Domino dizimi ile   demokratik vekalet sistemi

bir birine benziyor. Biri, ölçülü  eğimle ardışık yıkacak mesafeyi;  öteki, toplumsal kalkınma vaatli vekalet seçimlerine  bağlanmış.(18)

Her iki dizim,  vaat içeriyor:

Domino dizimi, harmonik düşürme; demokratik vekalet ise  dengeli/adil kalkınma.

*

Ters hedefli ilerleyiş;   mühendislik-tersine mühendislik.  Biri Kalkınmış ülkelerin   ARGE çıkarsamaları;  diğeri geri kalmışlığın  ‘GEAR’ taklitçiliği.    

Vekalet, amaç/vaat esaslı süreli yetkilendirmedir. Verildiğinde  kullanma süresi  başlar.

Siyasal vekaletler, toplumsal yaşam gereği dört- beş yıllık sürelere; kişisel, ticari vekaletler, anlık kontrole tabidir.

Çok ilginç değil mi?:  Bireyler için “borsa”  mı, siyasal tercihler mi daha  değerli ? (19)

Biri,  anlık müdahaleye;    diğeri  oto yol etablı edimlere bağlanmış. Biri, “aç-kapa” güdümlü;  diğeri,  “merak etme sen,” tembihli.

*

Borsa kişisel birikimlerin verimliliğini; siyasal vekaletler, geçmiş, mevcut nesillerin birikimini, ek olarak geçmiş, mevcut ve  gelecek nesillerin emellerini konu ediyor.  

Birinde bütün toplumun yaşamını etkileyecek vekiller,  yetkilerini  dört, beş yıl süreyle kullanırken; diğeri  bireyin, ticari ortaklığın kazanım ve yatırımları anlık  tercihle yönlendiriliyor.  

Hangisinin daha  değerli ve önemli ?

Hangisi asıl;  kişisel olan mı, toplumsal olan mı?  

Hani zaman zaman,  kamusal yönetimler toplumsal yarar için kişisel hakları askıya aldığı    uygulamalar yapar.   Peki,   kişisel değerlerimizi  her yönden belirleyen ve   etkileyen kamusal yetkilendirmeleri neden bir kerede beş yıllığına emanet ediyoruz. ‘Yukarıdaki’ belirsizliği neden daha belirgin kılmıyoruz. Sonunda ‘yukarısı’,  bireylerin toplamından oluşuyor.  

Neden kendimize yapmak istemediğimizi, toplumumuz ve gelecek nesilleri için yapıyoruz;  bu, alışkanlıklardan bağımsız düşünenler için umut uyandırıcı bir soru olmalı.  

Yanı sıra,  “ipin ucu bir kere kaçmaya görsün”. Atalarımızın bu tutumlara yönelik  uyarıları damıtılmış ve ender değerde:

“Her şeyin kıymeti zamanındadır.”

“Öteleme gaflettir.”

“El, elin eşeğini türkü çağırarak arar.”

“Kontrolsüz güç, güç değildir.”

“İstismar, güvenin güvesidir.”  

…

Devam edelim.

Kapsayıcı yetki, daha dar yetkiyi  belirliyor.

Belirleyen, kapsananın liyakatini de etkiliyor.

Çevremizde örneklerini çok görürüz:

Kapsayıcı olanın liyakati, kapsadığının liyakatini sınırlar.  Aksi halde kapsanan,  kapsayıcının yetersizliğini (kara delik) ortaya çıkarmış olur. ‘Doğal olarak’ kapsayan,   bunu kendi varlığına tehdit görür.

Bu yüzden, işler vaat edildiği gibi ilerlemez.

Bu yüzden,  kapsam ve kapsayıcılığı aşağıdan yukarıya, içerden dışarıya doğru düzenlemek gerekir.

Çünkü her varlık, gelişmeye koşullu.  Gelişimden azade tutum takınamaz; takındığında,  varlık kendisiyle çelişir.

*

Siyasal seçimlerin,  demokrasi şöleni olduğuna dair sözleri çok işitiyoruz. Nedenini hiç sorguluyor muyuz?:

Demokratik haklarını kullananlar; devletin,  çatı ilkelerine ve vatandaşlara yönelik ödevlerini, vekalet alanların etaplı vaatlerini ne düzeyde   seçmenler lehine sonuçlandığının cevabı  dışında tüm şölenler manipülasyondur. Çünkü hakikat,  olgusaldır; olgular, geleceği içinde taşır.

Günümüz demokratik uygulamaları   siyasal seçim süreleri, tıp dilinde seçenin sağlıklı dönemlerini değil,  patolojik dönemlerini andırıyor. Çünkü seçmen siyasal seçimlerden sonra seçtiklerine tabi, edilgen ve itaatkar olurlar. Bu iradenin patolojisi değil midir?!

*

Camilerde  günde beş vakit namaz yükseltme öncüsü  imamların,  farz namazlarına vekalet süreleri,  en fazla  on beş dakika olması; imamı uygun görmeyenlerin,  vaktin ibadetini kendi icra etmeleri; farklı mezheplerin toplu ibadetlerde dahi kişisel okumaları terk etmemeleri gibi uygulamalar   ‘ilgili kesimler’ için önerimize dayanak olması bakımından  öğreticidir.  

Sonuç olarak vekaletler,  eş zamanlı kontrole tabi tutulmalıdır.

Demokratik cumhuriyetlerde veya demokrasilerde iktidarın ve  yönetimin mutlak sahibi millettir.

Bu yetki hiçbir surette devredilemez.

O halde, asaleti an’da tutalım. (20)

Açıklamalar:

(18) Domino: 1.Siyah renkli papaz başlığı ,kukuletalı pelerin 2.Dikdörtgen taşlarla oynana oyun.İtalyan’cada ‘domino’ sözcüğü egemen kişi, papaz, hoca sözcüğünden alıntıdır, Latincesi ‘dominus’ aynı anlama gelir.’Domina’ (lat) ev sahibesi kadın. ‘Dom’o’s, (Hint Avrp) ev,hane (Nişanyan)

Görüldüğü  üzere, din adamı kisvesi, dik dörtgen  taşlarla  oyun, ev sahibesi kadın dörtlüsünün kavşağı ardışık yıkıma ulaşmış.

(19) Borsa: yatırım araçları (pay/hisse senetleri),borçlanma araçları (tahvil, bono) döviz benzerlerinin belirli kurallarla alınıp satıldığı organize pazar. Bu pazarda yapılan alım-satımlarda alıcı –satıcılar bir araya gelmez; alım satımlar anlık talimatlarla aracı kurumlarca yapılır.

Günümüzde vekalet ve yatırımların anlık dijital ortamda yönlendirilmesi en büyük yatırım olan siyasal  temsil sistemine uyarlanması  tüm gecikmeleri atıllığı ve  yetki istismarlarını engelleyecek çözümler içeriyor.

(20) Adil Düzen çalışmalarında Karagülle’nin “sürekli seçim” önerisine tanık oldum. Ütopik değil; çünkü günümüz teknolojisi  ve yalnız yasakları tarif eden anayasa ile pek ala uygulanır. Zaten  küçük ölçekli çoğu yönetimler  kararları “sürekli katılım” ile gerçekleştiriyor.