Ortaklık(2)

Süleyman KARAGÜLLE

27 Aralık 2010 Yıl 1 Sayı 9    

İnsan ortak olarak çalışıp ayrı ayrı tüketen varlıktır.

İnsan işyerinde birlikte çalışır evlerde ayrı olarak tüketir.

İşletme: İşyerinde,  işyerine hammadde girer, yarı mamul girer, işyerindeki tesisler de işlenir mamul madde olarak çıkar. Girdilere karşı belge verilir. Sonra belge alınarak mamul madde dışarı çıkar. Buna işletme denir.  Dört çeşit üretim işletmesi vardır. Tarım, sanayi, inşaat ve ticari işletmelerdir. Ayrıca destek işletmeleri vardır. Kamu işletmeleri, genel hizmet işletmeleri, bakım işletmeleri, ulaşım işletmeleri.

Temel işletmeler: Ana işletmeler, üretim işletmeleridir. Burada üretilenler mal olur. Ekonomi üretim üzerine oturur.

Ambarlar:  Mallar üretilir ortak ambara konur. Orada üretim yapılmaz, sadece muhafaza edilir. Belge verilir. Belgeler el değiştirir. Tüketenler belge ile malı alırlar.  Senet piyasası oluşur.

Mağazalar: Mağazalar da birer ambardır. Burada belge alınmaz mal verilir karşılığında para alınır. Fiyatlar oluşur. Mallar fiyatlarla bölüşülür.  Buralarda ise senetler alınıp satılır. İkisi de ticari işletmedir.

Fiyatlar:  İşçi işletmede çalışır karşılığı belge alır. Bu paradır. Bununla mağazaya gider emeğine karşılık başkalarının ürettiği malı alırlar.  İnsan onunla beslenir. Bir kişinin bir günlük yiyeceği için harcanan emeğe fiyat denir. Bir kişinin ürettiği günlük yiyeceği miktara da ücret denmektedir.

Fiyatların tespiti:   Fiyatlar dört çeşit olarak tespit edilmiştir. Pazarlıkla, maliyetle,  zamanla artırıp eksiltmekle, bir de stoklarlarla.

STOKLARLA FİYAT TESPİTİ

Stok: Stok bir yerde bulunan değerlerin miktarıdır. Bu mal olabilir, para olabilir. Senet olabilir. Taahhüt edilen miktar olabilir.

İlk Stok: İlk stok bir yerde ilk anda konan değer miktarıdır. Yerin alacağı miktardan az olmalıdır.

İlk Bedel:  İlk andaki piyasa fiyatıdır. Onda dışarıda neye alınıyorsa o yazılır.

Ana kural: İlk para, ilk mal ile ilk fiyatın çarpımına eşit olmalıdır. Başka türlü de denge oluşabilir. Böylece kolay anlaşılır.

Düşme formülü: Hesabi Fiyat = (a*değerin stoku+b*bedelin stoku)/(c*değerin stoku+d*paranın stoku)*İlk fiyat

Değerlerin seçimi:  Değerin stoku sıfırsa fiyat en büyüktür ve değerin b/c ile orantılıdır. Para sıfırsa değer küçüktür ve fiyat a/b ile orantılıdır. Buna göre a, b, c ve d buna göre hesaplanır.

F= (a*m+b*p)/(c*m+d*p) *fo  F büyük= b/c  F küçük= c/d

F= (m+2*p)/(m+2*c)*Fo   Fb=2*Fo  Fk=1/2 Fo

P=m ise ki başlangıçta böyledir. m+2p=2m+p m=p olur ve f=fo olur. Bu b=c alınırsa böyledir. Başka türlü alınırsa başka yerde denge oluşur.

Ekonominin Dayanağı: Herkes malı en ucuz almak ister.  Herkes malını en pahalı satmak ister. Bu işi başarmak için aşabildiği engelleri aşar. Farklı fiyatlarla alınıp satılsa bile o hesaplamaları yapar. İthalat ihracat buna dayanır. Kaçakçılık buna dayanır.  Canlılardaki besin arama insanlarda ucuz mal arama ve çok para arama şekline dönüşmüştür.

Senetle alış veriş: Önce ambarımıza mal veriyoruz. Ambardan işletme senedi alıyoruz. Malın işletme senedi ile fiyatı tespit ediyoruz. Sonra da satarken yine malın işletme senedi ile fiyatı tespit ediyoruz. Buna para ile satış değil de senetle alış veriş diyoruz. İşletme kendi senetleri alıp satıyor.  Dışarıdaki fiyatlara karışmıyor. Mala azalınca fiyatları yükseltiyor. Mal çoğalınca fiyatları düşürüyor. Fm= (m+2*s)/(2m+s) Fmo    

Kasada senet: Senet kasada para ile alınıp satılır. Kasada senet mal gibidir. TL paradır.

Fs= (s+2*p)/(s+2*P) Fso   

Bunun yararı mağaza veya borsa dışarıdaki fiyatları takip etmeden dışarıdaki fiyatları öğrenmiş olur. Bunun tam işleyebilmesi için senedin ve malın alış ve satışlarda farklı olmaması gerekir. Asgariye indirilir.

İşsizliğin Kaynağı: İşçi sattığı bir malı sattığı fiyatla alırsa üretime devam edilir. Yoksa mal satılmaz. Üretim durur. Bunun için satış fiyatı alış fiyatı arasında en az kar yapılmalıdır. Bu fark aracıların masrafları kadar olmalıdır. Daha fazla olursa krize girilir ve işsizlik olur.

Aracı masrafları: Aracı masraflarını düşürmek için;

a)        Depo masraflarını azaltmak gerek.

b)        Nakliye masraflarını azaltmak gerek.

c)        Çevreyi büyütmek gerek. Ne kadar çok büyük çevreniz varsa o kadar malı pahalı satarsın ve o kadar ucuz alırsınız.

d)       Serbest rekabetin sağlanması gerek. Bu aracı karını asgariye indirir.

a) Depolama masraflarını azaltmak için ortak ambar yapıyoruz. Herkes ürettiği malı oraya veriyor. Sonra aldığı belgeyi pazarlıyorlar. Burada

       1- Çok mal bir arada daha az masrafla sağlanır.

       2- Muhafazayı bilen kişiler malları muhafaza edeceğinden daha emin ve güvenli saklanır.

       3- Mal sahibi üreticiye gereken bir fazlalık verir ondan sonra zaman söz konusu olmaksızın o mal korunur. Böylece mal sahipleri arasında yardımlaşma ortaya çıkar. Kısa zamanda satılan mallar uzun zamanda satılan malların masraflarına iştirak etmiş olurlar. Ambar masrafları zamanla artmamış olur.

       4- Mallarla da kredileşme sağlanır. Başkasının malını sen kullanırsın, senin malını da sonra başkası kullanır. Ambar masrafları azalmış olur.

b) Nakliye masrafları da çok azalır

1- Belge kolaylıkla geniş çevrede pazar arar. Mal ise sonunda en kısa yoldan tüketiciye ulaşır.

2-Topluca nakliye yapılacağı için araçlar boş gidip gelmez, masraflar en az yarıya iner.

3- Malların indir bindir külfetinden kurtulunur, indir bindir deki hasarlar önlenir.

4- Nakliyede de serbest rekabet temin edilir. Alıcı ve satıcı masrafları düşünmez. Anlaştığı fiyatla eline ulaşır. Çünkü nakliye payı baştan ambara mal olarak verilmiştir.        

 c)  Çevreyi büyütmek için de;

1- Senetlerin taşınması kolay olduğu için en uzak yerlere de kolaylıkla gidebilir.

2- Senetlerin saklanması kolay olduğu için bekletip pahalandığı zaman satarsınız. İhtikarcılara fırsat verilmez.

3- Senetleri bankaya götürüp mevduat olarak koyabilirsiniz. Karşılığında başka senedi alıp kullanırsınız. Böylece alış ve satış olmadan da kullanma mübadeleleri oluşur.

4- Senetle iç içe çevreler oluşturur. Semtte işletmelerin senetleri vardır. Kendi piyasaları oluşur. Bucağın parası var o da bir çevre oluşturur. İlde ülkede ve insanlıkta paralar vardır. Kendi çevrelerini oluştururlar. Ekonomide müdahalesiz bir örgütlenme oluşur.  

d) Serbest rekabetin sağlanması için;

1- Para karşılıklı olmalıdır. Karşılıksız para çıkmamalıdır. Karşılıksız para halkın cebinden parayı çalmadır. Para fonksiyonun icra edemez.

a) Değer ölçemez.

b) Değiştirme gücünü kaybeder.

c) Kredileşme aracı olmadan çıkar.

d) Tasarruf aracı olamaz. 

 2- Para üretme hakkı halkın olmalıdır. Taahhüt ettiği emek karşılığı para çıkmalıdır. Bu selem senedidir. Çalıştığı emek karşılığı para çıkmalıdır. Bu da çalışana kredidir.

3- Sermaye faizsiz olmalıdır. Mallar beklenmeden dolayı pahalanmamalıdır. Yoksa yeni mallar eski malların satışına mani olur. İşletmeler durur.

4- İcralar, işletmelere değil, sorumlularına gelmelidir. Mallarını yağmalama yerine, borçlanma ehliyetini kaybetme şeklinde olmalıdır.

Böylece serbest rekabet sağlanmış olur.

Malın TL cinsinden değeri:

Senedin kasadaki TL cinsinden değeri Fs ise ve malın ambardaki senet cinsinden değeri Fm ise malın TL cinsinden değeri ikisinin çarpımı kadar olacaktır. FL=Fs*Fm

Eğer dışarıda sattığımız bütün mallar çoğalmışsa, Fs’yi öyle ayarlarız ki Fm ler değişmesin. Azalmışsa da öyle yaparız. Böylece kendi çevremizde fiyatlar ve ücretler sabit kalır. Böylece çevremizi dışarılardaki dalgalanmalardan koruruz. Enflasyondan korur.

Senedin ortaklar için yaraları

a)    Fiyat ve ücret oynamalarından ortaklar korunmuş olurlar.

b)   İşletmeden mal alabilmeleri için bu sendi elde etmek zorundadırlar.

c)    Senetler faizsiz olduğu için faizin kötü tesirlerinden kurtulacaklardır. Faizli sistemde mağazada malı bulunduran faizi ödemektedir.

d)   Senetleri kooperatife vererek kredileşmeden yararlanacaklardır.

Arz ve talep: Ekonominin temel kanunu arz ve talep kanunudur. Mal azalınca fiyatlar artar. Tüketiciler almazlar. Üreticiler çok üretirler. Mal çoğalınca da tersi olur.

İşçi Tüketici Anlaşması: Tüketicilerle üreticiler arasında, anlaşma fiyatla sağlanmıştır. Piyasada fiyat yüksekse tüketicilere az kullan haberi gider. Üreticiler çok üret denmiş olur. Fiyatlar düşükse üreticileri bu malları üretmeyi durdurun başka mal üretin denmiş olur. Tüketicilere de bunları şimdi kullanın denmiş olur.

Serbest Piyasayı engelleyen etkenler: Serbest fiyat her yerde kendiliğinden çalışmaz. Müdahale gerekir.

a)   Çevre büyüdükçe fiyatlar istikrarını kaybeder. İç içe piyasalar oluşmalıdır. Piyasa tüccarlar arasında kurulmalı. Halk ise bucak tüccarları ile muhatap olmalıdır.

b)   Depolanamayan malların stoku olmadığı için piyasa oluşmaz. Bunun çözümü sipariş sistemini geliştirmelidir. Halka tüketim kredisini verirsiniz. Sipariş verir. Gününde teslim yapılır.

c)   İmalatı uzun süren malların arz ve talebi çalışmaz. Günü geçer. Planlama yapılmalıdır. İnşaatlar plana göre ve maliyetle yapılmalıdır.

d)   Hizmetlerde arz talep kanunları çalışmaz. Okullar, hastaneler, bakım arz talep kanunları ile işletilemez. Bunlar sorumluluk ilkesi içinde düzenlenmelidir. Rekabet üretimden değil de sorumluluktan bedel alınmalıdır. Bakım, sağlık, hukuk, eğitim ancak böyle sağlanır.

Şimdi buna göre bir işletmenin senetle çalışmasını tabloda takip edelim.

1-  Mağazada satılan mallar dışarıda pahalandı. Bizim haberimiz olmadığı için değiştirmiyoruz.

2- Tüccarlar geliyorlar bizden malları almak istiyorlar çünkü biz de ucuz.

3- Kasaya geliyorlar, senet alıyorlar.  Senedin fiyatı yükseliyor.

4- Ambardan gidip malları çekiyorlar. Ambarda da mal azalmıştır.  Senet çoğalmıştır. Malın senet cinsinde fiyatı düşmüştür.

5- İki fiyatın çarpımı kadar fiyatlar bizde de yükselmiş olur. Böylece mağazamız hemen piyasaya uyar.

Tesis ne yapar:

1-        Dışarıda mallar ucuz.

2-        Tüccardan dışarıdan ucuz aldığı malları mağazamıza getirir satar senet alır.

3-        Mağazada senet azalmış mal çoğalmıştır fiyat düşer.

4-        Senedi kasaya götürmüş satmıştır. Senet çoğalmış mal azalmıştır. Fiyat daha da düşer.

Böylece dışarıdaki azalma hemen bize de ulaşmış olur.

Senedin çıkarılması:

1-   Senet bir anamal karşılığı çıkarılır. Borçlu anamalı taahhüt eder.

2-   Anamalın kasadaki fiyatı ambardaki mal stoku ile değişmez. Çünkü onunla taahhüt edilmiştir.

3-   Anamalın fiyatı kasadaki senet stoku ile değişir. Senet stoku çoksa senedin fiyatı dolayısıyla malın fiyatı düşer. Azsa yükselir.

4-   Senedin değeri yalnız anamalın değil mağazadaki bütün malların ortak değeridir. Çünkü mağazaya mal getirenler anamal senedini alırlar. Yani anamalı almış olurlar. Satanlar da anamalı satmış olurlar.

5-   Diğer malların senet cinsinden fiyatları anamal para imiş gibi olur. İlkel topluluklarda böyle idi. Bir malana mal olarak kabul edilir onunla alınıp satılırdı. Kuruyemiş, deri, yün, tahıl, gümüş, altın böylece geçmişte hep para olmuşlardır.  Hemen alıp verme şartı yoktu. Bugünkü banka kartı gibi idi. Ama bunlar küçük topluluklarda işlem görüyordu.

6-   Tabi ki anamallar ambarda senet para imiş gibi fiyatlanıyor. Yanı anamalın değeri ile ölçülüyor demektir.

7-   Anamalın TL değeri kasadaki fiyata eşit iken diğer malların kasadaki fiyatları kasadaki senet cinsinden fiyatlarla çarpımından ibaret olacaktır.

8-   Şimdi eğer dışarıdaki fiyatlar işletmedeki fiyatlarla aynı ise işletmeye gelen mallar, işletmeden çıkan mallara eşit olacaktır. Fiyatlar değişmeyecektir. Sadece işletmemizin ilave ettiği değer kadar para olacaktır. Onu da girdilere vereceği için fiyatlarda değişme olmayacaktır.

9-   Dışarıda fiyatlar arttı ise bizde mallar ucuz olduğu için satılacak stokunuz eksilecek fiyatları artıracağız.

10-                      Eksilirse de mallar bize gelecek bizde eksilteceğiz.

Şimdi anamal ile satıştaki mallar arasında fiyat farkı olunca ne olur onu görelim:

1-    Dışarıda anamal ve diğer mallar pahalıdır. Tüccar parayı verip senedi alacaktır.

2-    Kasada para çoğalmış senet azalmıştır. Fs =P/S artmıştır.

3-   Senedi ambara götürüp mal almıştır.

4-   Ambarda mal çoğalmış senet azalmıştır Fm = S/M artmıştır.

5-    Malın TL cinsinden değeri de Fl=Fs*Fm de artmıştır. Piyasaya uyum sağlanmıştır.

***

1-   Dışarıda anamal ve diğer mallar ucuzdur. Tüccar malı getirip senedi alacaktır.

2-    Ambarda mal çoğalmış senet azalmıştır. Fm =S/M azalmıştır

3-   Senedi Kasaya götürüp Para almıştır

4-   Kasada senet çoğalmış para azalmıştır.  Fm = S/M azalmıştır

5-    Malın TL cinsinden değeri de Fl=Fs*Fm de azalmıştır. Piyasaya uyum sağlanmıştır.

Mallardan kimi artmış kimi azalmışsa senedin miktarı değişmez malların da miktarları dengede olur.

Fabrikanın yönetimsiz işlemesi:

Planlama:

1- Bir fabrika planlanır. Hangi mallar imal edilecekse ona göre ambarlar ve tezgahlar yerleştirilir.

a)   Hammadde ambarları konur.

b)   Tezgahlar konur.

c)   Yarı mamul ambarları konur.

d)  Mamul ambarları konur.

2- Fabrika için genel hizmet oluşturulur. Bunlar fabrikanın çalışanlarıdır. Genel hizmetten artırdıkları zamanı fabrikada iş yaparlar.

3- Fabrikada çalışacak işçilere çalışma sertifikaları verilir. Hangi işleri yapacakları hususunda yetki verilir.

4- Biri yeni mal istediğinde onun planlamasını genel hizmet yapar.

5- Hammadde ve mamul madde ambarlarının stok seviyelerini belirler.

6- Hangi malların hangi ambarlardan alınacağı ve hangi tezgahlarda işleneceği ve hangi ambarlara teslim edileceği belirlenir.

7- Ambarların ve tezgahların durumu internette her akşam gösterilir.

8- Selem senedi çıkarılır ve işletme kasasına konur.

9- Harekete geçirme sermayesi de konur.

10- Senedin değeri biraz fazla tutularak hammadde ambarı dolmaya başlar.

11- Çalışanlar hammadde ambarından satın aldıkları malları işleyerek yarı mamul ambarlarına teslim ederler.

12- Alış ve satış arasındaki farklar kendi ücretleri olur. Senet olarak alırlar.

13- Hangi ambar arasında stok farkları en fazla ise ona göre akşamüstü işlerini seçerler.

14- Bilgi sayarın tuşuna basarak o işi kapatırlar.

15- Ertesi günü işleyip teslim ederler.

16- Mamul ambarlarına gelen mallar tüccarlar tarafından alınıp piyasaya satılır.

17- Hammadde ile mamul madde arasında büyük fiyat farkı varsa fabrikanın mamullerine ihtiyaç var demektir. Herkes karlı gördüğü için çalışır ve fabrika yüksek kapasite ile çalışır.

18- Hammadde ile mamul madde arasındaki fiyat farkı yeter derecede değilse ortaklar, o işleri yapmazlar, işletme yavaşlar.  Ama durmaz.

19- Çalışanlar ne yaparlar?

a)        Piyasada para edecek yeni tür malları aynı fabrikada imal ederler.

b)        Başka fabrikalara giderek orada piyasanın ihtiyacı olan malları imal ederler.

c)        İnşaata gidip sabit ücretle çalışırlar.

d)       Çalışmayıp yeryüzü kira payını alırlar (işsizlik sigortası).

20- Hammadde ve yarı mamul madde ambarlarında alış ve satış fiyatları kasadaki senet alış ve satış fiyatlarında fark yoktur. Alış fiyatı ile satılır.

21- Mamul madde ambarına giren mallara tüm üretim dışı paylar eklenerek mamul madde ambarında satışa çıkarılır.

a) Alt ve üst yapısıyla tesis kirası.

b) Bakım işçilikleri.

c) Elektrik su gibi yardımcı maddeler.

d) Kamu payı (vergi) ve genel hizmet payı.

22- Tüm pay sahipleri fabrikanın işletme senedini alır kasaya giderler ve kasada paraya çevirirler. Tüccarlar, mamul maddeleri satar parayı kasaya getirirler.

23- Başlangıçta konan sermaye tesislere eklenir ve oradan kira payını alırlar. Ondan sonra ise alınan ve satılan eşit olacağı için sermayeye gerek olmayacaktır.

24- Demek ki ideal olarak planlanan bir fabrikanın yöneticilerine gerek yoktur. Bir canlı gibi kendi kendine varlığını sürdürür.

25- Daha önemlisi böyle bir işletmenin kurulması için fabrikaya gerek yoktur. Bir kooperatif kurmaları yeterlidir.

Kooperatif:

1- İstanbul’un her hangi semtinde imalat yapanlar, bir kooperatif kurar ortak olurlar.

2- Kooperatif bir genel hizmet kadrosunu oluşturur. Eğiterek yetiştirir. Bunlar şunlardan oluşur.

a) Öğrenciler hem çalışır hem okurlar.

b) Öğretmenler ve din görevlileri ek olarak genel hizmet yaparlar.

            c) Çalışmayan emekliler, çalışmaya devam ederler.

            d) Ev hanımları, ev işlerini aksatmadan bu işleri yaparlar.

3- Kooperatif, genel hizmet içinde kontrol ekibini oluşturur. Ambarları cirodan kira ile alırlar.  Nakliye araçları ile anlaşır. Tüccarları belirler.

4- Bir işletme senedi çıkarır. Ve ambarlara kredi olarak verir.

5- Kooperatif bir kasa oluşturur. Burada işletme senedini alıp satarlar.

6- İlk sermayesi aşağıdaki şekilde bulunur.

a) Ortakların işyerlerindeki mallar sermayedir. Ne malları varsa muhasebeye bildirirler. İşletme senedi ile satmaya başlarlar.

b)Tüccarlara işletme senedi kredi olarak verilir. Tüccarlar ortaklardan aldıkları malları satar parayı kasaya getirirler.

c) Tüccarların kendi sermayeleri de devreye girer.

d) kooperatif çek keser. Onunla mallar alınır.   

Demek ki yapacağınız iş ‘Genel Hizmet Kooperatif’lerini kurmaktan ibarettir.