Helal ve Haram Hayvanlar Nelerdir?
Daha önceki makalelerimde helal ve haram yiyecekler konusundan bahsetmiştim. Bu makalede ise kısaca hayvansal yiyeceklerden nelerin helal veya haram olacağı konusunda kendi pratik kanaatimi açıklamak istiyorum. Yani hangi hayvan türleri helal olabilir, hangileri haram olabilir?
Daha önceki “Hınzır” adlı makalemde hınzır kelimesinin hepçil anlamında olduğunu ve El hınzır kelimesinin ise domuz anlamına geldiğini belgelerle açıklamıştım. Bu makalede konuyla ilgili ayet meallerini aşağıda tekrar vereceğim.
Maide suresi 4. Ayet:
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (3)
O ölü ve o kan ve o domuz eti ve Allah’tan başkası adına adanmış ve boğulmuş ve vurulmuş ve yüksek bir yerden düşmüş ve boynuzlanmış ve yırtıcı hayvan tarafından yenmiş, kurtarıp tam sağlığına kavuşturduklarınız hariç ve dikili taşlar üzerine boğazlanan (hayvanlar) ve fal oklarıyla kısmet aramanız size haram kılındı. İşte o fısktır (günahla yoldan sapmadır.) Bugün kâfirler, sizin dininizden (düzeninizi yıkmaktan) umut kesmişlerdir. Artık onlardan çekinmeyin ve benden çekinin. Bugün size dininizi kemale erdirdim ve üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve size din olarak İslâm’a razı oldum. Kim ki yoksunluk içinde zorda bırakılırsa günaha yeltenmeksizindir. Kesinlikle ki Allah hoşgörülü, özel merhametlidir.
Bakara Suresi 174. Ayet:
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (173)
Kesin olan şu ki: O size o ölüyü ve o kanı ve o domuz etini ve Allah’tan başkası adına boğazlananı haram kıldı. Her kim azma ve saldırganlık dışında zorda kalırsa ona günah değildir. Kesinlikle Allah çok hoş görülüdür, özel merhametlidir.
Nahl Suresi 116 ayet:
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (115)
Kesin olarak, O sizin üzerinize o ölmüşü olanı ve o kanı ve o domuz etini ve Allah’tan başkası için kurban edileni haram kıldı. Ki kim zorda bırakılırsa haddi aşmadan ve tekrarlamadandır. Ki kesinlikle Allah çok hoşgörülüdür, özel merhametlidir.
Enam Suresi 146. Ayet:
قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (
De ki: “Bana vahyolunan içinde her tür ölmüş olan ve her tür akıtılmış kan veya her tür karasal (dabbe) hepçil hayvan eti ki kesinlikle sorun kaynağıdır veya yoldan çıkarak Allah’tan başkası adına boğazlanmış dışında yiyenin yiyeceğinde haram kılınmış bulamıyorum ki kim zorda kalırsa haddi aşmadan ve saldırmadan”. Ki kesinlikle senin Rabb’in hoşgörülüdür, özel merhamet edendir.
Vakıa Suresi 22. Ayet:
وَلَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ (21)
Ve iştahlarının çektiğinden kuş etleri.
Maide Suresi 97. Ayet:
أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَطَعَامُهُ مَتَاعًا لَكُمْ وَلِلسَّيَّارَةِ وَحُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ مَا دُمْتُمْ حُرُمًا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ (96)
Deniz avı ve onun yiyeceği size ve yolculara meta olarak helal kılındı. Ve ihramlı bulunduğunuz sürece kara avı size haram kılındı. Ve O’nun huzuruna toplanacağınız Allah’ı önemseyin.
Yukarıdaki ayetleri ve Kuran’ın genelini taradığınızda Kuran’da hayvanların üç sınıfa ayrıldığını görmekteyiz. Bunlardan birincisi karasal hayvanlar, dabbedir. İkincisi kuşlardır. Üçüncü grup ise deniz, göl gibi su canlılarıdır.
Neler dabbedir?
Nur suresi 46. Ayet:
وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى بَطْنِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى رِجْلَيْنِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (45)
Ve Allah, O bütün yabani karasal canlıları bir tür sıvıdan biçimlendirdi ki onlardan kimi karnı üzerinde yol alır ve onlardan kimi iki ayağı üzerinde yol alır ve onlardan kimi dördü üzerine yol alır. Allah uygun gördüğünü biçimlendirir. Kesinlikle Allah her şey üzerine ayarlama yapabilendir.
Sebe Suresi 15. Ayet:
فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ (14)
Ki o ölümü onun üzerine gerçekleştirdiğimiz zaman, onun ölümünü onlara sadece bastonunu yiyen karasal yabani bir hayvan gösterdi de o yere düşünce, o cinlere eğer onlar o gaybı bilir olsalardı, o aşağılayıcı azap içinde beklemeyeceklerdi diye açığa çıktı.
Yukarıdaki dabbe tanımından dabbenin böcekler, kurtçuklar dahil bütün karasal hayvanlar olduğu anlaşılmaktadır.
Uçanların ise kuşlar olduğu malumdur.
Deniz avı ve yiyeceği olanlar ise bunların dışında kalan su canlılarıdır.
Fakat bazı hayvanların su canlısı mı, yoksa karasal hayvan mı olduğuna karar vermek zordur. Mesela fok balığı denen canlılar ve balinalar, timsahlar hangi gruptan olabilir? Ya da bazı hayvanların kuş mu yoksa deniz canlısı mı olduğuna karar vermek zordur. Bu durumun ayırımı olarak şunu tespit ettim!
Eğer bir canlı su içinde ürüyorsa o su canlısıdır. Yok, karada ürüyorsa o kara canlısıdır. Bu durumda balinalar bir su canlısıdır. Foklar ise kara canlısıdır. Timsahlar kara canlısıdır. Çünkü karada doğum veya yumurtlama yaparlar. Kısacası iki grubun ayırımı üreme yerine göre yapılmalıdır.
Maide Suresi 4. (3.) ayetten yukarıdaki mealde de belirtildiği gibi “ve yırtıcı hayvan tarafından yenmiş” yani ısırılmış ve tedavi edilmemiş hayvanı yemek haramdır. Bu durumda yırtıcı hayvan tarafından ısırılan hayvanın yenmesi haramsa, ısıran yırtıcı hayvanı da yemek haramdır sonucu çıkmaktadır. Yani köpek, tilki, kurt gibi yırtıcı hayvanların yenmesi haramdır sonucu çıkmaktadır. Ayrıca Arapçadaki “sebuu” kelimesi kartal, atmaca, karga gibi yırtıcı kuşlarını da kapsamaktadır. Yani karasal ve uçan yırtıcı hayvanların hepsi haram edilmiştir.
Enam Suresi 146. Ayette ise hınzır yani karasal hayvanlardan hepçiller, insan, maymun, fare, domuz, her şeyi yiyen böcekler, kurtçuklar haram edilmiştir. Kene, bit, pire gibi yırtıcı ve zaten etçil olanlar zaten haram edilmiştir. Çünkü bunlar zaten Sebe Suresi 15. Ayetten anlaşıldığına göre böcekler dabbeden sayılmaktadır. Maide Suresi 4. Ayete göre dabbeden olan bütün yırtıcılar, etçiller yaram edilmiştir. Ayrıca bu hayvanlar dökülmüş kan içerirler. Dökülen kan zaten haramdır.
Gelelim kuşlara. Vakıa Suresi 22. Ayetten kuş etlerinin helal olduğunu anlıyoruz. Kuşlar ya tam etçil yırtıcı veya hepçildir. Maide Suresi 4. Ayetten “sebuu” kelimesinin yırtıcı, etçil kuşları da içerdiğini biliyoruz. Bu durumda kuşlardan eti yenenler yalnız hepçil olanlar kalmaktadır. Bunlar tavuk, bıldırcın (ki Musa’nın kıssalarından bıldırcının helal olduğunu biliyoruz), ördek, keklik gibi kuşlardır.
Deniz yani su canlıları ise su içinde üreyen her türlü canlılardır. Bunlar karides, balık, yengeç, balina gibi hayvanlardır. Kuran’da bu canlılar arasında ayırım yapılmamıştır. Hepsi helal kılınmıştır.
Şimdi genel kurallarımızı oluşturalım:
- Bir canlı karasal canlıysa ve yırtıcıysa haramdır. Aslan, kaplan, kedi, köpek, çakal, tilki, fok, yılan, timsah ve kertenkele gibi. Böcekler, bit, pire, ette üreyen sinek ve larvaları dahildir.
- Bir canlı karasal canlıysa ve hepçilse haramdır. İnsan, maymun, fare, domuz, su aygırı, eşek arısı gibi böcekler.
- Bir canlı karasal canlıysa ve sadece otçulsa helaldir. İnek, koyun, keçi, geyik, tavşan, çekirge gibi böcekler.
- Bir canlı kuşsa ve yırtıcıysa haramdır. Kartal, atmaca, karga, martı gibi.
- Bir canlı kuşsa ve hepçilse helaldir. Tavuk, bıldırcın, ördek, hindi, deve kuşu gibi. Kuşların sadece otçulu yoktur. Ya da ben bilmiyorum.
- Bir canlı su canlısıysa her neyse helaldir.
Doğrusunu Allah bilir.