25.Ders

               ÜCRET PARASI:

               Mal sahibi sattığı mala karşılık tüccardan senet almaktadır. Sonra tüccar da sattığı mala karşılık halktan senet almaktadır. Böylece tüketicinin  senedi üreticiye gitmekte; tüketici bizzat üretici ise aynı senet devredeceği için senet, para yerine geçmektedir. Üreticinin tüketiciye sattığı malı ölçecek bir para biriminin olması gerekir. Bu da genellikle ticarette olduğu gibi bir mal ölçü birimi olarak kabul edilebilir. Bunun ticaret parasından daha kolay tarafı, her malın burada para olarak kullanılabilmesidir. Çünkü bu senette mallar, sadece ölçü birimi olması dolayısıyla bölünme, taşınma ve saklanma gibi paralık vasfının aranmasına gerek kalmamaktadır.

               Bu paranın tehlikesi, ölçü biriminde büyük oynamaların olabilmesi ve mal mevcut olmadan da senedin tanzim edilebilmesidir. Bunun için böyle bir para genellikle menkul mallar imal eden ve yıpranmaya (amortismana) tabi fabrikalar tarafından ihraç edilmekte ve ancak bunların senetleri para olarak kullanılmaktadır. Bulunan başka çare de banka tarafından bunun kontrol edilmesidir. Bu da bankanın kredi tanıması ve bankaca kabul edilmeyen senetlerin muteber sayılmaması keyfiyetidir.

               Hamiline yazılmış ve karşılığı mal olan bu senet, üretici tarafından çıkarılıp işçilere verilmek ve sonra bununla işçilere mal satmak şeklinde düşünülen bu para bankaca teyit edilmek şartı ile çalışmaktadır.

               Satılan malın olmaması, tüketilmesi ve değerinin düşmesi gibi hallerde çıkarılan senedin para olarak işlemesi ve herkesin bu parayı kolayca çıkarabilmesi nedeniyle bu para çok kullanılan, fakat değeri olmayan bir para halindedir.

               Çoğunlukla tüccar parası ile beraber çalışır ve faiz müessesesi ile bu paraya hayatiyet kazandırılır. Faizin teşviki ile diğer paranın yanında senet de işler. Faiz müessesesini yaşatmak için bankalar bu parayı destekler. Senet kırma ve buna göre bankaların para ihracı sistemi bu siyasetin bir ifadesidir.

GÖRÜŞLER

               LİBERALİST: Malın senetle alınıp satılması sermaye sahibi tüccarı ortadan kaldırır; kayırılma, banka tarafından beslenmiş bir takım türedileri ortaya çıkarır, tüccarın ahlakını bozar. Bu nedenle ticari paranın dışında başaka bir paranın kullanılması uygun değildir.

               SOSYALİST: Senet parasının paralık vazifesini görebilmesi için banka tarafından teyit edilmesi gerekir. Bu da ancak bankanın kredi tanıdığı kimselerin ciro ettikleri senetlerin muteber olacağı esası ile senet parası geçerli olabilir.

               KAPİTALİST: Senet mal karşılığı çıkarılmış bir paradır, mal sahibinin eline verilmiştir, asıl para da budur. Bunun dışında ticari para, karşılıksız bir paradır. Banka veya devlet veya altın sahibi ise mal sahibi değildir ve yalancıktan para çıkarmaktadır. Gerçekte bir kandırma ve aldatmadan ibarettir. Banka, mal sahibinin bir bürosu, devlet ise mal sahibinin bir bekçisidir. Altın, sadece bir maldır. Karşılığı olmayan bir kredinin manası yoktur.

               KOMÜNİST: Mal topluluğundur, onun bir para ile değerlendirilmesi manasızdır, paraya gerek yoktur.

               TEŞEBBÜSÇÜ: Mal karşılığı çıkarılan bir para hamiline yazılı olduğundan mal durur, onun yerine para hareket eder. Çünkü malın hareketi paraya bağlı değildir. Bunun sonunda enflasyonist bir hareket olur. Bu da ekonomik düzeni bozar. Bu nedenle ancak altın karşılığı olan senedin bir anlamı olabilir.

               DEVLETÇİ: Senetler devlet tarafından kontrol ve murakabe edilmek, devlet planlarına uygun olmak şartıyle geçerli olabilir. Çalışan işçiye devlet tarafından senet verilir ve işçi de senedi devlet mağazalarında ibraz ederek istediği malı alır. Bu şekliyle senet parası geçerli olabilir.

               Batılı ekonomistleri, senede karşı olmamakla beraber her görüş kendisine göre kayıtlar koymaktadır. Senedin mal karşılığı olması konusu benimsenmekle birlikte yanına devlet, altın ve banka gibi teminatlar aramaktadır.

               ADİL DÜZEN: Devletten başkalarının hamiline muharrer senetleri çıkarması, kamu hak ve yetkilerinin bireyler tarafından kullanılması anlamına gelir. Bu nedenle ancak devlet tarafından teyit edilen ve karşılığı mal olarak toplulukta mevcut olan eşya karşılığı hamiline yazılı senet çıkarılabilir ve para yerine geçer. Bu da ancak kullanılmakla bitmeyen menkul mallar karşılığı çıkarılabilir.

               Üretici, malı üretir ve depo eder. Devlet buna karşılık senet para çıkarır. Ücret olarak işçilere verilir. İşçiler bu para ile malları alırlar. Bu senet para olarak devretmeye başlar.

               Yalnız bu paranın ilanihaye sonsuz olarak çıkarılması da enflasyonist etkiler yaparak dengeyi bozar. Bu bozmanın meydana gelmemesi için çıkarılan paranın mal miktarını aşmaması gerekir. Bunun tespiti ise basit bir ekonomi kanunundan yararlanılarak yapılır:

               Bir toplulukta para mala eşittir. Esas para da altındır. Demek ki, altın kadar mal bulunması tabiidir. Çıkrılan altın para kadar da mal parası çıkarılabilir. Yani piyasada ne kadar altın karşılığı dolaşacak para varsa bir o kadar da mal karşılığı dolaşan senet para ihraç edilebilir ve bunu yalnız devlet yapabilir.

               Bu senet parası, imalatta işçi çalıştıran sanayici borçlandırılıp işçiye ücret olarak ödenir. Bu şekilde işsizlik önlenir. Sonra tüccar.....