4- EKONOMİK HIZ VE MEKAN:
Oluş çiftlerini değerlendirebilmek için, ekonomik mekanın ve yayılma hızının tanımlanması gerekir. Yüksek geometriyi okumayanların bunları anlaması çok zor olmakla beraber biz oldukça basit şeklini de vermiş olacağız.
Geometri noktalarından meydana gelir. Noktaların taşıdıkları kol çifti oranında boyutlu mekan ortaya çıkar. Tek boyutlu mekanda (noktalar) iki, iki boyurlu mekanda dört, üç boyutlu mekanda ise altı kolludurlar.
Mekanların bir kısmı katı cisimler gibi rijittir, bir kısmı da sıvılar gibi akışkandır. Ekonomik mekanı anlamaya çalışırken bütün bunların düşünülmesi gerekir. Geometride mesafe ölçüleri şart değildir. Projektif geometride ölçü diye birşey yoktur.
Ekonomik mekanın noktaları insanlardır. İnsanların birleşmesi sonucunda ekonomik mekan kurulmuş olur. Bu nedenle ekonominin kanunları ancak topluluk içinde geçerlidir. Birey ekonomisinde bu kanunların uygulanması sözkonusu olamaz.
İnsanın birinci çift kolu, çalışıp yaşamasıdır. İkinci çift kolu, alıp satmasıdır. Üçüncü çift kolu ise çoğalıp imar etmesidir. Bunlar altı koldur ve yine bir bireyden diğer bireye uzanabilmektedir. Bu şekilde üç boyutlu ekonomik mekanı tanımlamaktayız.
Bu ekonomik mekan rijit değildir. Suda olduğu gibi noktalar yerlerini sürekli değiştirmektedirler. İnsanlar, yeryüzünda yaşadıklarından, fiziki mekanları olduklarından, ekonomik mekan ile fiziki mekan arasında da irtibat vardır. Ekonomik mekanda eksenlerden birine, çalışıp yaşama boyutuna faaliyet boyutu diyoruz ve bu boyutu yönlüyoruz. Çalışma ve yaşama birer yön oluyor. İkinci boyut alış ve satış boyutu olup bu da alma ve satma şeklinde yönlenmiştir. Üçüncü boyut çoğalıp imar etme boyutu olup çoğalma ve imar da bunların yönünü teşkil eder.
Burada tanımlanacak olan duyurma hızı ise bir bireyde meydana gelen ekonomik bir değişmenin diğer bireyler tarafından duyurulması ile ilgili hızdır. Bu da iletişim ve reklamla ilgilidir ve toplumdan topluma değişir. Sosyal bağlar ve teknik imkanlar bu yayılma hızına başka şekiller verecektir.
Bu açıklamalara ek olarak daha önce tanımladığımız ve açıkladığımız vektörleri rahatlıkla bu mekanımıza yerleştirebiliriz ve böylece bir orjin noktasını kabul etmiş ve eksenleri tanımlamış oluruz. (Ş:12)
GÖRÜŞLER
LİBERALİST: Ekonominin temeli mübadeledir. Mübadelenin düzgün gitmesi bütün ekenomiyi en iyi şekilde yürütür.
SOSYALİST: Ekonominin temeli tedavüldür. Para işlerinin normal gitmesi herşeyi normalleştirir.
KAPİTALİST: Ekonominin temeli üretimdir. Üretimin artırılması herşeyi normalleştirir.
KOMÜNİST: Ekonominin esası tüketimdir. Tüketimin adil bir şekilde düzenlenmesi her şeyi normalleştirir.
TEŞEBBÜSÇÜ: Ekoniminin temeli iaşedir. Çoğalan ve beslenen nüfus herşeye yeter.
DEVLETÇİ: Ekonominin temeli imardır. Ülkenin imar edilmesi herşeyi normalleştirir.
Görülüyor ki doktrinler, organlardan birini diğerlerine hakim kılarak sorunları çözmeye çalışmaktadırlar.
ADİL DÜZEN: Ekonomi üç boyutlu mekandan meydana gelen doğal bir oluştur. Kurumlar doğal düzen gereği meydana gelmiştir. Kurumlardan her biri tüm ekonomi içindir. Ekonomi de tüm olarak diğer kurumlar gibi millet içindir, insan içindir, yoksa kendileri gaye değildir.
Ekonominin böylece biribirine denk üç çift unsuru vardır, bunlardan biri olmazsa ekonomi olamaz.
Üretim - Tüketim
Mübadele - Tedavül
İaşe - İmar
Bunlardan her çift birinin zıddı olup dengeli toplulukta eşittirler. Bir ülkede üretim kadar tüketim vardır. Yoksa ortada bir yığılma meydana gelirdi. Bugün herkes ürettiği malı sattığı için veya bizi sadece sattığı mal ilgilendirdiği için mübadele de bunlara eşittir. Oysa bugün bütün alış verişler para ile olmaktadır. O halde tedavül de mübadeleye eşittir. Diğer taraftan arz talebe eşit olacağından iaşe de mübadeleye eşit olacaktır. Dengenin sağlanabilmesi altıncı bileşenin de bunlara eşit olması ile gerçekleşir. O halde:
Üretim = -Tüketim = I Mübadele = İ Tedavül = -I İaşe = -k İmar