***

AHZÂB SÛRESİ TEFSİRİ - 15

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

َِياأَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا(1) وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا(2) وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(3) مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمْ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ(4) ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَلَكِنْ مَا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(5) النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا(6) وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى بْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا(7) لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا(8) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا (9) إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا (10) هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا (11) وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا (12) وَإِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ يَاأَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا(13) وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا(14) وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا(15) قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمْ الْفِرَارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْ الْمَوْتِ أَوْ الْقَتْلِ وَإِذًا لَا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا(16) قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنْ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا(17) قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا(18) أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(19) يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنْبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُمْ مَا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا(20) لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا(21) وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا(22) مِنْ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا(23) لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا(24) وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا(25) وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمْ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا(26) وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا(27) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(28) وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا(29) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(30) وَمَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا كَرِيمًا(31) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنْ النِّسَاءِ إِنْ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا(32) وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(33) وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا(34) إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ  وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا(35) وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا(36) وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا(37) مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَقْدُورًا(38) الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا(39) مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(40) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا(41) وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا(42) هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنْ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا(43) تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا(44) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا(45) وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا(46) وَبَشِّرْ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنْ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا(47) وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(48) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمْ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(49) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(50) تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ وَمَنْ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَوْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا(51) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاءُ مِنْ بَعْدُ وَلَا أَنْ تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَقِيبًا(52)

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِ مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِ مِنْ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا(53) إِنْ تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(54)

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا

(YAv EayYuHa elLaÜIyNa EAvMaNUv)  

“Ey iman etmiş olanlar.”

Bir aşiret/ocak/apartman yaklaşık olarak 10 aileden oluşur. Nüfusu 30 ile 100 kişi arasındadır. Bir başkanları vardır, beş vakit namazı bu başkanlar kıldırırlar.

Yaklaşık 100 aşiret/ocak bir kabile/bucak oluşturur. Kabilenin merkez aşireti dayanışma ortaklıkları sorumlularından oluşur. Bu merkez aşiretin başkanı aynı zamanda kabile başkanıdır. Cuma namazını bu kabile/bucak başkanı kıldırır, siyasi başkan budur.

Müslimler, bucak içinde bedel verip askerlik yapmayanlardır.

Mü’minler ise bucaktaki askerlik yapanlardır.

Başkan işte bu mü’minlerin emiridir.

Bedel verip askerlik yapmayanlar başkanla resmi ilişkiler kuramazlar. Bu sebepledir ki “ey nebi” hitaplarının yanında bir de “ey iman etmiş olanlar”a hitap gelmektedir. Müslimlere muhatap olan mü’minlerdir, dayanışma ortaklıklarının sorumlularıdır.

Bir aşiret/ocak günde beş defa toplantı yapar. Taşra aşiretleri bu toplantılarını kendi aşiretlerinin işleri için yaparlar. Merkez aşiret ise kabilenin yani bucağın işlerini görüşür. Eğer bu bucak il merkez bucağı ise ilin işlerini görüşür; ülke merkez bucağı ise devlet işlerini görüşür; insanlık merkez bucağı ise insanlık işlerini görüşür. O halde aşiret/ocak iyi idare edildiği zaman her yerde iyi yönetim vardır demektir.

Henüz ne Fıkıh ne de Batı’nın hukuk kitaplarında yönetim kurulunun idare şekli ile ilgili hükümler yer almamıştır. Başkanlar kendi inisiyatifleriyle yönetim kurullarını ilkel bir şekilde yönetmektedirler. Bu sûrede aşiret yönetimi, yani ocak yönetimi, yani apartman yönetimi anlatılmaktadır.

لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ

(Lav TaDPuLUv BuYUvTa elNaBiyYı)

“Nebinin beytlerine duhul etmeyiniz.”

Başkanın evine gelişigüzel girilmesi yasaklanmıştır.

Burada “başkanın evleri” denmektedir. Çünkü her eş için ayrı ev olacaktır. Her ev bir kadına aittir. Başka yerlerde evleri kadınlara izafe etmektedir, burada ise başkana izafe edilmektedir. Bunun anlamı şudur ki, başkanın hanımlarının evleri kamuya aittir. Yani başkanlar merkez lojmanlarda otururlar. Her kadına ayrı ev tahsis edilmelidir.

Bu evlerin büyüklüğü ne olacaktır?

Toplulukta bir sosyal meslek politikası güdülür. Nüfus başına her kadına bir ev tahsis edilir. Bunu kocaları sağlar. Kadın kirada oturmayı kabul etmeyebilir. Çocukları arttıkça oda sayısı büyür. Bugünkü şartlarda nüfus başına bir oda tahsis edilecektir. Bir de ortak oda olacaktır. Tuvalet ve mutfak bir tane olacaktır. Evin büyüklüğü konusunda insanlar için fark gözetilmeyecektir ama konfor kocanın varlığına göre farklı olacak, bütün eşlere eşit seviyede olacaktır. Kadın kendi imkanları ile evini daha konforlu yapabilir.

Başkan eşlerinin masrafları bucak bütçesinden karşılanır. Başkanın kimlerle evleneceğine topluluk karar verir. Kaça kadar evleneceğine topluluk karar verir. Diyelim ki bir taşra aşiretinin başkanı ikinci eş alacaktır. Aşiret şurasına başvurur. Bu hususta yapılan istişareye kendisi başkanlık etmez. İkinci olan kişi istişare eder. Menfi veya müsbet karar verir. Kararına hakemler nezdinde itiraz edilebilir. İşte bu şekilde oluşmuş her başkan eşine tahsis edilmiş evlere girme yasaklanıyor. Bazı istisnalarla mecburi hâle getiriliyor.

إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ

(EilLa EaN YuEZaNa LaKuM)

“İzin verilmesi hâlinde girilebilir.”

Burada “izin verme” meselesi meçhul sigası ile getirilmiştir. Yani başkanın izin vermesi gerekmez. Kadının yakını bulunması şartı ile kadın izin verecektir. Bunlar aşağıda sayılacaktır. Babalara, oğullara,  erkek ve kız kardeş çocukları ile kadınlarına ve kölelerine izin verilmiştir. Bunlar içeride iken duhule izin verildiğinde duhul ederler.

Bu hükmü izin fiilinin meçhul olmasından istidlâl ediyoruz.

Bu kimselere kıyas yapılarak diğer kimseler de içerde iken girilebilir demektir.

Burada kayınbaba zikredilmiyor. Burada amcalar ve dayılar zikredilmiyor. Başka akrabalar hakkındaki hükümler o ocağın veya bucağın örfüne bırakılmıştır.

إِلَى طَعَامٍ

(EiLAv OaGAvMın)

“Taama”

Buradaki “ilâ” “nâzirîn”in mef’ulü olabilir. O takdirde yukarıdaki izin mutlak olur. Yahut izin verilmesine mef’ul olabilir. O takdirde izin yalnız yemek için verilecektir demektir. Bu şekilde ifade edilmesinden anlıyoruz ki, bu husustaki hüküm aşirete bırakılmıştır. O aşirette başka çeşit toplantılar için izin verilebilir. Yani başkanın evine gidilebilmesi için belli sebepler olması gerekir. Bunlardan birini Kur’an tesbit etmiştir. Diğerlerini ise her ocakta her ocak yönetimi kendisi tesbit eder.

Bir bucak merkez aşireti sadece merkez aşiretini ilgilendiren hususlarda karar alır ve merkez aşiret onunla yönetilir. Bucak meclisleri ise tüm bucak halkını ilgilendiren kararlar alırlar. Haftada bir yapılan bucak toplantılarına asker olan bütün bucak erkekleri katılmak zorundadırlar. Kadınlar ise katılabilir ve oylarını kullanabilirler; katılmak zorunda değildirler. İl merkez bucağının meclisini il halkının seçtiği yüze yakın yüksek tahsilliler oluşturur. İl merkez bucağı ile ilçe merkez bucakları bu meclisin kararları ile yönetilir. İlçe merkez bucaklarının meclisleri yoktur, merkezi yönetime tabidirler.

Devlet merkez bucağı aynı zamanda devlet merkez ili bucağıdır. Ülke meclisi ülkenin seçtiği akademik kariyeri olan âlimlerden oluşur. Sayıları bin civarındadır. Ülke ve bölge merkez illerinin ilçeleri ve  merkez bucakları da bu meclisin kararları ile yönetilir. İnsanlık ve kıta merkezlerinde ise merkez bölgeler vardır. İnsanlık merkezi, buralardaki illerin merkez bucakları, bu illerin ilçe merkez bucakları bunların yaptığı kanunlarla yönetilmiş olurlar.

Bu ifade şu gerçeği ortaya koyuyor. Ocak başkanının eşlerine daireler tahsis edilir. Bu dairelerde misafir salonu bulunur. Bu salonlara daha önce belirttiğimiz gibi hanımlar çağrılır. Sohbet yapılır. Ayrıca yemek davetleri yapılır. Kadın kendisi kadınları yemeğe çağırdığı gibi, başkan da eşlerinin evlerinden birine ve birkaçına misafir ağırlatabilir. Masraflar bucak bütçesinden karşılanır. Başkanın hanımları da bu ziyafette hizmet ederler.

Bugün de başkanlar resmi yemek vermektedirler. Protokolde birtakım kurallar yer alır.

Kur’an da böyle bir yemekten söz etmektedir. Kur’an dışında da bu geleneğin oluşması gösteriyor ki, Kur’an’ın bunu teşri etmesinde tabiilik var demektir.

Kur’an insanın doğal yapısına uygun hükümler koymaktadır. Kur’an’ın koyduğu hükümler nazarı itibara alınmasa da, topluluk ona dair birtakım hükümler koyar. Ama bu iyi olmaz. Batı dünyasında fıkıhta mevcut olan hükümlerin mukabili vardır. Kur’an’da da bütün konular ele alınmıştır. Bütün sorun Kur’an’ın ıstılahlarını keşfetmekten ibarettir.

Akevler Adil Düzen Çalışmaları çerçevesinde, “Ruhu’l-Kur’an Çalışmaları”na başlanmıştır. Bu çalışmaya mü’minler katılmalıdırlar. Herkes bir kelime alacak, bir kuralı alacak ve onu birlikte veya ayrı çözmeye çalışacaklardır.

غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ

(ĞaYRa NaJıRINa İNAvHu)

“İnasına nazır olmamak üzere.”

Her ne suretle olursa olsun, izin dahi verilse kaplara bakılmaz.

Burada iki şekilde mânâlandırırız. Ya size kaplara bakılma dışında izin verilir, eve girebilirsiniz. Burada “gayr” ile istisna edilince, ikinci izin verilmedikçe kaplara bakamazsınız. Buradan şu hükümler çıkar: Bir hususta izin verildiğinde, bazı hususlar izin dışı bırakılmış olur. Onlar için özel izin almak gerekir. Eve girmeye izin verildi demek, her yere girmeye izin vermiş demek değildir. Giriş yerinde salon varsa misafir odasına izin verilmiş olur. Yatak odasına ve mutfağa ancak özel izinle girilebilir.

“İna” “ena”nın çoğuludur, kapları demektir. Bir yemekte birden fazla kazanlar olacaktır demektir. “İna” yemek pişirilen kapları da içeriyorsa, demek ki yemek pişirme meşrudur. Burada yasaklanan, misafirlerin kendilerini ilgilendirmeyen hususlara karışmalarının yasaklanmasıdır. “Ğayra nâzırîne ınahu” “duhul”daki failin hâlidir. Kaplara olmamak şartı ile izin verildiğinde, girmenizde bir mahzur yoktur demektir.

“İllâ” ile “Gayra” arasında ne fark vardır?

“İllâ”da istisna edilen üzerinde hüküm getirmez, “Gayra” üzerinde hüküm getirir. Burada izin edilenler mi istisna edilecek, yoksa yasaklanan mı istisna edilecektir? Yani izin verildiğinde neye izin verilirse o hükme dahildir. Geri kalanlar men edilmiştir.

وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ

(Va LaKiN EiÜAv DuGIyTuM)

“Velâkin dâvet olunduğunuzda.

Buradaki atıf “duhul etmeyiniz”edir. “İllâ” ile istisna edilmiştir. “Ğayra” ile istisna edilmiştir. Şimdi de “Lâkin” ile istisna edilmiştir. “Lâkin” harfi ile gelseydi duhula müsade edilmiş olurdu. O zaman “İllâ” ile yapılan istisnadan farklı bir şey söylenmezdi. Oysa burada “VeLâkin” ile istisna edilmiştir. Yani artık duhul etmek farz olur. Emirden sonra “Lâkin” gelirse ondan sonrası ibaheyi ifade eder, “Velâkin” olarak gelirse haramlığı ifade eder. Çünkü “Ve” harfi emirden gayri bir şeyi ifade etmektedir.

Kur’an’daki “lâkin” ile “velâkin”i karşılaştırarak bu kuralın doğru olup olmadığını tahkik etmeliyiz. Biz de Ebu Hanife ve Malik gibi bir içtihat ekolünü kuruyoruz. Ne var ki onlar füru ekolünü kurmuştur. Biz ise usul ekolünü kuruyoruz. Biz delillerin nasıl değerlendirilmesi gerektiği üzerinde çalışıyoruz. Bizim elimizde onların elinde olmayan beyan ilimleri vardır. Ne var ki bizim dayanacağınız bir sünnet uygulaması yoktur. Onlar âyete mânâ verir, sonra döner sünnete uygunsa doğru mânâ verdik derlerdi. Bizim yeni içtihatlarımızı sünnet teyit etmez, gerek Arabî gerek fennî ilimler teyit eder.

Burada “İn” değil de “İzâ” gelmiştir. O halde böyle davetlerin olacağı anlaşılmaktadır. Başkan bütçeden böyle ziyafetler verecektir. Bu sayede hem halkını birbirine tanıştırmış olur, hem de meseleler serbestçe görüşülür. Bir de yoksullar karınlarını bu yemeklerle doyururlar. Burada verilen yemekler herkese açık yapılacaksa sınırlama şartı yoktur.

فَادْخُلُوا

(FaDPuLUv)  

“Duhul edin.”

“İzâ”dan sonra gelen “Fe”li cevap vücubun şartını ifade eder. Namaz gibi. Namaz kılmak için abdest almak şarttır. Burada da farz olan duhul için davet şarttır. ‘Davete icabet etmek gerekir’ diye bir söz yaygındır. İşte bu âyet bunu ifade eder.

Başkanın davetine icabet etmek gerekir.

Bununla beraber burada davet meçhul olarak getirilmiştir. Davetin başkan tarafından yapılması gerekmez. Başkanın eşi kendisine sıra geldiğinde davetini yapmış olur. Kimlerin ne zaman kimleri davet edeceği ise topluluk tarafından kararlaştırılacaktır. Mutlaka davetler yapılacaktır demektir. Bu davetlere iştirak da vacip olmuş olur. Çünkü bu davet sadece yemek daveti değildir, aynı zamanda resmi iş davetidir. Yemek verilmesi toplantıların bölünmemesi ve görüşmelerin rahat yapılması içindir.

فَإِذَا طَعِمْتُمْ

(Fa EiÜAv OaGıMTuM)  

“Taam ettiğinizde.”

Toplantı mescitte olmakta, yemek yemekhanede olmaktadır. Bu yemekhanenin yöneticisi başkanın eşleri olmaktadır. Her biri ayrı ayrı bu yemeği verebilir. Yahut ortak olarak misafirleri karşılarlar. Yemek hazır olunca davet edilirler ve yemek yerler. Yemek bittiğinde birlikte dağılırlar. Yemeğe birlikte başlanır. Yemek bitince de birlikte dağılınır. Böylece yemek zamanı mümkün olduğu kadar kısa olmuş olur.

Yemekten önce mescitte sohbet yapılabilir. Yemekten sonra da mescitte yemek yenebilir. Bir davette birkaç defa yemek verilebilir. İki yemek arası sohbet için ayrılmış olur. Önemli konunun müzakeresi için genel veya özel davet yapılır. İki veya daha fazla yemek arası görüşmeler yapılmış olur.

Bugün yemek yerken sohbetler yapılmaktadır. Bu tür görüşmeleri Kur’an tasvip etmiyor. Yemek yenecek ve serbest sohbete devam edilecektir.

فَانْتَشِرُوا

(Fa uNTaŞiRUv)

“İntişar ediniz.”

“Neşrolmak” yayılmak demektir, açılmak demektir, birbirinden kopmadan uzaklaşmak demektir. Yemekten sonra intişar etmek demek, yemekhaneden çıkma demektir, mescide dönme demektir. Bir de eğer son yemekse, yani toplantı bitmişse, topluluğun hemen dağılması isteniyor. Gerekli kararlar alındıktan sonra yerinde kalıp müzakerelere devam etme yasaklanmıştır. Cuma namazından sonrası için de bu emir verilmiştir.

“Kudiyet essalâte”de “salât”ın izharı, “nudiye”deki “salât”tan farklı olduğunu ifade eder. Bu nedenle Cuma suresindeki bu ikinci namaz Cuma günkü ikindi namazı dır. Cuma namazından sonraki ikindi namazı eda edildikten sonra artık orada kalınmamalıdır. Çünkü çoğu zaman orada kalınıyor ve alınan kararlara aykırı kararlar alınıyor. Bu da ikiliğe ve istenmeyen olaylara sebep oluyor. Toplantı bittikten sonra artık toplantı yerinden uzaklaşmayı gerektirir.

Bununla beraber bir emirden sonra nehiy ibahayı ifade eder. Davet olunduğunuzda dahil olun emrinden sonra neşr emri ‘dağılabilirsiniz’ anlamına gelebilir. Ancak bundan sonraki ifade bu mânâyı vermeye mânidir.

وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ

(Va LAv MüsTaENiSIyNa LiXaDIyÇın)

“Bir hadîse isti’nas etmeden.”

“Üns” yayın insan yönünde olan tarafı, “Vahş” ise av tarafı olandır. “İnsan” kelimesi buradan (üns) adlanmaktadır. İnsanı gördüm, tanıdım demektir.

“Müste’nis” ise tanışmak ve onunla birlikte olmak demektir.

“Hadîs için müste’nis olmak” demek, sohbete dalmak demektir.

“Hadîs” burada nekredir. Başka hadîs anlamındadır, yani herhangi başka konulara dalmak demektir. Bu aynı zamanda bir konu üzerinde toplanıldığı zaman, konunun dışına çıkıp konuyu görüşmeme demektir.

Kuvveti üstün tutan  kimseler, istemedikleri bir kararı sabote etmek için konu dışındaki konularla meşgul ederler.

Bir toplantıya katıldığımızda toplantının maksadı ve konusu dışında bir şeyleri anlatma, toplantıyı onunla işgal etme men edilmiştir. Serbest sohbet için toplanıldığında da herkes kendisine düşen zamanı ayarlamalıdır. Kişi hep kendisi konuşmamalıdır.

Sohbetler iki şekildedir.

Biri, ikili ve karşılıklı olarak konuşmadır. Buna da ihtiyaç vardır. Bir arada iken ortaya çıkan fikirler ikili olarak konuşulmalıdır. Bunun için zaman ayrılmalıdır.

Ancak, başkanın başkanlığında sohbet ederken bu sohbetin şeklini belirlememiz ve mutlak surette riayet etmemiz gerekir. Nasıl namaz kılarken belli kurallara uyuyorsak, toplantılarda da kurallara uymamız gerekir. Bir şey söyleyeceksen elini kaldıracaksın, söz verilmesini bekleyeceksin. Söz verilince konuşacaksın. Konuşma arasına girmeyeceksin. Yanındakilerle özel konuşmalar yapmayacaksın. İşte burada reddedilen herhangi bir şekilde söze dalarak sohbet etmedir, ahbaplık etmedir.

Nasıl namaz kılarken belli hareketler yaparak ondan yaralanılırsa, benzer şekilde de sohbet usulüne göre yapılırsa yararlı olur. Sohbet usulünü sohbeti yöneten tesbit edebilir. Ancak ona uyma zorunluluğu vardır.

İslâmiyet’in istediği kurallarla harekettir. Kur’an’dan önce kurallar peygamberler tarafından öğretiliyordu. Kur’an’dan sonra ise kuralları insanlar kendileri koyacaklardır, ama koyduktan sonra o kurallara uyacaklardır.

Burada yasaklanan herhangi bir sohbettir, yemekten sonra yemekhanede veya yemek odasında sohbet etmedir veya herhangi toplulukta konunun dışında yapılacak sohbettir.

إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ

(EinNa ÜALiKuM  KAvNa YuEÜiy elNaBiyYa)  

“Bu nebiyi üzüyordu.”

“Kâne” hikâye kânesi olabilir. Üzüyordu şeklinde tercüme olunur. Yahut nakıs fiil olur, o zaman üzer bulunmaktadır. Yani genel kural olarak ifade ediliyor veya geçmişten haber vermektedir.

“Nebi” burada toplantıyı tertipleyen ve yöneten kimsedir. Toplantıyı tertipleyeni en çok üzen şey davetlilerin bir türlü konu üzerine getirilmemesidir.

Mescitte dünya kelamı konuşulmaz bir kural olarak kabul edilmiştir. Bunun için tarihte mescitlerin yanında sohbet yerleri yapılmıştır. Toplantı içeride yapılır. Mescidin içinde yapılır, orada kimse konuşmaz. Konuşmak isteyenler dışarıda kalır serbestçe sohbet ederler.

Aslında bu ikili alanın meşruluğu tartışılabilir.

Ne var ki bu sayede toplantı yerinin işgal edilmesi önlenmiş olmaktadır.

Buradaki “nebi”nin izharı hükmün tamimi içindir. Yani yalnız yemekte değil, herhangi resmi toplantıda konu dışında konuşmanın yasaklığına delalet eder. ‘Ben uzakta bir adam gördüm. Adam pantolon giyer.’ dediğimizde; ‘O pantolon giyer’ diyemeyiz.

Arapça grameri çok derinden incelenmiştir. Ancak öğrenilmesi kolay değildir. En kolay öğrenme usulü Kur’an üzerinde uygulama ile olur.

Toplantılarda konuşmacıyı en çok üzen şey, dinleyenlerin başka şeylerle meşgul olmasıdır. Hele dinleyenlerin kendi aralarında ikili konuşmaları son derece rahatsız edicidir. Bu hususta uyarı yapmak gerginliği artırır, konuşanı da üzer. Bu itibarla toplantılarda konuşanı dinlemek ve asla konuşanın konuşmasını bozacak davranışta bulunmamak gerekir. Siz bunu yapınca hem konuşanın konuşmasını verimsiz hâle getirirsiniz hem de toplantıya katılanların tamamını rahatsız etmiş olursunuz.

فَيَسْتَحْيِ مِنْكُمْ

(Fa YaSTaXYIy MiNKuM)  

“Sizden istihya ederdi.”

Hazreti Adem yaratıldığı zaman onda utanma yoktu. Nasıl hayvanlarda utanma yoksa, insanda da utanma yoktu. Yasak ağaçtan yedikten sonra tüyleri döküldü ve onda utanma hissi doğdu. Yapraklarla örtündü.

İnsan bedeninin bazı yerlerini göstermekten utandığı gibi bazı düşüncelerini söylemekten de utanmaktadır. Sosyal yapı böyle oluşmaktadır. İnsanlar her şeylerini topluluğa arz etmezler. Kimilerini örterler, kimilerini gizlerler. Böylece topluluk fertlerden başka bir oluş içine girer.

Hazreti Peygamber; “Haya imandandır” der. Kur’an da utanmayı günah saymıyor.

“Peygamber utanıyor” diyerek onun durumunu meşrulaştırıyor.

Biz insanlar karşı tarafın inancını ortaya çıkarmaya zorlamamalıyız. Bir kimse edep yerlerini teşhir etmemelidir. Ama başkaları da bakmamalıdır. Böylece bu hususta iki taraf için eşit şekilde ayıp olanların ortaya çıkması önlenmektedir.

وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِ مِنْ الْحَقِّ  

(Va elLAHu La YaSTaXYIy MiNa eLXaqQı)

“Allah ise haktan istihya etmez.”

Mahkemeler kişilere ait hükümleri verir. Olayı tahkik eder. Davalı ve davacıyı belirler. Mevzuatta bulunan cezayı ortaya çıkarır. Sonra kimin ne yapacağına karar verir. Muhakeme edip karar verme yetkisi yalnız hakemlere verilmiştir. Hakemlerin birini bir taraf, diğerini diğer taraf seçer. Hakemler de baş hakemi seçer. Böylece oluşan mahkeme şahitleri dinleyerek kararını verir. Bunun dışında kişileri mahkum etme yoktur.

Başkan da olsa, başkanın ceza verme yetkisi yoktur. Böyle toplantılarda kuralları çiğneyip toplantının havasını bozan olursa, buna ceza verme yetkisi başkana tanınmamıştır. Böyle durumlarda başkanın yapacağı iş toplantıya ara vermek, huzursuzluk yapanları hakemlere vermek ve hakemler kararı ile toplantıya katılmalarını önlemektir. Başkan doğrudan ceza veremez. Bu âyetin bize öğrettiği budur.

Yasama genel kuralları koyar. Genel kural olduğu için kimseyi rahatsız etmez. Yönetici de genel olarak ‘birbirinizle konuşmayın’ der. Ama sen neden konuşmadın diyemez. Konuşma esnasında susar ve bekler. Sükunet avdet ederse devam eder. Yoksa konuşmaz. Bu konuşmadığı zaman kendisine ayrılan zamana mahsup edilmez. Bu hususta kararı yöneten verir. Başkan yönetiyorsa zaman zaten sınırlı değildir.

“Allah ise haktan istihya etmez.” Yani hak olması gerekir.

Başkanın haksız çıkarması veya hakemlerin haksız karar alması hâlinde hakemler nezdinde dava konusu olur. Mağduriyet giderilir. Demek ki bu âyette aynı zamanda toplantılarda disiplini sağlama şekli de teşri edilmektedir. Kur’an basit şeyleri ısrarla öğretmektedir. Esas olan moleküller ve hücrelerdir, sonrası onların üzerinde oturmaktadır.

وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا

(Va iÜAv SaEaLTuMUvHunNa MaTaGan)

“Onlardan bir meta istediğinizde.”

Demek ki yemek işlerini tedvir etme; gerek yiyecekleri ve içecekleri bölüştürme, gerekse tabak, çatal, kaşık, sofra bezi, sandalye gibi araçları alıp verme kadınlara aittir ve bunları yapmaları onlardan istenecektir.

Devlet dairelerinde de görüşme pencereleri yapılır ve bir şey istenecekse öyle istenir.

Burada, bu tür tedbirlerin alınması meşru hâle getirilmiştir. Bunun dışında serbestlik yapılırsa, eşyaya ve yiyeceklere hakim olunamaz.

Self servis (kendi kendine hizmet) yapılan lokantalarda da yemek hicabın arkasındadır.

“Meta” kelimesi bir şeyin istenmesi sözkonusu olduğunu belirtmek içindir, “meta” kelimesi bunun için getirilmiştir. Yani bir şey istenecekse hicab arkasından istenecektir. Ama bir şey sorulacaksa, orada hicab şartı yoktur. Yoksa meta kelimesi getirilmezdi.

فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ

(FaSaLUvHunNa MiN VaRAEi XıCABın)  

“Bir hicabın arkasından isteyiniz.”

Buradaki “hicab”dan maksat herhangi bir bölmedir. Şeffaf da olabilir. Maksat kişilerin eşya ile ilişkilerinin kesilmiş olmasıdır. Resmi işlerin tamamı yazışma şeklinde yürür.

Devlet dairelerinde yolsuzluk ve ihmali önlemek istiyorsak, her türlü istek ve arzu yazışma yoluyla yapılacaktır. Hiçbir şifahi istek kabul olunmayacak, her şey yazılı olacaktır. Evrak yazışmasının yerini bilgisayar yazışması alacaktır. Cevaplar alınacak ve verilecek, sonunda her şey muhasebe yoluyla takip edilecektir.

Gereksiz olarak başkalarını meşgul etme olmamalıdır. Görevlerini yerine getirmeyen kimseler aleyhinde hakemlere gidilecektir. Hakemler ve soruşturmacılar şifahi soruşturmadan sonra yazılı soruşturma yapacaklardır.

Burada bir hicab ortaya çıkıyor. İnternetle, faksla görüşme, kayıtlı telefonla görüşme; bunların hepsi hicab mahiyetindedir. Uygarlık ilerledikçe hicabla yapılan ilişkiler artacaktır. Herkes internete girecek ve tekliflerde bulunacak, kabuller de internette olacaktır. Bunların hepsi hicabdır.

İşte bu âyet bu hicablı muameleleri düzenliyor. Başkanların hanımlarından mutfakta yemek istemesi örneği ile bize bunları öğretiyor.

Kur’an’da her hüküm vardır, son kitaptır, onun içinde cevabını bulamayacağımız bir sorunla karşılaşmayız.

ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ

(ÜAvLiKuM EaTHaRu LiQuLUvBiKuM)   

“Bu sizin kalbleriniz için daha ethardır.”

Başkanın eşleriyle halvet olmamak için bu hüküm konmuştur. Bütün yorumlar öyle yapılmaktadır. O mânâda olduğunda tereddüt yoktur. Çünkü insanlarda cinsi arzular akli değil hissidir. Dolayısıyla özel durumlarda insan kendisine hakim olamayabilir.

Ancak bunun dışında bu ifadelerin başka mânâsı vardır. Buradaki zamir yalnız oraya giren kimselere ait değildir. İnsanlar bu hususta daima şüphelenirler. Başkaları dedikodu yapar. Sonra eşleri de bu dedikodudan rahatsız olurlar ve onlar da şüphelenmeye başlarlar. Nitekim Hazreti Ayşe gerdanlığını kaybettiği azman Medine’de büyük çalkantı olmuştur. Hazreti Peygamber de sıkılmış ve bazı kırıcı davranışlarda bulunmuştur. Daha sonra Hazreti Ayşe ile Hazreti Ali arasındaki savaşlara bilinç altındaki o günkü olaylar sebep olmuştur.

İşte bu sebepledir ki haremliğe ait hükümler konmuştur. Mahrem olmayanların kapalı yerde tenhada kalmaları haram kılınmıştır. Böylece toplulukta kalpler rahat olur. Şeriat kadın ve erkeğin nerelerde baş başa bulunacakları hususunda sınırlar çizmiştir.

O sınırda ifrat ve tefrite gidilmemelidir. Hazreti Peygamber zamanında peçe takılmamıştır. Kadınların mescide gelmeleri yasaklanmamıştır. Bir yer açıksa, herkes girip çıkabiliyorsa, orası açık yerdir. Akevler’de asansör yaparken camekanlı yapmışızdır. Böyle asansörlere kadın erkek beraber binebilir. Mescitte kadınlar arkada erkekler önde durur, ortada da çocuklar olur. Bu husustaki içtihatlar derinleştirilir. Sonra örf de önemlidir. Halk hangi davranışları kuşkulu karşılarsa ondan sakınmak gerekir. Zâhir olandan başka ziynetlerini göstermesinler âyetinde de buna işaret edilmektedir.  

وَقُلُوبِهِنّ

(Va QuLUvBiHinNa)

“Ve onların kalbleri için ethardır.”

“Ethar” kelimesi burada iade edilmiştir. Anlamı şudur ki, bu hususta kadınlar arasında benzer dedikodular yapılabilir. Bürokratik işlerde de kamu işleri açık yapılmazsa vatandaşlar arasında kuşkular uyandırır. Görevliler arasında kendi içlerinde de kuşkular uyandırır. Dolayısıyla muameleler perde arkasında yürütülecek ve hepsi yazılı olacak.

Burada “etharu” kelimesi, getirilmiştir. Daha temiz tutan demektir. Kalblerin temizliğinden bahsedilmiştir. Yani şüpheden uzak kalma bununla ifade edilmiştir. Davranışları uygun olmayan kimselerin uyandırdıkları şüpheler kirlilik olarak ifade edilmiştir. Kişiler böyle düşünmekten kendilerini uzak tutmaya çalışacaklar ama ayrıca bunlara sebebiyet verenler de davranışlarını dengeli götürmelidirler.

İnsanın beyninin temiz olması ancak ittika ile mümkündür. Topluluğun ittikası ile mümkündür. Kur’an kadın ve erkeklerin herkese açık yerlerde beraber oturmasını yasaklamıyor; kadınların gerek ilim gerekse iş görüşmeleri yapmalarını yasaklamıyor. Ancak bunların mahrem yerlerde tek başlarına kalacak şekilde olmamasını istiyor. Öbür taraftan böyle olsa bile, bundan şüphelenerek farklı davranışlarda bulunmak ve olaylara sebebiyet verecek şeyler yapmak şiddetli şekilde yasaklanıyor.

Görülüyor ki, Kur’an tüm hayatı en ince noktasına göre belirliyor, insanların ifrat ve tefritten uzak durmalarını istiyor. Ne isabetsiz dedikodulara izin veriyor ne de insanları şüphelendirecek davranışlara imkan tanıyor.

Bu âyetleri bu açıdan özel bir şekilde değerlendirmek gerekir.

وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا

(Va MAv KAvNa LaKuM  EaN TuEÜUv)

“Eziyet etmeniz olmadı.”

Buradaki “kâne” “eza”nın muzari hikâyesi için değildir; yani siz eziyet etmediniz anlamında değildir. Eziyet etmemelisiniz. Eziyet etmeniz meşru değildir demektir. “Kâne Tü’züne”de de “kâne” nakıs fiil olup fiilin istimrarını teyit içindir. Buradaki atıf bunu ifade eder. “Eziyet etmek” demek, bedenen eziyet etme mânâsından ibaret değildir. Üzücü söz söylemek de ezadır. Başında saçlarında rahatsız olan eza olduğu gibi, dağılmayıp isti’nas etmek de ezadır. Biri konuşurken kulak vermemek de ezadır.

Burada nehyedilen yalnız izinsiz eve girme yahut başka konularda müste’nis olma değildir. Başkanı üzecek her davranıştan uzak olmalıyız. Başkanın topluluk işlerini zevkle, heyecanla, özveriyle yürütebilmesi için çevreden destek almalıdır. Ona fazlaca müdahale edilmesi onun arabayı kazasız belasız götürmesini önler.

Bu hususta tarihte uygulamalar olmuştur. İşleri vezirler yaparlar. Sultanlar ise yapılan işleri uzaktan takip ederler. Bunu başaramayan devletler sık sık rejim değiştirmek zorunda kalırlar. Fatih Sultan Mehmet ise veziriazamı/sadrazamı atadı ve perde arkasından takip etmeye başladı. Fransız inkılâbını yapanlar Osmanlıların bu uygulamasını esas alarak cumhurbaşkanının yetkilerini kısıtladılar, başbakanları ve hükümetleri yetkili kıldılar. ABD’de Osmanlıların etkisi çok az olduğu için onlarda hâlâ başkanlık sistemi var, başbakanlık sistemi yoktur.

İşte, başkanın üzülmemesi için işler vezirler/bakanlar tarafından götürülür. Vezirler aleyhine davalar açılır. Başkanlar dokunulmaz konumuna geçerler.

رَسُولَ اللَّهِ

(RaSUvLa elLAHı)

“Allah’ın resulünü üzmeniz olamaz.”

Burada nebiye eza etmeleri veya sana eza etmeleri değil de, resule eza etmeleri yasaklanmıştır. Yani dayanışma sorumluları bu hükmün dışındadır.

Başkan tenkit edilemez. Başkan doğrudan bir iş yapamaz, mutlaka şura üyeleri veya bakanları aracılığı ile yapar. Başbakanın dışındaki bakanları değiştiremez, şura üyelerini değiştiremez. Onlara emreder; onlar emredileni yaparlarsa yaparlar, yapmazlarsa yapmazlar. Ancak hakemlere gidilerek yapmayanlar sorumlu tutulur. Hukuk düzeninde bu böyledir. Bu sebepledir ki başkan sorumlu değildir. Yanlışlık olursa bakan sorumlu olur.

Bu husus Osmanlılarda divandaki vezirler yoluyla uygulanmış, Batı’ya da Osmanlılardan intikal etmiştir.

Bir aşiretin içinde aşiret başkanına saygı bu derece olacaktır. Başkana bu saygıyı göstermeyenler o bucağı terk ederler. Taşra bucaklar için böyle bir yasak konamaz. Her bucak başkanı kendi bucağından sürme yetkisine sahiptir. Devlet başkanı da merkez bucağından veya il merkez bucaklarından sürebilir. Taşra bucakları için bu yetki o bucak başkanlarına aittir. Başkan yanlış yapsa da, kusurlu olsa da; başkanı kritik etme ve onu zaafa düşürme yoktur. Askerlikte de asıl sorumlu olan ordu komutanlarıdır. Başkomutan cumhurbaşkanıdır. Ordu komutanı aleyhine dava açılabilir. Devlet başkanı sorumlu değildir. Devlet başkanı ordu komutanlarını atar veya alır. Onlar da astlarını bu şekilde atarlar ve alırlar. Ama müdahale edemezler. Sivil yönetimde ise almaları da meşru değildir. Ancak hakem kararları ile alınır.

Bütün bu hükümler nerden çıkıyor?

Bütün bu hükümler işte bu âyetten çıkıyor. Görev kadar yetki, yetki kadar sorumluluk ve sorumluluk kadar hak ilkelerinden çıkıyor.

وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ

(Va LAv EaN TaNKiXUv EaZVACaHUv)   

“Ondan sonra ezvacını tenkih etmeyiniz.”

Başkanların eşleri o aşiretin ve kabilenin anaları hükmündedirler. Kabilenin yakınları sayılmaktadır. Dolayısıyla ondan sonra onlarla nikahlanmaları caiz değildir.

Bu âyeti yalnız Hazreti Muhammed’e yoranlar, başkanlar için böyle yasak getirmiyorlar. Fıkıhçılar hep böyle anladılar. Biz ise bu âyetleri başkanlar için yorumladığımız için başkanların dul eşleri başkandan sonra kendi aşireti ve kabilesi içinde evlenemezler. Ama başka bucaklardaki kimselerle evlenebilirler.

Burada tereddütlü olan husus bir il merkez bucağının başkanı kendi ilindeki taşra bucaklılarla evlenebilir mi? Kıyas yaptığımızda nefy yetkisi nerelerde ise yani kim kazai başkansa, onun içinde olanlarla nikah edemezler ama taşra bucaklılarla nikahlanabilirler.

Bu hususta içtihatlarımız tamamlanmış değildir. İstihsanen başkanların ilçe dışına sürme yetkileri vardır; il dışına sürme yetkileri yoktur. İl başkanları da ancak merkez ilçe dışına sürebilirler, ilin diğer ilçelerinden süremezler. Bu durumda evlenme yasaklığı bunlar arasında olacaktır. Çünkü bunlar merkez bucaklarının sakinleridir.

Biz burada sadece içtihadın nasıl yapılacağını gösteriyoruz. Uygulamada siz Kur’an’dan istidlâl edeceksiniz. Farklı bucaklar için farklı hükümler olacaktır.

“Zevce” kelimesi cariyeleri de içerdiği için onların da köle olarak satılmaları veya onlarla evlenmeler haram kılınmıştır. Bunlar müdebber olup başkanın ölümü ile hür hâle gelirler. Diğer eşleri gibi hak sahibi olurlar.

مِنْ بَعْدِهِ

(Min BaGDiHİy)

“Kendisinden sonra.”

Bir kimsenin boşanmış eşi ile dul kalmış eşi farklıdır. Boşanmış eşler üç ay iddet bekledikleri halde, ölenin eşleri 128 gün iddet beklerler. Demek ki bu iki kimsenin arasında farklar vardır. Başkanın boşanmış veya satılmış eşler için bu yasaklık sözkonusu değildir. Sözkonusu olan öldüğü zaman eş olan veya cariye olan kadınlar içindir. Bunlar nafaka almaya devam ederler ve bunlar yaşayan başkanların eşleri gibi yetkilere sahiptirler. Yeni başkanların da analarıdır, akrabalarıdır. Oysa boşanmış eşleri ise böyle haklara ve yetkilere sahip değildirler. Başka bucaktakilerle evlenenler de bu hakkı kaybetmiş olurlar.

Görülüyor ki, hayat o kadar çetrefilli ve karışıktır ki, Kur’an’da lafızlarla ifade edilemez. Ancak usulü fıkıhla istidlal yapılarak kıyasla bütün olaylara cevap bulunabilir.

İbahiyeciler eskilerin içtihat etmedikleri konularda her şeyi mübah görüyorlar. Hazeriyeciler ise eskilerin içtihat etmediği her şeyi haram görüyorlar. Halbuki Kur’an’ı getiren nebi diyor ki; helal da ispatlanacaktır, haram da ispatlanacaktır. Yani her şeyin Kur’an’da hükmü vardır. Bize muhalefet edip ‘ilmihaller bize yeter’ diyenlerin ne kadar hata ettiklerini elbette görebilirsiniz.

أَبَدًا

(EaBaDan)

“Ebediyen tezevvüc edemezsiniz.”

Bununla şu hüküm açıklanıyor. Sizden bir başka bucağa hicret etse de yine evlenemez. Yani bunun haramlığı baldızla evlenme şeklinde değildir, kayınvalide ile evlenememe şeklindedir. Benzer hükmü şöyle koyabiliriz.

Başka bucakta iken evlense, sonra da bu bucağa hicret etse, buna cevaz verilebilir mi?

Tartışılması gerekir.

‘Nikahlamayınız’daki hitap yalnız o bucağın cemaatinedir.

“Ebeden” kelimesi olmasaydı nikahlananların bucağa gelmelerine izin verilecekti demektir. Eğer “ebeden” kelimesi ‘nikahlamayınız’daki zamirin ise, gelecekte bu bucağın ferdi olacakları da kapsar. “Ebeden” kelimesi mef’ulün hâli ise, o zaman yasak onlara getirilmemiş bulunmaktadır, kapsamaz. Hâl değil de zarf ise, yasaklanan o andaki Müslimler olduğu için cevaz verilebilir. Maslahat bazen bunu gerektirir. Bir aşiretin başkanı vefat eder. O aşirete başka bucaklardan birisi getirilip başkan yapılmak istenebilir. Bu takdirde onunla evlendirilir. Ona izin verilir ve gelebilir. Tarihte bu tür evlilikler çok olmuştur.

Bu tür transferlere Kur’an izin vermemektedir. Bu sebeple de bu tür evlilikler yasaklanmaktadır. İşte ebeden kelimesi bunu da kapsamaktadır.

Kur’an hanedanlık sistemini kaldırmıştır. Asilzadelerin yönetimi sistemi tarih olmuştur. Merkezi yönetim de kaldırılmıştır. Yeni başkan kendi içlerinden kendileri tarafından seçilecektir. Eski başkanın eşleri de yeni başkanın anaları hükmünde yönetimde yerlerini alacaklardır. Böylece yönetimde devamlılık sağlanacaktır. Evlenmek isteyen evlenir, başka bucağa gider, artık bu bucakla ilişkisi kalmaz ve gelmesine bile izin verilmez.

إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ

(İnNa ÜAvLiKuM KAvNa)

“Bu…”

Burada işaret edilen başkanın eşleri ile başkan öldükten sonra evlenmedir, yahut başkanı üzmedir. Burada işaret edilen hangisi olursa olsun, yönetime saygı emredilmiş bulunmaktadır.

Bir topluluk hukuk kuralları ile yönetildiği gibi ast-üst örgütlenmeleri içinde de yönetilir. İslâmiyet’te bürokrasi yoktur. Onun yerini genel hizmetliler almıştır. Bir de silahlı birlikler yerini alır. Aşiret başkanları vardır; taşra aşiretlerinin, bucak merkez aşiretinin ve il, ülke ve insanlık merkez aşiretlerinin başkanı vardır. Bunların statüleri farklıdır.

Bunun dışında müslim ve mü’minler vardır. Topluluktaki görevleri ve yetkileri farklıdır. Mü’minler gönüllü askerlerdir.

Bu âyette anlatılan başkanların durumudur. Başkanların saygın yerleri vardır. Bu saygınlığı bozmak, başkanları üzmek veya onların eşleri ile sonradan evlenmek Allah’ın indinde büyük olaydır. Yahut ters mânâ da verilebilir. Başkana öldükten sonra da saygı göstermek gerekir. Başkanın eşleri ile evlenmek Allah’ın indinde büyük olaydır.

عِنْدَ اللَّهِ

(GıNda elLAHi)

“Allah’ın indinde.”

“Allah’ın indinde” dendiği zaman çeşitli mânâlar verebiliriz.

1. Allah’ın indinde demek, kâinatın genel düzeninde, sünnetullahta, tabii ve sosyal kanunlarda etkili bir olaydır demektir.
2. Allah’ın indinde demek, Allah’ın şeriatında, Tevrat ve Kur’an’ın hükümlerinde demektir.
3. Allah’ın indinde demek, O’nun yeryüzündeki halifesi olan topluluğun indinde demektir.
4. Nihayet Allah’ın indinde demek, âhirette hesaba çekilirken demektir.

“Allah’ın indinde”yi biz burada topluluk içinde şeklinde yorumluyoruz.

Diğer mânâlar da elbette doğrudur.

Topluluklar ancak örgütlenme şeklinde oluşurlar. Bir arı kovanında 50 bin kadar arı vardır. Bir anaç arı tarafından yönetilirler. Değişik arılar değişik iş görürler. Bir topluluk ancak örgütlenirse, bir alanları bulunursa o zaman örgütlenmiş olur. Örgütlenme aşiretten başlar. On aile birleşir ve bir aşiret olur. Aileler birbirlerine danışarak dayanışma içinde  yaşarlar. Yüze yakın aşiret bir kabileyi oluşturur. Kabile ona yakın karye/köy/mahalle şeklinde teşkilatlanmıştır. İşte bu teşkilatlanma sistemi il, ülke ve insanlığa kadar genişler. Bunların her biri Allah’ın halifesidir, Allah kendi hak ve görevlerini onlara vermiştir.

Allah peygamberler göndererek insanlığa hidayet etti, doğrudan hidayet etmedi. Topluluklara da başkanlar yoluyla hidayet eder.  Başkan topluluğun resulüdür. Başkana itaat etmek topluluğa itaat etmedir.

Kur’an’da demokrasi vardır. Çünkü Kur’an düzeninde kanunları ve sözleşmeleri halk yapar. Topluluk kanunsuz değildir. Ama halk kendi yaptığı kanunlara uymak zorundadır. Kur’an düzeninde yöneticileri halk kendisi seçer. Ama seçtikten sonra ona itaat edilir. Devlet oluşurken ne kadar demokrat ise, devlet olduktan sonra da o kadar sağlam ve disiplinlidir.

Bunu anlamak istemeyen zındıklar İslâmiyet’i despotik bir yönetim olarak görürler.

Evet, başkana kesinlikle itaat edilecektir. Beğenmiyorsan hicret edip gidersin.

Boşanan kadınlar için konmuş hükümler ayrılıp giden kimseler için de uygulanır. Sarahan cemila ile serbest bırakılırlar. Bucağınızdan ayrıldıktan sonra kamu hukuku kalkar.

عَظِيمًا(53)

(GaJIyMan)

“Azim bulunmaktadır.”

Allah indinde azim idi mânâsı olmayacağına göre, azimdir mânâsı doğrudur.

“Azim” büyük demektir.

İki bakımdan büyük olur. Ya kötülükte büyük olur, ya da ikisi de büyük olur. Burada başkana gösterilen saygı büyük olaydır. Karşı gelmek de büyük olaydır, kötülüğü fazladır.

Beş vakit namaz kıldıran, Cuma namazı kıldıran bir başkan büyük bir başkandır.

Eğer başkanımıza saygılı olursak topluluğumuz gelişir.

İnsanlar sevdikleri ve inandıkları kimsenin hükümlerine seve seve dayanırlar. Bunun sonucu olarak orada anarşi olmaz, zulüm olmaz, adaletsizlik olmaz.

Şimdi bir devlet, mesela İran bize bin dönüm yer versin, biz de yüzer hanelik on apartman inşa edelim. Bunun için bize kredi versin. Faizsiz krediyi on sene içinde geri ödemeyi taahhüt edelim. Ödeyemezsek, ortak bulamazsak, daireler ve işyerleri onun olsun. Böyle bir sitenin rantı o kadar büyüktür ki, sadece arsalar kalsa bile değerinden fazla eder.

Yüz kadar aşiretiniz olacaktır. Sözleşmede buraya taşınanlara şunu yükleyeceksiniz. Beş vakit namazı cemaatle kılacaksınız. Nöbetliler Cuma namazlarına katılacaklar. Nasıl kararlar alınacağı, alınan kararların nasıl uygulanacağını Kur’an’dan öğrenip yaşayacağız. Buna göre evlenme, buna göre karı koca hukuku, buna göre gençlere iş ve aş bulma.

Sonunda ne olur?

İşte, bu site Medine gibi parlar ve tüm dünyaya bir asır sonra meydan okur.

Kur’an okudukça bu inancım artmakta, imanıma iman eklenmektedir.

***

إِنْ تُبْدُوا شَيْئًا

(EiN TubDUv ŞaYEan)  

“Herhangi bir şeyi ibda ederseniz.”

Allah kâinatı yaratırken düzen ne gerekiyorsa onu koymuştur. İnsanı ve topluluğu yaratırken de, insanın yaşaması için neye ihtiyaç varsa onu insanın  fıtratına yerleştirmiştir. Açık olanı da kapalı olanı da bilmektedir. Yani gizli bir şey kalmaz. En kapalı sır olarak bir şey işlense sonra ortaya çıkmaktadır. Faili meçhul cinayet olmaz. Zina yapıp gizlemek olmaz. Sonunda bir yerden ortaya çıkar. Eninde sonunda bilinir hal alır.

أَوْ تُخْفُوهُ

(EaV TuPFUvHu)  

“Veya ihfa etseniz de.”

“İhfa etmek” gizli tutmak, açıklamamak demektir.

İnsanlar yaptıkları fiilleri ne kadar gizlerseler gizlesinler, sonuna kadar gizleyemezler. “Yer gök yeminlidir” diye bir söz vardır. Yani sırlar ortaya çıkar. Tarafsız bir soruşturma yapıldığı takdirde sırlar ortaya çıkar, kimin yaptığı bilinir olur. Ne var ki çeşitli sebeplerle mahkemede ispatlanıp ceza verilemez. Bunun için bir tedbir alınması gerekir. Soruşturmacılar soruşturur ve bir kanaate varırlar. Bunu çevreye yaymazlar. Başkana beyan ederler. Başkanın eşlerine beyan ederler. Başkana tanınan bir yetki kişileri bucağından ilçe dışındaki bucaklara sürmedir. Sürgün edilen kişi kendisi bir zarara uğratılmadan nefyedilir. Bir daha o ilçeye dönemez. Dönerse öldürülebilir, yahut kanı hederdir.

فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(54)

(FaEinNa elLAHa KaNa Bi KulLi ŞaYEin  GaLIyMan)  

“Allah her şeyi alim bulunmaktadır.”

Bu bilme Allah’ın âhirette değerlendirmesi anlamında olduğu gibi, bu dünyada da her şey bilinecek hâle gelecektir demektir.

Herkesin İstanbul’daki akbil benzeri bir kartı olacaktır. Bütün kapılar akbil ile açılacaktır. Dolayısıyla kişi nereye giderse akbil onu kaydedecektir. Tarihleri ile kayıtlı olacaktır. İnsanlar birbirine bir şeyler verdiği zaman o da kayda geçecektir.

Demek ki gelecekteki topluluk içinde kişinin gizli hareketleri olamayacaktır. Ayrıca kameralar hareketleri kontrol edecektir. Herkes hür olacaktır. Kimse kimseye müdahale etmeyecektir. Ama kayıtlar kimin ne yaptığını ortaya koyacaktır.

İşte “alim” kelimesinin nekre olması buradan gelmektedir.

Demek ki her şeyi bilen Allah’tan başka birileri daha vardır.

Bu âyeti bugün bile anlamak zordur.

Gelecekte bütün kapılar elektronik karta yüklendiği zaman, kişilerin verdiklerini ve aldıklarını bilgisayara kaydettiğimiz zaman, topluluğun her şeyi nasıl bildiği anlaşılmış olacaktır.

Buradaki “Fa” harfi tamim içindir.

***

AHZÂB SÛRESİ TEFSİRİ - 16

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

َِياأَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا(1) وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا(2) وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(3) مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمْ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ(4) ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَلَكِنْ مَا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(5) النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا(6) وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى بْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا(7) لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا(8) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا (9) إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا (10) هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا (11) وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا (12) وَإِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ يَاأَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا(13) وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا(14) وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا(15) قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمْ الْفِرَارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْ الْمَوْتِ أَوْ الْقَتْلِ وَإِذًا لَا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا(16) قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنْ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا(17) قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا(18) أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(19) يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنْبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُمْ مَا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا(20) لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا(21) وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا(22) مِنْ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا(23) لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا(24) وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا(25) وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمْ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا(26) وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا(27) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(28) وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا(29) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(30) وَمَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا كَرِيمًا(31) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنْ النِّسَاءِ إِنْ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا(32) وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(33) وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا(34) إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ  وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا(35) وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا(36) وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا(37) مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَقْدُورًا(38) الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا(39) مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(40) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا(41) وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا(42) هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنْ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا(43) تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا(44) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا(45) وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا(46) وَبَشِّرْ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنْ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا(47) وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(48) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمْ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(49) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(50) تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ وَمَنْ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَوْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا(51) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاءُ مِنْ بَعْدُ وَلَا أَنْ تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَقِيبًا(52) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِ مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِ مِنْ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا(53) إِنْ تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(54)

لَا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا(55) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا(56) إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمْ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا(57)

لَا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ  

(LAv CuNAXa GaLaYHinNa)  

“Onlar üzerinde cunah yoktur.”

Kur’an’da yakın anlamda “harac” ve “cunah” kelimeleri kullanılmaktadır.

“Cenah” kanattır. “Harac” ise dar geçittir. Sıkışarak geçersiniz. “Cunah” günah olarak Türkçede kullanılmaktadır. Saklamak, gizlemek anlamında olup utanılacak, sıkılacak bir şey değildir anlamına gelir. Cunahın da buna yakın mânâsı vardır.

İkisi arasında ne fark vardır?

Cunah topluluğa karşı işlenmiş suçlardır. Harac ise topluluğa ait ruhi sıkıntıdır.

Burada “cunah” kelimesi kullanılmıştır. Yani başkanın eşleri başkanın izni gerekmeksizin bunları evlerine alabilirler demektir. Başkan izin vermiş olsa dahi evlerine tek başlarına almaları yasaklanmış kimseler vardır. Yabancılar böyledir. Başkan izin vermese bile onları eve almak zorunda oldukları kimseler vardır. Burada sayılan kimseler bunlar olacaktır. Üçüncü grup vardır ki onların eve alınmalarına başkanın genel izin vermiş olması gerekir veya yasaklaması gerekmez.

“Cunah” kelimesi aksinin yapılmasını ifade eder. Bir taraftan emir, diğer taraftan yasak varsa, hangisi tercih edilecektir? Emir tercih edilecekse harac yoktur denir.

Burada ne yapılacağı hususu belirtilmemiş, sadece cunah yoktur denmiştir. Neyin cunah olmadığı belirtilmemiştir. Mef’ul hazf edilmiştir. Eğer mef’ul bir kelime ile ifade edilemiyorsa, hazf edildiği zaman anlaşılmasında zorluk yoksa ve yanlış mânâ verilemiyorsa, o zaman mef’ul hazf olur. Burada cunahın olmaması, başkan eşlerinin hicaba gerek kalmadan yiyecek isteyebilmeleri yani evlerine girebilmeleridir.

فِي آبَائِهِنَّ

(FIy EABAvEiHınNa)  

“Eblerinde.”

“Fî” harficeri getirilmiştir. “Li Âbâihinne” veya “Alâ Âbâihinne” denmesi daha uygun olurdu gibi gelir. “Fî” harfi mecaz olarak gelmiştir. Hakiki mânâsı babaların içinde anlamı çıkar ki, orada başka herhangi bir mânâ verilemez. O halde burada “Fî”  harfi mahzuf olan bir kelimeye dahil olmaktadır. “Fî duhuli buyutehunne” mânâsındadır.

“Âbâ” kelimesi ataları içine alır. Yani babaları onların babalarını da içine alır. Karının babalarını içine almaz, ama kıyas yoluyla hüküm onlara da teşmil edilebilir.

Babaları kızlarının evine girmekte serbesttirler. Bunun için kendilerine izin verilmesi gerekmez. Başkan onların kızlarının yanına gelmesini yasaklasa dahi onlar girebilirler.

Çoğul çoğula izafe edilince her birinin ayrı ayrı kendi babası anlaşılır. Bununla beraber “Fî ebi li ihda minhunne” denebilirdi. Böyle denmeyip de “âbâihinne” denmiş olmasında başka bir şeye işaret etmesi gerekir.

Başkanın hanımlarının olduğu bir daire olacaktır. Bu daireye giriş kapısından girmeye kimler yetkilidir, burada onlar ayrılmıştır. Bir ocağa, bir bucağa, bir ile, bir ülkeye kimler girmeye mezundur? İçeride olanlardan birisinin ona izin vermesi gerekir. İçerde çocuğu varsa onun o yere girmesinde doğal olarak izinli sayılır. Babası onun girmesine mâni olamaz.

İşte eşlerden birinin babası olması, o daireye girmesine izinli olması demektir. Daire ortak olduğu için burada çoğul olarak getirilmiştir.

وَلاَ أَبْنَائِهِنَّ

(Va LAv EaBNAEiHınNa)  

“İbnlerinde de bir cunah yoktur.”

Burada “Fî” harfi iade edilmemiştir. Dolayısıyla onlara yapılan muamele bire bir muamele olmayıp birlikte yapılan muameledir. Yabancılara eman verme yetkisi oranın sakinlerine verilmiştir. Bir ocakta oturan biri dışarıdaki birine izin verdi mi o ocağa girmeye hak kazanır. Bu kural Hazreti Peygamber tarafından konmuş ve uygulanmıştır. Kur’an’daki yeri bu âyette bulunmaktadır. Başkan eşlerinden birisinin çocuğu olmak o daireye girmek için yeterli sayılmıştır.

Burada çok önemli bir hususa işaret edilmektedir. Eşlerin eski kocalarından çocukları yoktur. Bu âyette, yukarıda, bundan sonra sana nikahlanmak yasak kılınmıştır denmiştir.

Eğer bu âyet Hazreti Muhammed’e has idiyse, bu ebnaihinne demek zait olurdu, olmayan bir şeyin hükmü getirilmiş olurdu. Demek ki bu hükümler sadece Hazreti Muhammed’e ait hükümler olmayıp, aynı zamanda başkana ait hükümler olduğu da buradan anlaşılmaktadır.

Burada “Lâ” harfinin tekrar edilmesi teyidi ifade eder. Her biri için hükmün ayrı olduğunu ifade eder. “Eb/baba” zikredilmiş, sonra “ibn/oğul” zikredilmiştir. Babanın kızlar üzerindeki hakları, oğulların anne üzerindeki haklarından daha fazladır demektir. Bu hükmü “ve” harfinden dolayı değil, buradaki sıralamadan anlıyoruz. Burada yakınlıklar sayılmıştır.

وَلاَ إِخْوَانِهِنَّ

(Va Lav EiHVAvNıHınNa)

“Ne de ihvanında bir harac vardır.”

“İhvan” “eh”in cemidir. “Eh”in iki türlü cemi vardır. Biri ihvet, diğeri ise ihvandır. Türkçenin aksine Arapçada bir kelimenin birden fazla cemleri vardır. Bu çoğulun farklılığından ileri gelir. En başta mükesserlerde cemi illet vardır, cemi kesret vardır. Cemin cemi vardır. Bunun dışında farklı şekilde topluluk oluşturuyorlarsa farklı cem yapılır.

İhvan ile ihvet arasında ne fark vardır?

“İhvet” Kur’an’da daha çok neseb kardeşler için kullanılır. “İhvan” ise aynı zamanda manevi kardeşleri de içerir. “İhvet-i din” denmez de “ihvan-ı din” denir. İhvan daha geniş demektir. Burada süt kardeşler de dahil olmuş olabilir.

Kur’an üzerinde daha çok çalışmamız gerekmektedir. Sadece “ihvan” ve “ihvet”in mânâ farklarını ortaya koyabilmemiz için bir doktora çalışması yapmamız gerekmektedir.

Evet, geçmişte Kur’an Arapçası üzerinde çok çalışılmıştır. Ancak bu çalışmalar kişisel çalışma olmuştur. Kollektif ve bilgisayara dayanan çalışma yapılmamıştır. Birbirine yakın mânâları olan kelimeler arasındaki farklar tamamen aydınlanmış değildir. “Cunah” ile “harac” kelimeleri de böyledir. Bu mânâ farklarından dolayı ortaya çıkacak fıkhî çözümler üzerinde fazla durulmamıştır. İlk dönem fıkıhçılar fıkıhlarını Kur’an’dan çok sünnete dayandırmışlar ve fıkhın yanında usulü fıkhı ortaya koymuşlardır. Şimdi onların usulüne dayanarak Kur’an’a dayalı yeni fıkhı geliştireceğiz. Günümüzün meselelerini böyle çözebiliriz.

Kur’an’ı yeniden ele alıp öğrenmeliyiz.

Kur’an’da 1000 kadar işlek kök vardır. Ayrıca bunlardan üretilmiş camid isimler vardır, sıfatı müşebbeheler vardır. 5000 (beş bin) kadar kelime vardır. Herkes bir kelime alsa, başka beş bin kelime ile karşılaştıracaktır. Günde bir kelime yapsa, beş bin gün eder. Bin kelime 3 senede biter. Beş bin kelime 15 senede biter. Demek ki beş bin kişi 15 sene çalışsa ancak Kur’an’ın mukayeseli lugatini yapmış oluruz.

Mü’minlerin ne kadar çok işi vardır. Kur’an’ı anlamak ve hüküm çıkarmak için ne kadar çok birlikte çalışmalar yapılması gerektiğini böylece anlamış oluyoruz. Bu vesileyle bizim yaptığımızın ne dereceye kadar sathi çalışmalar olduğunu buradan görürsünüz.  

وَلاَ أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ

(Va Lav EaBNAEi EiHVaNıHınNa)  

“Erkek kardeşlerinin ibnleri.”

Burada bir kadının erkek akrabaları sayılmaktadır. Usul, füru’, kardeş ve kardeşin füruu. Erkek kardeşin füruu ile kız kardeşin füruu birlikte sayılmıştır. Kardeşlerden sonra onlara yer verilmiştir.

Babadan başlayarak daha uzak yakınlarına gittikçe yer verilmesinin sebebi nedir?

Eğer cunahta en uzak sayılsaydı evleviyetle yakınları da sayılmış olurdu. Bu âyet yalnız izin verme hususunda bir hüküm koymamış, yakınlık dereceleri de göz önüne alınmıştır. Bunlar sayılarak insanın yakınlarını nasıl sıralayacağını belirtmiştir.

Kur’an’da geçen kelimeler ve onların sıralaması önemlidir. O kelimelere Kur’an müessese kazandırmaktadır. O sıraya yalnız orada değil başka yerlerde de riayet edersiniz.

Kur’an’da buna benzer sıralama başka âyetlerde de geçmektedir.

Burada yeğenlerden bahsetmektedir, amca ve dayılardan bahsetmemektedir. Nur Sûresi’nin 61’inci âyetinde ise amca ve dayılardan bahsetmekte, yeğenleri zikretmemektedir.

Bunun sebebi nedir?

Bu hükümlerin kıyasa tâbi olduğunu ifade etmektedir. Yani kıyas yoluyla orada kardeş çocuklarına da şamil olacağı ifade edilmektedir. Burada da kardeş çocuklarından bahsedilmekte, amca ve dayılar ise kıyasa bırakılmaktadır. Bu suretle yalnız amca ve dayılar değil, aynı zamanda dede veya nine kardeşleri de kıyas yoluyla girmektedir.

Burada öğrendiğimiz nedir?

Bir aşiretin içine girmek için o aşiretin içinden girilmesine izin verilmelidir. Yani bir apartmanda apartmanın sakinleri ‘misafirimdir’ derse, onun girişine mâni olunamaz. Apartmanda oturanlardan birisinin nesepten akrabası olanlar da izin olmazsa girebilirler. Diğer akrabalar hakkında hüküm kıyasidir. Onlara da genel izin verilebilir. Mesela bir kimsenin gelininin bulunduğu apartmana, oğlu orada oturmuyorsa, genel izin varsa girebilir.

Bu âyetler bize buralarda kıyas yapılacağını göstermektedir. Asıl olanla kıyas arasında fark vardır. Usulde şartlar konamaz. Her hal-ü şartta hüküm geçerlidir. Oysa eğer kıyas yoluyla tesbit edersek, illette oluşan şartlarla başka illetlerle birleşmesi gibi durumlar dolayısıyla fer’de sınırlamalar caizdir. İşte burada bilhassa süt akrabalar ve sıhri akrabalar üzerinde kıyas yaptığımızda örnek olarak genel izin şartını getirebiliriz.

وَلاَ أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ

(Va Lav BaNATı EaPaVATıHınNa)  

“Ehavatın oğulları da.”

Evlilikte erkekten akrabalarla kadından akrabalar arasında hiçbir fark yoktur. Evlilikte olmadığına göre akrabalığa göre akrabalıkta da fark yoktur. Burada bunların ayrı ayrı sayılması bunlar arasında fark olmadığını ifade etmesi içindir. Kardeşlerin ceminde kuralsız cem vardır, kurallı çoğul yoktur. İhvan kurallı çoğul olabilir. Kız kardeşler ise kurallı çoğulla çoğul yapılmıştır.

وَلاَ نِسَائِهِنَّ

(Va LAv NıSAEiHınNa)  

“Nisalarına da.”

 “Nisâihinne” kelimesi Kur’an’da iki yerde geçmektedir. Biri örtünme ile ilgili âyette geçmekte, biri de burada geçmektedir. Bir müessese vardır. Başkan eşlerinin kadınları. Mü’min kadınların eşleri için “nisauhunne” tabiri ile onların böyle kadınlar olduğu ifade edilmektedir.

Burada bahsedilen kadınlar kimlerdir?

Bu âyetlerdeki “nisauhunne”nin mânâsını tam kavrayabilmemiz için askerlikteki örgütlenmeyi ele alalım. Mü’minler kendi çevreleri dışındaki komutanlara tâbi olup orada nöbet tutarlar. Müslimler ise kendi çevreleri içinde siyasi dayanışmalarını seçerler. Bunlar mü’minlerin eşleridir. Bucaklarda yaşayan kadınlar da başkanın hanımlarından veya diğer yakınlarından anasını veya kız kardeşini kendilerine dayanışma sorumlusu olarak seçerler. Böylece onların sorumluluğunda dayanışma ortaklığını oluştururlar. Onlarla periyodik toplantılar yaparlar. İşte bu kadınlar buraya ayrıca izin almadan girerler. Bütün kadınlar değil de, buradaki eşlerin ortaklığına girenler bu apartmana izin almadan girebilirler.

Daha önceki âyetlerde başkan eşlerinin başkanın yardımcısı olduklarını belirtmiştik. Burada başkanın ve diğer mü’minlerin hanımlarının dayanışma ortaklığı kurarak bu ilişkileri gerçekleştireceklerini öğrenmiş oluyoruz. Burada kadınlar tazminat taksitlerini ödemedikleri için dayanışma ortaklığı olarak adlandırılamaz. Âkile denemez ama evliya denebilir.

Bir ocak ve bucak örgütleşmesi gittikçe daha net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Başkanın ve mü’minlerin eşleri dayanışma kuruluşu oluşturuyorlar. Bunlar zaman zaman kendi aralarında toplantılar yapmakta, ayrıca başkanla halk arasında irtibatı yürütmektedirler.

Şimdiye kadar da kadınlar böyle toplantılar yapıyor ve böyle sosyal gruplar oluşuyordu. “Adil Düzen”de bunlar resmiyet kazanacak, bunlara belli görev ve yetkiler verilecektir. Kadınlar bu kimseleri seçecekler ve değiştireceklerdir. Kadınların da erkekler gibi teşkilatı olmuş olacaktır. Ne var ki bu örgütlenme bucak aşamasına ancak erkekler aracılığı ile ulaşacaktır. Bugün kadınlar bu örgütleri kuramadıkları için erkeklerin örgütlerinde yer almaya çalışmaktadırlar. Bugünün kadını, dünün seçme ve seçilme hakkına sahip olmayan kadınından daha mutlu değildir. Çünkü doğal olmayan bir örgütlenme içindedir.

Yeryüzünde bir milyona yakın bucak olacak, bu sayede büyük bir deneme dünyası oluşacaktır. Her bucakta kadınların kendilerine özgü statüleri olacaktır. Bucaklar arasında yarış olacaktır. Hangi bucak başarılı olursa o bucak göçler kabul ederek büyüyecek, büyüyen bucak bölünerek çoğalacak, böylece başarılı bucaklar ülkelere ve insanlığa yayılacaktır. İnkılap böyle olacaktır. Nitekim canlılarda da böyle değil midir?

وَلاَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ

(Va Lav MAv MaLAKaT EaYMAvNuHunNa)  

“Mâlik yeminlerin mâlik olduğunda da böyledir.”

Burada önemli olan husus, kölelerin sahiplerine akraba olduğu hususunun tahsis edilmesidir. Biz kimler için bir hüküm koyuyoruz? Köleler sahipleri ile akraba olmuşlardır. Bir erkeğin satın aldığı kadın köleyi sahibi isterse kendisine eş yapar, isterse onu akraba yaparak bir daha onunla evlenemez. Satıncaya kadar eşidir. Sattığında boşanma hükümleri geçerlidir. Kayınvalidesi ile akrabalığı devam eder. Akraba yaptığı kadın da onun sıhri akrabası gibidir, onunla evlenemez, cinsi ilişkide bulunamaz.

Kadınlar erkeklere mâlik olunca akrabaları olurlar. Kıyas yokuyla baştan evlenebilir ve kendilerine eş yapabilirler. Ama kocaları varsa veya evlenmeyi düşünmedikleri takdirde onu kendilerine akraba yapmış olurlar. Bundan sonra artık onunla evlenemezler. Azat ettikleri takdirde de akrabalık devam eder, evlenemezler. Ancak köle olarak evlenir, satın alır, azat edebilirler. Bu husus burada da teyit edilmektedir. Köleler sahipleri ile akrabadırlar, evlenemezler. Bunların da apartmana girmelerine izin verilir.

Burada bir apartmana izinsiz olarak kimlerin girecekleri hususu tedvin edilmiştir. Bu mesele burada kalmamaktadır. Bu husustaki hükümler yalnız bucak için konmuş hükümler değildir. Bir başka ildekinin bu ile girebilmesi için de bu hükümler konmuştur. O ilde bulunan birinin izni olursa, o ilin merkez bucaklarına, il ve ilçe merkez bucaklarına artık girmeye hak kazanırız. Başka ülkeden Türkiye’ye girebilmesi için de Türkiye’de bulunan birinin izin vermesi gerekir. Böylece bir vatandaştan izin alan kimse Türkiye’nin ülke ve bölge merkez illerinin ilçe merkez bucaklarında dolaşma hakkını kazanır.

İşte İslâmiyet’teki vize budur.

Bugün bu vize müessesesinin ne kadar zor çalıştığı bilinmektedir.

Kur’an Peygamberi bunu böyle uygulamıyor. Hazreti Muhammed aleyhisselâm bunları Kur’an’dan anlayarak uygulamamıştır. Cebrail gelmiş, ona şifahi olarak yapacaklarını öğretmiş ve bu âyetleri de okumuştur. Biz de bu âyetlere sünnete uygun mânâlar veriyoruz. Bu mânâları verirken fukahanın oluşturdukları usule de uyuyoruz.

İşte müteşabih âyetler bunlardır.

Bu âyetlere ancak elbab sahibi rasihler mânâ verir. İçimizden bir kişi olsa da; eğer bu seviyeye ulaşır ve Kur’an’ın mânâlarını anlarsa, bundan o topluluk yararlanır. Böyle rasih seviyesinde âlimlerin yetişmesini teşvik etmeliyiz.

İçtihat kapısının kapalı olduğu bir dünyada biz bu işe soyunduk. Ahmet Tahir Satoğlu ve Necmettin Erbakan’ın değerlendirmeleri ile Türkiye bugünkü duruma geldi, tüm Türkiye yararlandı ve bugünlere kadar ulaştık.

Şimdi Akevler’de yeni rasihlerin yetişmesi için çalışıyoruz...

Bir asır sonra Türkiye’ye “Adil Düzen” gelmiş olursa, bu gelişme hiç tereddüt etmeden yetişecek rasihlerin içtihatları ile olacaktır. Her mü’minin görevi âmil olmaya çalışmadır; yani her mü’min şeriatı öğrenecek ve ona göre amel edecektir.

Her âmil zâkir olmaya çalışmalıdır, sistemi teorik olarak anlamalıdır.

Her ehli zikr fakih olmaya çalışmalıdır.

Ger fakih rasih olmaya çalışmalıdır.

Biz bunu yapıyoruz. Kur’an’ın teşabühü böyle çözülecektir, ihtiyacımız kadar çözülecektir.

وَاتَّقِينَ اللَّهَ

(Va itTaQIyNa elLAHa)

“Allah’a ittika ediniz.”

Burada kadınlara direkt olarak emir vermektedir, onları muhatap almaktadır. Görevlerini yaparken başkandan aldıkları emirle değil, kendi içtihatları ile amel edeceklerini ifade etmektedir. Yani başkanın eşleri görevlerini görürken başkanın emrinde değil, kendi içtihatları ile amel edeceklerdir. Hata ederlerse hesabını başkana değil hakemlere vereceklerdir. Bu suretle kadınların da müçtehit olacakları ifade edilmiş olmaktadır.

Bu hususta icma vardır.

Hazreti Aişe’nin müçtehitliğinde icma vardır.

“İttika etmek” demek, şeriat kulübesine girme demektir. Yani icmaların içinde kalma demektir. İçtihat içinde kalmak şartı ile kendi istihsanı ile içtihat yapma demek olur.

“Allah” kelimesi burada topluluk anlamına da gelmektedir. Başkanın eşlerinden topluluk içinde topluluk için hareket etmeleri istenmektedir. Topluluk da ocak ve bucak içinde başlar. Bugün merkezi sistem olduğundan topluluk için dendiğinde devlet anlaşılmaktadır. Devlet askerlik yapan erkekleri ilgilendirir. Merkez bucakların işidir. Genel teşkilat ise ocak ve bucak kuruluşlarıdır.

إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا(55)

(EinNa elLAHa KAvNa GaLAy KulLi ŞaYEin ŞaHIyDan)   

“Allah her şeye şahid bulunmaktadır.”

Bir şeye “şahit olmak” demek, onunla aynı zamanda yaşamak demektir. Bir televizyonu canlı seyretmek televizyondaki olayı müşahede etmektir. “Basar” ise bir şeyi görsel olarak algılamaktır. Televizyonu tekrar seyrederken olayın basirisiniz ama müşahidi değilsiniz. Allah basir bulunuyor demek, olay olmadan önce de olay olduktan sonra da görüntü olarak bilmektedir demektir. Sem’, basir ve alim arasındaki farklar bunlardır.

Işık dalgadır. Her dalganın ayrı dalga boyu vardır. Bugün bu dalga boylarını biliyoruz ama göremiyoruz. Biz onu ışık olarak görüyoruz. Bu görüş ışıktaki bir özellik değildir. Bu özellik bizim beynimizin onları farklı algılamasından ileri gelmektedir. Bu sadece ruhi bir olaydır. Yani ışık sonsuz dalgalardan ibaret olduğu halde bazıları kırmızı, bazıları yeşil görünüyor.

“Müşahede” ise birlikte yaşama demektir.

“Şehadet etme” olay zamanını değil, olayın anlatılması zamanını ifade eder.

Bize biri kamerayı seyrettirse şahitlik yapmış olmaz, olay hakkında kendi görüşünü söylerse şahitlik yapmış olur. Filimde kişinin bir adamı öldürdüğünü görse onu mahkum etmez, şahitlerin öldürdü demesiyle mahkum eder.

“Allah her şeye şahittir” sözü, kamunun her yerde kameraları olacak ve oradaki hareketleri gözetleyecek demektir. Gözcüler bulunacak ya da herkes kamu adına gözcü olacaktır demektir. Apartmanlara giriş ve çıkışlar gözetlenecek demektir. Nöbet tutma budur.

İslâm yönetiminde insanlara müdahale yoktur. Sadece yaptığı tesbit edilir. Harekete sonra hakemler tarafından ceza verilir. Burada “şehid” kelimesinin nekre gelmiş olmasının anlamı budur.

“Külli Şey” kelimesinde “kül” istiğrakı ifade etmez. İstiğrak için “şey”in cem ve marife olması ve başında “külle” getirilmesi gerekir. “Külle el-eşyai” denmesi gerekir. Buradaki “küllü” o konu ile ilgili şey demektir.

Bu toplantıların güveni sağlanacaktır. Yani bekleme veya koruma nöbetçileri bu işleri takip edecektir. Yani burada giriş çıkışları düzenleyen ve bekleyen bir kapıcının olacağı ifade edilmiştir.

Biz, paralı kapıcı yerine, apartman sakinlerinin nöbetlileri sıra ile kapıcılık yaparlar demiştik. Onu istihsanla söylemiştik. Burada ise nass ortaya çıkmış istihsanımızın sağlıklı olduğu anlaşılmıştır.

Kur’an’a dayanmayan sünnet, icma ve kıyasın hepsine biz istihsan demekteyiz.

***

إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ

(EinNa elLAHa Va MaLAEıKaTaHUv YuÖalLUvNa GaLay elNaBiyYı)  

“Allah ve melekler nebiye salat ediyor.”

Allah kâinatı var etmiş, kâinatın içine dört tür bilinçli varlık koymuştur: melek, ruh, cin ve insan. Kâinatı bunlar için yaratmış, bunlar yararlansınlar diye yaratmış. Bunlar Allah’ın muhataplarıdır, görevlileridir. Kâinatın değişmez kanunları vardır. Bu dört varlık o kanunları kullanarak yaşarlar. İnsan yeryüzünde Allah’ın halifesidir, topluluk hâlinde Allah’ı temsil eder. İnsanlık, tüm insanlar Allah’ın halifesidir. Sonra her ülkenin devleti o ülkede insanlığın halifesidir. Her il de o ildeki insanların halifesidir. Her bucak da kendi insanının halifesidir. Her ocak da kendi halkı nezdinde Allah’ın halifesidir.

Kişi de kendisi için halifedir; Allah adına içtihat yapar ve O’nun kulu olarak içtihadına göre amel eder.

Ocaklar için bucak ve insanlık Allah’ın halifesidir.

Bucaklar için il, ülke ve insanlık Allah’ın halifesidir.

İl için ülke ve insanlık Allah’ın halifesidir.

Ülkeler için insanlık Allah’ın halifesidir.

İnsanlıkta görev alanlar insanlığın melekleridir. Ülkede görev alanlar ülkenin melekleridir. İlde görev alanlar ilin melekleridir. Bucakta görev alanlar bucağın melekleridir.

Şimdi, burada merkezi kuruluşlarla taşra kuruluşları arasında ne gibi ilişkiler olacağı anlatılmaktadır. Merkezler bucak başkanlarını destekleyeceklerdir. Merkez görevlileri bucak başkanlarını destekleyeceklerdir. Bucaktaki mü’minler de bucak başkanlarını destekleyeceklerdir.

Bunun anlamı ne demektir?

Merkez ve görevliler, bucaklardaki başkanların otoritesini sarsacak bir şekilde bir davranışta bulunamazlar. Bucağa ne hizmet verirlerse başkanın isteği ve talimatı ile olacaktır. Yani taşra merkezin emrinde olmayacak, merkez görevlileri taşradaki başkanın emrinde olacaklardır. Bucak başkanları bucak için en güçlü bir otorite olup herkes onun isteklerini yerine getirir.

İşte Allah ve meleklerin bucak başkanına salat etmesi budur.

Başkan topluluğu temsil eder. Bir bucak başkanı taşra ocağına gittiği zaman o ocağın imamına cemaat olur. Bucak başkanı semt ocağına gittiği zaman o imam olur ve semt başkanı bucak başkanının yerinde görevli olduğunu cemaatine göstermiş olur. Bunun gibi, il başkanı ilçe merkez bucaklarına gittiği zaman kendisi imam olur. Ama il başkanı ve bucak yöneticileri taşra bucağına gittikleri zaman taşra bucaklarının imamlarına tâbi olurlar.

İşte yerinden yönetim budur.

Her bucağın başkanı kendi bucağında mutlak yöneticidir. Merkezden gelenler de ona tâbi olacaklardır. Bölge merkezinde olan görevliler/hizmetliler illere hizmet verirken il başkanının isteklerine uyarlar, ona tâbidirler. İlçe görevlileri de bucaklarda hizmet verirken bucak başkanlarının emirlerine tâbidirler.

İşte, Allah ve meleklerin başkana olan salatları budur.

Salatta protokolde üstün olanlar da salat edilen kimseye tâbidirler.

Namazları fahri başkanlar kıldırmazlar, faal başkanlar kıldırırlar.

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ

(YAv EayTYuHa elLaÜIyNa EAvMaNUv ÖalLUv GalaYHı)

“Ey iman etmiş olanlar, ona salat edin.”

Merkezi teşkilat başkanı desteklemektedir. Merkezden gelen üst seviyedeki kişiler de başkanın emrine girmektedirler, ona saygılıdırlar, ona itaat etmektedirler. Ayrıca mü’minler yani bucak yöneticileri ve silahlı güçleri de başkanın destekçisidirler, başkanlarının emrindedirler. Onun aleyhinde konuşmazlar, onun emirlerini dinlerler.

Bir topluluğun başkanı vardır. O toplulukta görevli olanlar o topluluğun yöneticileridir. İşi onlar yaparlar. Ama başkan yapmış gibi adlandırırlar.

Bir birliğin başına komutan atanır. Zafer birlik tarafından kazanılır. Ama zafer sanki onun tarafından kazanılmış gibi olur.

Bir ekip çalışmasında durum budur. Üyeler o görevi yapana yardım etmiş olmanın şerefine ulaşırlar. Başarı ise başkana ait sayılır.

“Adil Düzen”i insanlığa takdim eden başkan Necmettin Erbakan’dır. “Adil Düzen”in şerefi ona aittir. Yanında çalışanların şerefi ona arkadaş olmak, onu desteklemiş olmaktır.

Bu bir görüşün markalaşması için gereklidir. Mesela, Kâbe bizim kıblemizdir; taştan başka bir şey değildir ama bizi o taş birleştiriyor.

Aynen bunun gibi; biz başkanın çevresinde toplanırız, o da bizim gibi bir insandır. Başkan bazen bizden kabiliyetsiz olan kimsedir. Onun çevresinde toplanırsak bizim işerimiz iyi gider. Bu sebepledir ki başkana muhalefet yoktur. Muhalefet haramdır. Dayanışma sorumluları arasında yarış olur. Başkan ise tarafsızdır ve ona muhalefet caiz değildir. Halk ile ilişkide olanlar görevlilerdir, mü’minlerdir. Ancak görevliler başkanın yetkili kıldığı kimselerdir. Onun vekilidirler. Görevliler başkan adına iş yaparlar. Dolayısıyla başarı başkanın başarısı addedilir. Sorumluluk ise görevlilere aittir.

İşte, mü’minlerin de merkez kuruluşunun ve görevlilerin yaptığı gibi başkanı desteklemeleri emredilmektedir.

وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا(56)

(Va SalLiMUv TaSLiMan)  

“Ve onu teslimen selamlayın.”

“İslâm etmek” barışmak anlamındadır. “Teslim” ise devamlı barışmak, barış içinde olduğunu bildirmektir. Allah ve melekler, yani merkez teşkilatından başka başkanla mü’minlerin barış içinde olmaları, devamlı onun emirlerini yerine getiren kimse olmaları istenmiştir. İf’al bâbında İslâm, mufaale babında karşılıklı barışmayı, teslim bâbında da tek taraflı barışmayı ifade eder.

Bir bucağa giren kimse o bucağın başkanının başkanlığını kabul etmiş demektir. Başkana mutlak itaat emredilmiştir. Başkan mağdur ederse, mağdur sonra hakemlere gider ve mağduriyetini giderir. Ama o esnada itaat etmek zorundadır. O esnada orasını terk ederse o zaman ona itaat etme mecburiyetinden kurtulur. Çıkıp gidene kadar ona izin verilmiştir.

Başkanın merkez görevlilere karşı kazai infaz yetkisi yoktur. İlden gelen bir görevliyi bucak başkanı kovamaz ve öldüremez. Öldürse kısasa tabi olur. Oysa bucak içinde olan kimseleri ise öldürmesi hâlinde kısas yapılmaz, diyete dönüşür.

İşte, buradaki “sellimû teslima”nın mânâsı budur.

Kur’an’da her kelimenin getirilmesi çok derin mânâlar içerir. Biz Kur’an’da bu mânâları veriyor ve hükümler çıkartıyoruz.

Kur’an diyor ki; bu kitapta her şeyin hükmü vardır.

Siz bizden daha iyi hükümler çıkarın, biz ona uyalım.

***

إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ

(EinNa elLaÜIyNa YuEvNa elLAHa Va RaSUvLaHUv)

“Allah ve resulüne eziyet edenler.”

İslâm düzeni Kur’an düzenidir. Kur’an düzeni demokratik, lâik, liberal ve sosyal hukuk düzenidir. Bu düzenin insanlık çapında uygulanması ancak bugünkü teknoloji ile mümkündür. Birinci Kur’an medeniyeti bugünkü sanayi uygarlığını doğurmuştur.

İnsanlar tarihte yeni uygarlıklar kurmuşlardır. Bu uygarlıkların kurucularının tamamı peygamberlerdir. Bugünkü Batı uygarlığı, birinci Kur’an uygarlığının kuvvet uygarlığına dönüşmüş şeklidir. Birinci Kur’an uygarlığı, Kur’an hükümlerinin uygulanabilmesi için gerekli sanayi ve ilim inkılabını geçirmiştir.

Artık peygamber gelmeyecektir. Çünkü insanlığın ulaştığı ilmî seviye artık yeni vahye ihtiyaç bırakmayacak seviyededir. Birinci Kur’an uygarlığının insanlığı getirdiği seviye, ikinci uygarlığını Kur’an’ın ilmî yorumu ile kuracak güçtedir.

Kur’an uygarlığının getirdiği düzen demokratik, laik, liberal ve sosyal hukuk düzenidir. “Hukuk düzeni”nin ne olduğunu tekrar hatırlayalım. Hukuk düzeninde kişiler kendi içtihatlarına göre yorumlayarak şeriata uyarlar. Doğacak sonuçlardan da kendileri sorumludurlar. Niza hâlinde taraflardan biri bir hakem seçer, diğeri ikinci hakemi seçer, iki hakem baş hakemi seçer. Bunların, bu hakemlerin verdikleri hüküm ve aldıkları karar kesindir. Taraflar ona uyarlar. Bunun dışında üstün asta tahakkümü yoktur.

Kur’an’da “Allah” dendiği zaman topluluk yani şeriat anlaşılır. “Resul” dendiği zaman başkan anlaşılır. Kur’an’da iki tabir daha vardır.

“Allah ve resul” dendiği zaman, geçici hakem olarak başkan anlaşılır. Zilyetlik davalara bakar. İşin yürümesi için hükümler verir. Herkes ona uyar. Mağdur olanlar sonra hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler.

“Allah ve resulü” dendiği zaman da hakemlerden oluşan, soruşturmacıları olan, davalı ve davacısı bulunan, kararları infaz eden, başkanında dahil olduğu yargı anlaşılır.

Kur’an düzeninde yargı en üst mercidir. Son söz daima yargınındır. Yargı da yine yargı tarafından denetlenir. Yargının bu üstünlüğü onun yansız, bağımsız, etkin ve saygın olmasına bağlıdır. Böyle bir yargıyı oluşturabilmemiz için yargı hakemlerden oluşmalıdır. Önce ehil olanlar hakem olabilmektedir. Dayanışma ortaklıklarınca güvenceye alınmayan bir kimsenin hakemlik yapması güvenilirliğini yitirir. Tarafsızlığı sağlamak için de hakemlerin taraflarca seçilmesi gerekir. Birini bir taraf, diğerini diğer taraf seçer. Baş hakemi de hakemler seçerse mahkeme tarafsız olur. Kararları kesin olursa bağımsız olur. Silahlı güç hakem kararlarının güvencesi olursa etkin olur. Böyle bir mahkemenin vereceği karar adil olacağı için de saygın olur.

Bu sûrede en küçük topluluk olan aşiret yönetimi ve ona bağlı olarak kabile yönetimi anlatılmaktadır. Kimlerin nasıl davranacakları ve ne yapmaları gerektiği izah edilmektedir. Bütün bunların hepsi sonunda yansız, tarafsız, etkin ve saygın yargının varlığına dayanmaktadır.

İnsanlar daima kendilerini haklı görürler. Başkalarının kendilerine zulmettiklerini sanırlar. Kavgalar bundan olmaktadır. Savaşlar bu sebeple çıkmaktadır. Bile bile haksızlık yapan insan çok azdır. İşte yargının görevi insanların kendi hak ve görevlerinin ne olduğunu anlatmaktır. Eğer yargı  yansız ve bağımsız olmazsa, arkasında devlet gücünü bulmazsa, halk onlara saygılı olmaz, onların verdikleri kararların adil olduğuna inanmaz. İşte o zaman halk bizzat kendisi ihkakı hakka kalkışır, devlet ve güven ortadan kalkar.

Bu âyet bize yargıya saygıyı öğretmektedir. Bugün hakemlik değil de hakimlik sistemi olduğu halde yine de mahkeme kararlarına herkes uymaktadır. Bu sayede devlet yaşamaktadır. Mahkeme kararlarına uymamak demek büsbütün ortalığın karışması ve anarşinin olması demektir. Ben bugünkü mahkemelerin adil olduğuna inanmasam bile, onların verdiği kararlara boyun eğmek zorundayım. Şimdilik başka çare yoktur.

Bizim yapacağımız iş nedir?

Mevcut yöneticilere son derece saygılı olmalıyız. Mahkemelerin verdiği kararları İlâhi takdir kabul edip uymalıyız. Önce bu husus iyice belirlenmelidir. Bunlara karşı gelmek, haksız karar verdiler diye direnmek devletimizi yıkar ve devletimiz yıkılınca biz de yok oluruz. Bir zalim gider, daha kötü başka bir zalim gelir.

O halde ne yapmalıyız?

Eğer zulme sabreder de o memlekette kalırsak, karşı gelmeden zulümlerine sabredeceğiz ve devam edeceğiz. Devam edemeyeceksek o ülkeyi terk edip hicret edeceğiz.

Bizim ülkemiz tarihî evrimler geçirmiştir. Türkiye’deki inkılaplar en az sancılı geçmiş olan inkılaplardır. Bugün anayasamızda İslâm’ın istediği madde yazılmıştır: Türkiye Cumhuriyeti demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletidir. Anayasa liberal düzeni benimsemiştir. Anayasamızın değişmez maddeleri içinde alan bu hükümler Kur’an’ın hedeflediği hükümlerdir. Ne var ki anayasamız bunların nasıl gerçekleşeceğine dair hükümler ve mekanizmalar getiremiyor. Her şeyi paraya dayandırıyor ve bir maddesinde bunlar imkanlar nisbetinde yerine getirilerek açık kapı bırakmıyor.

Kur’an ne yapıyor?

Bunların nasıl gerçekleştirileceğini anlatıyor.

‘Hukuk devletidir’ diyor ama bidayet mahkemelerinin elini kolunu bağlıyor. Üst mahkemeler icad ediyor. Onların başına da parlamentoyu koyuyor, idareyi koyuyor. Sonra da ‘bağımsız mahkemeler’ diyor!

İşte, Kur’an, prensipleri koyma yerine mekanizmaları getiriyor. Mekanizmalar sayesinde anayasamızın değişmez maddeleri realize ediliyor.

Bu âyette yargının rahatsız edilmemesini öneriyor. Yargı üstünlüğünü kabul etmeyen hiçbir topluluk uygar topluluk olamaz. İnsanlık devlet aşamasından önce silahlı kuvvetlere sahip değildi. Orduları yoktu, polisleri yoktu. Ama her zaman hakemlik sistemi var olmuştur. Çıkan nizalar daima iki kişi ile halledilmiştir.

لَعَنَهُمْ اللَّهُ

(LaGaNa HUMu elLAHu)

“Allah onlara lanet etmiştir.”

Yargıyı üzenler, yargının saygınlığını yok edenler; onlar için Allah’ın laneti vardır.

Yargıyı hakemlerden oluşturacağız. Yargıyı yargı denetimine alacağız. Onların zulmetmemesi için gerekli tedbirleri alacağız ama yargının etkinliğini ve saygınlığını yok edecek davranışlarda bulunmayacağız. Yargı yanlış karar verirse, onları siyasi gücün denetimine verirsek yargıyı üzmüş oluruz. Bir iki hakim adil davranmadı diye tüm yargıyı rahatsız ederiz. Yargı bağımsız olmalıdır. Siyasi otoritenin denetiminde olmamalıdır. Parlamentonun dahi denetiminde olmamalıdır.

İşte bunu sağlayacak tek yol vardır, o da hakemler yoludur. Hakemleri taraflar seçerse, baş hakemi de hakemler seçerse, bu şekilde oluşan mahkeme kimseyi üzmez. Buna rağmen bunlar da haksızlık yaparlarsa yine hakemlere gidilir ve mağduriyet giderilir.

İl hakemleri haksızlık yaparlarsa bölge hakemlerine gidilir.

Bölge hakemleri haksızlık yaparlarsa kıta hakemlerine gidilir.

Kıta hakemleri halksızlık yaparlarsa başka kıta hakemlerine gidilir.

Görülüyor ki, burada haksızlık yapan yargı değil hakemdir. Yargı ise saygınlığını her zaman koruyacaktır.

İnsanların birbirini kötüleme yetkileri yoktur. Şikayetçi olanlar bir hakem seçecekler, ondan haklarının alınmasını isteyeceklerdir. Şikayet edilen kimse de bir hakem seçecek. İki hakem baş hakem seçecek. Sonunda mahkeme karar verecektir.

Sokakta insanları kötülemekle  bir şey elde edilemez.

Hakemler de hatalı karar vermişlerse, hakemler aleyhine, yargı aleyhine konuşulmayacak, hakemler aleyhine hakemlere gidilecektir. Hakemleri siz seçiyorsunuz. Yine de onların denetlenmesine imkan veriyorsunuz. Kaybediyorsanız sizin kaderinizdir. Artık tahammül edeceksiniz, adaleti âhirette Allah’ın huzurunda arayacaksınız. Hiçbir yerde kişilerin aleyhinde gıybet ve dedikodular yapmayacaksınız.

Diyelim ki başbakandan şikayetçiyiz. Memleketi satıyor. Bu konuda sokaklarda bağırmakla bir yere varamayız. Bu tür bir demokrasi Batı demokrasisidir, sömürü tekel sermayesinin icat ettiği demokrasidir. Bu yaptıklarıyla insanları birbirine düşürmekte, sonra kendisi  sömürmektedir.

Kur’an demokrasisi hakemler demokrasisidir.

Ben başbakandan şikayetçi miyim?

Partime gideceğim ve başbakanı partime ihbar edeceğim. Partim ihbarımı değerlendirmezse, partimi değiştireceğim. Hangi parti şikayetimi kabul ederse o partiye kaydolacağım. Hiçbirisi kabul etmezse, o zaman kendim benim gibi düşünenlerle bir parti kuracağım. Yüzde (%) 5’i bulamazsam yapacağım bir şey yoktur; o zaman o ülkeyi terk edip “Adil Düzen” olan bir yere hicret edeceğim.

Bir parti benim şikayetimi değerlendirdi mi; hakem seçecek ve başbakanın ülkeyi sattığını ispatlarsa, hakemler onun başbakanlığına son verecekler. Beraat ederlerse, partim hakemler aleyhine hakemlere gidecektir.

Görülüyor ki, başbakanı denetleme yolu açık ve her partinin buna hakkı vardır. Ama sokağa çıkıp kötülemek, ekseriyeti kaybederse haklı da olsa cezalandırmak, seçimi kazanırsa haksız da olsa cezalanmayacaksa; işte o ülkede yargıya karşı saygı kalmaz ve herkes kendisini haklı bulduğu için çatışma sürüp gider...

Kimse bize kulak vermiyor. Herkes kulaklarını tıkamış, sömürü sermayesinin isteği doğrultusunda Batı’dan kanunlar tercüme ederek bir yere varacaklarını sanıyorlar. Kendisi muhtacı himmet bir dede, nerde kaldı başkasına himmet ede. Avrupa kendisi adil yargı sistemini kuramamış ki size bir ilacı olsun.

O halde Adil Düzen Çalışanları olarak ne yapmalıyız?

Çalışmaya devam etmeliyiz. Biz “Adil Düzen”i öğrenmeliyiz. Bir gün Allah imkan verecek, halkımıza ve insanlığa “Adil Düzen”i anlatacağız. O zaman insanlar fevc fevc “Adil Düzen”e geleceklerdir.

Bediüzzaman diyor ki; 300 sene sonra herkesi Risale-i Nur şakirdi olarak görüyorum. Bugün henüz elli sene geçmiş olmasına rağmen yeryüzünde teşkilatlanmışlardır.

Biz Millî Görüşte “Adil Düzen”i anlatırken bugünkü dünyayı asla düşünmemişizdir.

Adil Düzencilerin gelecekte insanlığın “Adil Düzen”i benimseyeceğinden şüpheleri olmasın. Adil Düzen düşmanları helak olup gideceklerdir. Bugün bizim sesimizi kısanların sesleri yok olacaktır. Biz yok etmeyeceğiz, onlar kendileri kendilerine zulmetmektedirler.  

فِي الدُّنْيَا  

(Fıy elDünYAy)

“Dünyada lanet etmiştir.”

“Lanet etme” demek dışlama demektir. Yani dışarı bırakma demektir.

Yargıya dil uzatanlara verilecek ceza dışarıya sürmedir. Bölge mahkemelerine dil uzatanlar ülke dışına sürülür. İlçe mahkemelerine dil uzatanlar il dışına sürülür. Bir kimsenin hukukunu yargı korur. Yargıyı beğenmeyenler onlardan haklarının korunmasını isteyemezler.

Elbette hakemler de hata yaparlar. Hattâ kötü ve kasıtlı olanlar da olabilir. Ama bunu tesbit edecek olan da yine yargıdır. Bunu sokaktaki adam veya hükümet veya meclis düzeltemez. O halde yargının hatasını düzeltmek için yine yargıya gitmek elbette meşrudur. Hakemler melek değildir. Ama sadece yanlış yapan hakemler aleyhine yine yargıya gidilebilir. Yanlış yapıp yapmadığı da yine hakemlerden oluşan yargı tarafından çözülmüş olur.

Burada yargıyı üzenler, yargı müessesesine saldıranlar, onları tahkir edenler, birinin yaptığı bir hatayı tüm yargıya yükleyenlere verilecek dünyevi ceza dışlamaktır, yani o çevreden sürmektir.

Bakınız, biz “Allah ve resulü” denince hakemlerden oluşan yargı anlıyoruz. Lanet etmeyi de dışlama şeklinde yorumluyoruz. Bunun sonucu olarak yargı aleyhinde konuşanlara verilecek ceza kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Çevreden sürmek, uzaklaştırmak.

Hapishanelerle bu iş hallolmaz. Adil bir düzenin oluşabilmesi için Kur’an’da zikredilen tüm müesseseler faaliyete geçmelidir.

وَالْآخِرَة

(Va eLEAPiRaTi)  

“Ve âhirette lanetlemiştir, dışlamıştır.”

Bu dünya hayatı yanında âhiretteki cezadan da bahsetmektedir. Burada “âhiret” kelimesini zikretmekle hükümlerin bu dünyada da geçerli olduğu anlaşılmaktadır. Şimdi haklı da olsanız, yani sizin aleyhinize karar vermiş olsa da yargının aleyhinde konuşmayacaksınız. Hakkınızı hakemlerin yanında arayacaksınız. Hakkınızı bu dünyada alamazsanız, o zaman âhirette almaya razı olacaksınız. Haklı da olsanız, yargı aleyhinde bulunma büyük günahtır. Âhirette dışlanırsınız, cennetten mahrum olursunuz.

Bugünkü hakimleri biz seçmedik. Onların kararlarına dil uzatmayacağız.

Evet, razı olacak ve dil uzatmayacaksınız. Bu hakimlerin çoğu kötü kimseler değildir. Zulmetmek istemezler. Adil kimselerdir. Ne var ki bozuk düzen onlara bu kararları aldırmaktadır. Bu şartlar altında bile onların otoritesini sarsmayacaksınız. Halkın moralini bozmayacaksınız. Düzenin değişmesi için çalışacaksınız. Demokratik düzen yoksa, demokrasiyi getirmeye çalışacaksınız. Demokrasi varsa, demokratik yoldan “Adil Düzen”i getirmeye çalışacaksınız. İkisini de yapamıyorsanız, o zaman o memleketi terk edeceksiniz. Ama yargının etkinliğini ve saygınlığını yitirecek konuşmalarda bulunmayacaksınız.

Kur’an’a karşı olanlar gerçekten Kur’an’ı bilmiyorlar, onun için karşıdırlar. Bizim Kur’an’ı anlatmamız gerekir. O halde zalim olan bu düzende zalim olan insanlar değildir. Zalim olan biziz. Çünkü Allah bize hidayet nasip etti. Kur’an’ı anlıyoruz. Ama çalışıp onlara anlatmıyoruz. Gerçek olan şudur ki, âhirette onların makamı bizden daha yukarı olabilir. Allah bize bu Kur’an’ı anlama nimetini verdi, bundan sorumlu olacağız.

Hazreti Peygamber aleyhisselâm işte bundan dolayı sık sık istiğfar ederdi.

وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا(57)

(Va EaGadDa LaHuM GaÜABan MUHIyNan)   

“Allah onlara mihnetli azabı vaat etti.”

Dışlanmakla kalmayacak, aynı zamanda onlara azab edecektir.

“Azab” Kur’an’da ceza anlamındadır. Bedeni cezalara azap denmektedir.

“Hazırlamıştır” demekle anlıyoruz ki bu azap âhiret azabıdır.

“Azab” kelimesi aynı zamanda tatlı demektir. İnsanın acıktığı zaman duyduğu acı, iğne battığı zaman duyduğu acı, karnı doyurma ve yarayı sarma amacıyla olmaktadır. Bu acıya azap denmektedir. Topluluktaki cezalar da böyledir. Caydırıcılık amacıyla yapılmaktadır. Daha fazla suç işlenmesin diye cezalar verilmektedir. Cehennem ateşi de böyle bir amaçla verilmektedir. Tatlı anlamının verilmesi bundandır. Sebebiyet alakası vardır.

“Hazırlamıştır” denince âhirette hazırlamıştır demektir.

“Muhiyn” mihnetli azap demektir. Sıkıntılı azap demektir. Bu dünyada lanet edilmekte, âhirette de lanet edilmektedir. Ayrıca mihnetli azap hazırlanmıştır.

“Eziyet” kelimesi insanlar için ve canlılar için geçerlidir. Kurumlar da canlı kabul edilmiştir. Yahut orada görevli hakemler, soruşturmacılar, bucak başkanları kastedilmektedir.