B. SOSYAL DENGE MODELİ'NDE KUVVETLER DENGESİ:

                              Denetleme yetki ve görevi

    Devletin unsurlarını belirledikten sonra, onun fonksiyonlarını ifade eden kuvvetler bahsine geçebiliriz. Daha önce de işaret edildiği gibi, kuvvetler uygulama ve doktrinde üçlü olarak ele alınıp incelendiği halde, biz dörtlü bir ayırım kabul ediyoruz. Şimdi buna dair gerekçelerimizi ve kuvvetler dengesinde yer alan unsurları açıklamak istiyoruz. Burada kuvvetlerin işleyişine yer vereceğiz.

1) Dörtlü ayırım gereği:

Devletin Yasama, Yürütme ve Yargı kuvvetlerine dayan- dığı siyaset bilimi ve anayasa hukukunda egemen bir görüştür. Biraz önceki açıklamalarımız bu üçlü ayırımın teorik temellerinin kurulmadığını, böyle bir açıklamanın diğer bilimlerin desteğinden yoksun olduğunu ortaya açık bir biçimde koymuştur. İnsanın epitel dokusu hissetmeyi (duyular aracılığıyla), insanın psikolojik his yeteneği iyi ile kötüyü, sosyal bir kurum olan din  sosyal istekleri belirlemeyi ifade ettiğine göre, bu dördüncü kuvvetin "denetleme" olması gerekir.

Denetleme ve/veya denetim siyasî ve sosyal hayatta çokça sözü edilen bir kavramdır. Buna rağmen, oluşturulmuş bir kuvvet olarak karşımıza çıkmış değildir. Bize göre "denetleme'’nin siyasal yaşamın ve devletin temel kuvvetlerinden biri olarak kabul edilmesi gerekir.

Biraz önce kuvvetler arasındaki ilişki düzenini diğer bilim dallarına kıyaslayarak denge olarak belirlemiştik. Dengenin oluşması için karşılıklı kuvvetlerin bulunması, üç kuvvet yerine dört kuvvetin var olması gerektiği çok basit bir mantıkî zorunluluktur. Çünkü her şey zıddıyla dengelenir. O halde dördüncü bir kuvvete gereksinim olduğu kendiliğinden ortaya çıkar. Artık bu kuvvetlerin içerik ve kapsamlarını belirlemeye geçebiliriz. İlk olarak, denetleme üzerinde durulacak, sonra sırasıyla yasama, yürütme ve yargı ele alınacaktır.

2) Kuvvetler dengesi:                                         

a) KAVRAM:                                                         

Kuvvetlerin eski kullanışları olan murakabe,teşrî, icrâ ve  kazâ sözcükleri Arapça kökleri itibarıyla konuyu daha iyi ifade etmektedir. Ancak, Türkçe'mizde bu kavramlar artık kullanılmamaktadır. Bu nedenle Türkçe sözcükleri tercih ediyoruz. Bununla beraber, zaman zaman bu sözcüklerin köklerine, konuyu daha iyi anlatabilmek için başvuracağız. Bu sözcüklerden her birini ayrı ayrı tanımladığımızdan, okuyucuların uygulamadaki durum yerine, Model'deki tanımları dikkate alarak düşünmelerini, Model'imizi daha kolay anlayabilmeleri için, tavsiye ediyoruz. Esasen bir Model kurulurken mevcut sözcüklere  yeni anlamlar yüklenmesinden başka bir çare de bulunmamaktadır. Artık kuvvetlerin tek tek incelemelerine geçebiliriz.

        b) KUVVETLER VE FONKSİYONLARI:
        ba) Denetleme yetki ve görevi:    

Günümüzde yasama meclislerine yasa yapma yetkisinin yanında belli konularda olmak üzere denetleme yetkisi de verilmiştir. Hem kararı alma, hem de onu denetleme işbölümü ilkelerine uymamaktadır. Bu nedenle alınan kararların isabetliliği ve yine uygulamaların yerindeliğini ortaya koyma ayrı bir fonksiyondur. Bu nedenle biz, denetleme mekanizmasını ayrı bir kuvvet ve fonksiyon olarak düşünüyor ve denetlemeye denge içinde ayrı bir kuvvet olarak yer veriyoruz. Yasama meclisi ile denetleme meclisini birbirinden ayırıyor, yürütmenin kendi kendisini denetlemesi gibi çelişkili bir uygulamayı gideriyor ayrı bir dengeli mekanizma kuruyoruz.

 baa) Kavram:

Denetleme yetki ve görevi, günümüzde, kuvvet derecesinde olmamakla beraber, dağınık da olsa vardır. Ancak ayrı bir kuvvet olarak düşünülmüş değildir. Günümüzde idarî birimlerde yer alan ve çokça kullanılan müfettişler,hesap uzmanları,denetçiler,kontrolörler, polisler, zabıta, eksperler, tahkikat komisyonları, insan hakları komisyonu, devlet denetleme kurulu ve benzeri kurum ve kuruluşlar bu fonksiyonun dağınık görüntüleri olup denetleme işlevini yerine getirmek amacıyla oluşturulmuş kurum ve kuruluşlardır. O halde, bu kuvvetin ulus, ülke, yasama, yürütme ve yargı kuvvetleriyle ilişkilerini ve işbirliğine mesnet teşkil eden hususları belirlemeye ve ortaya koymaya çalışalım.

bab) Denetlemeyi belirleyici unsurlar

I. Denetleme ve sanat

İnsanın psikolojik yeteneklerinden biri duygu ve inançtır. İnsanın bu yeteneği toplumda din ve ahlâk kurumlarını oluşturur. Duygu ve inanç, insanın düşüncesinden ayrı bir yetenektir ve genelde düşünceyle ifadelendirilemeyen alanları kapsar. Duygunun ulusa yansıması ve ulusal değerlerle birleşmesi sanat ile ifadelendirilir. Dil, düşüncenin, sanat ise duygunun bir ürünüdür. Sanat, ulusun oluşumunda kültürün unsurları arasında yer alır.Sanat, sonuçta ma'şerı bir karar veanlayıştır. Ulusların din anlayışlarının topluma yansıması ile gerçekleşir. Bu nedenle, ulusun unsurları arasında din yerine sanatın sayılması daha doğrudur. Dinlerin uluslar üzerindeki etkisi, değişik biçimlerde yansır. Sanatın evrensel boyutu her toplumda bulunmasıyla açıklanabilir. Ancak sanatın asıl karakteri ulusal oluşudur.

    II.Yaşama-sağlığın denetimi

İnsanın bedenî sağlığının yanında ruhsal bütünlüğünün de korunması gerekir. Bedenî sağlığın korunması duygusal güç ve inançla yakından ilgilidir. Yaşama duygu ve inancı kalmamış bir kimsenin, sağlıklı yaşamından söz edilemez? Bu nedenle Batı’da hastaneler büyük bir çoğunlukla Kilise'nin denetimindedir. İnsan duygusunun en yoğun desteğe ihtiyacı olduğu an hastalık anıdır. Bu nedenle sağlığın denetimine burada yer veriyoruz.

III. Eksperlik-malların denetimi

Günümüzde işbölümü ve uzmanlaşma artmıştır. Hemen herkes üretimin bir parçasında çalışmakta ve diğer çalışanların bilgi ve becerisine ihtiyaç duymaktadır. Bu üretim çeşitliliğini bütünleştirme keyfiyeti standardizasyonu getirmiştir. Ancak bu defa standartlara uygunluğun denetimi sorunu gündeme gelmiştir. Böylece tüketicinin korunması sorunu günümüzde en fazla tartışılan konular arasına girmiştir.

Malların denetimi iki şartı gerektirir. Biri, denetlenecek iş konusuna ilişkin bilgi, diğeri ise yapılan denetimin güvenirliğidir. Güven verme teminatın yanında ahlâkî dürüstlüğü de gerektirir. Böylece malların standartlara uygunluğunun denetimi görevi önemli bir yönüyle bu kapsam içinde değerlendirilmelidir.

Görülüyor ki, standart malların üretimi kadar o malların denetlenmesi de aynı derecede önemi haizdir. Böyle bir denetim, toplum hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Malların standardında ekonomik bilgi ve beceri ne kadar önemli ise, o standarda uygunluğun güvenle denetimi de o kadar önemlidir. Bu ise güvenilirliğin önemini ortaya koyar.İşte güvenilirliği sağlama keyfiyeti denetleme görevinin bir parçasıdır. Demek ki, Sosyal Denge Modeli'nde denetleme görevinin yürütme ile işbirliği ortaya çıkmakta; üretim kısmını yürütme, üretilen malın standartlara uygunluğunu ise denetleme sağlamaktadır.

IV. Soruşturma-olayların denetimi

Soruşturmada malların denetiminin yerini olay ve belgeler almaktadır. Olmuş olaylar, yazılmış belgeler, yapılan tespitler bir daha cereyan etmemektedir. Delillerden birinin yok edilmesi davanın kazanılması veya kaybedilmesine neden olabilmektedir. Buna göre delilleri toplama ve korumada güvenin önemi kendiliğinden anlaşılmaktadır.

Soruşturma sisteminin güvenilir olmasının sağladığı bir diğer avantaj, yargısal kararlara kolaylık getirmiş olmasıdır. Güven ve teminata dayandırılmış bir soruşturma sistemi hem yargının hem de toplumun bir teminatıdır.

Delilleri toplama ve olayları tespit etme işi topluma ait genel hizmetler içinde yer alır. Hizmetlerde rekabetin sağlanması Üçüncü Kitabımız Sosyal Denge Modeli III'ün konusu olup üzerinde düşünülmesi gereken temel konular arasında yer almaktadır.

      Çok önemli bir diğer husus genel güvenlik ile soruşturmanın birbirinden ayrılmasıdır. Keza soruşturmada, İngiliz sisteminde olduğu gibi, silahın ayrıcalıklı olarak kullanılmaması gerekir. Bu anlayış, soruşturmanın bir zorlamadan çok teknik ve bilgi işi olduğunu, aynı zamanda güvene dayandığını ön plana çıkarır. Soruşturma ayrı şey, genel güvenliği sağlama ayrı şeydir. Genel güvenlik halkı ve orduyu  ilgilendiren ayrı bir teşkilatlanmadır.Soruşturma ise çıkan ihtilafları ve haksızlıkları tespit keyfiyetidir.Bu nedenle soruşturmanın genel güvenlikten ayrılması ve denetleme birimleri içine sokulması gerekir.

         Bugünsoruşturmadayeralaneksper-bilirkişisi_:polis-soruşturmacı-muhakkik-müfettiş-dedektif gibi kimseler, denetleme organ   ye görevi içinde yeniden teşkilatlanması gereken kimse ve uzmanlardır. Bu teşkilatlanmada ilk idarî teşkilatlanma birimi olan bucaktan başlamalıdır. Ayrıca bu soruşturmacılar arasında ehliyet derecelenmesi kurulması gerekir.

-