ANKEBÛT SÛRESİ - 24. Hafta

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ (25)

Ve dedi ki “yalnızca en yakın hayatta Allah’ın aşağısından vesenleri aranızda öncelikli sevgi için edindiniz sonra kıyamet yevminde bazınız bazınızı görmezden gelecek ve bazınız bazınızı dışlayacak ve barınağınız ateştir ve sizin için hiçbir yardım eden topluluk yoktur”. (25)

Bu ayet tek cümleden oluşmaktadır. O da kavl cümlesidir. Söylenilene kavlin mekûlu (sözün söyleneni) denir. Bu cümlede kavlin mekûlu birbirine atfedilmiş 2 cümle grubundan oluşmaktadır. İlk cümle dünya hayatındaki durumu sonraki dört cümle de kıyamet yevmindeki durumu anlatmaktadır. Yani cümleler 1+4 şeklinde gruplanmışlardır.

وَقَالَ

Ve dedi

وَ: Atıf harfidir. قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنْجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ cümlesine bu ayeti (kavl cümlesine) atfetmektedir.

قَالَ: “Söyledi” demektir. Fâili müstetir هُوَ dir. İbrahim’e racidir. Söyleyen İbrahim’dir. Bu söyleme ateşten kurtulduktan sonra mıdır, yoksa ateşten önce midir? Eğer أَنْجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ ya atfedildiyse kurtulduktan sonradır. قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ ya atfedildiyse ateşten kurtulmadan önce buradaki cümleleri söylüyor demektir.

إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا

Yalnızca en yakın hayatta Allah’ın aşağısından vesenleri aranızda öncelikli sevgi için edindiniz.

إِنَّمَا: Kasr edatıdır. “Yalnızca” anlamındadır. İnnema cümlenin başında gelir. Maksurun aleyh cümlenin sonunda bulunur. Maksur ise İnnema edatı ile maksurun aleyh arasındadır. Bu cümlede maksurun aleyh فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا (dünya hayatında) dır. Maksur ise hazf edilmiştir ve فِي كُلِّ حَيَاةٍ (her hayatta) veya فِي كُلِّ وَقْتٍ (her vakitte) dir.

اتَّخَذْتُمْ: “Edindiniz” demektir. ءخذ kökünden iftiâl bâbından ikinci şahıs çoğuldur. İki mef’ûl alır. Birinci mef’ûl edinilendir. İkinci mef’ûl vasıftır. İkinci mef’ûlü yani vasfı birinci mef’ûlde var olarak kabul etmek demektir.

مِنْ: Harf-i cerdir. “-den” anlamındadır.

دُونِ: “Aşağısında” demektir. دَانَ - يَدُونُ fiili miktarında, hacminde, gücünde, fonksiyonunda azalma demektir. Bu fiille aynı kökten gelen دُونِ ise kendisinden sonra gelenden daha aşağıda, daha zayıf, daha düşük fonksiyonlu olan anlamındadır.

اللَّهِ: “Allah” demektir. Alemlerin rabbinin özel ismidir.

دُونِ اللَّهِ: “Allah’tan aşağıda olan” demektir.

مِنْ دُونِ اللَّهِ: “Allah’tan aşağıda olandan” demektir. “Olması gereken Allah iken Allah’tan aşağıda olandan” demektir.

أَوْثَانًا: “Çoğalma ve kuvvetlenme hedefinde olan topluluklar” demektir. Tekili وَثَن dir.

مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا: “Allah’ın aşağısında olan çoğalma ve kuvvetlenme hedefinde olan topluluklar” demektir. İttihazın ikinci mef’ûlüdür. Birinci mef’ûl hazf edilmiştir. Hazf edilme sebebi vesenin her türden topluluk olabileceğidir.

مَوَدَّةَ: “Öncelikli sevgi” demektir. “Birisini, bir şeyi öncelikle, üstün tutarak sevmek” manasındadır. ودد kökünden dördüncü bâbdan mastardır. Sonundaki kapalı te mübalağa içindir.

Vav harfi kancayı, çengeli ifade eder, Dal harfi kapıyı ifade eder. Kapının gizlilik etkisi ve kapının açılıp dışarısı tarafından görünmesi nedeniyle duyguların dışavurumunu ifade eder. Vav harfi ile birlikte bu duygunun bir şeye, birilerine bağlı olmasını ifade eder. Birisi veya birileri için bir durumun gerçekleşmesi duygusunun olması manasına gelir.

بَيْنِ: “Arası” demektir. İki anlamı birden barındırır. Hem ayrılma hem de birleşme manalarına sahiptir. Bu nedenle ara manasındadır. Aranın açılması veya birleşmesi bu nedenle bu kelime ile ifade edilir.

البَيْنُ في كلام العرب جاء على وجْهَين: يكون البَينُ الفُرْقةَ، ويكون الوَصْلَ، بانَ يَبِينُ بَيْناً وبَيْنُونةً، وهو من الأَضداد

Beyn Arap kelamında iki yön üzerine gelir: Beyn ayrılma olur ve birleşme olur. بانَ يَبِينُ بَيْناً وبَيْنُونةً. Ve o zıtlardandır. (Lisanu-l Arab)

İkinci babdan بَانَ - يَبِينُ şeklinde başkasının ayırması, fark etmesi için bir şeyin çevresinden ayrılacak ve çevresindekilerden farklılaşacak şekilde sınırlarının belli olması, anlaşılır ve açık olması manasındadır.

كُمْ: “Siz” demektir. Mecrur muttasıl zamirdir. İbrahim Peygamberin hitap ettiği kavmidir.

بَيْنِكُمْ: “Aranız” demektir. “Aranızdaki bağlantılar” demektir. Kuran’da topluluğun içindeki ilişkileri ifade eden bazı kelimeler vardır.

مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ: “Aranızdaki öncelikli sevgi” demektir. Mastar olarak mef’ûlün lieclihtir. Yani edinmenin sebebini gösteren öğedir.

فِي: “İçinde” demektir. Harf-i cerdir.

الْحَيَاةِ: “Hayat” demektir. حيي kökünden gelmiştir. Dördüncü bâbdan mastar olarak canlı olmak, ölü olmamak manasındadır. Bu mastar manasından canlı olunan zaman manasında حَيَاةٌ “hayat” anlamında, zarf manasında isimdir.

الدُّنْيَا: “En yakın” demektir. Dişil ism-i tafdildir. Erili الْأَدْنَى dır. الْحَيَاةِ ın sıfatı olduğu için ve الْحَيَاةِ da dişil olduğu için bu da dişil (müennes) gelmiştir. Fiil olarak birinci bâbdan دَنَا - يَدْنُو şeklinde “yaklaşmak” manasındadır. Vâv harfi ya harfine burada kural dışı olarak ibdal edilir. دُنْوَى olması gerekirken دُنْيَا şeklinde gelir.

الْحَيَاةِ الدُّنْيَا: “En yakın hayat” demektir.

فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا: “En yakın hayatta” demektir.

إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا: “Yalnızca en yakın hayatta Allah’ın aşağısından vesenleri aranızda öncelikli sevgi için edindiniz” demektir. “Allah olması gerekirken vesenleri sevgi için edindiniz” anlamındadır.

مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ ün üç ayrı kıraati vardır. Bu üç ayrı kıraat üç ayrı mana oluşturmaktadır.

مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ kıraati: Bu durumda mef’ûlün lieclihtir. Vesenleri edinmenin sebebidir. Burada izafet (isim tamlaması) vardır. Hangi tür izafet olduğu belirlenmelidir.

Manevi izafet temelde üç şekilde olur:

Muzaf ile muzafun ileyh arasında لِ , مِنْ , فِي harf-i cerlerinden biri var kabul edilir.

1. İzafet-i lâmiye (الإِضَافَةُ بِمَعْنَى اللاَّمِ): Muzaf ile muzafun ileyhin arasında sanki لِ harf-i ceri var da hazf edilmiş kabul edilir. İkiye ayrılır:

- Mülkiyet için izafet (الإِضَافَةُ لِلتَّمْلِيكِ): Muzaf, muzafun ileyhin mülkü, özelliği ya da fiilidir.

- Tahsis için izafet (الإِضَافَةُ لِلتَّخْصِيصِ): Muzaf, muzafun ileyhe bir yönüyle tahsis edilmiştir.

İzafet eğer lâmiyye olursa مَوَدَّةً لِبَيْنِكُمْ (aranız için bir sevgi) manasında olur. Mülkiyet için izafet olursa “aranıza ait olan bir sevgi” anlamına gelir. Tahsis için izafet olursa “aranıza tahsis edilmiş bir sevgi” anlamına gelir.

2. İzafeti beyâniyye (الإِضَافَةُ لِلْبَيَانِيَّةِ): Muzafun ileyh, muzafın cinsindense veya onun hangi maddeden yapıldığını belirtiyorsa veya bulunduğu topluluğu gösteriyorsa buna izafet-i beyâniyye denir. Muzaf ile muzafun ileyhin arasında sanki مِنْ harf-i ceri var da hazf edilmiş kabul edilir.

İzafet eğer beyâniyye olursa مَوَدَّةً مِنْ بَيْنِكُمْ (aranızdan kaynaklanan bir sevgi) manasında olur.

3. İzafeti zarfiyye (الإِضَافَةُ لِلظَّرْفِيَّةِ): Muzafun ileyh, muzafın zarfını, yani muzafın yerini veya zamanını bildiriyorsa, buna izafet-i zarfiyye denir. Muzaf ile muzafun ileyhin arasında sanki فِي harf-i ceri var da hazf edilmiş kabul edilir.

Burada izafet zarfiyye olmaz. Çünkü بَيْنَ zarfının önüne فِي harf-i ceri gelmez.

Bu durumda ayet üç ayrı anlamı içermektedir. Çoğunluğu ele geçirip kuvvetlenme amacında olan topluluktaki (vesendeki) insanların bu topluluğu vesen edinmelerinin amacı aralarında öncelik oluşturan bir sevgi, yalnızca kendi aralarına ait olan bir sevgi, yalnızca aralarından kaynaklanan bir sevgidir. Kendi aralarında birbirlerine öncelik tanımaktadırlar. Kendi vesenlerindekileri sevmektedirler. Sevginin kaynağı da kendi vesenleridir. Sadece kendilerine tahsis edilmiş bir sevgidir. Diğer vesenleri sevmemektedirler. Çoğalmalılar, güçlenmeliler ve çoğunluğu ele geçirmelidirler. Diğer vesenler de bu amaçta olduğu için onları sevmemektedirler. Onların da kendi aralarında sevgileri vardır.

مَوَدَّةً بَيْنَكُمْ kıraati: Bu durumda da mef’ûlün lieclihtir. “Aranızda bulunan bir sevgi” demektir. Buna göre insanların vesenleri edinmelerinin sebebi aralarındaki öncelikli sevgidir. Bu sevgi için vesenlere dahil olmaktadırlar. Bir öncelikli sevgiye ihtiyaçları vardır. O vesene dahil olunca onlara öncelik verilecektir. İş bulacaklardır, ihale kazanacaklardır, zor durumunda vesendekiler ona destek olacaklardır. Bu amaçla vesen edinmektedirler.

مَوَدَّةُ بَيْنِكُمْ kıraati: Bu durumda mübtedası hazf edilmiş haberdir ve أَوْثَانًا in sıfatı olan cümle olur. İzafetteki üç mana burada da vardır. Bu durumda vesenlerin kendileri sevgi haline gelmiş olurlar. Artık vesen sevginin kendisidir. Vesene fanatik olarak bağlanmışlardır. Vesenin kendisi öncelikli sevgidir. Vesen için yaşamaktadır. Vesenini yükseltme, yüceltme, ona çoğunluğu kazandırma sevgisi iliklerine işlemiştir.

Günümüzün en büyük sorunu vesenlerdir. Vesenlerdeki bu sevgi türleri algı operasyonlarına neden olmaktadır. Hak olan önemli değildir, çoğunluğu kazanmak için ne algılandığı önemlidir. Sürekli olarak karşıt vesenleri kötü, kendi vesenini iyi algılatmak için operasyonlar yapılır. Hakkı, doğruyu aramak, çözümler üretmek yerine algılar oluşturmakla geçer vesenlerin vakitleri. Eğer vesenlerden kurtulmuyorsanız, vesenlere kapılıyorsanız bu ayet size uyarıyı yapmaktadır. Hem de üç farklı kıraatle hiçbir anlam boşa giderilmemiştir ve hiçbir açık bırakılmamıştır. Vesenlerin her durumu anlatılmıştır. Vesenlere kapılanların, kendilerini kaptıranların bir an önce kendilerini vesenlerden kurtarmalarını rabbimden dilerim.

ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ

Sonra kıyamet yevminde bazınız bazınızı görmezden gelecek.

ثُمَّ: “Sonra” demektir. Atıf harfidir. Kendisinden sonraki birbirine وَ ile atfedilmiş dört cümleyi (يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ) önceki cümleye (إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا) atfeder.

يَوْمَ: “Dönem” demektir. الْيَوْمَ şeklinde gelirse “bugün” demektir. Ayı zamanda ahd için harf-i tarifle gelir. Belirli bir günü ifade eder. İsim tamlamasında muzaftır. Kendisinden sonra muzafun ileyhi olan kelime ya da cümle gelir. Buradaki gibi يَوْمَ şeklinde izafetle gelirse muzafun ileyhi olan kelime ya da cümlenin gerçekleştiği dönemi ifade eder.

الْقِيَامَةِ: “Kalkmak” demektir. قوم kökünden birinci bâbdan mastardır. قَوْمٌ mastarı kalkıp dik durmak manasındadır. Bu mastarın mübalağalısı قِيَامٌ mastarıdır. Kalkıp dik durmanın mübalağalısıdır. Yani kalkıp bir hedefe yönelerek dik durmak (mübalağa) manasındadır. Bu mastarın tahsisli hali قِيَامَةٌ mastarıdır. Dik durma işinin belirli bir mekâna, zamana ve amaca tahsis edilmesidir. Belirli bir mekânda ve zamanda belirli bir amaç için dik durmak manasındadır.

Bu kelimede vav harfi ye harfine dönüşmüştür. (Fethalı vavdan önceki harf sahih ve kesreli ise vav harfi ye’ye kalp olunur.)

يَوْمَ الْقِيَامَةِ: “Kıyamet yevmi” demektir. Kıyamet dendiği zaman bizim aklımıza her şeyin yok olmasına neden olacak olan yıkıcı olay gelir. Oysa bu kelimenin manasının bununla ilgisi yoktur. Kıyamet yevmi çok genel bir kavramdır. Hesaba çekilme, azaplar, ödüllendirmeler, ihtilafların açıklanması hep bu dönemdedir. Bu dönem kıyamet dönemidir. Özel bir kıyam dönemidir. Vesenleri sevgiler nedeniyle edinme yalnızca en yakın hayata hasr edilmiştir. Şimdi kıyamet yevmine geçilmiş ve vesenlerin üyelerinin aralarındaki durumunu İbrahim Peygamber kavmine anlatmaya devam etmektedir.

يَكْفُرُ: “Görmezden gelecek” demektir. Üçüncü şahıs, eril tekil muzari fiildir. Muzari fiil geniş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zamanı ifade eder. Bu fiilin gerçekleştiği zaman kıyamet yevmi olduğundan ve söyleyen de İbrahim Peygamber olduğundan gelecek zamanı ifade etmektedir.

بَعْضُ: “Bazı” demektir. İsim tamlamasında muzaftır. بعض kökünden gelmiştir. Üçüncü bâbdan mastar olarak birilerini veya bir şeyleri sayıca farklı gruplara ayırmak manasındadır. Bu mastar manasından ayrılan gruplardan bir tanesi manasında بَعْض “bazı” anlamında isimdir.

كُمْ: “Siz” demektir. Mecrur muttasıl zamirdir. بَعْضُ nun muzafun ileyhidir.

بَعْضُكُمْ: “Bazınız” demektir. İçinizdeki bir grup demektir.

بِ: “-e” demektir. Harf-i cerdir. Görmezden gelmenin mef’ûlü yani görmezden gelinen bu harf-i cerden sonra gelir.

بَعْضٍ: “Bazı” demektir. Tamlama olarak gelmemiştir. Bunun sebebi sonrasındaki tenvinin tamlama ifade etmesidir. Öncesindeki bazınız ifadesinden dolayı anlaşıldığından كُمْ hazf edilmiştir. Bu nedenle “bazınız” anlamındadır.

بِبَعْضٍ: “Bazınızı” demektir.

يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ: “Bazınız bazınızı görmezden gelecek” demektir.

يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ: “Kıyamet yevminde bazınız bazınızı görmezden gelecek” demektir.

Vesenlerdekilerin aralarındaki sevgi ve vesenlere duyulan öncelikli sevgi yalnızca en yakın hayattadır. Kıyamet yevminde artık bu sevgi bitmiştir. Allah rızası için çoğunluğu ele geçirip kendileri çok iyi oldukları için iyi bir yönetim sergileyerek Allah’ın rızasını kazanacaklarını düşünen vesenlerdekiler bile birbirlerini görmezden geleceklerdir. Vesen düşüncesinin yanlışlığı çok açıktır ve kıyamet yevminde yalnızca doğrular geçerlidir ve yanlışlar artık çok açık olarak ortaya dökülmüştür. Vesenlerin ne kadar iyi görünse de ne kadar kötü oldukları artık açıkça anlaşılmıştır. Bu nedenle insanların artık vesenlik ilişkisi içinde oldukları insanları görmezden gelme durumu ortaya çıkmıştır. Öyle ya, yanlış bir şeyde birleşen insanlar bu yanlışı açığa çıkartmayı isteyecek değillerdir. Bu nedenle de kendi vesenlerindekileri artık görmezden gelmektedirler.

وَيَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا

Ve bazınız bazınızı dışlayacak.

وَ: “Ve” demektir. يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا i يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ e atfetmektedir.

يَلْعَنُ: “Dışlayacak” demektir. Birisine kızıp onu kovmak, kendinden uzaklaştırmak, dışlamak manasındadır. لعن kökünden üçüncü bâbdandır.

بَعْضُ: “Bazı” demektir. İsim tamlamasında muzaftır.

كُمْ: “Siz” demektir. Mecrur muttasıl zamirdir. بَعْضُ nun muzafun ileyhidir.

بَعْضُكُمْ: “Bazınız” demektir. İçinizdeki bir grup demektir.

بَعْضًا: “Bazı” demektir. Tamlama olarak gelmemiştir. Bunun sebebi sonrasındaki tenvinin tamlama ifade etmesidir. Öncesindeki bazınız ifadesinden dolayı anlaşıldığından كُمْ hazf edilmiştir. Bu nedenle “bazınız” anlamındadır.

يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا: “Bazınız bazınızı dışlayacak” demektir. Bu durum da kıyamet yevminde geçmektedir. Atfedildiği önceki cümlenin zarfı bu cümle ve bundan sonraki cümleler için de geçerlidir.

Kıyamet yevminde görmezden gelme yetmeyecektir, dışlama da olacaktır. Bunun sebepleri değişik olabilir. Örneğin: kıyamet yevminde bazıları kendi vesenlerindeki diğer insanlarla konuşmak isteyecek, onun yanına gidecektir ama diğeri ona kızgındır. Vesenin ne kadar iyi bir şey olduğunu, hedeflerine bu yolla ulaşacağını ona söylemiştir ve onu vesene dahil etmiştir. Hayatını boş bir amaç uğruna harcamıştır. Kıyamet yevminde vesenin ne kadar yanlış olduğunu, Allah rızasını düşünerek yapsa bile yanlış bir şeyle meşgul olduğunu anlamış ve kendisine sebep olanı kendinden uzaklaştırmaktadır. Başka bir örnek olarak: vesenin ne kadar yanlış olduğu açıkça ortaya çıkmıştır ve kişi bir vesene dahil olduğunu kıyamet yevminde diğer insanların öğrenmesini istemeyecektir. Bu nedenle yanına gelen kendi veseninin mensuplarını kendinden uzaklaştırmakta, dışlamaktadır. Bunun gibi başka örnekler ve durumlar düşünülebilir. Önemli olan hangi sebeple olursa olsun dünya hayatında vesenler için can atanlar, vesenlerini yükseltmek isteyenler, vesenler için çalışanlar, vesen için önceliklerin peşine düşenler kıyamet yevminde kendi vesenlerindekilerden kaçacaklar, onları kovacaklar, onlar yok gibi davranacaklardır.

وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ

Ve barınağınız ateştir.

وَ: “Ve” demektir. Atıf harfidir. مَأْوَاكُمُ النَّارُ yi يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا e atfetmektedir.

مَأْوَى: “Barınak” demektir. ءوي kökünden ikinci bâbdan gelmiştir. Barınmak manasındaki fiilden “barınma yeri” manasına gelmiş ism-i mekândır.

كُمْ: “Siz” demektir. Mecrur muttasıl zamirdir. مَأْوَى nın muzafun ileyhidir.

مَأْوَاكُمْ: “Barınağınız” demektir. İsim tamlamasıdır.

النَّارُ: “Ateş” demektir. نور kökünden gelmiştir. Birinci bâbdan نَوْر mastarı parlamak, ışımak, ışık yaymak, ışık saçmak manasındadır. Bu mastar manasından ışık saçan manasında نَار ıstılahi olarak “ateş” anlamında isimdir.

مَأْوَاكُمُ النَّارُ: “Barınağınız ateştir” demektir. Vesenlerdekilerin aralarındaki sevgi ve vesenlere duyulan öncelikli sevgi sadece görmezden gelme ve dışlanma ile sonuçlanmamaktadır. Durum daha da kötüdür: barınağın ateş olması. Barınak nasıl ateş olmaktadır? Ateş içinde nasıl barınılmaktadır? Bunu ancak kıyamet yevminde kesin olarak bilebileceğiz. Ancak Kuran’da geçtiğine göre anlamlandırmamız gerekmektedir. Burada ateşin barınak olması durumu vardır. Mecaz anlatım düşünülmelidir. Çünkü ateşin barınak olması karine-i manidir. Yani hakiki mana vermeye engeldir. Bu durumda ateş başka bir şeyi anlatıyordur. Cehennemi ve cehimi anlatıyor olabilir. Ateşe sahip olan yeri anlatmaktadır. Buna zikri hâl irade-i mahal denmektedir.

وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ

Ve sizin için hiçbir yardım eden topluluk yoktur.

وَ: “Ve” demektir. Atıf harfidir. مَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ i مَأْوَاكُمُ النَّارُ ye atfetmektedir.

مَا: “Değildir, yoktur” demektir. Olumsuzluk edatıdır.

لِ: “İçin” demektir. Harf-i cerdir.

كُمْ: “Siz” demektir. Mecrur muttasıl zamirdir.

لَكُمْ: “Sizin için” demektir.

مِنْ: “Hiçbir” demektir. Harf-i cerdir. مِنْ harf-i ceri nefy, nehy veya istifham edatından sonra cümle içinde geliyor ve kendisinden sonra da nekre bir ifade varsa buna te’kîd min’i denir. “Hiçbir” anlamına gelir. Burada da مَا olumsuzluk edatından sonra cümle içinde gelmiştir ve kendisinden sonra gelen نَاصِرِينَ de nekredir. Bu nedenle burada da “hiçbir” anlamındadır.

نَاصِرِينَ: “Yardım edenler” demektir. “Tehlike, savaş, kavga gibi durumlarda yardım edenler” demektir. Nekre, çoğul, eril ism-i fâildir. Kurallı erkek çoğuldur. “Yardım eden topluluk” demektir.

مَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ: “Sizin için hiçbir yardım eden topluluk yoktur” demektir. Barınağınız ateştir ve sizin o ateşteki durumunuzdan dolayı size hiçbir yardım eden topluluk bulamayacaksınız demektedir İbrahim Peygamber. Aslında مَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرٍ şeklinde yardım edenin tekil gelmesi beklenirdi. O şekilde gelseydi “sizin için hiçbir yardım eden yoktur” anlamında olacaktı. Burada çoğul gelmiştir ve bunun sebebi vesenlerin topluluklar olmasıdır. Buna göre ve barınağınız ifadesinde barınağın tekil olarak gelmesi sebebiyle aynı vesendekiler aynı ateşte olacaklardır ve onlara da ancak başka topluluğun yardım etmesi beklenmektedir ama bu beklenti boşunadır. Kıyamet yevminde vesenleri meveddet edinenlere ateş olan barınaklarındayken kimse yardım etmeyecektir.

Yalova, Teşvikiye

12 Şubat 2022

M. Lütfi Hocaoğlu