TARİHTEN KISSALAR - SİYASİLERE HATIRLATMALAR

Prof.Dr.Sabri TEKİR

Tarih dikkatle okunması, dersler çıkarılması, rehber alınması gereken, insanlara özellikle yöneticilere ufuk çizen tecrübeler yumağıdır. Tarihsel bilgi ve birikime sahip olanlar ile bu birikime sahip olmayanların ekonomik, sosyal ve siyasal konularda alacakları kararlar farklılık gösterecektir. Alınacak herbir kararın, kullanılacak herbir kelimenin, atılacak herbir adımın doğurabileceği sonuçlar konusunda tarih bize ışık tutacak, yolumuzu aydınlatacaktır.

Olumlu ve olumsuz anlamda tarihin akışını değiştiren şeyler zamanında pek önemsenmeyen basit / küçük icat ve keşifler, veya yapılan basit / küçük hatalardır. Demir'den yapılmış  "pulluğu" düşünelim. Küçük bir demir parçasıdır. Ancak o demir parçası tarımsal üretim sisteminde, mülkiyet yapılanmalarında, buna dayanan mücadelelerde, insanlığın refah düzeyinin yükselmesinde ne kadar çok, ne kadar basit ve o  kadar da komplike ekonomik, sosyal ve politik gelişmelere neden oldu. Bir "üzengi"yi ele alalım. Üç veya dört parça demir'den yapılmış basit ve küçük bir alettir. Atın üzerinde rahat ve dengeli durulmasını sağlar. Fakat bu basit aygıt savaşçıların atı etkili bir savaş unsuru olarak kullanmasında, orduların güçlenmesinde ve ülkeden ülkeye, kıtadan kıtaya sevk edilebilmesinde çok büyük rol oynamıştır. Üzenginin kullanılmasından önceki ve sonraki insanlık tarihi arasında ne kadar büyük farklılık vardır.

Küçük bir kıvılcım, bir kibrit çakış, küçük bir sigara izmariti nasıl büyük yangınlara, büyük felaketlere sebebiyet veriyorsa, yapılan küçük hatalar, unutkanlıklar da benzer sonuçları doğurabilmektedir. İşte, hata ve unutkanlıkların yol açtığı olaylardan birkaç tarihi enstantane:

1. Yıl 1961. Sovyetler N1 roketiyle Ay'a ulaşmayı hedeflemektedir. Her şey hazırdır. Fakat, yakıt pompasının içine düşüp sıkışan bir civata, roketin kalkışından saniyeler sonra şiddetle patlamasına neden olur. Bu patlama o zamana kadar nükleer bomba dışında insanlık tarihinin gördüğü en büyük patlamaydı. Nedeni ise yakıt pompasında unutulan küçük bir civataydı.

2. Yine yıl 1961. ABD Küba'ya bir saldırı planlamaktadır. Plana göre hava ve kara kuvvetleri aynı anda harekete geçeceklerdir. Plan böyle kurulmuş olmakla birlikte, Pentagon, Nikaragua ile Küba arasındaki saat farkını hesaplamayı unutmuştur. Böylece hava kuvvetleri bir saat gecikir. Evet sonuç? Amerika'nın meşhur hezimetidir.

Tarihin seyrinde etkili olan fakat genelde özellikle politikacılar tarafından üzerinde pek fazla hassasiyet gösterilmeyen şeylerden biri de kelimeler ve konuşma üslubudur. Kelimelerin tahmin edemeyeceğimiz derecede  sihirli güçleri vardır. Bu nedenledir ki, eski Yunan'dan beri söz söyleme sanatı siyasetin en önemli aracı kabul edilmiştir. İşte kelime ve ifade tarzından kaynaklanan iki önemli tarihsel olay:
1. 1945 yılıdır ve İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğrudur. Müttefik Devletler Potsdam Deklarasyonu'nu hazırlamışlardır. Deklarasyona göre Japonya savaşı derhal bitirecek ve teslim olacaktır. Japonya Deklarasyona cevap verir ve "düşüneceklerini" belirtir. Verilen cevapta Başbakan Kantaro Suzuki "mokusatsu" kelimesini kullanır. Ancak bu kelimenin İngilizce'de iki karşılığı vardır: İlki "düşünmek", diğeri ise "dikkate almamak". ABD Başkanına sunulan tercümede "dikkate almamak" karşılığı kullanılır. Sonuç? Tam iki gün sonra Hiroşima'ya atom bombasının atılmasıdır. Evet, bir kelimenin dikkatsiz kullanılmasının sonucu.
2. 1989 yılına kadar Doğu ve Batı Almanya iki ayrı devlettir. Aynı yıl Gunter Schabowski adında Doğu Almanya'lı bir politikacı bir basın toplantısı düzenler. Toplantıda Doğu ve Batı Almanya arasında yolculuk sınırlamaları konusunda açıklama yapar. Konuşması sırasında bir cümleyi  tamamen yanlış şekilde kurar. Kurduğu cümle "yolculuk kısıtlamalarının tamamen kaldırıldığı" yönünde anlaşılır. Bunun üzerine bir gazeteci, bu değişikliklerin "ne zaman yürürlüğe gireceğini" sorar, Schabowski "hemen" cevabını verir. Sonuç? Halk Berlin Duvarı'na doğru akar ve bir döneme damgasını vuran "Berlin Duvarı" yıkılır, tarih olur.

Bunların dışında, farkına varılmayan küçücük bir eylem tahmin edilemeyecek büyük olaylara neden olabilir. Yine tarihten bir rivayet: Doğru veya yanlış. M.Ö. 218 yılı kış mevsiminde Anibal ordusunu harekete geçirir. Alpleri aşıp Roma'yı ele geçirmek istemektedir. Kış mevsiminde her taraf karla kaplıdır. Karla kaplı yolun güvenli olduğunu ispat için, elindeki "Asasını" sertçe yere vurur. Sonuç, tahmin edilemeyecek derece büyük bir felakettir. Anibal'in bu vuruşu büyük bir çığ felaketine neden olur. Anibal 40.000'e yakın askerinin 18.000'ini, 2000 atını ve birçok filini kaybeder.

Bunları anlatmamın sebebi de, hangi kademede olursa olsun yöneticilerimizin, politikacılarımızın, din adamlarımızın ve toplum önderlerimizin toplumsal ve politik duyarlılığı yüksek konularla ilgili eylem ve söylemlerinde daha dikkatli, duyarlı olmalarını hatırlatmak istememdir.  Bilge Sun Tzu demiş ki: "Stratejide önemli olan bilinmeyenleri çözmektir. Yerden bir tüy kaldırmak büyük bir gücün simgesi değildir. Ayı, güneşi görmek keskin görüş olmadığı gibi, gök gürültüsünü duymak da kulak hassaslığını göstermez."
27 Mayıs 2017