19.Ders

               KÂR YÜZDESİ

               Kar alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki farktır. Bir mal üreticiden çıkıp, tekrar üreticiye (tüketiciye) geldiği zaman malın fiyatında meydana gelen artış mübadele farkıdır. Mübadele farkından mübadele masrafları düştükten sonra geriye kalan farka aracı karı diyoruz. Aracı karı, mal bir kaç el değiştirdiği zaman aralarında taksim edilmiş olur. Ekonomik bakımdan aracıların bu toptan yaptıkları kar önemlidir. Bu kar az olmak şartı ile aracının çoğalmasında zarar değil, fayda vardır. Aracı artınca, rekabet ve imkan dolayısıyle mübadele hizmeti daha iyi yürümüş olur.

               Bazı ekonomi sonuçlarını kolayca formüle etmek için karları yüzde olarak göstermek faydalıdır. Yüzde kar satış fiyatı ile alış fiyatı arasındaki farkın alış fiyatına bölünmesidir. Fiyat, bir malın birim miktarının mübadelede aldığı para birimi miktarıdır.

               Fiyat = d Para / d Mal    

               Bir malın çok az olduğu zamanki satış fiyatına azami fiyat, sermaye pek çok olduğu zamanki sürekli alış fiyatına (maliyet fiyatıdır) asgari kararlı fiyat diyoruz.

               Azami fiyat ile asgari fiyat arasındaki farka azami kar diyoruz.

               İdeal şekli ile azami kar sürekli ise ve borçluluk halinde (menfi sermaye) zarar da sürekli ise buna faiz diyoruz.

               Sermayenin küçük olması halinde maliyet yüksektir ve dolayısı ile kar yüzdesi düşüktür. Sermayesizlikte kar yüzdesi sıfırdır. Bilindiği gibi bu bir hiporbolik ifade ile temsil edilebilir:

               Yüzde Kar = Th (Maliyet faktörü x Sermaye ) x Azami Kar Yüzdesi

               y   =  Th ( MS ) y_o

               Maliyet faktörü, malın cinsine, üreticinin yeteneğine ve imkanlarına bağlı olarak sermayenin artması ile düşmektedir. Dolayısı ile kar yüzdesi artmaktadır. Piyasada doyma olmasaydı bizim kar yüzde formülümüz böyle kalacaktı. Oysa piyasada mal çoğaldıkça ihtiyaç azalır, dolayısı ile satış fiyatı düşer. Mal sonsuz olduğu zaman satış fiyatı da sıfır olur. Satış fiyatının sıfıra doğru yaklaşmasını da çan eğrisi ile ifade edebiliriz. Çünkü bu tamamen ihtimaliyat kanunlarına bağlıdır.

               Yüzde Kar =Azami Yüzde Kar x Th (Maliyet Faktörü x Sermaye) x e^{-Doyma faktörü x sermaye}

             y = y_o  Th (ms ) e ^-ds2

GÖRÜŞLER

               LİBERALİST: Bir malı en ucuza almak, o malın sahiplerinden en çok paraya muhtaç olanı bulmak, malı en rasyonel ve verimli çalışarak elde edeni bulmak demektir. Bu topluluk için faydalıdır. Malı en pahalı satmak demek o mala en çok muhtaç olanı, o malı en çok değerlendireni bulmak demektir. Bu da topluluk için faydalıdır. Bu nedenle kar yüzdesinin bir manası yoktur. Kar serbest olunca, yüzde de elbet serbest olmalıdır.

               SOSYALİST: Sermayeye bir kar tanınmalıdır. Ancak bu kar yüzde herhangi bir oran olmalıdır. Bu faizin aşağı yukarı iki mislinden fazla olmalıdır. Böylece sermaye kendi hakkını alır, zararını de karşılamış olur. Bu faiz olarak % 10-12, kar olarak da % 20-25 olabilir.

               KAPİTALİST: Kar yüzdesi mülk sahibi tarafından tayin edilmeli ve tüccarlar ancak o oranda satabilmelidirler.

               KOMÜNİST: Kazancın tamamı topluluğa ait olan sermayeye aittir ve dolayısı ile kar yüzdesi de sıfırdır.

               TEŞEBBÜSÇÜ: Müteşebbis için kar yüzdesi söz konusu olamaz. Tüccar karı yüzde olarak tespit edilebilir.

               DEVLETÇİ: Devlet bir kar yüzdesi tayin etmelidir ve ona göre alış ve satış olmalıdır. Bu kar da ancak devletin olabilir.

               Doktrinler kar yüzdesine sadece bir matematik ifade olarak değer vermektedirler. Ekonomik oluşların açıklamalarında kar yüzdesinin rolü üzerinde durmamamktadırlar.

               ADİL DÜZEN: Malların maliyet fiyatı, sermayenin artması ile düşmekte, dolayısı ile çok sermaye çok malın arzına sebep olmaktadır. Bu bağlantı sonsuz olmayıp bir yerde sermayenin çokluğu hemen hemen maliyete tesir etmez olmaktadır. Diğer taraftan malın çoğalması fiyatı düşürmekte, zira piyasa doymaktadır. Yüzde kar, arz fiyatı ile, talep fiyatı arasındaki farkın talebe bölümünü teşkil ediyor. Bu, sermaye sıfırken sıfırdır. Sermaye bir noktaya geldiği zaman kar yüzdesi azamiyi bulur. Sonra tekrar kar yüzdesi düşmeye başlar.

               Adil düzende bu azami noktanın çok önemli değeri vardır. Bu sermayeye “nisap” denmektedir. Nisap sermayenin yüzde olarak en çok kar getirdiği noktadır. Bu noktanın altındakiler vergiden muaftır. Bu noktanın üstün de olanlardan ise sermayenin yüzdesi olarak %2,5 vergi alınmaktadır. Bu suretle adil düzen vergi sistemini yüzde üzerine oturtmuştur. Dolayısı ile yüzde olarak ifadelerin adil düzende çok önemli anlamları vardır.