TRUMP SONRASI

Prof. Dr. Sabri TEKİR

Amerikan seçimleri sonuçlandı ve Trump seçimden zaferle çıktı. Seçimin yankıları içte ve dışta yüksek oldu. Trump'ın seçilmesi aleyhine  yürüyüşler yapıldı, protesto sesleri yükseldi. Hatta birçok yerde kan da döküldü. Protesto gösterilerine katılanların gelir düzeyi düşük, çalışan kesimin yüzde yetmişini oluşturan ücretli sabit gelirliler ve istikrarsızlıktan çabuk etkilenecek kesimlerden oluştuğu belirtiliyor. Şimdiki başkan Obama bile Trump'ın başkanlığından kaygılı olduğunu söylemekten çekinmiyor.

Amerikan halkının bu kaygıları sebepsiz değil. Kaygıların haklı nedenlerinin olduğu da bir gerçek. Trump'ın seçim kampanyası ve bu kampanyadaki söylemleri son derece sertti. Seçim şartlarında söylenmiş olsa da Trump'ın seçim meydanlarında ve son olarak da CBS televizyonunda üç milyonu bulan suça karışmış, suç kaydı bulunan, silahlı çete üyesi Amerikan vatandaşını ülkeden atacağı, içeri tıkacağı, Meksika sınırına duvar örme gibi projeleri haklı olarak  insanları ürkütüyor.

Trump'ın söylemlerinden ürkenler sadece Amerikalılar değil. AB ülkeleri, Güney Doğu Asya ülkeleri, NATO üyesi diğer ülkeler ve tabii Rusya da buna dahil. Yarım asırdır dünya siyasetinde "Amerika öksürürse, dünya nezle olur yatağa düşer" anlayışı yerleşik durumda. ABD'nin yeni başkanının öksürmesi ile nezle olup yatağa düşenler arasında ilginçtir AB üyesi ülkeler de var. Nitekim bu ülkelerin dışişleri bakanları Amerikan seçim sonuçlarını değerlendirmek için Brüksel'de bir toplantı yaptılar. Basına yansıyan kadarıyla AB'de bir korku iklimi hakim. Trump dönemi Amerikan dış politikası, küresel ekonomik politikalar, NATO'nun fonksiyonu ve geleceği, BM ve bağlı kuruluşların gelecekteki etkinlikleri, bu uluslararası kuruluşlar konusunda öteden beri diğer ülkelerin daha fazla mali katkıda bulunmaları gerektiği yönündeki ısrarı sürecek mi, Amerika'nın bu konularda uygulayacağı politikaların AB üyesi ülkelere muhtemel maliyeti bu iklimi oluşturan etmenler. Buna ek olarak AB ülkelerinin Ukrayna krizi ve Kırım'ı ilhakı sonrası Rusya'ya uygulamaya çalıştığı ambargonun geleceği, ABD ile Rusya arasındaki ilişkilerin muhtemel seyri. Bunlar ortaya çıkan belirsizliğin temel unsurlarından bazıları.

İngiltere ve Fransa bu toplantıya katılmadı. İngiltere'nin katılmaması Brexit ile irtibatlandırılabilir. Ancak bunun ABD ile İngiltere arasındaki mutabakatın sonucu olduğu kanaati de yaygın. Gözlemciler Trump dönemine ilişkin korkuların asıl kaynağının ekonomik olduğunu, Trump'ın 5.8 trilyon dolar vergi azaltmasına gideceği, vergi azaltmasının yüksek gelir grubları lehine gelir dengesini bozabileceği, içeride ve dışarıda takip edilecek bu tür politikaların ne yönde etki yapacakları hep soru işaretleri doğuruyor.

Türkiye açısından ise durum daha da karmaşık ve kaygı verici. Türkiye'nin birkaç yıldır ABD ile ilişkilerinin iyi olduğu söylenemez. ABD Ortadoğu'da ve bölge problemlerinin çözümü konusunda Türkiye ile mi  yoksa PYD/PYG, PKK, Şii grupları gibi kendi oluşturduğu güçlerle mi ittifak halinde olacak? ABD bu tutumu ile Türkiye'yi Rusya ile ittifaka mı zorluyor? ABD'nin Ortadoğu'da uyguladığı mezhep ve etnik merkezli politikasının ikinci hedefi Türkiye mi olacak? ABD ile Rusya arasında Türkiye aleyhine oluşacak bir ittifakın Türkiye'nin güvenliği, varlığı ve geleceği bakımından hayati derecede sonuçları ne olacak? Rusya ile Ermenistan arasında ortaya çıkan askeri işbirliği ve ortak ordu teşkili ne anlama geliyor? En önemlisi, Türkiye'nin Suriye anlaşmazlığı merkezli ABD ile sıcak bir çatışmaya girmesi ve çatışmanın Türkiye toprakları üzerinde yayılması ihtimali var mıdır? Bütün bunlar NATO üyesi olan Türkiye'nin NATO'nun patronu ülke ile diğer ülkeler ile çatışması anlamına da gelmeyecek mi?

Ancak, Amerika'yı yakından tanıyanlar, bu tür endişelerin yersiz olduğunu,   Amerikanın geleneksel politikalarının olduğunu, Başkan'ın değişmesiyle bu geleneksel politikaların değişmeyeceğini belirtiyorlar. Amerika'nın bir kurucu felsefesinin bulunduğunu, Amerikan derin devletinin, baskı ve çıkar grupları, sivil toplum kuruluşları gibi oluşumların temel ekonomik ve dış politika tercihlerinde köklü değişikliklere izin vermeyeceğini de söylüyorlar. ABD gibi dünyanın en büyük ekonomisine, en güçlü ordusuna ve küresel güce sahip bir ülkenin direksiyonda oturan Başkan'ın süratli ve etkili yön değiştirmesinin ne kadar önemli çalkantılara, sarsıntılara ve savrulmalara neden olabileceğini pekala görebiliyorlar. Buna göçmenler, Türkiye ve Müslümanlara ilişkin söylemlerin icraata dönüştürmesi de dahildir. Diğer ülkeler gibi Türkiye de bekleyip görecek. (16 Kasım 2016)