KUR’AN İŞLETMELERİ(36); 176. SEMİNER                                         İstanbul, 07 Eylül 2002 Cumartesi

Adil Düzene Göre İNSANLIK ANAYASASI – 16

SORUMLULUK

Suç ve cezalar

Soruşturma

Madde 16- a) Bir cinayet işlendiğinde soruşturmacılar soruşturma yaparlar. Soruşturma ehliyetliler tarafından önce sözlü, sonra yazılı yapılır, bucak başkanının kararı ile duruşmalı soruşturma da yapılabilir. Duruşmalı soruşturması açıktır ve kişi rahat yerde sorguya alınır. Soru sorup cevap alma dışında bir eziyet yapılamaz, olağanüstü olaylarda hakemlerin kararı ile karakol soruşturması yapılabilir. Karakol soruşturmasında iz bırakmayan eziyet yapılabilir. Günde ancak sekiz saat sorguya alınır. Sorguda kaldığı günlerin  iki misli tazminat ödenir. Yapılan eziyet karşılığı da ayrıca  hata tazminatı  verilir.

Üstün ehliyetliler üzerinde soruşturmayı üstün soruşturmacılar, yüksek ehliyetliler üzerinde soruşturmayı yüksek soruşturmacılar yapar, halk üzerinde soruşturmayı orta ehliyetliler yapar. İnsanlık ve ülke aleyhindeki soruşturmaları üstün soruşturucular, iller üzerindeki soruşturmaları yüksek soruşturmacılar ve bucak ve ocak üzerindeki soruşturmaları orta soruşturmacılar yapar.

Soruşturmalar bağımsız yapılır. Tanıklık birlikte yapılır.

Nizasız davalarda tek soruşturmacının, nizalı hukuk davalarında çift soruşturmacının, ceza davalarında ise dört soruşturmacının şehadeti ile hüküm verilir. Hakemler şehadeti reddedebilirler, kendileri soruşturma yapamazlar.

ئوليت

ذنب و عقاب

شهادت مدعى به اولجق دعوى شهدا جه تقصيص اولنر اولا مكالمه بعده مكاتبه ايله بعده قبيله امامنن امري ايله محبوسا  تقصيص  اولنر  محبوسا تقصيص جهريدر و اذا ورلمز سوال وجواب دشنده بر اكراه يابله مز  فسادن دفعى اجن سجنده استجوابنه حكام حكم ادر  اثري باقى اذيت ديتله اذهاب اولنر يومن ثلثنده  استجواب اديله بلر  اكراها استجوابده ضعفين اجرت تأدية اولنر  اذيته قارشى خطأ ديتى تأديه اولنر راسخلر عليهنه راسخلر فقهلر عليهنه فقهلر و غيرى ناس عليهنه ذاكرلر شهادت و حكم اده بلر  بشر ايله قوم و اكبر بيعةلر عليهنه راسخلر شعب و كبير بيعةلر  عليهنه فقهلر قبيله ايله عشيرتلرو غيري بيعةلر عليهنه ذاكرلر شهادت اده بلر وحكم وره بلر  تقصيص منفردا شهادت جميعا يابلر نزاعسز دعوالرده بر شهيدن حقوق دعوالرنده ايكى عقاب دعوالرنده دورت شهيدن شهادتى ايله حكم تبين ادر حكاملر بنفسهم تقصيص اده مزلر

Tevliyet

Zenb ve İkab

Şehadet  mudde'a bih olacak dava şuhedaca taksîs olunur. Evvelâ mükâleme ba'de mukatebe ile ba'de kabile imamının emri ile mahbûsen taksîs olunur. Mahbûsen taksîs cehrîdir ve eza  verilmez. Sual ve cevap dışında bir ikrah yapılamaz. Fesadın def'i için sicinde isticvabına hükkâm hükm eder. Eseri bâkî eziyet diyetle izhab olunur. Yevmin sülüsünde isticvap edilebilir. İkrahen isticvapta di'feyn ücret tediye olunur. Eziyete karşı hata diyeti tediye olunur. Râsihler aleyhine rasihler, fakihler aleyhine fakihler ve gayri nâs aleyhine zâkirler şehadet ve hükm edebilir. Beşer ile kavm ve ekber bey'atler aleyhine râsihler, şa'b ve kebîr bey'atlar aleyhine fakihler, kabile ile aşiretler ve gayri bey'atlar aleyhine zâkirler şehadet edebilir ve hükm verebilir. Taksîs münferiden şehadet cemî'an yapılır. Nizasız davalarda bir şehîdin, hukuk davalarında iki, ikab davalarında dört şehîdin şehadeti ile hüküm tebeyyün eder.  Hükkâmlar binefsihim taksîs edemezler. 

***

Kasâme 

Faili meçhul cinayetlerle  ayrı ayrı  soruşturma ile  sorun çözülemezse  en az bucaklarda 50, illerde 100, ülkelerde 200, insanlıkta 400 kişi sorguya çekilir. Sorguya çekileceklerin adlarını mağdurlar verir. Sorguya çekecek soruşturmacıları mağdurlar belirler. Bu genel soruşturma sonunda  bir kimse aleyhine dört şahidin şahadeti varsa cinayetle mahkûm edilir. İki şahidin şahadeti varsa diyete mahkûm edilir. Tek  tanığın şahadeti varsa kasâmeye dahil olur. Hiçbir tanığın aleyhine şahadeti olamazsa, onlar ibra edilir. Sadece nöbetli görevlilerin ibra olması için dört tanığın beraatini talep etmesi gerekir.

تدارء و ضرب 

قاتلى مجهول قتلده بلده ده كي  شهدانن كلسى تقصيص يابارلر فاعل عليهنه شهادتده بولنمزلرسه قبيله ده 50 شعبده 100 قومده 200 و ناسده 400  كمسه محبوسا استجواب ادلر  بونلرى مقتولن عفو وليسى اعلام ايدر تقصيص ادجق شهداء ده اونلر بيان ادرلر دورت شاهدن بر كمسه عليهنده شهادتى ضعف ديته ايكي شاهدن عليهنه  شهادتى خطأ ديتنه  بر شاهدن شهادتى قساميه  محكوميتنى و عليهنه شهادتدن اباء برائت حكمنى كترر  منيبلر ابرا اولونمزلر تقصيص منفردا شهادت مجتمعا يابلر

Tedaru' ve Darb

Katili mechûl katlde beldedeki şühedanın küllisi taksîs yaparlar. Fail aleyhine şehadette bulunamazlarsa kabilede 50, şa'bda 100, kavmda 200 ve nâsda 400 kimse mahbûsan isticvap edilir. Bunları maktulun af velisi i’lâm eder. Taksîs edecek şuhedaı da onlar beyan ederler. Dört şahidin bir kimse aleyhinde şehadeti di'f diyete, iki şahidin aleyhine şehadeti hata diyetine, bir şahidin şehadeti kasameye mahkûmiyetini ve aleyhine şehadetten ibai beraet hükmünü kötürür. Münibler ibra olunmazlar. Taksîs münferiden, şehadet müctemi'an yapılır. 

***

Tazminat

Failler suçu işlemeye ehil iseler ve hayatta iseler tazminatı onlar öder, müsebbiplere verilmez. Ancak fiilin işlenmesine maddî destek verenler, yani fiil işlenmesinde âcır olanlar varsa bunların malları hakem kararları ile müsadere edilir. Faillere kısas uygulanır, âcırlar servetlerinden olurlar ve borçlanma ehliyetlerini kaybederler. Servetleri diyete yetmezse zorunlu iş yerlerinde çalıştırılarak ödettirilir. Mübaşir varken mübaşir olmayana  kısas uygulanmaz.

Bizzat ihkak-ı hakka kalkışanlara kısas uygulanmaz. Haklı iseler hafif diyet öderler, haksız iseler ağır diyet öderler.

دية

ادايه اهل مكلف برى جرم  ادرسه و حياتده ايسه ديتي مباشر تأديه ادر ناصرلر تأديه اتمز استأجار ادنلردن ملكن كليسى حكامن حكمى ايله  استرداد ادلر مديونلك اهليتى زائل اولور  ديته كفايت اتمزسه محبوس اولرق استأجار ادلرلراجير مباشره قصاص قضا اولنر عفو ادلمز   مباشر واركن ناصر تجزيه اولنمز بنفسه احقاق حق ادنلره قصاص حكم اولنمز حقلى اولديكى 4 شهيدله ثابت اولرسه خطا ديتنى 2شهيدله ثابت اولرسه عمد ديتنى تأديه ادرلر

Diyet

Edaya ehil mükellef biri cürüm ederse ve hayatta ise diyeti mübaşir tediye eder. Nâsırlar tediye etmez. İsit'car edenlerden mülkün küllîsi hükkâmın hükmü ile istirdad edilir. Medyûnluk ehliyeti zail olur. Diyete kifayet etmezse mahbûs olarak isti'car edilirler. Ecîr mübaşire kısas kaza olunur. Af edilmez. Mübaşir varken nâsır tecziye olunmaz. Binefsihi ihkak-ı hak edenlere kısas hüküm olunmaz. Haklı olduğu 4 şehîdle sabit olursa hata diyeti, 2 şehîtle sabit olursa amd diyeti tediye ederler.

***

Anarşi

Barış zamanında bir devlet başka bir devletin topraklarında bir eylemi finanse ederek suç işletir ve zarar iras ederse, failler kısasa tâbi olur. Devlet verilen zararın iki mislini öder. Affedilirlerse diyetin birini failler öder.

Bir örgüt kurup cinayetin işlenmesi hâlinde cinayeti işleyenlere kısas hükümleri uygulanır. Örgütün başının malları müsadere edilir. Diyete yetmezse zorunlu çalışmaya tâbi tutulur. Örgüte bilerek mâli katkıda bulunanlar fiili müştereken işlemiş olurlar. O fiile maddî destekleri yoksa veya o fiilin işlenmesinde kasıtları yoksa örgüt başı dışındakiler cezalandırılamazlar.

Hakem kararlarına uymayan kişilere  güvenlik tarafından tenkil infazı uygulanır. Hakem karalarına uymayan ocak, bucak ve iller ablukaya alınır. Giriş yasaklanır, çıkış serbest bırakılır. Elektrik, su gibi tüm kaynakları kesilebilir. Sayıları nisabın altına düştüğünde askerî birlikler girer.   Çıkışlara izin vermeyen yönetime askerî saldırı düzenlenerek içindeki halk kurtarılır. Ocak, bucak ve il dağıtılır. Yöneticilere askerî infaz yapılır.

بغي

اسلام دارنده بشقه قوم بر جنايتى تنفيق ادرسه مجرملره قصاص قضا اولنر  ناصر قوم مقداريني تأديه ادر  عفو حالنده ديتن برينى مجرملر تأديه ادر ديتن برى فيءدر

جنايت جميعا  ايقاع ادلمشسه مجرملره قصاص قضا ادلر سيدن ملكي كليا اخذ اولنر كفايت اتمزسه جبرا استأجار ادلر جماعته شاعرا التحاق ادنلر جرمه اشتراك اتمش اولرلر جرمه مال ايله عالم اولرق شريك اولماينلر وجرمده فاعل اولمينلر تجزية اولنمزلر سيد  مباشر اولر

حكامن قضاسنه طوعا رضا كوسترمينلر تنكيله محكوم ايدلر حكامن قضاسنه اطاعت اتمه ين عشيرت قبيله و شعب محاصره يه النر خروج مشروع دوخول ممنوعدر  ماء ومصباح قطع ايدلر عددلرى اقلدن ناقص اولورسه  فئة  جبرا دخول ادر  خروجه اذن ورلميه ن داره جبرا دخو ل ادلب اورده محبوسلر تنجيه ادلر  عشيرة قبيله و شعب توفيت ادلر امرا تنكيل ادلر بونلرن كلسينه حكامن قضاسى شرطدر    

Bağy

İslâm dârında başka kavm bir cinayeti tanfîk ederse mücrimlere kısas kaza olunur. Nâsır kavm miktarını tediye eder. Af hâlinde diyetin birini mücrimler tediye eder diyetin biri fey'dir.

Cinayet cemi'an îka' edilmişse mücrimlere kısas kaza edilir. Seyidin mülkü külliyen ahz olunur. Kifayet etmezse cebren isti'car edilir. Cemaata şâ'ir iltihak edenler cürme iştirak etmiş olurlar. Cürme mal ile alim olarak şerîk olmayanlar ve cürmde fail olmayanlar tecziye olunmazlar. Seyyid mübaşir olur.

Hukkâmın kazasına tav'an rıza göstermeyenler tenkile mahkûm edilir. Hukkâmın kazasına itaat etmeyen aşiret, kabile ve şa'b muhasaraya alınır. Hurûc meşrû' duhûl memnû'dur. Mâ ve misbah kat' edilir. Adedleri akaldan nâkıs olursa fie cebren duhûl eder. Hurûca izin verilmeyen dâra cebren duhûl edilip orada mahbûslar tenciye edilir. Aşiret, kabile ve şa'b tevfiyet edilir. Erken tenkîl edilir. Bunların küllisine hükkâmın kazası şarttır.

***

Savaş

Hakem kararlarına uymayan devletlere karşı savaş meşru hâle gelir. İsteyen devlet  gönüllülerden oluşan askerî birlik kurar ve bu ülkeye saldırabilir. Birden fazla devletler de birleşerek veya ayrı saldırabilirler. Cephe komutanları mağlup devlete uygun yaptırım yaptırabilir. Bağışlayabilir. Tazminat alıp serbest bırakabilirler. Haraç karşılığı topraklarını halka bırakabilir, halkı esir edip toprakları bölüşebilir, savaşanları öldürebilirler.

Hakem kararlarına uyan devletlerle savaşmak meşru değildir. Savaş meşruiyeti hakem kararlarına  bağlıdır. Karar sonradan da alınabilir.

حرب

حكامن  قضاسنه اطاعة اتمه ين قوم ايله حرب يابلر  مشيئت ادن قوم رضالرى ايله بعيد سفره التحاق ادنلردن جعل اولنمش جند محكوم اولنمش قومن ارضنه دخول ادب اغتنام ادر قوملر ده مشتركا  ويا منفردا حرب اده بلرلر غالب امير مغلوب قومه فسادن انتهاسى حكامن اقتدارى اجن احكامى تشريع ادر  منا ويا فداء تحرير ادر اهل جزيه يابار استرقاق ادر ويا محارب رجالى قتل ادر غنيمتن خمسى قومن خمسن اربعى محاربلرندر حكامن قضاسنه رضا كوسترن قومله قتال حرامدر 

Harb

Hükkâmın kazasına itaat etmeyen kavm ile harp yapılır. Meşiet eden kavm rızaları ile ba'îd sefere iltihak edenlerden ca'l olunmuş cünd mahkûm olunmuş kavmin arzına duhûl edip iğtinam eder. Kavmlerde müştereken veya münferiden harp edebilirler. Galip emîr mağlûp kavme fesadın intihası hükkâmın iktidarı için ahkâmı taşrî' eder. Mennen veya fidaen tahrîr eder. Ehl-i cizye yapar. İstirkak eder. Veya muharip ricali katl eder. Ganimetin humusu kavmin, humusun erbe'î muhariblerindir. Hükkâmın kazasına rıza gösteren kavimle kıtal haramdır.

***

Cezalar

En büyük suç kasden adam öldürmedir. Cezası kısastır. Biyolojik bir sistemi iptal da tam suçtur. Simetrik uzuvlardan yarısını iptal yarım suçtur. Kol yarım, dirsek dörtte bir, bilek sekizde bir,  beş parmak on altıda bir, bir parmak seksende bir, ilk boğum 160 da bir, ikinci boğum 320 de bir, tırnak 640 da bir kadar tam suçtur. Diş de bu kadardır. Çeneyi koparmak yarım suçtur.

Tam diyet 33 yıllık ücrettir. Ağır diyet iki mislidir. Bucağa göre değişir. Bir sopa bir günlük  ücrettir. Ağırda kamçılanarak verilir. Hafif cezalar nakden ödenir, ödenemezse çalıştırılarak ödetilir. Dayanışma içinde ödenir. Ağır cezalar zorunlu çalışma yerlerinde çalıştırılarak ödetilir. Zorunlu çalışmaya mahkûm olanlar sitelerinden çıkamazlar, ancak dışarıdakiler her zaman girip çıkabilirler. Yakınları ile beraber oturabilirler, yakınları isterlerse oralarda çalışabilirler.

عقوبات

عمدا وسرا قثل اكبر جرمدر  جزاسى قتلدر علنا قتلين جزاسى قصاصدر عفو ايله ديته تبدل ادر بصر سمع ومماثلى جرملرن جزاسى ركنى نفسى اخباطه معادلدر  بر عين ويا بر اذنى خبط  قتلن نصفنه معادلدر  بر يدن كلى نصف هرفقه دك اولانى ربع عضده دك اولانى ثمن 5 اصابع  16 ده واحد  بر اصبع 80 واحد  وسط مفصلن بعدى 160ده واحد  اخر مفصلن بعدى  320 ده واحد  بر ظفر 640ده واحد قتله معادلدر بر سن بر ظفره معادلدر امثالن حكملرى ده بونلره مساويدر  خطأ ديتى ثلث مئة سنةن اجرنن وسطدر عمدين ديتى ضعفيندر قوملره كوره تبدل ادر بر جلدة بر يومن اجرنه معادلدر  خطالر ولايت اجنده  عمدلر مجرمن اموالندن ادا اولنر مجرمن اموالى كفايت اتمزسه اموالى مراثجلره تقسيم اولونر ولاية ادا ادلر حبس عملى ايله استرداد اولنر عمل محبسلرى برر قريه وبا قبيلة اولرق انشاء ادلر حبس قريه لرنده محبوس اولميانلر ده دخول ادب اقامت اده بلرلر محبوسلر خروج ايده مزلر

Ukûbât

Amden ve sıran katl ekber cürümdür. Cezası katldır. Alenen katlın cezası kısasdır. Af ile diyete tebeddül eder. Basar, sem' ve mümasili cürmlerin cezası rüknü nefsi ihbata muadildir. Bir ayn veya bir üzünü habt katlın nısfına muadildir. Bir yedin külli nısf ………………………………………………………..

Bir sinn bir zifre muadildir. Emsalin hükümleri de bunlara müsavidir. Hata diyeti sülüsü mie senenin ecrinin vasatıdır. Amdin diyeti di'feyndir. Kavmlara göre tebeddül eder. Bir celde bir yevmin ecrine muadildir. Hatalar velâyet içinde, amdlar mücrimin emvalinden eda olunur. Mücrimin emvali kifayet etmezse emvali mirasçılara taksîm olunur. Velâyeten eda edilir. Habs ameli ile istirdad olunur. Amel mahbesleri birer karye veya kabile olarak inşa edilir. Haps karyelerinde mahbûs olmayanlar da duhûl edip ikamet edebilirler. Mahbûslar hurûc edemezler.

***

Genel Hükümler

b) Yetkili olan sorumludur. Çocuğunu eğitimsiz bırakan anne veya baba sorumlu olup çocuk dava ikame ederse akilesi onu tazmin eder. Karı kocasına karşı, koca karısına karşı hak ve sorumlulukları vardır. Nafakasını temin edemeyen kocanın akilesi kadına nafakasını öder. Hatta mihrini veremezse mihrini de dini akilesi öder. Ancak bunun için evlenirken dayanışmanın muvafakati gerekir. Muta nikahı serbesttir. Ancak doğacak çocuğa karşı sorumluluk devam eder ve dayanışma ortaklığı öder. Bazı hususlarda dayanışmadan izin almak gerekebilir. Evlilikleri dayanışma ortaklıkları  düzenler ve kefil olur.

Yetkili yetkilerini kullanırken bir mağduriyete sebep olursa  dayanışma ortaklığı tazmin eder. Sokak harekâtına karşı askeri güç sevk edilemez. Ancak nöbetliler takdirlerine göre tespit yapmak veya müdahale etmekle yükümlüdürler. Tespit asıldır, müdahale ancak kesin sonuç verecekse ve suçsuzlara zarar verilmeyecekse yapılır. Mağdur olanlara müdahale birlikleri tazminat öderler.

Herkes gördüğünü ve bildiğini soruşturmacılara anlatmakla yükümlüdür. Anlatmayanlar veya yanlış anlatanlar sorumludurlar.  Diyette payları kadar akileleri iştirak eder.

اسرة احكام

مقتدر مسئولدروالدين ولدلرنن تربيه وتعلمندن مسئولدر قريبى ويا بالغ اونجه كنديسي دعوى اقامة اديب اولياسندن فدية استيه بلر  زوجين بيننده حقوق واردر  نفقةيه  مقتدر اولاميان بعل مديونلق اهليتنى زائل ادر  وارث اولجقلر اموالنه بر قيوم بعث ادرلر غنى اولنلر نفقه يه اشتراك ادرلر ذى القربادن مرئة غني ده اولسه حظنى اخذ ادر  صداقنى تقوى اولياسى نأديه ادر تقوى وليسنن نكاحه اذن ورمش اولماسى شرطدر متعه نكاحى مشروعدر اجرت عقدله مبيندر صدقة يوقدر ميراث ده يوقدر صهريت وارحام  واردر  ولدن بتون  حقوقى محفوظدر منكوحه يه قارشى ارحامن بر مكللفيتى يوقدر احكامنى اولياسى تشريع ادر رجل تقوى ولسنن اذنى ايله متعه نكاحنه مقتدر اولر مقتدر اولانلر قيام ويا خلافتلرنده اضرار ادرلرسه اولياسىتأديه ادر  سوقده اغوا اولرسه مسمع ومبصرله وقعه تقصيص اولنر بعده مجرملر حكامجه قضا اولنر  ناسن اوزرنه منع اجن سلاحله كدلمز غالب كلندي و صالحلر مغدور اولمامشسه مداخل مسئول اولمز  اولانا قصص يابلر هركس شهيدلره صادق اولمقله مكلفدر  كذب ويا كتم  خطأ ديتنى تصيل ادر اوليالرى تأديه ادرلر بوخصوص حكامن حكمى ايله تبين ادر

Üsret Ahkâmı

Muktedir mesuldür. Valideyn veledlerinin terbiye ve taliminden mesuldür. Karibi veya bâliğ olunca kendisi dava ikame edip evliyasından fidye isteyebilir. Zevceyn beyninde hukuk vardır. Nafakaya muktedir olamayan be'l medyûnluk ehliyetini zâil eder. Vâris olacaklar emvaline bir kayyûm ba's ederler. Gani olanlar nafakaya iştirak ederler. Zîlkurbadan mer'e gani de olsa hazini ahz eder. Sıdakını takva evliyası tediye eder. Takva velisinin nikâha izin vermiş olması şarttır. Mut'a nikâhı meşrudur. Ücret akitle mübeyyendir. Sadaka yoktur. Mîras da yoktur. Sıhriyet ve erham vardır. Veledin bütün hukuku mahfuzdur. Menkûhaye karşı erhamın bir mükellefiyeti yoktur. Ahkâmını evliyası teşrî' eder. Racül takva velisinin izni ile mut'a nikâhına muktedir olur. Muktedir olanlar kıyam veya hilafetlerinde izrar ederlerse evliyası tediye eder. Sukda iğva olursa mesme' ve mebserle vak'a taksîs olunur. Ba'de mücrimler hukkâmca kaza olunur. Nâsın üzerine men' için silahla gidilmez. Galip gelindi ve salihler mağdûr olmamışsa müdahil mes'ûl olmaz. Olana kısas yapılır. Herkes şehîdlere sadık olmakla mükelleftir. Kizb veya ketm hata diyetini tesîl eder. Evleyaları tediye ederler. Bu husus hükkâmın hükmü ile tebeyyün eder.

Yazan ve Anlatan: SÜLEYMAN KARAGÜLLE

Yayına Hazırlık: HASAN ÖZKET – REŞAT EROL