4. İNSAN

A. GÖREV

Madde-14a) Görevler ehliyete dayanır.

Kişi, kendisini ilgilendiren ve kendi yerinde yaptığı işlerde tamamen serbesttir.(4-84 Ayetinde “Ancak kendi nefsinden sorumlusun” demektedir.) Başkalarına zarar vermesi halinde mağdur olanlar hakemlere gider ve zararlarını tazmin ettirirler.(Hakemlik Kuralı 47) Kişilerin, toplulukla ilgili işlerde serbest rekabet sağlanıyorsa yaptıkları işlere ehil olmaları gerekir. Her ehliyetli o işi yapmaya ehildir.(4-58’de “Allah size emanetleri ehline tediye etmenizi emreder” demektedir.) Kim önce yaparsa o görevlenmiş olur.(Öncelik Kuralı 17) Ehliyetli olanlar bir zarara sebebiyet verirlerse, bunun hata ile vuku bulduğu kabul edilir ve zararları dayanışma ortakları tazmin eder.(Belirlilik Kuralı 28b, İçtihat Kuralı 38b) Aksini ispat külfeti karşı tarafa aittir. Ehliyetsiz olanların zarar vermeleri halinde zararın kendi ihmalleri ve bilgisizlikleri sebebiyle vuku bulduğu kabul edilerek kendilerine tazmin ettirilir.(Dayanışma Kuralı 13a) Aksini ispat külfeti faillere aittir.(Sor Kuralı 1b) Genel hizmetin yapılabilmesi için ehliyetli olmanın yanı sıra o çevrede o hizmeti yapmaya dayanışma ortaklığı tarafından atanmış olmak gerekir. Atanmış olmayanların genel hizmeti yapmış olmaları halinde ücretlerini hizmet alanlar öderler. Hatalar yine dayanışma tarafından karşılanır.(Dayanışma Kuralı 13)  Ehliyetli olsun veya olmasın kimse bir iş yapar da zarar iras etmezse o kimse asla sorumlu tutulamaz.(40-40 Ayetine göre cezanın uygulanabilmesi için amelin seyyie olması gerekir.) Kamu görevlerini yapabilmek için o çevrede hizmetli olmak ve başkan veya yöneticilerin o görevin yapılması hususunda talimatının bulunması gerekmektedir.(Hilafet Kuralı 6d) Bakanlar resmen görevli olup, başbakan hakem durumundadır.(Yetki ve Sorumluluk Kuralı 2b) Hizmet sorumluları yöneticiler tarafından verilen işlerde görevlidirler.(Başkanlık Kuralı 25a) Bir mümin genel hizmetli, resen kamu görevi yapabilir. Ancak başkan yaptığını onaylamazsa yetkisiz hareket etmiş olur. Zarar vermemişse sorumlu olmaz. Zarar vermesi halinde dayanışma ortaklığı tazmin eder.(Hilafet Kuralı 6) Yöneticiler görev verir ve alırlar, görevlinin yetkilerine karışamazlar.(Yetki ve Sorumluluk Kuralı 2a) Hukuk düzeninde görevliler hakemlere karşı sorumludurlar.(17-23 Ayetine göre ibadet etmek demek, ona karşı sorumlu olmak demektir. Sorumlulukta Allah’ı yargı temsil eder. 4-80 Ayetinde “Biz seni onların üzerine hafız yapmadık” diyerek başkanın zorlama hakkı olmadığı söyleniyor.) Görevliler görevlerini içtihatlarına göre yaparlar. Hatadan kendileri sorumlu değildirler. Zarar vermişlerse dayanışma ortaklıkları öder. İçtihada ehil olmayanlar dayanışma sorumlularının içtihatlarına göre hareket ederler.(Sor Kuralı 1b) Ailede çocuğu doğurup büyütmekten kadın, geçimi sağlayıp korumaktan erkek sorumludur. Ortaklıklarda görevlilerin atanması ve görevlerin yapılması sözleşmelerinde belirtilir.(Ailede İşbölümü Kuralı 45. İşçi ve işveren arasındaki hukuk aile hukukuna kıyas edilir.)

Görevliler görevlerini mevzuata göre yaparlar. Farklı muamele yapılamaz. Özel durumlarda başkanlardan izin alınarak değişiklik yapılabilir.  Başkan ilgili şura ile görüştükten sonra değişikliğe izin verebilir.(10-15 Ayetine göre istişare ile alınan karar vahiydir. Vahiy ancak vahiyle değişir.)

Madde-14b) Başkan ve bakanlar

Başkanları ilmi şuralar seçerler. Başkanlar çevrelere yöneticiler atarlar. Yönetici, siyasi dayanışma ortaklığını altı ay içinde kurarsa yöneticiliği kesinleşir.(Başkanlık Kuralı 25c, Vakitlendirme Kuralı 35b’ye göre ve yarılama sistemine göre yılın yarısı istihsan yapılır.) Bütün çevrelerde iki yıl içinde yöneticileri atayıp kesinleştiren başkanların başkanlıkları kesinleşir.(Biat Kuralı 33) 63 yaşlarına geldiklerinde yeni başkan seçilir.(Hizmet ve Görev Yerleri Kuralı 23) Eski başkan fahri başkan olarak kalır.(21-78,79 Ayetlerinden birinci ayette iki başkan olduğu, ikinci ayette de ikinci başkanın aktif olduğu anlaşılmaktadır. Bu da diğer başkanın fahri başkan olduğunu gösterir.) Başbakanları başkanlar atar.(20-29 Ayetinde “Bana vezir kıl” demektedir. O halde vezir, başkanın vekilidir.) Tedris bakanını ilmi, irşat bakanını ahlaki, terbiye bakanını mesleki, talim bakanını siyasi şuralar sıralama usulü ile seçerler. Her üye bir aday gösterir. Evrak bakanını ilmi, zimmet bakanını mesleki, envanter bakanını ahlaki, demirbaş bakanını siyasi şura sıralama usulü ile seçer. Adaylarını şura üyeleri başkanla mutabık kalarak gösterirler. Tescil(noter) bakanını başkanla mutabık kalarak ilmi şura üyeleri gösterir, mesleki şura üyeleri sıralama usulü ile seçerler. Hakemlik bakanını başkanla mutabık kalarak ilmi şura üyeleri gösterir, siyasi şura üyeleri sıralama usulü ile seçerler. Tespit bakanını, ahlaki şura üyeleri başkanla mutabık kalarak gösterdikleri adaylardan mesleki şura üyelerince seçerler. Soruşturma(tahkik) bakanı ahlaki şura üyelerinin başkanla mutabık kalarak gösterdikleri adaylar arasından siyasi şura üyeleri tarafından sıralama usulü ile seçilir.(Kamil Sayılar Kuralı 24 ve Tablosu) Bakanlar ilgili şura üyelerinin açacağı dava ile denetlenirler.(Hakemlik Kuralı 47‘ye göre görevlendirenin görevliye müdahale yetkisi yoktur, denetleme yetkisi vardır. Denetleme bilgi alma şeklinde olur. Görevlendirenin yargıya gitme yetkisi vardır. Şura üyesi olan bakanın denetleme yetkisi bu kuraldan ileri gelir. ) Hakemler, kararları iptal edebilirler. Bakanı görevden alabilir. Tespit, tescil, tahkik ve tahkim bakanları başkanın(Hakemlik Kuralı 47’ye göre hakemler bakanlardan ve başbakandan üstün olduklarından onlarla ilgili bakanlıkların toplantıları ancak başkan tarafından yönetilebilir.), evrak, zimmet, envanter ve demirbaş bakanları başbakanın(Bu bakanlıklar, dört başbakanlıkla doğrudan ilişkili olmadığından ve uygulama bakanlıkları olduklarından başkana bağlıdırlar.), yayın, sağlık, takip bakanları irşat (ahlak) bakanının, basın, planlama ve araştırma bakanları tedris (ilmi) bakanının, ulaştırma, bakım, ambar bakanları terbiye (mesleki) bakanının, haberleşme, güvenlik ve kasa bakanları talim (siyasi) bakanının başkanlığında toplanarak aralarında koordinasyon sağlarlar.(Şuraların seçtiği bakanlar, başkan veya başbakana bağlı değillerse ilgili bakanlığın başkanlığında toplanırlar.) Tedris, irşat, terbiye ve talim bakanları başbakan yardımcılarıdır. Bunların başkanlığında toplanırlar.(Şuraları temsil eden bakanlıklardır.) Hükümet başbakanın başkanlığında toplanır.(Başkan doğrudan iş yapmadığından hükümet toplantısına doğrudan başkanlık etmez.) Yöneticiler (bölge valileri) başkanların başkanlığında siyasi şura olarak toplantılar yaparlar.(Bölge yöneticileri aynı zamanda siyasi dayanışma sorumlularıdır. Dolayısıyla siyasi şurayı onlar oluştururlar.)

Yöneticiler (bölge valileri, ilçe ve semt yöneticileri) başkanlar tarafından atanır, atandığı çevre dışındaki halktan yeter sayıda kimsenin siyasi danışmanı olmakla yöneticiliği kesinleşir. (Başkanlık Kuralı 25c) Çevrelerde hizmet sorumlularını ilgili bakanlar atarlar.(Hizmet ve Görev Yerleri Kuralı 23b’ye göre tüzel kişilikleri olmadığı için görevliler seçimle değil atamayla görevlendirilirler. İlgili bakanlar atar.) Çevrelerde hizmet hizmetlilerini ilgili şuralar sıralama usulü ile atarlar.(Dayanışma Kuralı 13a gereği onlar tarafından atanmaları gerekmektedir.) Sorumluyu bakan her zaman değiştirebilir.(Temsil Kuralı 41b) Hizmetli ise ancak hakemlerin kararı ile değiştirilebilir.(Hakemlik Kuralı 47) İlgili herhangi bir şura üyesinin dava açması gerekmektedir. Bakanın atadığı sorumlular da açabilir.(Yetki ve Sorumluluk Kuralı 2d) Hizmetlilerin hizmetlerinin kesinleşmesi için ilçelerde halkın o hizmetlinin hizmetini kabul etmiş olması gerekir. Kabul nispeti en az yirmide birdir. En çok beşte birdir.  (Yetki Kuralı 3c) Semtlerde ise ilçedeki bir hizmet görevlisinin de ona temsil görevini vermesi gerekir.(21-7 Ayetinde “Bilmiyorsan ehli zikre sor” denmektedir. Ehli zikr orta ehliyetlidir. Uygulama sorumlularıdır. Semttekilerin onlara sorması gerekir.  Çünkü semttekiler ilk ehliyetlidirler.) İlçede hizmetli olabilmek için bölgedeki ihtisas hizmetlilerinden en az on kişinin onun danışmanlığını kabul etmesi gerekir. Bölgede ihtisas danışmanı olmak için kıta merkezinde o ihtisasla ilgili bir otoritenin o kimsenin danışmanlığını kabul etmesi gerekir.(Hizmet ve Görev Yerleri Kuralı 23b)

Hizmetliler, 63 yaşlarına geldiklerinde kendilerine ehliyetli bir yardımcı alırlar. Kendileri emekli olurlar.(Hizmet ve Görev Yerleri Kuralı 23 ve 17-24 ayetine göre küçükler anne baba tarafından terbiye edileceklerdir. Büyükleri kıyas yoluyla ehli-zikr, fakih ve rasihler tarafından terbiye edileceklerdir.) Onun danışmanı olarak kalırlar. Kendisine kalan gelirin beşte birini danışmanlık ücreti olarak alırlar. (8-41 Ayetinde beşte bir gelirin aslı ganimet olarak zikredilmiştir. Ganimete kıyasla beşte bir olarak danışmanlık ücretini alır.) Danışman olarak kalabilmesi için ilde bir dayanışma sorumlusunun teminat vermesi yeterlidir. Hiç bir dayanışma sorumlusu teminat vermezse göreve devam edemez.(Bu bir genel hizmettir. Genel hizmet olduğu için Kıyam Kuralı 5 uygulanır. )

İşletmeler kendilerine 25 genel hizmet için bir baş hizmetli seçerler. Baş hizmetli ile işletme sorumlusu mutabık kalarak diğer 24 hizmet için hizmetlileri atarlar ve mutabık kalarak hizmetten alabilirler. Mağdurların başvurmasıyla hakem kararı ile de alınabilir.(Kıyam Kuralı 5 ve Yetki ve Sorumluluk Kuralı 2)

Kamu görevleri yöneticiler tarafından sorumlulara bölüştürülür, sorumlular da hizmetlilere bölüştürürler. Burada eşitlik aranmaz.(Temsil Kuralı 41)

Genel ehliyetli olan herkes görev almaya yetkilidir. Başka biri almamış da o görev duruyorsa ehliyetli başka görevli atanıncaya kadar kendini görevlendirip görev yapabilir. Genel olarak hukuk düzeninde görev yapmaya kimse zorlanmaz.(Kuran'da kamu görevleri görevlilere (müminler) çoğul muhatap sıgasıyla emredilmiştir. Başkana “Sen onlara bunu yaptır” denmemiştir. 4-58 Ayetinde “Emaneti ehline veriniz“ emri gereği ehil olan herkes emaneti yüklenmeye yetkilidir. Başkası yapmıyorsa görevlidir. “Başkan versin” denmiyor, “veriniz” demektedir.) Ama görevli, göreve başladıktan veya görevi kabul ettikten sonra onu tamamlamakla yükümlüdür. Tamamlamazsa sorumlu olur.(Tamamlama Kuralı 39)