Başlık bir zincirin bitişik halkaları gibi görünüyor;  öyle değil!  Risk,   güvenliği sürdürmek ya da güvenliği artırmak için güvenliğin önünde aşılması gereken  etaptır.

 -“İnsanı bu etaba soyunduran sebep nedir?” sorusu kaçınılmazdır. Cevabı ise  risk ve güvenlik halkalarının oluşturduğu insanın konfor ve haz tutkusudur.   

İnceleyelim:

Söz konusu  tutku, benliğin elde edip  beslendiği  yaşam  konfordur. Bu tutkunun etkisi, medeniyetlerin oluşturduğu tüm kurumları  özünü işgal ediyor. Konfor   her şeyin var oluş sebebini, toplumsal ve bireysel  umudu,  vizyon ve hedefleri belirliyor.  Çok mu kişisel oldu; hayır,  dahası var.  Konfor,  bütün tutsaklık ve   gösteriş zincirlerinin bağını da oluşturuyor. Gelişmişlik, medeniyet konfor düzeyi ile ölçülüyor.

Hani pek meşhur bir deyiş var: “kimler, kimlerle beraber oluyor!?! ”  Güvenlik ve risk gibi gelişmiş devletlerin en büyük harcama kalemini oluşturan  kritik etmenlerin kaynağı konfor   olması, güvenlik, risk faktörüyle  ayrılmazlık taşıması ve  devam etmesi  için  toplumların ürettiği  tüm değerlerin feda edilmesi,.. sizce akıl alır bir şey mi?!  Hiç mantıklı   görülmüyor; fakat  insanlık bu tercihinden  kurtulamıyor.

Benliğin inşası programı Bütünselliğin karşıtı olduğundan,  yabancılaşma medeni insanın “kaderi” oldu. Yabancılaşma,  dini ifade ile insanın ürettiği değerlere , insanı üreten nimetlere nankörlüğüdür. Bağlamı güçlendirirsek, evrensel  tanımlama gündemini  meşgul eden  Spinoza düşüncesini  yeni fizik bakışıyla  güncelleyen   “bağlantısallık” görüşü;   güven, risk, güvenlik, konfor kompartımanlarının neden aynı hatta dizildiğini  açıklayacaktır.   (1)

Kısaca her şeyin,  her şeyle atom altı düzeyden  kararlı biçimlere erişmiş şuurlu varlık olan insana  kadar bağlantılı olduğu;   bu bağın,  sürekli kesiksiz iletişimde olduğu;   birimsel(tekil) varlıkların  görece bağımsız eylem ve etkisinin Bütünselliğin içinde     entropi ile  tolere edildiği  teoriye değinmeliyim.  Bu hususta  önemli bir nakli de ekliyorum:

Claude Shannon;  Boole cebiri çalışmış Amerikalı bilim insanı.  1938,  ABD ,IMT verdiği “Bilgi Kuramı” isimli master tezinde yaptığı belirleme,  hala bilim dünyasında “en çok atıf yapılan master tezi unvanını” koruyor.  Belirlemesinin özü şu cümle:  “Eğer, her şey tahmin edilebilirse, hiç bilgi yoktur. Eğer, işin içinde raslantısallık  varsa,  o zaman her şey hakkında bilgiye ihtiyacımız var.” (2)

İlginç değil mi;  her önüne gelen,  bilinen kulvarda  yaptığı  tekrarlara   “bilimsel”  etiketi yapıştırıyor. Her önüne gelen akademisyen,  öğrendiği  bilinenleri  koruyarak, bilginin artacağını savunuyor.  Oysa, “tahmin edilemeyen bilgi ve bilimin alanıdır”, diyor Shannon.  Bu yüzden  yönetici ve sermaye sahiplerinin konfor tutkusu,  güvenliği ve riski  tüm verilere rağmen  belirsizleştiriyor. Sözünü ettiğim “hata payı” sanılmasın.  Ölçümle,  hata payı öngörülebilir. Öngörülmeyenden,  değişimin karakterinden söz ediyorum. Olgular ve deneyler bağlamında kurulan bütün teorilerin, kurma, işletme, kullanma  evresinin birkaç adım sonrasında  boşa çıkmasından bahsediyorum.  

Kısaca C. Shannon  “bağlantısallığın” özü olan iletişimi açıklamak için entropiyi kullanmış. (3) Demek ki Bütünsel sistem içinde,  birimsel iradelerin görece “bağımsız” karar verme eğilimleri;  yani entropi oluşturacak yönelişler,  diğer birimlerin   karşıt  rekabetiyle   Bütünsel  entropiyi dengeliyor.   Başka şekilde anlatımla , tıbta kanser hücrelerinin kontrol edilemeyen istilası  entropi;  onu durduracak bağışıklık ise beden bütünselliğinin   zinde ve kesiksiz iletişimidir. Hiyerarşik olmayan iletişim, bütünselliğin anahtarıdır.  

Bu değini ile  konuya dönelim. Bireysel çıkarcı konfor tutkusu,  tüm medeniyetlerin  birikimini güvenlik ve risk sarmalında heder eder.  Bu değerleri harcayıp tüketmek  hiçbir şeyi halletmez. Çünkü dengesizlik, sömürü, zulüm, yalanla istismar,…entropiyi  kurulu  “güvenli, riski hesaplanmış”  düzen üstünde Demokles’in kılıcı gibi sallanır.   

Su uyur, zulümler için entropi   uyumaz.  Haksızlık-hak,   zulüm –vebal  karşıtlığı,   entropinin doğuracağı kaos ile  sistem yenilenir,  dengeyi bulur.    Buna yıkımlar ve hesaplaşmalar tarihi  de diyebiliriz. (4)   

Açıklamalar:

(1)Prof.Dr. Türker Kılıç; “Yeni Bilim: Bağlantısallık-Yeni Kültür:Yaşamdaşlık” Ayrıntı Yayınları.

(2)Claude Elwood Shannon; (30 Nisan 1916-24 Şubat 2001)Amerikalı matematikçi, elektrik mühendisi, kriptograf. Bilgi Kuramı’nın babası olarak ta biliniyor. Çalıştığı Boole cebiri, değişkenlerin değerinin doğru ve yanlış olabildiği cebir altkoludur.

(3) Entropi: Termo dinamik terim.Fizikte sistemin mekanik işe çevrilemeyecek termal enerjisini temsil eder.Çoğunlukla sistemde rastgelelik ve düzensizliği(kaos) tanımlar.

(4)Vebal: Arapça Wbl kökünden gelen,wabal, “ağır yük, bela, sorumluluk” sözcüğünden alıntıdır. Arapça wabala “yük yüklendi” fiilinin çekim ekindendir. Ayrıca bu fiil Akadça wabalu “ getirme, taşıma” sözcüğü ile eş kökenlidir.(S.Nişanyan).

Her eylemin eylemi işleyene dönüşü olacaktır; ‘vebal’ sözcüğü  bu dönüşün,  risk taşıdığını  belirtir. Bu yüzden “güven” yalnız evrenlerin sahibine olmalı; O’nun güvenliğinde kalmalıdır: “ Fe in tevellev fe kul hasbiyallah, la ilahe illa hu, aleyhi tevekkeltu ve hüve Rabbul arşil azim./ Eğer yüz çevirirlerse, söyle söyle: ‘  ben Allah’a güvendim/O,  bana yeter; evrensel düzenin, yüce iradenin sahibidir.(Tevbe suresi /9:129)