  بالغ اولونه دك استشاره ايله قيام يابله بلر  قيامن يابله بلمسى اجن بر وليدن موالات كفايت ايدر  بولامزسه قيام انتها ادربيعةلر ده سيد عامل بر سيد قيوم ايله عقد ادر بو عقد بيعةنن تأسسيدر  سيد قيوم سيد عاملدن استأذان ادرك دغر عاملرله قيام شركتنى تأسيس ادرلر  حكامن حكمى ايله ده اشراك ادله بلر قيام سيدلرجه قيوملره تفويض ادلر  قيامده مقصد قيام اولوب عدالت دغلدر  هر اهليتلى  خلاقتى تحمل اده بلر  امير باشقه سنه تفويض ا تمدقجه بنفسه ادا ادر  اسلام ديننده خلاقته اكراه اديله مز  انجاق بر امره شروع ادن ويا عقد وعهد ادن اونو ايفا ايله مكلفدر  ايفا اتمزسه مسئول اولر

İmamlar ve Vezirler

b) İmamları ilmî şûra irsal eder. İmamlar havllerine emîrler tevliye ederler. Emîr 6 şehr imaretin velâyetini tesis ederse te'mîr kemale erer. Havllerin küllisinde imaretler kemale ermişse imamlık da kemale ermiş olur. İmamların sinleri 63'e bâliğ olursa cedîd imam irsal olunur. Kadîm imam selef imam olur. Seyyid veziri imam te'mîr eder, tedrîs vezirini ilmî, irşad vezirini takva, terbiye vezirini amelî, talîm vezirini imaret şûraları te'vîl ile te'mîr ederler. Her müşavir her vezir için birine işaret eder. Te'vîl bunlar arasında olur. Suhuf vezirini takva, tedayün vezirini amel, hifz vezirini imaret, milk vezirini ilmî şûralarca te'mîr olunur. Kitabet vezirini imamın izni ile ilmî müşavirlerinin işaret ettiği kimseler beyninde imaret şûrasınca, tahtîm vezirini imamın izni ile takva müşavirlerinin işaret ettiği kimseler beyninden amelî şûrasınca, şehadet vezirini imamın izni ile takva müşavirlerinin işaret ettiği kimseler beyninden imaret şûrasınca te'mîr olunurlar. Vezîrler te'mîr olundukları  şûranın müşavirlerince murakabe olunur. Hukkâm o emir veya şerai'inden bazısını iptal veya fesh edebilir. Kitabet, tahtîm, şehadet ve tahkîm vezirleri imamın; Suhuf, tedayün, hıfz ve mülk vezirleri seyyid veziri; Tahtît, takdir ve taharri vezirleri tedris, tasvît, ma'işet, ve teblîğ vezirleri irşad, tahmil, imaret, hazine vezirleri kesb, ve tenbie, tekaruz, eman vezirleri imaret vezirlerinin siyadette istişare ederler. Tedris, irşad, terbiye ve talim vezirleri seyyid vezirinin muavinleridir. Seyyid vezirin riyasetinde istişare ederler. Emîrler imaret şûrası olarak imamın siyadetinde istişare ederler. Emîrler imamlarca te'mîr edilir. Memur olduğu umm dışında  bulunan münibler imamlarının emîrlerinden biri ile mübaya'a eder. Adedleri nisf öşre baliğ olduğunda imareti tekemmül eder. Havalideki seyyid kayyûmu vezir te'mir eder ve tebdil eder. Kayyûmları şûralar tevîl ile irsal ederler. Kayyûmun kıyamı hükkâmın hükmü ile intiha eder. Davayı irsal eden** izin müşavirleri ikame ederler. Seyyid kayyûmları da ikame edebilir. Beldede kıyamın kemali  havalideki nâsın ekallen nisf öşrü kıyamını kabul etmesi ile olur. Ekseran humus olabilir. Karyelerde kıyam için belde kayyûmu ile mubaya'a şarttır. Medinede kayyûm olabilmek için belde kayyûmlarından ekallen öşrünün muşavirliğinde mubaya'a olmalıdır. Mısırda kayyumluk için aşiret, Medine kayyûmu ile meşveretde mubaya'a olmalıdır.  

Kayyûmların sinleri 63'e bâliğ olunca bir ehliyetli ile kıyamda istişare mubaya'asını yaparlar. Kendileri zîlkurbâ olurlar. Kesb ettiklerinin humusunu müşavirlerine îtâ ederler. Sinni 50'ye bâliğ olana dek istişare ile kıyam yapılabilir. Kıyamın yapılabilmesi için bir veliden muvalât kifayet eder. Bulamazsa kıyam intiha eder. Biatlarda seyyid amil bir seyyid kayyûm ile akd eder. Bu akit biatının tesisidir. Seyyid kayyûm seyyid amilden isti'zan ederek  diğer amillerle kıyam şirketini te'sis ederler. Hükkâmın hükmü ile de işrak edilebilir. Kıyam seyyidlerce kayyûmlara tafvîz edilir. Kıyamda maksat kıyam olup adalet değildir. Her ehliyetli hilafeti tahammül edebilir. Emîr başkasına tafvîz etmedikçe binefsihi eda eder. İslâm dininde hilafete ikrah edilemez. Ancak bir emre şuru' eden veya akit veya ahd eden onu ifa ile mükelleftir. İfa etmezse mesûl olur.