3 S - Beş (*)

Ara başlık:

İlk günkü gibi

Alt başlık Demokratik siyasal seçimlerde,  vekil adaylarının  seçim sürecinde oy istedikleri   seçmenlere  gösterdiği yakınlık, hizmet vaatleri, hassasiyet, samimiyet, bağ ve aramalara geri dönüş azimlerinin  genel seçmen nezdinde  kalıcı  olması temennisidir.

Bu temenni  ancak, ‘Sürekli Seçim Sistemi’  ile gerçeğe dönüşecektir.

***

Siyasal genel  ve yerel seçimlerin “demokrasinin supabı,  siyasilerin karne günü” olduğu söylenir.

Bu makalede önereceklerimizin yanında, yukarıdaki “söylentinin” karne bağlamında  bir avuntu  olduğu ortaya konulacaktır.

*

Avuntuyu göstermek için örnekleme yapalım;  demokratik siyasal seçim performansıyla,  öğrenci   eğitim performansını  karşılaştıralım:

 Öğrencilerin eğitim dönemi;  günlere, haftalara bölünmüş, yıllık eğitim müfredatı    öğretmen (seçmen) eşliğinde gerçekleşiyor.

Öğrenciler sınıfta  işlenen veya işlenecek dersleri,  ev ödevi ile pekiştirme sorumluluğunu alıyor.

Bu sorumluluğu her seferinde yazılı, sınıftaki bütün öğrencilerin huzuruna çıkarak sözlü  sınavlarla yerine getirdiğini öğretmene   kanıtlamaya çalışıyor.

Öğrenciler,  yıllık eğitim kulvarının her aşamasında,  sorumluluklarını yerine getirdiği ölçüde öğretmenin değerlendirmesine tabi tutulup reel etkili notlar alıyor. (1)

Demokratik siyasal seçimlerde  böyle olmuyor.

Öğrenci eğitimindeki öğretmen  hassasiyeti, ülke yönetiminde seçmenlerce  kullanılmıyor.

*

Örneğimizdeki ‘öğretmen’;  ülke koşullarında emeği ile   yaşamaya çalışan ve  yaşam mücadelesinin her an diploma kazandırdığı,  siyasal seçim tercihinde bulunan  ‘seçmen’dir.

‘Öğrenci’ ise  o yaşamı konforlu ve sürdürülebilir hale getirmek için ülke çatısı olarak inşa edilen Anayasaya  ve yasalara uygun vaatlerini gerçekleştirme yükümlülüğünde olan ve  genel-yerel seçimlerle seçilen;  ‘millet vekilleri’, ‘belediye başkanları’, ‘belediye meclis üyeleri’  ve  siyasette hizmet usul birliği yaptıkları  ‘siyasi partiler’dir.

***

Anayasal çatının “kaptan köşkü”  TBMM’ ye  seçmen “tercihi” ile gönderilen siyasiler (2);  yerel hizmet için   Belediye yönetimine seçilen Belediye başkanları ve meclis üyeleri; seçildikten sonra  performansları ne olursa olsun,  yıllar, aylar süren  yeni seçim dönemine  kadar,     seçildiği mevkilerin olanak ve  çekimlerinden;  yerelde geçici,  genelde kalıcı  haklar ve değerler   kazanıyor.

Bu olanakları sağlayan seçmenin ise  yaşam olanakları o düzeye asla ulaşamıyor. Bu paradoksaldır.

*

Vekil,  onu vekil  atayanların vekaleti ile TBMM deki grubunun çoğunluğu ölçüsünde;   ülkenin tarihsel, kurumsal, kamusal tüm “olanaklarına” hiyerarşik olarak  ulaşıyor.

*

TBMM ye tekrar seçilmeyecek siyasiler , sınıfta kalan öğrencinin stresini,  kalıcı hasarını hiçbir zaman yaşamıyor.

Çünkü siyasal vekil, bir kere seçildiğinde, “derslerini” çalışmasa da  kalıcı olanaklar  elde etmiş oluyor.

*

İkinci olarak;

seçilmiş iktidarlar, vekiller;   seçim vaatlerini yerine getiremediklerinde, yönetimin seçmeni  mutsuz kıldığı  dönemlerde; vekalet sahibi seçmen,  inisiyatifini gelecek seçimlere kadar kullanamıyor.

Seçmen, siyasal yöneticiyi bir kez tercih ettiğinde, yaşadığı koşulların ışığında tercihini güncellemek için  yıllarca “sabretmesi” gerekiyor.

Çünkü seçmen inisiyatifi,  seçim süreleri ile kısıtlanmıştır.

*

Güncelliği baskın diğer bir örnek vermek istiyorum:

Spor kulüpleri, oyuncular ve taraftarlar:

Haftanın birkaç günü maça çıkan, milyonlarca taraftarın, şehirlerin semt ve renklerini sembol yapmış   spor kulüplerini, oyuncuları ele alalım.

Futbol, basketbol,..  takımları  bir yıl süreli lig maçlarında,   oyuncu ve antrenör seçim hassasiyetlerini,  demokratik   siyasi vekalet sistemiyle  kıyaslayalım:

hangisi daha  daha “reeldir” ?! (3)

*

Yüklü transfer ödemeleriyle takımlarının başına getirilen oyuncu ve antrenörlerin,  haftalık maç  performansları, taraftar ve kulüp yönetimince  her maçta, her an  denetlenmektedir.

Oyuncunun transferde “vaat ettiği” veya “öngörülen” performansı,   her dakika izlenir, değerlendirilir; performans düşümü halinde  oyuncu,   ancak üç -beş  dakika  süreyle tolere edilir.

“Oyuncuların” olası performans düşüklüğü  devam ettiğinde, antrenör, binlerce taraftarın önünde “oyuncuyu” hemen oyundan çıkarıp yedeğe alır.

Eğer antrenör  bunu yapamazsa,  oyuna orada tanık olan  binlerce seyirci tarafından o an protesto edilir.

Bu protestoların karşılığı yine  alınmaz;  üstüne  o maç kaybedilirse… spor kulübünün “çevrim içi”  yönetim olanakları kalmaz:

Çünkü bir oyuncu , bir maç; bir maç   bir lig kaybettirir. (4)

*

Peki…Koskoca  bir devletin;  yurdun onca yer altı, yer üstü ve tarihsel zenginliği, birikimi;  mevcut milyonlarca seçmenin anlık yaşam konforunu sağlama,   sürdürme  sorumluluğunu alıp yüklenen TBMM nin siyasal yönetiminde; işler neden bir spor kulübünün reelliği ( vekalet verenin anlık rıza, tercih ve inisiyatifi) ile sağlanamıyor.

Sizce hangisi daha önemli ?  

Yalın, stresiz  cevabı herkes biliyor; tabii ki ülke yönetimi daha önemi.  Fakat usulde  “geleneği”  aşamıyoruz.

*

Nasıl toplumsal birlikteliğin,  barışçı, adil ve konforlu sürmesi için devlet,  bir yönetim usulü ise demokratik siyasal seçim ve süreleri de   bir usuldür.

*

Tekrar edelim: amacımız, demokrasiyi, demokratik katılımı  zinde, verimli daha işlevsel kılacak yöntem arayışıdır.

Seçmenin zindeliğine, ulusal iç ve dış sorunların anlık değişebilirliğine uygun olarak, TBMM de  geçecek yasalar, seçmenler vatandaşlık numarasıyla;  

(i)belirli onay süresi içinde  “kabul” veya “ret” oyu kullanabilmeli.  (ii) Sistem oturunca  seçmen; vatandaşlık portalında tesis edilecek  elektronik siyasal arayüzle, TBMM ‘deki    grupları ve iktidar  yeter sayısını artırıp,  eksiltebilmeli. (iii) Bu uygulamalar geliştikçe, bir üst aşamaya geçilerek;  

e- siyasal tercih ile   parlamento dışındaki  vekil adaylarını “oyuna” dahil edip; içerdeki vekili  ‘ret’ oyu ile oyun dışına çıkarabilmelidir. (5)   

*

Şunu hiçbir zaman unutmayalım:

Vekalet sahibi,  vekilli yönetimde esastır.

Diğer bir değişle:  bir iş, vekaleten görülecekse; vekil,   vekaleti veren tarafından her an  azledebilmelidir.

*

Seçmen, kendisi ve ülkenin;  akli, adil, vicdani gelişim ve refahı için  vekilin işbilirlik, iş görürlük  takdirini;   4,5 yıllık seçim sürelerine bağlayıp tehir etmemeli.  

*

Hep söylenir, hatta iştirak etmeyenlere ceza kesilir:

 “Vatandaş oyunu kullansın ve kullandığı oya sahip çıksın!”

*

“Sürekli Seçim Sistemi” önerisi; “yaptırım” gücünü  sahibine/seçmene  iade edecektir.  

Bu  sistem, ülke yönetimine vatandaşın  sahici sahiplenmesini sağlayacaktır.  

Açıklamalar:

(*)3S : Bu makale “Sürekli Seçim Sistemi” başlıklı yazıların beşincisi. Aynı başlıkta yazı sürdürmek okuyucuyu sıkabilir; bu yüzden başlığın farklı ifadesini   tercih ettim.

‘Rutin’olan aklı devreden çıkarır; çünkü algının anlık dolum yoğunluğundan zihin,  rutine yer vermez: Tekrarı dışlar;  “kabul ederse” reflekse, kabul etmezse,  bilinç altına atar.

Sosyal Medya hızlanıp, milyonlara ulaşan katılanla  debisini, akış hızını yükseltiyor.

Akış ve yoğunluğun gücü, içindekilerin iradesini , aklını yok ediyor. Bu savrulmuşluğun  kıyısı yok. Şayet  elektrik göçer, internet  kesilirse,  içindeki insanlık “taş devrine” düşecek.

Diğer yönden “rutin”, Yapay Zeka ve reflekslerimiz için geçerlidir. Fakat değişim, rutin olanı  her an alt edebilir.

“Rutin: Frz ‘routine’ , ‘alışkalıkların dışına acıkmayan’, ‘kalıplaşmış’ sözünden alıntıdır. Anlamı,  ‘yol, rota, güzergah’ kelimelerinin +in ekiyle türetilmiş .Kaynağı Latince ‘via rupta’ ‘kara yolu’ deyiminden evirilmiştir.”(Nişanyan)

(1)Reel: Olguya en yakın, olguya dair. Olaya en yakın hatta içinde olarak olaydan bedeniyle, hisleriyle etkilenen.

“Reel kelimesi, ‘Neslere ilişkin, ayni’  ya da ‘gerçek’ sözcüğünden alıntıdır. Latince res,re- ‘nesne, şey’ sözcüğünden +al ekiyle türemiş.

Hintavrupa dilinde yazılı örneği bulunmayan ‘rehi/s’ biçiminden evirilmiş.” (Nişanyan)

(2) Mevcut siyasal seçim tercihi,  demokrasinin olgunlaşmamış halidir. Siyasal Partiler Kanunu hiçbir zaman bağımız yerel tercihlere uygun  delegelere yol vermiyor. Partiler,  aristokrat oluşturma alışkanlığını terk etmiyor. Seçmenin önüne konulan “tercihler”, stresiz yönetim esaslı oluyor.

(3) Bir ülke,  diğeri spor takımı. Biri gerçek, milyonları ve nesillerine kalıcı etkiliyor.  Diğeri,  lig, kulüp, taraftar, sosyal etkili.

Dikkat edilecek nokta:  maçlarda anlık kontrol ve tercih kullanılırken; siyasal yönetimde, siyasal seçim dönemine kadar tercih kullanılamıyor.

Birinde 4,5 yılda bir, diğerinde devamlı tercih yapılabiliyor. Sizce hangisi daha reel?

(4) “Sakın bir çiviye küçümseme; bir çivi bir nalı, bir nal bir atı; at, bir orduyu; ordu,  bir ülkeyi kurtarır.” (Anonimliği, bizde Cengiz Han’a “devredilmiş” söz).

(5) İnanın hiç zor değil! İnsanlık sosyal yönetişimde ilerliyor. Söz konusu önerileri özel sektörde gerçekleştiriyor. İnsanlık, devlet yönetiminde de siyasal;   giderek,  üst  bürokratik tercihlerini  daha dolayımsız gerçekleştirecektir.