Dear Mr. Ozdemir

İslam felsefesinden bahis açmışken benim aklıma takılan bir soru var, Kur'an daki bazı ifadeler sebebiyle öteden beri aklımı kurcalayıp duruyor ama henüz net bir cevap bulabilmiş değilim.

Bildiğiniz gibi, uzaydaki iki cisim arasındaki mesafe ışığın bir zaman dilimi içinde katettiği mesafeye göre ölçülüyor. Buna göre ışığın doğrusal bir yol izlediği varsayılıyor ve deniyor ki şu kadar ışık yılı uzaklıktadır.

Gerçekte ışık doğrusal bir yol mu izliyor? Yoksa ışığın yolunu değiştirmek, eğip bükmek veya katlamak mümkün mü?

Saygılar efendim

Mr. Adian,

Şahsıma felsefi konularda yeni bahisler açacak sualler tevcih etmenizden ziyedesiyle memnun oldum. Siz kendi mutalaanızda eski felsefenin bugün için artık bir değer taşımadığını ve ancak bilim felsefesi olarak devam edebileceğini beyan etmiştiniz.

Üstad Karagülle de eski tarz felsefenin müteşabihatla uğraştığını, oysa bilim çağında felsefi soruların çoğunun rasyonel ve emprik yanıtlarını bulduğunu, dolayısıyla her konu gibi felsefenin de bilimle açıklanması gerektiği görüşünde olduğunu sanıyorum.

Bilinenin tekrarı da olsa şunu söylemeliyim:

Felsefe, sorulara sorularla yanıt aramaktır, mümkün olduğu kadar soruları çoğaltabilmektedir. Eğer sorular bilgiyle açıklanabilir hale geliyorsa o konu felsefenin konusu olmaktan çıkıp bilimin konusu haline gelir. Bu açıdan felsefe ile bilimi karıştırmamak gerekir. "Felsefe bitti!" denmesinin nedeni de, yeni soruların sorulamaması, eski soruların da bilimsel olarak yanıtlanmasından dolayıdır!

Bir örnekleme üzerinden gidersek belki yeni felsefeye ilişkin bir ipucu yakalamış olabiliriz, aynı zamanda sizin tevcih ettiğiniz bir suale de kısmen bir yanıt vermiş olabiliriz:

Üç boyutlu uzayda yaşamamıza rağmen, klasik bütün açıklamalar iki boyutlu bir düzlemde yapılmaktadır. Küresel geometri keşfedilinceye kadar bütün açıklamalar iki boyutluydu. Geometri kısmen bundan kurtuldu ama tedrisat hala büyük oranda düzlem geometrisinde yapılmaktadır.

Gelelim Kuran açıklamalarına:

Bir ayette yer alan her bir kelime ve edat, başka bir çok ayette de kullanılmıştır. Ve açıklarken de bunlara bir ölçüde dikkat ediyoruz. Düzlem geometrisinde formatlanmış düşünce yapılarımızla küresel tefsirler yapmaya çalışıyoruz ki, bunun henüz elle tutulur bir örneğini kitaplaştırabilmiş değiliz. Her konunun bilgisayar marifetiyle simülasyonu yapabilmesine rağmen henüz bir ayetin, kelime ve edatlarla bağlantılı üç boyutlu bir çizimini yapabilmiş değiliz.

Başlangıcını tam olarak tarihlendiremediğimiz ama Eski Yunanla başlat zorunda kaldığımız yaklaşık 2.500 - 3.000 yıllık klasik felsefenin bittiğini söylerken, aslında düzlemde düşünülen felsefenin bittiğine işaret etmekteyiz.

O nedenle düşüncede büyük devrimin, küresel geometri ile formatlanmış beyinlerin başarabileceği bir düşünce akımı olduğunu düşünmekteyim.

Harun Bey,

Aslında Mr. Adian'a yaptığınız açıklamayla ışığın doğrusal hareket etmediğini anlatıyorsunuz. Yanılıyor muyum?

Sayın Özdemir Hep söylüyorum, kavramlar ile başımız dertte diye. Kavramları genellikle karıştırıyor, üst üste koyuyor ve tanımlamalarımızı da böyle yapıyoruz. Haliyle yaptığımız tanımlamalar kavramlar ile örtüşmüyor ve doğru sonuçlar da vermiyor. Mesela ben sizin sorunuza verdiğim cevapta “BILIM felsefesi”nden söz etmedim. “BILGI FELSEFESI” dedim. Belki siz her ikisi arasında bir fark olmadığını düşünebilirsiniz veya böyle düşünenler olabilir. Ama esasen aralarında büyük farklar vardır. Burada kısaca özetlemek istiyorum çokça detaya girmeden. Bilim felsefesi, bilgi kuramına çok yakındır; bir bakıma onun alanına girer. Aralarındaki önemli fark şuradadır; bilgi kuramı bilgiyi ele alırken, bilim felsefesi bilimsel kesinlik ve bilimsel sistem düzeyine erişen bir bilgiyi inceler. Felsefe ile bilim arasında yakınlık vardır, ancak bilim felsefesi ile bilimsel felsefe/bilgi felsefesi aynı şey değildir. Bilim felsefesinin amacı bilimin mantıksal yapısını, niteliğini, işleyişini incelemek ve aydınlatmaktır. O, bunu felsefeye özgü düşünme ve çözümleme yönteminden yararlanarak gerçekleştirmeye çalışır. Oysa bilimsel felsefenin (Bilgi felsefesi) amacı felsefeyi spekülasyondan, metafizikten arındırmaktır. Bunun için felsefeye çağdaş bilimin tutum ve yöntemlerini uygular. Böylece felsefeyi, sorunlara bir bütün olarak değil, parça parça yanıtlar arayan bir disiplin haline getirmeye çalışır. Bu uygulamalarla felsefenin, bilimsel bir sistemin ulaştığı gibi bir kesinlik düzeyine ulaşmasını amaçlar.

Yani bilim sadece bir ürün veya sonuçtur. Bu da bilim adamlarının işidir. Oysa Bilgi, suje ile obje arasındaki ilişkiden doğan ürüne denir. Burada suje= özne, bilen yani insandır. Obje= nesne ise bilinen yani varlıktır. Buna göre insanın, varlığı tanıma, anlama ve bilme çabası sonucu ortaya çıkan ürüne bilgi denir. Bilgi elde etme insana özgüdür. İnsan dış varlığa yönelir, onlardan gelen algıyı düşünme yoluyla bilgiye dönüştürür. Düşünme insanın zihin analında, objelerin bırakmış olduğu izler üzerinde sürdürdüğü bir etkinliktir. İnsan zihninde bilginin oluşmasını sağlayan obje ile suje arasındaki ilişkiyi kuran bağlara "bilgi bağları" denmektedir. Başlıca bilgi bağları: Algılama, düşünme, anlama ve açıklama şeklinde sıralanabilir. (kimileri bu bağlara “akt” yani cinsel ilişki diyor) Felsefi bilgi, düşünce yoluyla üretilen ve kesinlikten uzak, ama önyargısız, iyi temellendirilmiş güvenli ve tutarlı bilgilerden oluşan bilgiye felsefe bilgisi diyoruz. Bilgi kavramının geniş bir kapsama alanı vardır. Gündelik-empirik bilgi (kişisel deneyimlemeler), Dinsel Bilgi, Teknik Bilgi (gündelik veya bilimsel bilgiye dayalı), Sanat Bilgisi ve Bilimsel Bilgi (formel bilimler, doğa bilimleri, insan bilimleri)’nin her biri “BİLGİ FELSEFESİ”ne veri oluşturur. Yine bildiğiniz gibi, Felsefe bilgi üstüne bilgi faaliyetidir. Buna göre felsefe, kendi dışındaki bilgi dallarının ortaya koyduğu verileri de sorgular, eleştirir, yorumlar. Örneğin bilime dayanarak yapılan bilim felsefesi ya da sanat verilerine dayanarak yapılan sanat felsefesi gibi. Biz bir fizikçinin alanına giremeyiz eğer bir fizikçi değilsek. Ancak biz bir fizikçinin deneyimleri için malzeme üretiriz. Burada “Niçin Bilgi Felsefesi” dediğinizi duyar gibi oluyorum. Şundan: Biz Kur’an ı çözümlemeye çalışıyoruz. Buradan yola çıkarak bir felsefe geliştirmek ve buradan da bilimsel sonuçların doğmasını sağlamak istiyoruz. O halde bu faaliyeti Kur’an ın mantığına göre yapmamız gerekir. Bu da Bilgi Felsefesi’dir. Yani epistemoloji. Bilgi felsefesi bilgiyi genel olarak ele alan bilgi ile ilgili problemleri araştıran felsefe disiplinidir şeklinde tarif edilebilir. Konusu; bilginin ne olduğu, kaynağı, değeri, olanakları ve sınırlarıdır. Kısacası bilgiyi analiz eden ve eleştiren felsefedir. İlkçağda bilgi problemini ele alan Parmenides'ten sonra, bilgi kuramı Ortaçağda da değişik biçimlerde tartışılmıştır.Ancak Bilgi kuramı ilk kez Yeniçağda ayrı bir disiplin haline gelmiştir. Bilgi kuramı üç temel esasa dayanır. Gerçeklik: İnsanın zihninden (bilincinden) bağımsız olarak belirli bir zaman ve mekânda var olan her şeydir. En genel anlamı içinde dış dünyada nesnel bir var oluşa sahip olan varlıklardır. Var olanların tümüdür. Doğruluk (hakikat): Bilgisi edinilen objeyle tam çakışmasıdır. Doğruluk bir önermenin (yargının) gerçeklikteki nesne ve duruma tam uygunluğudur. Gerçeği yansıtan önerme doğru, yansıtmayan ise yanlıştır. Temellendirme: Sorulan bir soru ya da öne sürülen bir sav için dayanak, gerekçe, temel bulma işidir. Ancak bizim modern felsefi anlayışlardan bir farkımız vardır. Bunu da ifade etmenin gerekliliğine inanıyorum. O da Kur’an bilgisine sahip olmaktır. (Dogmatizm), Bildiğiniz gibi, şüphecilik, doğru bilginin olanaksızlığından hareketle, veya elde edilen bilginin doğru olup olmadığından kuşku duyulması gerektiğini söyleyen bir yaklaşımdır. Biz, Kur’an dışı bilgilere bu şekilde yaklaşırız. Ancak Kur'an ın verdiği bilgiyi doğru kabul ederiz, sadece "henüz anlamamış" olabileceğimizi gözardı etmeyiz. Öte yandan, Şüpheciliği reddeden dogmatizm nesnel gerçeklerin varlığını kabul eder. Doğru bilgi vardır.Doğru bilginin elde elde edilmesi mümkündür. Bilebilir miyiz? Sorusuna Kur’an “Kesinlikle bilebiliriz” yanıtını verir. Düşünce tarihi boyunca rasyonalizm, empirizm, kritisizm, entüisyonizm, pozitivizm, analitik felsefe, pragmatizm, fenomenoloji gibi düşünce akımları doğru bilginin imkanını dogmatik bir yaklaşımla açıklamışlardır. Ancak bir noktayı daha irdelemekte yarar vardır: Kur’an epistemolojisi, kesin dogmalar içermekle birlikte esnektir. Yani yenilenebilen bir bilgi kaynağıdır. Mesela Tanrı’nın varlığı kesindir, ama onun var etmiş olduğu bilgi sonsuzdur. Bilginin sürekli olması gereğinden hareketle, kanıtlandığı varsayılan bilgi de aslında kanıtlanmamış olabilir. Çünkü biz henüz bilginin kaynağına ulaşabilmiş değiliz. Dolayısıyla “bilimsel bilgi”nin kesinliği de sorgulanmalıdır. Yani şüpheye mahal bulunmayan bilimsel bilgiyi şimdilik kesin kabul edebiliriz, ama herhangi bir şüpheye kapı aralayan bilimsel bilgiyi de sorgularız, sorgulamak zorundayız. Netice itibariyle eğer bir isim vermek gerekiyorsa biz ancak “BILGI FELSEFESI” diyebiliriz. Çünkü bilim felsefesi dar bir alandadır. Bu ise Kur’an-i bilgiyi dar bir alana sıkıştırmak demektir. Ona hareket alanı bırakmamak demektir. Yani Kur’an epistemolojisini, “bilim felsefesi” alanına soktuğumuz zaman onu bir “bilgi referansı” olmaktan çıkarmış oluruz. Bir başka önemli nokta ise, “bilgi felsefesi” ile ilgilidir. Herbirimizin farklı formasyonları olmakla birlikte, entelektüel düzlemde yaptığımız şey “akıl yürütme”dir. Felsefi anlamda da böyledir. Dolayısıyla “bilimsel bilgi”yi veri olarak kabul etmekle birlikte, bilimsel sonuçlar üretebilecek pozisyonda olamayız. Yani, bizim yapmamız gereken şey, “tanımlamak”tır. Hüküm çıkarmak ise kolektif bir faaliyet olmalıdır. Bilimadamları, kendi alanlarına giren tanımlamaları alıp onların bilimsel karşılıklarını üretmelidir. Tanımları yapabildikten sonra hüküm çıkarmak kolaydır ama biz bunu ancak ve sadece “söylem” olarak ifade edebiliriz. Bunun ötesinde bir değeri olmaz, olamaz. Çünkü hüküm demek, uygulamada geçerliliği olan, pratikte kullanılabilir bilgi demektir. Yani bilimsel olmalıdır. Yani pratiğe tercüme edilmelidir. Bu da teknik bir konudur ve bizim işimiz değildir.

Öte yandan, "bilim Felsefesi"nin bugün ulaştığı nokta, Kur'an ın önümüze koyduğu "bilgi dünyası"nın iiçinde henüz çok küçük bir alanı teşkil etmekle birlikte, pek çoğu da gelecekte sonuçları itibariyle değişmeye adaydır. Bilimsellik adına, bilimin ortaya çıkardığı sonuçları da tümüyle doğru kabul etmek kolay değildir. Efendim esasen “Bilgi Felsefesi”

Bu arada "ışığın hareketi" konusundaki soruya daha net bir cevap verebilirseniz, devamındaki açılımlar için zemin hazırlamış olursunuz diye düşünüyorum. Bizi yormayınız. Saygılar

Dear Mr. Ozdemir

Bir hususu daha açıklamak gerektiği hissiyatına kapıldım.

Soru, yani "ışığın doğrusal hareket edip etmediği" soruusu Kur'an da çıkarılmış bir sorudur. "bilgi Felsefesi"nden söz ederken, bilimsel sonuçların, yani bilim felsefesi'nin ortaya koyduğu kesinliğin sorgulanması açısından da önem taşımaktadır. Çünkü, eğer ışık doğrusal hareket etmiyor ise, bu durumda bilimin bize öğrettiği şeylerin pek çoğunu çöpe atmak zorunda kalırız.

Sanırım sayın Hakan Sarılar da bu endişesini dile getiriyor

Dualarınız ile birlikte cevapler efendim, aslolan cevaplardır

Saygılar

Mr. Adina,

Allah gayretinizi artırsın, eforunuza efor katsın! Siz sorun, yeter ki sorun; biz yanıtlayamazsak da. Siz yanıtlayın; biz yanlışlayamazsak da!

Soramamak bir kusursa, yanıtlayamamak çok kusurdur!

Bir önceki günün yol yorgunluğu ve uyku mahmurluğunu henüz üzerimden atamadan, dostlar web üzerinden hangi iltifatları yapmışlar diye bi bakıvereyim istedim!

Her cümlenize ayrı, her paragrafa ayrı, sonunda da yazının bütünlüğüne de ayrı bir yazı yazmayı gerektiren bir değerlendirme yazmışsınız. Felsefeye ilgi duyan ama felsefe yapmayan biriyim. Yazınızı kısaca şöyle değerlendirmek istiyorum:

Bilim felsefesi için söylenenleri, siz birçok 20. yüzyıl felsefe asistanının yaptığı gibi iki ayırıp birine bilim felsefesi, kalanına da bilgi felsefesi demektesiniz. 20. yüzyılda yeni birşey söylenememesinin verdiği sıkıntı, sırt temrin olsun diye yapılanları 3. dünyaya felsefe diye pazarlamışlardır. Biz de kibarca teşekkür edip almamışızdır.

Sizin Kuran çalışmanızı bilim - bilgi felsefesi ayrımı ile taçlandırmaya çalışmanızı da çok ilginç, gayretli ve bir o kadar da yanlış buldum. En azından kategorik olarak sınırlarını belirlediğiniz düşün ve bilim adamlarının rütbelerini Kuran'la tesmiye etseydiniz çok daha yerinde olacaktır. Bunu göremediğim için de açıklamaya çalıştığınız bilgi felsefesi tercihinizden pak yararlanamadım.

Işığın nasıl bir güzergah izlediği konusundaki ıslalı sualinize ancak fizikçilerin yalancısıyım diye başlayan bir yanıt verebileceğim: Yakın denebilecek mesafe ölçümlerinde doğrusal bir yol izlediği görülse de evrenin genişliği ölçeğinde çok daha uzak mesafe öçümlerinde ise ışın büküldüğü tespit edilmiş gibi. Bunu cemaat daha kolay anlasın diye de "Gözümüzde kusur olmasaydı sonsuza baktığımızda ensemizi görürdük" denmiştir!

Mr. Adian dualarımda hep var olacaksınız, bundan emin olabilirsiniz!

Allah taksiratınızı affetsin!

Güzel günleriniz olsun!

Allah şükürler olsun ki, beni anlayan ve doğru anlayan Hakan Sarılar gibi henüz tanışma şerefine nail olamadığım bir dostum var! Bunun kıymetini bilmeliyim.

Sevgili dostum, güzel iftarlarınız ve daha güzel sahurlarınız olsun!

Dear Mr. Ozdemir Yol yorgunluğunu atmışsınızdır inşallah, tebdili mekanda ferahlık olduğunu söylerler. Fakat, eleştirilerinizi büyük bir dikkatle not etmekle birlikte, oturup düşünmek zorunda da kalıyorum doğrusu. Mesela: Ben ne zaman felsefe ile taçlandırma gereği duydum diye …. Dikkat ederseniz, ilk yorumumda bizim felsefe tartışmaları ile çokça işimiz olmadığını söylemiştim. Illa da bir isim vermek gerekiyorsa ve birileri bir isim verecekse bunun ancak “bilgi felsefesi” olabileceğini, bunun da malum isimlerin ve diğerlerinin yaptığı tanımlamalar sebebiyle ifade etmiştim. Ama olsun, siz öyle anladıysanız ziyanı yok. Kategorik ayırımları ben yapmıyorum, zaten yapmışlar, dolayısıyla benim ayrıca tesmiye etmem gerekmiyor diye düşünüyorum. Ancak bu cümlenizden de derin bir ima algılıyorum. Şöyle ki: bilim adamlarının kimlikleri ne olursa olsun, yaptıkları eylemlerin veya vardıkları sonuçların “kur’an I olmadığı” şeklinde. Bu bana çok uygun gelmiyor. Çünkü Allah’ın varettiği bilgi bir tane, herkesin, kimliği ne olursa olsun ulaşabileceği şey sadece budur. Hata yapmış olabilirler ama hata yapan sadece onlar değil. Felsefi tercih için bir tanımlama yapmak gerekir mi emin değilim. Bir tanım yapılacaksa bu zaten çalışmaların neticesinde kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Prensip olarak “filan felsefi algıya gore” bir yaklaşım içinde olmadığım gibi, bunu doğru da bulmuyorum. Herkesin kendi felsefesi vardır. Ben çoğu zaman Felsefi eendişelerle yapılan yorumlara tedbirli yaklaşmayı tercih ediyorum.

Bu arada teessuf de ederim, bilim-bilgi felsefesi ayırımı yaparken bu tanımlamaların aslında bizi kapsamadığını da söylemiş idim. Ama siz yol yorgunluğundan olsa gerek atlamışsınız... Işık ile ilgili verdiğiniz cevap tanıdık geliyor, ama bu bile standart algıyı bütünüyle değiştirebilecek bir cevap sayılır. Sanki mesafeler göreceli bir kavramdır der gibi bir sezi içerisindeyim. Bu arada sizin Felsefe tarihi konusundaki değerlendirmeleriniz dışında daha derinlikli görüşlerinizin olacağı yönünde bir hissiyatım var. Inşallah bizi aydınlatırsınız… Mesela geleceğin felsefesi… Saygılar efendim