ANADOLU POTASI

Prof. Dr. Sabri TEKİR

Anadolu kocaman bir kıt'a.. Dünyanın tam merkezinde.. Asya, Avrupa, Avrasya ve Afrika'nın tam birleştiği nokta.. Adeta bu dört kıt'anın düğümünün atıldığı yer.. Tek başına ne Asya, ne Avrasya, ne Afrika, ne de Avrupa.. İstediği zaman ise her biri... Veya öyle olmak zorunda.. "Coğrafya bir ulusun kaderidir" diyen Ibn-i Haldun'u doğrularcasına.

Anadolu coğrafyası bu dört kıt'a için sanki bir pota.. Asyalı, Avrupalı, Afrikalı ve Avrasyalı gelir o potada erir.  Ne Asyalılığı, ne Avrupalılığı kalır,    ne de Afrika ve Avrasya özelliği. Yeni bir kimlik, yeni bir bileşim, yeni bir nitelik kazanır. Fakat derinlerde gömülü, genetik yapısında geldiği yörenin etnisite, kültür, inanç vb. unsurlarını koruyarak getirdiği kimliği ile ortaya çıkıverir.. Potada eridiğini sandığımız yöresel kimliği taze ve dipdiri olarak karşımızdadır.

Anadolu toprakları tarih boyunca sayısız kültür, din, dil, ırk ve devletlere ev sahipliği yapmış.. Bunların hepsini bağrında barındırıyor.. Bağımsız bir Anadolu kültürü yok.. Deşelediğinizde herbirinden bir parça, bir esinti, bir kalıntı, bir renk görebiliyorsunuz. Bu farklılıkların oluşturduğu aynılık, aynı gibi görünen bir farklılıktır Anadolu kültürünün zenginliği.

Anadolu kendine özgü "sui generis" bir yeryüzü parçası.. Burada herşey gerçek anlamını yitirir, yeni ve farklı anlamlar kazanır. Derken, bakarsınız yitirdiğini sandığınız gerçek anlamıyla karşınıza çıkmıştır. Hava ve çevre şartlarına göre rengini buluvermiştir.

Felsefi, siyasi ve ekonomik sistem, görüş ve hayat anlayışları, binlerce yıllık tarihi içinde, hep Anadolu topraklarında yeşermiş, kök salmış, uygulamasını bulmuştur. İyonya'nın fikri ve felsefi derinliği, matematik, fizik vb. alanlardaki bilgi birikimi; demokratik ve tiranlık uygulamaları; ekonomik ve ticari yönden geliştirdiği yeni metod ve sistemler; siyasi ittifak ve bu ittifakların siyasi organizasyonlara dönüşüp günümüzün güçlü ülkelerine model olan federatif, konfederatif yapılanmalar ve bunların federal meclis yapısına kavuşturulması.. Hepsi Anadolu coğrafyasının meyveleri..

Sadece felsefi, siyasi ve ekonomik sistemlerin neş-ü nema bulduğu yer mi bu topraklar? Hayır. Her türlü putperest, animist inançlardan İbrahimî dinler dediğimiz vahye dayanan tevhid akidesine sahip Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık inanç sistemleri de bu topraklarda gelişip serpildi. Siz buna Anadolu bataklığı da diyebilirsiniz, bataklıktan kaynaklanan verimlilik de.. Sonuçta üzerinde yaşadığımız, yaşamak zorunda olduğumuz Anadolu bu.

Anadolu potası, şimdilerde yeni bir uygulama arifesinde.. Farklı başkanlık sistemlerini yoğurdu, hamur haline getirdi ve Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi adı altında yeni sisteme geçiş yaptı. 2019 yılında fiilen geçilecek bu siyasi - yönetim modeli, ortaya çıkaracak sonuçları ile yoğun şekilde tartışılıyor. Aranılan istikrarı mı yoksa istikrarsızlığı mı getirecek onu zaman gösterecek. Ancak, sistemin işleyişine ilişkin her türlü düzenlemenin dikkatli ve detaylı çalışmasının yapılması gerekir. "Tedbir almakta başarısız olursanız, başarısızlığa hazırlık yapmış olursunuz" gerçeğini unutmamak gerekir. Aksi takdirde, Anadolu potasında oluşan bu toprakların kimyası, bu yeni modeli "kusabilir".

Yazımızı, Eflatun'un meşhur bir sözü ile bitirelim: "Yöneticiler, toplumu, bilgeliğin ışığında düzenleyen kişilerdir. Bu nedenle, ya yöneticiler bilge, ya da bilgeler yönetici olmalıdır".
06.05.2017