Ekonomik problemler ve İslami çözümler… - 6
İslam ekonomisi alanında çalışan iki akademisyenin Adİl Ekonomİk Düzen’in makro ekonomik modelini yaptığından söz ediyorduk... Kaldığımız yerden devam…
ÖZET (makaledeki şekliyle) / İslam iktisadı literatüründe makro modeller geliştirilmektedir. Bu modeller genel itibariyle bilginin İslamileştirilmesi programını izleyerek İslam iktisadının özgün unsurlarını İktisat biliminin modelleriyle harmanlamaktadır.
Türkiye’de geliştirilen yegâne İslam iktisadı modeli Necmettin Erbakan ve bir grup münevver tarafından geliştirilen Adil Ekonomik Düzen tezidir. Adil Ekonomik Düzen tezi yeterince iktisadi analize tabi tutulmamış, bilindiği kadarıyla da henüz modellenmesi ve simülasyonları yapılmamıştır. Makalede literatürdeki bu eksikliği gidermek amacıyla Adil Ekonomik Düzen makro iktisadi analize tabi tutularak modellenmekte ve çıktıları simülasyonlarla ortaya konarak öngörüleriyle uyuşup uyuşmadığı analiz edilmektedir.
Modelde kapalı bir ekonomi varsayımıyla üretim fonksiyonu devletin hakkı olan payı alacak şekilde yorumlanmış, vakıf sektörü tanımlanmış, para talebinde spekülasyon saikine yer verilmemiştir. Tasarruflar yatırımlara faizsiz olarak gitmektedir. Doğrusal denklemlerden oluşan ‘formel makro Adil Ekonomik Düzen’in sonuçları iddialarıyla örtüşmektedir.
GİRİŞ
İktisat biliminde birbirleriyle rekabet eden makro modeller bulunmaktadır. Her model pozitif bir bakış açısıyla gerçek hayatı en iyi kendisinin açıkladığını iddia etmektedir. Bilimsel araştırma programları çerçevesinde geliştirilen bu farklı makro modellerin çoğu uygulama imkânını bulamamış olmasına rağmen yaptıkları fikri mücadeleyle gerçek hayatı daha iyi anlamamıza katkı yapmıştır. Bilindiği üzere sosyalist model kapitalist ülkelerde uygulanmamış olsa bile rekabetiyle ona refah devletini (ve/veya sosyal güvenlik sistemini) hediye etmiştir.
Anaakım iktisat teorisinin ürettiği ve yaygın olarak tatbik edilen makro ekonomik modellerde faiz merkezi bir konumda yer almaktadır. Öyle ki, ülke ekonomisinin dengeye gelebilmesi faizli işlemlere bağlanmıştır. Faizli işlemlerle yapılan mübadeleler serbest piyasa ekonomisinin adeta kilit noktası haline gelmiştir. Buna rağmen faizli işlemlerin mevcudiyeti bir zorunluluk değildir. İnsanların seçimine bağlıdır. İslamiyet faizi ve buna bağlı finansal muameleleri yasaklamıştır. İslam ülkelerinde ve diğer bazı ülkelerde faizsiz finans kurumlarının etkinliği ve kontrol ettiği fon büyüklüğü gittikçe artmaktadır. Vahiy (Kur’an ve Sünnet) iktisadi hayata ilişkin pek çok hüküm getirmekte ve böylece Müslümanların davranışlarını etkileyerek ekonomiyi şekillendirmektedir. Pozitif bir yaklaşımla Müslümanların yaşadığı bir ülkedeki ekonomiyi açıklayan ve geleceğe ilişkin tahminler yapan bir makro ekonomik model ana akımın makro ekonomik modelinden farklı olacaktır.
İslam iktisadı 20.ci yüzyılın son çeyreğinden itibaren İslam toplumundaki iktisadi ilişkileri açıklayan modeller geliştirmektedir. Müslümanların mal talep fonksiyonu, şirketin denge üretim düzeyi, İslami finans ürünleri ve makro ekonomik modeller konularındaki çalışmalar bilginin İslamileştirmesi programını izleyerek mevcut iktisat biliminin yöntemlerinden azami ölçüde faydalanmaktadır. Türkiye’de İslami finans kuruluşları uzun yıllardır faaliyette olmasına rağmen İslam iktisadı çalışmaları nispeten geç başlamış ve genellikle İslam İktisat hukuku alanındaki ilahiyat çalışmalarıyla yetinilmiştir.
Necmettin Erbakan ve bir grup münevver “Adil Ekonomik Düzen” adı altında yeni bir ekonomik program geliştirerek kitlelere takdim etmiş ve uygulamak için seçimlerde halktan yetki istemiştir. Adil Ekonomik Düzen (AED) Türkiye’de geliştirilen yegâne İslam iktisadı modelidir. Bugüne kadar bu modelin akademik düzeyde mikro ve makro iktisadi analizi yapılmamış, modellenerek çıktıları simüle edilmemiştir. Makalede, literatürdeki bu boşluğu doldurmak amacıyla AED’i makro düzeyde modellemekte, çıktılarını simüle etmekte ve modelin tahminleriyle çıktılarının uyum sağlayıp sağlamadığını tespit etmeyi hedeflemekteyiz.
Makalede öncelikle AED’in kısa tarihçesine değinilerek literatür taramasına geçilecek, sonrasında ise modellenmesi ve simülasyonlarına yer verilecektir. (Devamı var)