Kooperatif yöntemiyle kalkınma mümkündür-3

 

‘Ne diyorduk´, daha doğrusu yazımızın başında ‘ne demiştik?´ “Kooperatif yöntemiyle kalkınma mümkün müdür?” diye sormuştu ya…

El-cevap: “Kooperatif yöntemiyle kalkınma mümkündür…” diyorduk...

Yusuf Üstün´ün çalışmasından yola çıkarak yazılan yazılarda, “İŞÇİLİK KOOPERATİFLERİ” bölümünde kalmıştık; kaldığımız yerden devam edelim…

“İşçİkooperatİflerİ

Dünyada işçi kooperatifleri, emek kooperatifleri denilen bir sistem var. Adı Mondragon Kooperatifleri. Bu modeli ülkemizde de pekâlâ uygulayabiliriz. İspanya´daki bu Mondragon sisteminin yıllık cirosu 17 milyar dolar. Ülkemizde bunun uygulanabilirliği ise şu şekilde:

Toplum olarak karı-koca çalışan aile tipine geçtik artık. Herkesin evine ihtiyacına göre temizlikçi hanım arkadaşlar (işçiler) geliyor. Ya da annelerimiz çocuk bakımı ihtiyaçlarını evde bir bakıcı tutarak karşılıyorlar ama bu işçilerin sosyal güvencesi yok. Devletimiz bu çalışanların sosyal güvenlik primleri yatırılsın diye projeler üretse de yeterince başarılı olamadığı anlaşılıyor.

Kooperatif sisteminde ev temizliğine giden kadın işçilerin ortağı olduğu bir kooperatif kurduğumuzu düşünelim. İşçi her gün bir eve gitse ve gündeliği 100 TL olsa ayda 3 bin TL yapar. Bu 100 TL´yi veren ev sahibi temizlik işçisinin sosyal sigortasını yatırmak zorunda ama yatıramıyor. Temizlikçi de eline geçen paranın bir kısmını sigorta primi olarak yatırmak istiyor ama yatıramıyor. Kooperatif burada devreye giriyor ve sistem şu şekilde çalışıyor: Ev sahibi, günlük işçi adına kooperatif hesabına 100 TL´yi yatırıyor, o kadar.

Kooperatif hesabında işçi adına biriken aylık para ne kadarsa, puantaj hesabı yapılıp o para üzerinden sosyal güvenlik pirimi yatırılıyor, bir miktar işletme masrafı alınıyor, geri kalan işçiye veriliyor; yani ne kadar çalışırsa o kadar maaşı var.

Sistemin ülkemizde tıkanmaya yol açabilecek zaaf noktası şurada: Bu nitelikte ortaklardan oluşan kooperatifin yönetimi de bu kişilerden oluşunca (yöneticilerin ortaklar arasından olma şartı var çünkü) kooperatif yönetilemiyor; çünkü işçide kooperatifi yönetebilecek işletmecilik kapasitesi ya da sosyal politikalar uzmanlığı vs. genellikle olmuyor. Yani yönetimde, ortak olmayan profesyonellerin de olmasına imkân sağlayan bir yasal değişiklik gerekiyor.

Aynı örneği, diğer meslek gruplarında da verebiliriz.

Kooperatiflerde, yönetim ve denetim organlarının profesyonelleştirilmesi ile üst birliklerinde oluşan bilgi ve kaynak birikiminin kooperatiflere yansıtılmasına dönük hususlarda Kooperatifler Kanunu´nda acil olarak yapılabilecek yasal düzenlemelerle, başarılı bir kooperatifçilik profili çizebilmemize zemin oluşturulacaktır.

Mevcut yasal ortamda, Anayasa´nın 171. maddesindeki aynen ifadeyle “millî ekonominin yararlarını dikkate alarak, öncelikle üretimin artırılması ve tüketicinin korunmasını” amaçlayan “Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi” başlığı altındaki politikaların, esasen uyumsuz ve dengesiz görev ve yetki dağılımı nedeniyle yürütülemediği gözlemlenmektedir.

Bu nedenle, kooperatifçilik konusunda politika üretebilmek ve yürütebilmek için, tür ayrımına gidilmeksizin tüm kooperatiflerin bir bakanlık (Ticaret Bakanlığı) çatısı altında toplanması şarttır.”

Yusuf Üstün´ün şu iki çalışmasını tavsiye ederek bitireyim:

http://www.akevler.org/AkevlerMakaleler/10672/SonEk/0/Yusuf-Ustun/KARZ-I-HASENIN-KURUMSALLASMASINDA-KOOPERATIF-MODELI

http://www.akevler.org/AkevlerMakaleler/10673/SonEk/0/Yusuf-Ustun/TEKAFUL-VE-KOOPERATIF-SIGORTACILIGI

Son söz: T.C. Anayasası da “KOOPERATİF” der ki; ayrı bir yazı konusudur.

 

Büyüme beraberinde yozlaşmayı da getiriyor. Bunun örneklerini ve sıkıntılarını yaşıyoruz. Büyüme olurken gelişme, aynı zamanda yıllık (beş-on yıllık) planlarla programlama ve aynı zamanda da insan ve toplum eğitimi de gerekli. Aksi takdirde çarpık kentleşme, dengesiz gelir dağılımı ve toplumsal çöküntü yaşanmaya başlıyor.

Toplumların da insanlar gibi, bir doyum noktası vardır. O doyum noktasına ulaşılmadan bazı gerçekler farkedilmez ve araştırılmaya başlanmaz.

Türkiye´de doyum noktası henüz tamamlanmış değil. İşte bu yüzden de bazı şeylerin kıymeti bilinmiyor. Bilinmeye başlandığında da iş işten geçmiş oluyor. İstanbul´u geliştireceğiz derken, şehrin ucube bir hal alması gibi.

Birileri sürekli Kooperatiflerden, Ortaklık sisteminden bahsedip duruyorlar. Bu kişilerden birisi de Milli Gazete´den Reşat Nuri Erol. Dillerinde tüy bitti bu insanların, dertlerini anlatabilmek için.

Ne anlatmaya çalışıyor bu insanlar,

Neyin derdindeler,

Kim bu insanlar…

Bu insanlar 40 yılı aşkın zamandır aynı dertle dertlenmekteler. Enflasyondan etkilenmemek ve faizi yok etmek için DÇ (demir-çelik) baz alınarak bir kooperatif hayata geçirmiş insanlar.

Çocukken top oynadığımızda, çalışmalar yaptıkları yazıhanelerine topumuz kaçardı. Bu insanlar ne rahatsız olurlar, ne de olumsuz bir tepki gösterirlerdi.

O zamanlar, ‘ya bu insanların derdi ne?´ diye sorgulardım.

Biraz daha büyüdükten sonra sorduğum soru da, bu insanların neden DÇ hesabı yaptığıydı. Zaten kullanımda olan bir para birimi var, bu insanlar neden DÇ hesabındalar?

Üniversite yıllarımda karşıma çıkan bir tefsirci merakımı daha da arttırdı. Analitik Tefsir yapan, rahmetli Ali Sayı.

Merakım arttıkça anlamaya çalışıyordum.

‘Ya bu insanların derdi ne?´

İslamcı deseniz, değiller.

Dinci deseniz, değiller.

Namaz kılıyorlar, müslüman insanlar, ama her birey kafasına göre de takılabiliyor.

En karmaşık sorulardan en basitine kadar ne sorsanız cevabını alabiliyorsunuz ama buna rağmen ‘insanlar anlayamıyorlar´. Bu durum bana çok garip gelmişti.

İlahiyat Fakültelerindeki hocalar da anlamak istemiyorlardı işin garip tarafı. Sanki bu insanlar uzaydan gelmişlerdi ve sanki 50 yıl sonrasının düşüncelerini anlatıyorlardı.

Bugünkü yazısında Hayrettin Karaman´ın da dediği gibi, ‘ortada bir fikir ve hizmet anlayışı ihtilâfı vardı, ama bu ihtilâf hiçbir zaman birbirimizi İslâm´dan, Ehl-i Sünnet´ten ve bütünlükten dışlama noktasına varmadı´.

Ortada bir ihtilaf vardı ve bu da İslam anlayışıydı. İslam´ın Modern Hayat´ta nasıl anlaşılması gerektiği ve bu anlayışın ortaya çıkardığı ‘yaşam sistemi´nin tam manasıyla anlaşılamamasıydı.

Evet, anlaşılmadı.

Bu insanların söyledikleri kimi zaman dışlandı, kimi zaman küçümsendi, ama hiçbir zaman tam anlamıyla ‘ANLAŞILMAYA´ çalışılmadı.

Bunun nedeni de açıkça şu: İnsanlarımızın ve ülkenin doygunluk seviyesi buna yeterli değil. İnsanlarımızın ve ülkenin genel kültürü, seviyesi ve hayata bakışları daha o noktaya gelmedi.

Kooperatif (Ortaklık) sistemi, daha yeni yeni Avrupa´da araştırılıyor ve hayata geçirilmeye çalışılıyor.

İnsanların komünler halinde yaşamaları daha yeni yeni yaygınlaşıyor.

Bunların örneklerini sizlere daha önce vermiştim (ABD, Newyork Itaca, Fransa, İngiltere vb).

Sürekli düşmanlaştırılan, ‘kafir´ damgası vurulan, ahlakının çöktüğü suçlaması yapılan, insanca yaşamın aslında İslam´da olduğu söylenerek gayri insani yaşadıkları ima edilen Batı dünyası ülkemizdeki müslümanlardan ve İslam dünyasındaki müslümanlardan onlarca yıl ileride yaşamaktadır. Bundan dolayı da daha insani, daha kollektif yaşam şekilleri araştırılmakta ve hayata geçirilmektedir. Bunların başında da Kooperatifler, Ortaklıklar ve Komün olarak birlikte yaşama gelmektedir. Bu çalışmalarda da temel düşünce: ‘İnsanca yaşama, kapitalizmin ezici çarklarından kurtulma ve alternatif yaşam stillerinin olmasıdır´.

Çocukluğumda tanışmaya başladığım bu düşünce tarzını ülkemizde yaşadığım dönemde ‘hayata uygulanamaz´ olarak düşünerek, ‘ayakları yere basar hale getirmek lazım´ derdim.

Avrupa´daki örneklerini görünce şunu daha iyi anladım ki; evet bu düşüncedeki insanlar gerçekten 50 yıl sonrasını düşünüp, o zamana hitap edecek fikirler ortaya koyuyorlar. İşte bu yüzden ne ilahiyatçılar anlıyorlar ve ne de siyasetçiler…

Daha çok zaman var.

Ama birgün gelecek ve insanlar ‘burnumuzun dibindeki çözümleri neden göremedik´ diyecekler…

Sevgi ve Bilgiyle kalın