ABD ve DÜNYA BARIŞI

Prof.Dr.Sabri TEKiR

Birkaç yıl önce Taş Değirmen adlı tarihsel bir roman okumuştum. Zevkle ve ibretle okuduğum bu roman ondokuzuncu yüzyılın iki büyük gücü olan Rusya ile Osmanlı Devleti arasında sıkışıp kalmış bir ulusun varoluş mücadelesini işliyordu. Kuzeyden gelen Rus baskısına direnirken, dini ve kültürel açıdan gönül bağı içinde bulunduğu Osmanlı Devletinin yardım elini uzatamamasının çaresizliğini yaşayan bir ulusun, Kuzey Kafkasya toplumunun trajedisi idi işlenen konu.

21. yüzyıl şartları tamamen değişmiş olmakla birlikte, Türkiye'nin ve diğer ülkelerin vermekte olduğu ekonomik ve siyasi bağımsızlık mücadeleleri de sanki bu trajediye çok benziyordu. Hele Türkiye üç büyük gücün adeta hakimiyet mücadelesi alanı haline gelmiş durumda. NATO ittifakının patronu ABD, ve AB kesimini oluşturan İngiltere (Brexit ile birlikten ayrılma kararı almış olsa da) Almanya ve Fransa; bu ikili guç merkezinin karşısında stratejik anlamda Türkiye ile ekonomik ve siyasi ilişkileri geliştirmek isteyen Rusya Federasyonu.

Sadece Türkiye değil, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin tümü kendilerini bu üç gücün şiddetli baskısı altında hissediyor. Soğuk savaş dönemi geride kalmış derken dünya sanki benzer bir sürece tekrar girmek üzere. Ukrayna ve Suriye krizleri böyle bir gelişmenin habercisi gibi. Bu nedenle başta ABD başkanlık seçimleri olmak üzere bu üç merkezde meydana gelen siyasi gelişmeler bütün dünya tarafından dikkatle izleniyor. Küresel çapta ekonomik, siyasi ve askeri ne tür sonuçlar doğuracağının, ne tür fırsatlara ve engellere neden olabileceğinin  hesapları yapılıyor.

Dünyanın ABD başkanlık seçimi sürecindeki tavrı da böyle oldu. Her iki adaydan hangisinin başkan seçilmesi halinde ne tür gelişmeler meydana geleceği ve bunların muhtemel sonuçları üzerinde duruldu. H. Clinton bilinen bir siyasi figürdü. Otuz yıla yakın Amerikan yönetiminde etkili devlet hizmetlerinde  bulunan biri. Sekiz yıllık First Lady'lik yanında dört yıllık Dışişleri Bakanlığı görevi de vardi. Ayrıca uzunca bir süre New York senatörlüğü de yapmıştı. Ne yapacağı, Türkiye ve Ortadoğu konusunda neler düşündüğü ve neler yapabileceği az çok biliniyordu. Zaten seçim kampanyası sırasında yapacaklarını kendisi de açık açık ifade etmişti.

Donald Trump ise, siyasetin kapalı kutusuydu. Onun da aile geçmişi, karakteri, mal varlığı ve bunu nasıl elde ettiği, kumarbaz bir işadamı olarak mücadele ve pazarlık gücü biliniyordu. Bilinmeyen siyasi alanda nasıl bir pratik içinde olacağı ve bunun meydana getireceği uluslararası etkilerdi. Türkiye dahil aslında tüm ülkeler diken üstünde idi. Çünkü, ABD'nin gücü ve bu gücün  dünya üzerindeki rolü tartışmasızdı. ABD, bir dönemin Roma İmparatorluğu gibi dünyaya nizamat veren bir ülke idi. İmparator değişiklikleri elbette önemli olacaktı. Osmanlı Devleti'nde şehzadelerin tahta çıkışı da benzer etkiler meydana getirmiyor muydu? Nihayetinde sonuçlar belli oldu ve Donald Trump seçimi oy oranı olarak çok az bir farkla (%47,7 ve %47,5),  fakat seçiciler kuruluna kazandırdığı delege sayısı itibariyle ( 289 ve 213 )ezici bir çoğunlukla kazandı.

Dünya çalkantı içinde. Ekonomik belirsizlikler, az gelişmiş ülkelerdeki yoksulluk, sefalet, cehalet had safhada. Afrika'da ve Asya'da en küçük bir kıvılcım çatışmaları alevlendiriyor ve ülkeleri kan gölüne çeviriyor. Ortadoğu böyle. Beş yıldır devam etmekte olan Suriye krizi yüzbinlerce insanın ülkesini terketmesine, mülteci durumuna düşmesine neden olmuş.  Orada tam bir insanlık dramı yaşanıyor. Avrupa'ya kaçak ta olsa gidip hayatını kurtarmak isteyenler denizlerde boğuluyor. İlginç olan da gelişmiş Avrupa ülkelerinin ilgisiz ve duyarsız yaklaşımları. Bunun da ötesinde dünya nüfusu sürekli artıyor ve bu artış beraberinde sağlıklı beslenme, gıda üretimi, çevre ve paylaşım problemlerini getiriyor.

ABD dünyanın en korunmalı ülkelerinden biri. İki büyük okyanus ile çevrili ve hemen tek başına Kuzey Amerika kıtasına egemen. Adeta milletlerin ortak ülkesi ve bu nedenle de her ulustan insanların yaşamak için kendisinde yer bulabildiği bir ülke. Orada yaşayanlardan her biri Amerikan vatandaşı olmaktan son derece memnun ve bundan da gurur duyuyor. Sadece ABD'de olanlar değil dünyanın her tarafından insanlar Amerikan vatandaşı olmak için can atıyorlar ve en azından çocuklarının vatandaşlığı için doğumlarını Amerika'da yapmak istiyorlar ve yapıyorlar. ABD böylesine çekici bir ülke. Aslına bakılırsa gücü de buradan geliyor.

ABD  GSYİH bakımından dünyanın en zengin ülkesi. Askeri gücü bu zenginliğe paralel olarak son derece yüksek. İnsanlık tarihinin gördüğü en muhteşem, en korkunç ve en güçlü ordusunu oluşturmuş. Yer kürenin her tarafına rahatlıkla müdahale edebilecek konumda. Uzay teknolojisinde  belirli bir üstünlük de kurmuş durumda. Kendi içinde sosyal dengeyi ve düzeni az çok sağlamış, temel hak ve hürriyetler konusunda nispi bir üstünlüğe sahip, bilimsel kurum, kuruluş ve araştırmalarda diğer dünya toplumlarından çok daha güçlü bir ülke. Askeri ve ekonomik hakimiyetini teknolojik bilgi birikim ve kabiliyetine bağlı olarak gerçekleştirmiş.

Böyle bir ülkenin insanlığa hizmet konusunda üstlenecek çok önemli fonksiyonları olabilir. Ülkeler arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik anlaşmazlıkların çözümünde hakem rolünü üstlenebilir. Küresel barışın sağlanmasında Amerikanın adalet ve hakkaniyete dayalı hakemliği son derece etkili olabilecektir. Küresel ölçekte kaynakların adil dağılımı, kullanımı, paylaşımı da Amerika'nın yine adaletli ve hakkaniyet temelli yürüteceği hakemlik görevi ile sağlanabilir. Tabii kaynakların korunması, çevre sağlığı ve insanlığın geleceğini tehdit eden çevre kirlenmelerinin önlenmesi ve doğal dengenin korunması bakımından Amerikanın sahip olduğu bu güç son derece etkili olabilir. Kısaca ABD gibi bir ülkenin saldırgan, yıkıcı, küresel barışı bozucu, insanlığın ve tabiatın geleceğini tehdit ve tahrip edici bir tavır geliştirmesi yerine, insanlığa hizmet edecek adil, nazım, barışçı, arabulucu, akil bir devlet olarak görev yapması beşeriyete çok büyük bir hizmet olacaktır. ABD başkanları bunun bilincinde olmalı değil midir?
10 Kasım 2016