KUR’AN İŞLETMELERİ(35); 175.SEMİNER İstanbul, 31 Ağustos 2002 Cumartesi
ADİL DÜZENE GÖRE
İNSANLIK ANAYASASI
17
HAKLAR
Ücretler
Madde 17- a) Ücretler serbest anlaşmalarla tespit edilir. Analaşma yapılmamış veya anlaşmada belirtilmemişse resmî ücrete göre paylaştırılır. Her işin ağırlık ve sorumluluğa göre bir karşılığı belirlenmiştir. Belirlenmemişse hakemler belirlerler. Başkaca anlaşma yok ise o işi yapanlar o karşılığı pay olarak istihkak ederler. Payları karşılığı belge verilir, belge sahipleri onu istedikleri gibi değerlendirirler.
Herkesin ilmî derecesi ve meslekî kabiliyetine göre resmî ücreti vardır. Başka türlü bir anlaşma yoksa ortak iş yapanlar bu resmî ücrete göre emek karşılığını aralarında paylaşırlar.
Hereksin bir çalışma kredisi vardır. Bu kredileri resmî ücrete göre bölüştürülür.
Herkes istediği zaman çalışma kredisini alır, istediği zaman da emeklilik payını alır. Hastalık benzeri sebeplerden dolayı işe gelmediği günlerde emeklilik payını alır, krediden yararlanamaz. Bir kimsenin emeklilik payı resmî ücret ile yaşı göz önüne alınarak verilir. Belirleme de buna göre yapılır. Çalışmadığı günlerde meslekî derecenin kazanılması durur.
Kamu ve genel hizmetlerde çalışanlar resmi ücretle çalışırlar.
İnşaat işlerinde ücretler resmî ücret üzerinden ödenip yapıya şarj edilir.
Bir iş yerinde çalışan başlangıç ehliyetliler gelirlerinin beşte birini onlara nezaret edenlere verirler. Bir işte çalışan temel ehliyetliler gelirlerinin beşte birini onlara iş veren ilk ehliyetlilere verirler. İlk ehliyetliler kendilerine iş veren orta ehliyetlilere beşte birini bölüşürler, orta ehliyetliler gelirlerinin beşte birini beş ile on arasında olan danışmanlar ile bölüşürler, Danışmanlar gelirlerinin beşte birerlerini araştırmacıları ile bölüşürler.
Başkanların dışında herkes birden fazla iş yapabilir. Gerek hizmetliler, gerek görevliler başka işler yaparak gelir temin edebilir. Genel hizmetler ek gelir getirir.
İşletmelerden alınan genel hizmet paylarının yarısı orada çalışanlara bölüştürülür, diğer yarısı ise küçük işletmelerin bucak, orta işletmelerin il, büyük işletmelerin ülke ve üst işletmelerin insanlık merkezlerinde bir hesapta toplanır. Ortak hesapta toplanan genel hizmet payları ilçelerdeki görevlilere hizmet verdikleri kimselerin sayısınca bölüştürülür. Genel hizmet halka karşılıksız yapılır. İlçe görevlileri halka hizmet paylarını beşte birini semt temsilcileri ile kalanın beşte birini danışmanları ile bölüşürler.
Birlikte Yaşama Hakları
Madde 17- b) Bir yerde beraber yaşayanların eşit şartlar içinde yaşama hakları vardır. İş yerlerinde yemek çıkıyorsa herkes aynı yemeği yeme hakkına sahiptir. Aile içinde de geçimle yükümlü olan erkek kendi yediğini, yedirmek, giydiğini giydirmek ve barındığı yerde barındırmakla yükümlüdür. İşle ilgili geziler dışında aile fertlerini de gezdirmekle yükümlüdür.
Genel hizmetlerden herkes eşit şartlar altında yararlanır.
Ortak yerlerden herkes eşit şartlarda yararlanır.
Pahalı ve ucuz mahalleler kurulabilir, pahalı ve ucuz taşıma araçları olabilir. Bir araç içinde pahalı ve ucuz yerler olabilir. Ancak bir yerde sınıflaşmalara müsaade edilemez. Aynı yerde yaşayanlar sınıfsız olarak yaşarlar. İlim sahipleri saygı görürler.
حقلر
اجرتلر
17 ا) اجر تلر رضا ايله اولر. عقد يابلمه مش ويا يابلمش آنجق اجرت ذكر ادلمه مشسه قومده معروف اجرتلر تحقق ادر. شركتده مقاسمه بو اجرتلر وسعي ساعتلرنه كوره اولر. هر امرن وصفنه كوره شحة ويا مسئوليت نسبه تنده تغير ادن اجرى واردر. كتابى يوقسه حكام تشريع ادر. عامللر عمل حظنى بونلره كوره تقاسم ادرلر. انجاق عقد وارسه اونا رعايت اولنر. حظلر ورقلرله توثيق اولنر وبيعة لر مالكلرنن رضالرى ايله بيع اولنر.
هر نفسن علمنه و كسبينه كوره بر معروف اجري واردر. خصوصى معارفه لرى يوقصه معروف اجر ايله شريك اولمش اولرلر و عمل حظنى بينلرنده اونه كوره تقسيم ادرلر. هر نفسن خزينه دن معروف اجره كوره استقراض حقى واردر. خزينه ده اولانلر بونه كوره بينلرنده تقاسم ادرلر.
هر نفس مشيئتنه كوره هر يوم اجن اجرى قدرنى استقراض اتمغه ويا ذي القربي دن اجارة حظنى اخذه حقى واردر. سقامت ويا غيرى بر شيدن استقراض ايدب عمل اتمه ديغى يوم اجن ده اجارة حظنى اخذ ادر.عملى درجه لر عمل اتديغى ايامده اكتساب ادلر. ذى القربى حقى عملى درجه ايله استحقاق ادلر.عملى درجه لر ده علمى اهلية ايله عمل اتديغى ايامن مجموعى قدردر. استقراض اتدغي ايامده تدرج اولمز.
قيام و خلافتده عامل الانلر معروف اجر ايله عمل ايدرلر
املاكن انشاسنده عمل ادنلرن اجرى معروف اجرلريدر. اهليتلى ناس استأجار ادر. منشأت مديون اولور بو بخس ايله بيع ايدلر.
راسخن دشنده هر عاملن بر فوقندن بر مفتى مشاورى واردر. ذاكرلرن مشاورلرى10 عدده قريبدر. راسخلر دشنده عاملرن كليسى اجرتلرنن خمسنى مشاورلرنه ايتا ادرلر.
اماملرن دشنده هر نفس بردن اكثر امورده عمل اده بلر, قيوملر وخليفه لر غير امورده عمل ادرك اكتسابده بولونا بلرلر. قيام اجرى زائد مكتسباتدر.
بر بيعةدن اخذ اديلن قيام حظلرنن نصفى اورانن قيوملرنه اخر نصفى صغير بيعة لرن اولانى قبيلةده, وسط بيعة لرن اولانى شعبلرده, كبير بيعة لرن اولانى قومده واكبر بيعة لرن اولانى بشرده برمشترك حسابده جمع ادلر. بونلر, بلده لرده بولونان قيوملره قيام اتدكلرى كمسه لر عدديله تقسيم اولنر. ناسه قيام احسانا يابلر. بلده قيوملرى مشترك حسابدن اولان استحقاقلرنن خمسنى مشاورلره, خمسنى ده قريه لرده كى خليفلرينه تقسيم ادرلر.
كسب و معيشتلرى معا اولان كمسه لرن حقلرى.
ب) بر مكانده معا تعيش ادن كمسه لرن فقرلرينه كوره مماثلت اجنده تعيشه حقلري واردر. مشترك حسابدن طعم ادليورسه طعام مساوى اولملدر. بيتده نفقة ايله مكلف اب اهل بيتن كلسنى كندسنن طعم اتديغى ايله اطعام اتمك, كسو اتدغى ايله اكسا اتمك, سكناسى ايله اسكان اثمك, سياحتينى اونلره مماثل يابمقله مكلفدر. ابتغاء اجن يابدغى سير ده تسويه كلفتى يوقدر. قيامده عدالت شرطدر. سبيل اللهدن اهلندن اولان هر نفس انتفاع ادر. عشيرت و قبيلةلر بيننده تفضلده بأس يوقدر. اجارةى قليل مركبلر اولابلر. بر مسيرةده مفضل محللر اولابلر. برمحلده مفضل مقام يوقدر. اولا جالس اولان شاغل اولور. بر محلده عيش ادنلر بيننده تفاضل يوقدر.علماء توقير اولنر.
HAKLAR
ÜCRETLER
Madde 17- a) Ücretler rıza ile olur. Akit yapılmamış veya yapılmış ücret zikredilmemişse Kavm'da ma'rûf ücretler tahakkuk eder. Şirket de mukaseme bu ücretler ve sa'y saatlerine göre olur. Her emrin vasfına göre şuht veya mesûliyet nispetinde tağayyur eden ecri vardır. Kitabı yoksa hukkam teşrî' eder. Amiller mel hazzını bunlara göre tekâsum ederler. Ancak akt varsa ona riayet olunur. Hazlar varaklarla tevsîk olunur ve bey'atlar maliklerinin rizaları ile bey' olunur.
Her nefsin ilmine ve kisbine göre bir ma'rûf ecri vardır. Hususi mu(arefeleri yoksa ma'rûf ecr ile şerîk olmuş olurlar ve amel hazzını beynlerinde ona göre taksîm ederler. Her nefsin Hazineden ma'rûf ecre göre istikrâz hakkı vardır. Hazinede olanlar buna göre beynlerinde tekâsum ederler.
Her nefis meşietine göre her yevm için ecri kadarını istikrâz etmeye veya zilkurbâdan icâreten hazzını ahza hakkı vardır. Sekamet veya gayri bir şeyden istikrâz edip amel etmediği yevm için de icareten hazzını ahz eder. Ameli dereceler amel etiği eyyamda iktisab edilir. Zilkurbâ hakkı ameli derece ile istihkak edilir. Ameli dereceler de ilmi ehliyet ile amel ettği eyyamın mecmû'u kadardır. İstikrâz ettiği eyyamda tederrüc olmaz.
Kıyam ve hilafetde amil olanlar ma'rûf ecr ile amel ederler.
Emlakın inşasında amel edenlerin ecri ma'rûf ecirleridir. Ehliyetli nası isti'câr eder. Münşiet medyûn olur. Bu bahs ile bey' edilir.
Râsihin dışında her amilin bir fevkınden bir müfti müşaviri vardır. Zâkirlerin müşavirleri 10 adede karîbdir. Râsihler dışında amillerin küllisi ücretlerinin humusunu müşavirlerine îta ederler.
İmamların dışında her nefis birden ekser umurda amel edebilir, Kayyûmlar ve Halifeler gayrı umurda amel ederek iktisabda bulunabilirler. Kıyam ecri zait müktesebattır.
Bir bey'atdan ahz edilen kıyam hazlarının nısfı oranın kıyamlarına aher nısfı sağîr bey'atların olanı Kabile'de, vasat bey'atların olanı Şa'blarda, kebir bey'atların olanı Kavm'da ve ekber bey'atların olanı Beşer'de bir müşterek hesabda cem' edilir. Bunlar, beldelerde bulunan Kayyûmlara kıyam ettikleri kimseler adediyle taksîm olunur. Nasa kıyam ihsanen yapılır. Belde Kayyûmları müşterek hesaptan olan istihkaklarının humusunu müşavirlere, humusunu da Karyelerde ki Halifelerine taksîm ederler.
Kesb ve ma'işetleri me'an olan kimselerin hakları
Madde 17- b) Bir mekanda ma'an ta'ayyuş eden kimselerin fakirlerine göre mümaselet içinde ta'ayyuşa hakları vardır. Müşterek hesaptan ta'm ediliyorsa ta'am müsavi olmalıdır. Beytte nafaka ile mükellef eb ehl-i beytin küllisini kendisinin ta'm ettiği ile it'am etmek, kisv ettiği ile iksa etmek, sükkanesi ile iskan etmek, seyahatını onlara mümasil yapmakla mükelleftir. İbtiğa için yaptığı seyrde tesviye külfeti yoktur. Kıyamda adalet şarttır. Sebîlullah'tan ehlinden olan her nefis intifâ' eder. Aşiret ve Kabileler beyninde tefaddülda be's yoktur. İcâreti kalîl merkebler olabilir. Bir mesîretde mufaddal mahaller olabilir. Bir mahalde mufaddal makam yoktur. Evvelen calis olan şâğil olur. Bir mahalde 'îş edenler beyninde tefadül yoktur. Ulema tevkîr olunur.
Yazan ve Anlatan: SÜLEYMAN KARAGÜLLE
Yayına Hazırlık: HASAN ÖZKET – REŞAT EROL