سورة الإخلاص

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1)اللَّهُ الصَّمَدُ(2) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3)وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ (4)

Yaşatan ve Çalıştıran Allah’ın doğa kanunlarıyla;

“Söyle, Allah şöyle birisidir: Allah Samed’dir. Çocuk sahibi olmadı ve birine çocuk olmadı. O’na denk hiçbir kimse olmadı.”

Sure Hakkında

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1)

“Söyle, Allah şöyle birisidir.”

قُلْ

Ayet emir ile başlamıştır. “Söyle/قُلْ” demektedir. Fakat bu ‘söyle’ sesli bir ifade midir yoksa başka bir şekilde söylemek midir, bunu için önce benzer fiillere bakalım. Aşağıdaki tabloda Kur’an’da geçen قَوْل kelimesine benzer mana içeren kelimeler yer almaktadır.

Tablo-1

Tablodaki kelimeleri ayetlerle inceleyelim.

§  قَوْل

Söylemek demektir. Bütün söyleme şekillerini kapsar.

Tablo-2

قِيلًاileقَوْلًاarasındaki fark

قَوْلًاveقِيلًاmastarları قولkökünün 1. Bab’dan mastarlarıdır. Aralarındaki farkı Kur’an ayetlerinden yola çıkarak bulmaya çalışalım.

قِيلًاmastarı Kur’an’da 2 kez geçer. Biri Vakıa, diğeri Müzemmil’de yer alır. İnceleyelim.

يَاأَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ (1)قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا (2)نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا (3)أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا (4)إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا (5) إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا(6)إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا (7)(Müzemmil 73/1-7)

İlka edilen قَوْلًا ثَقِيلًا ‘dir. Ağır sözdür. Buradaki söz herhangi bir cümle değildir. Yalnızca anlamsal olsaydı كَلِمَةşeklinde gelirdi. Ağır bir söz demek ağır bir sözleşme demektir.

Daha sonra buna atıfla أَقْوَمُ قِيلًا gelmektedir. أَقْوَمُ ism-i tafdildir. Daha hedefe yönelik demektir. قِيلًا ise قَوْلًا‘den farklı olarak daha dar manada söz demektir. Özel bir sözü ifade eder. Gece gelişmesi ile ortaya çıkan söz daha hedefe yöneliktir.

لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا تَأْثِيمًا (25) إِلَّا قِيلًا سَلَامًا سَلَامًا (26) (Vakıa 56/25-26)

Burada قِيل’in قَوْل’den farklı olduğu görülmektedir. Eğer aynı olsaydı قِيلًاkelimesi 25 ayetteki لَغْوًا’den önce gelirdi. Oysa burada لَغْوًاaslında لَغْوًاقَوْلًاdemektir ve istisna ile قِيلًا’in لَغْوًاقَوْلًاve قَوْلًا تَأْثِيمًاolmadığı anlaşılmaktadır. قِيلًا’in bedeli olarak سَلَامًاgelmesi de قِيلًا’in قَوْلًا’den farklı olduğunu göstermektedir.

Buna göre قَوْلgenel manada söz iken قِيلözel manada sözdür. قِيلًاiyi manada sözler için kullanılmaktadır.

Aynı kökten gelen فَعْلve فِعْلkalıpları incelendiğinde فَعْلgenel manayı فِعْلözel bir manayı ifade ettiği görülmektedir. Kur’an’da bu teorimizi destekleyen başka kelimeler de vardır.

دَيْنve دِين:دَيْنborçlanma iken دِين, düzen anlamında olup etimolojik olarak daha dar manada bir sistem içinde borçlanmadan gelir.

حَجّve حِجّ:حَجّgenel manada haccı ifade ederken حِجّise haccın içindeki özel bir dönemi ifade eder.

§  كلم

كَلَمَ-يَكْلِمُ: Sülasi 2. babdan fiildir. Birisine sözle (قَوْل ile), yazıyla, rumuzla, resimle, işaretle veya başka bir yolla bir manayı iletmek demektir.

كَلَّمَ-يُكَلِّمُ: Tef’îl babından fiildir. Başka birisine manayı iletiyor olmak anlamındadır. Burada konuşma yetisi, konuşma özelliğinden bahsedilmektedir. Bir şey söylemek demek değildir. Bir şeyi söyleyerek karşı tarafa manayı iletebilmek manasındadır. Bu fiil o anda bir mananın iletildiği anlamında değildir. Bu bâbda konuşan taraflar bellidir. Bu bâb konuşma fiilinin kimler arasında olduğunu göstermek için kullanılır. Konuşan tarafların birbirlerinin kavlini anladıklarını göstermektedir.

تَكَلَّمَ-يَتَكَلَّمُ: Tefe’ûl bâbından fiildir. Tef’îl bâbının mutavaatı ile elde edilir. Konuşmak demektir. Konuşma anını ifade eder. Bu bâbda muhatap ifade edilmez, kişinin konuşmasını ifade eder. Konuşanın kiminle konuştuğu bu bâbda ifade edilmez.

الْكَلِم: İsm-i cem-i cinsdir. Bir sözün, rumuzun, işaretin, resmin ortaya çıkardığı manadır. Cins ve cem manasındadır. Sonuna ة alarak müfredleşir. İletilen, ortaya çıkan mananın cins ismidir.

الْكَلِمَة: İsm-i cem-i cinsten müfredleşmiştir. Sonuna ة gelerek iletilen, ortaya çıkan manalardan bir mana anlamına gelmiştir. Tek bir sözcük, bir kelime olabileceği gibi, bir cümle ya da cümleler topluluğu da kelime olur. Önemli olan mana ifade etmesidir. Çoğulu الْكَلِمَات‘dır.

الْكَلَام: 2.babdan “iletilen mana” anlamında ism-i mef’ûl manasında câmid isimdir. İletilen, ortaya çıkan mananın iletilişi, ortaya çıkışı, anlaşılması açık ve net olacak şekildedir. Kelime ya da kelimelerden oluşur. Anlatmak istediği mana için kendi içindeki kelimelerden başka kelimelere ihtiyacı yoktur. Mana kendi içinde açıktır, kendi kendine yeterlidir. Müfred, tesniye ve cem (tekil, ikil ve çoğul) manasındadır. Bunlar için ayrı çekimleri yoktur.

Kavl-Kelime farkı

كَلِمَةileقَوْلarasındaki fark

قَوْلsöz demektir. قَوْل’in manası kelimedir. كَلِمَةsadece kavlin değil, rumuzun ya da işaretle anlatılanların da manasıdır.

Başka dillerle söylenen farklı قَوْل‘ler aynı كَلِمَة‘yi ifade edebilir.

Örneğin: “Adam eve gidiyor” Türkçe bir kavldir. “The man is going home” İngilizce bir kavldir. “يذهب الرجل إلى البيت” Arapça bir kavldir. Bunların hepsi aynı manayı ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle bunların hepsi ayrı kavldir ama hepsi aynı kelimedir.

Bu manayı sağır dilsiz alfabesiyle de anlatsak aynı kelimedir, resimle çizerek anlatsak da aynı kelimedir. Çünkü hepsi aynı manayı ortaya çıkarmaktadır.

تَكْلِيمileقَوْلarasındaki fark

قَوْلsöylendiği zaman muhatap kavli anlayabilir de anlamayabilir de ama تَكْلِيم’de karşıdaki söyleneni anlıyordur.

قَالَ الرَّجُلُ لِإِمْرَأَتِهِ

Burada “Adam karısına söyledi” demektedir. Adamın söylediğini karısının anlayıp anlamadığı bu ifadeden anlaşılmamaktadır.

كَلَّمَ الرَّجُلُ إِمْرَأَتَهُ

Burada “Adam karısıyla konuştu” demektedir. Adam karısına mana iletmektedir ve karısının adamın söylediğini anladığı, adamın da karısının söylediğini anladığı bu ifadeden anlaşılmaktadır.

Ayetlere bakalım:

Tablo-3

§  نطق

نُطْق/مَنْطِقkelimeyi yani manayı ses, görüntü ve hareket yöntemlerinin hepsini birden kullanarak iletmektir. نُطْقkendisi doğrudan mana ifade etmez, manayı üç yöntemi birden kullanarak iletir, taşır. İletilen mana kavl’in manası (kavlin kelimesi) olabileceği gibi başka bir şeyin manası (kelimesi) da olabilir. نُطْقtek yönlüdür. Nutuk eden vardır, nutuk edilen vardır. Herhangi rastgele konuşma nutuk değildir. Nutuk bir manayı, bilgiyi karşı tarafa iletmek gayesiyle yapılır.

Nutuk eden illa canlı bir varlık olmak zorunda değildir. Televizyon konuşması da nutuktur. Radyo nutuk değildir.

Tablo-4

§  لفظ

Kuran’da لفظ kökü bir kere geçmektedir. Bu kök ağızdan çıkan her şey için kullanılır. Ağızdan bir şey çıkarmak manasındadır. مِنْ قَوْلٍ ile beraber gelince ağızdan çıkan söz anlamındadır.

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

“Ağzından bir söz çıkmaz ki yanında hazır bir gözetici olmasın.” (Kaf 50/18 (

§  حور

قَالَ لِصَاحِبِهِ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ

“Arkadaşına muhavere ederek dedi ki…” (Kehf 18/34)

قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ

“Arkadaşı ona muhavere ederek dedi ki…” (Kehf 18/37)

Muhavere/مُحَاوَرَةiki tarafın birbirinin yakınında olması anlamındadır. قَوْلile beraber geldiğinde ve قَوْلedenin hali olduğunda (yukarıdaki iki ayette olduğu gibi) söz söylemenin fiziksel yakınlık içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir.

§  خطب

خَاطَبَ- يُخَاطِبُşeklinde Müfa’ale babından bir amaç için, bir işin gerçekleşmesini istemek için iki tarafın karşılıklı birbirine zıt talepte bulunması anlamındadır.

§  نجْوى

Necva/نجْوَىنجوkökünden Müfa’ale babının (يُنَاجِي-نَاجَى) ismi mastarıdır. Özel konuşma demektir.

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً

“Ey iman edenler, başkan ile özel görüşeceğiniz zaman görüşmenizden önce sadaka takdim edin.” (Mücadele 58/12)

• مُخَافَتَة - تَخَافُت

Kur’an’da; خَافَتَ– يُخَافِتُolarak Müfa’ale babında veتَخَافَتَ- يَتَخَافَتُolarak Tefa’ül babında ‘Kısık sesle konuşmak’ manasında gelir.

وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا

“Ne sesini yükselt ne de kısık sesle konuş. İkisi arasında bir yol ara.” (İsra 17/110)

فَانْطَلَقُوا وَهُمْ يَتَخَافَتُونَ

“Aralarında kısık sesle konuşarak ayrıldılar.” (Kalem 68/13)

§  سَمْر

سَمَرَ– يَسْمُرُSülasi 1. babda ‘Gece toplantısı’, ‘gece etkinliği’, ‘gece konuşması’ demektir.

قَدْ كَانَتْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَ (66)مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سَامِرًا تَهْجُرُونَ (67)

“Ayetlerim size okunuyordu, siz ona büyüklenerek, gece sohbet ederek, terk ederek topuklarınızın üzerinde geri döner oldunuz.” (Müminun 23/66-67)

§  وحْي

Kur’an’da fiil olarak sadeceيُوحِي-أَوْحَىolarakİf’al babındna gelir.

Tablo-5

Sonuç olarak;

Vahiy: Birinin başka birine veya birilerine bilgiyi başkaları için gizli olan bir şekilde iletmesi demektir. Bu şekil rumuz, işaret veya tamamen başka bir metot olabilir.

أذانveنِدَاء

Ezan/أذان: Duyuru demektir. Duyuru birilerinin içinde veya aralarında yapılır.

Nida/نِدَاء: Çağrı demektir. Çağıran ve çağrılan bellidir.

Tablo-6

ذكر

Bu kökün dört manası vardır: Anmak, anımsamak, anlamak, anlatmak.

هُوَ

هُوَ“O” demektir. Zamirdir. Üçüncü tekil eril şahıs zamiridir. Aslı هُ dur, و sonradan eklenmiştir.

Buradaki هُوَ aşağıdaki durumlardan biri ile izah edilebilir:

1. Arapçada zamirler, öncesinde geçen bir varlığı işaret ederler. “Ona raci olmak” şeklinde ifade edilir. Bazen zamirler öncesine işaret etmezler. Bu zamirlere iş zamiri (eriline şan, dişiline kıssa zamiri) denir.

Bu ayette surenin başında bu zamirin işaret ettiği bir kelime yoktur. Bu nedenle bu zamir iş zamiri olabilir. “Şöyle ki” şeklinde Türkçeye tercüme edilebilir.

2. Türkçede olduğu gibi “o” zamiri Kuran’da da kinaye ile Allah’a işaret edebilir. “O her şeyi bilir” dediğinizde kastedilenin Allah olduğu bellidir. Bu ayette de bu şekilde kullanılmış olabilir.
3. ه harfi boğazın en derininden çıkan harftir. Kesintisiz olması ve görünmeyen yerden çıkması Allah’a işaret eder. Âdem ve Havva için konuştuklarında üçüncü şahıs olarak kastettikleri Allah olur ve bu nedenle Allah’ın ismi olabilir.

اللَّهُ

Kökün üç harfi ا, ل ve ه harfleridir.

اharfinin orijinal piktografik yazısı öküz başı aolup, bir hayvanın yaptığı işteki güç ve kuvveti temsil eder. Bu piktografik yazı aynı zamanda şef veya diğer liderleri de temsil eder. İki öküz bir pulluğu çekmek için bağlandığında biri diğerine öncülük eder. Bir boyda, kabile veya ailede şef veya baba daha büyük olarak görülür ve diğerlerini lider veya öğretmen olarak boyunduruğu altına alır.

Bu harfin modern ismi Yunancada alfa, Arapçada elif’dir. Bu kökün çeşitli manaları vardır; iki öküz, boyunduruk ve öğretmek. Bu anlamların her biri apiktografik yazısı ile ilişkilidir. Alef kökü(pla) ana kök olan (la)’in alt kökü olup, güç, kuvvet ve şef manasında olup muhtemelenapiktografik yazısının orijinal ismidir.

lÇobanın sopasıdır ve otoriteyi temsil eder. Bu iki resmin bir arada olması ‘güçlü otorite’yi temsil eder. Şef veya baba güçlü otoritedir.laAynı zamanda boyundurukta olan öküz olarak da anlaşılabilir. Birçok yakın doğu kültürü tanrıla’a ibadet eder, sıklıkla ‘el’ olarak telaffuz edilir ve heykel ve oymacılıkta boğa olarak resmedilir.lakelimesi İbrani İncilinde genellikle Allah veya diğer tanrılar için kullanılır.

Buna göre الArapçadan önce semitik dillerde tanrı demektir. Arapçada ه harfi eklenerek إِلَه şeklinde kullanılmıştır. Buradaki هharfinin orijinal piktografisi h, ayakta durmuş iki kolunu yukarı kaldırmış bir adamdır. Modern İbranicede ve orijinal olarak bu harfin adı hey’dir. İbranicede hey, büyük bir görüntüye bakar gibi seyretmek manasına gelir.

ه aynı zamanda nefes almak ve iç çekmek manalarına da gelir, büyük bir görüntüye bakınca iç çekmek gibi. Harfin anlamları; seyretmek, bakmak, nefes almak, iç çekmek, açığa vurmak veya büyük bir görüşe dikkat çekince onu açığa vurma manasında vahiydir(ilham).

Modern İbranicede bu harfin sesi h’dir. Orijinal olarak bu harf sessiz olarak çifttir, eh şeklinde. Yunanlılar bu harfi epsilon olarak kabul ettiler.

Bu harf yaygın olarak the (belirlilik ifade eder) manasında bir ön ek olarak kullanılır, ha’arets yani yer kelimesinde olduğu gibi.

اللَّهkelimesi  الْإِلَهkelimesinden dönüşmedir. Başlangıçtaki إِلَهkelimesindeki hemze ل’a dönüşmüştür. Allah lafzında bu ل üç ل arda rda olduğu için okunmaz ama yazılışta şeddelenerek gösterilir. Buna ilaveten اللَّهlafzının ilk harfi hemze-i vasldır. Çünkü kendisinden önce harekeli bir kelime gelince okunmaz hatta لِلَّهِgibi durumlarda yazılıştan da düşer. Bunun hemze-i vasl olması Allah lafzının başının harf-i tariften geldiğini ve الْإِلَهkelimesinden türediğini desteklemektedir.  

اللَّهalemlerin Rabbi’nin özel ismidir.

أَحَدٌ

أَحَد‘Birisi’ demektir. Olumsuz cümle içinde kullanıldığında hiç birisi, hiç kimse anlamına gelmektedir.

Marife olarak kullanılmaz. Kuran’da müzekkeri müfred olarak veya izafetle gelirken müennesi sadece izafetle gelir.

الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا

“Onlar Allah’ın mesajlarını tebliğ ederler ve O’ndan çekinirler. Sadece Allah’tan çekinirler başkasından değil. Hesap görücü olarak Allah yeter.” (Ahzab 33/39)

Burada Allah lafzı أَحَدًا den istisna edilmiştir. Bu nedenle Allah diğerleri gibi أَحَدًا dır. أَحَدًا olma Allah’a has bir özellik değildir. Burada istisna türünün munkatı olup Allah’ın birisi olmadığı iddia edilebilir. Ancak اللَّهُ أَحَدٌ ifadesi buradaki istisnanın muttasıl istisna olduğunu göstermektedir.

Bu surede اللَّهُkelimesi iki kere tekrar edilmiştir. Beklenen, tekrar edilen Allah yerine هُوَ zamirinin gelmesidir. هُوَgelmeyip اللَّهُgelmesi اللَّهُأَحَدٌcümlesinin sonrasının tamamının bu cümleye bedel olmasından dolayıdır.

اللَّهُ الصَّمَدُ (2)

“Allah Samed’dir.”

الصَّمَدُ

Tsade (ص) harfinin piktografisi bir varış yeri veya sığınağa doğru uzanan bir yol resmidir. Aynı zamanda avlanmak, avdaki gibi bir hedefe yönelmek anlamı da vardır.

Tsad kelimesi yan(taraf) manasındadır. (İngilizcedeki side) Aynı zamanda çoğunlukla dağ kenarlarında inşa edilen sığınak ile de ilişkilendirilmiştir. Piktografi bir varış yeri veya sığınağa doğru uzanan bir yol resmidir.

Mem (م) harfinin piktografisinin sıvı, deniz suyu, denizin boyutlarından dolayı muazzam ve iri, denizin fırtınalarından dolayı da kargaşa manaları vardır. İbranilere göre deniz korkulan ve bilinmeyen bir yerdir, bu sebeple bu harf bilinmeyen bir şeyi aramak dürtüsüyle kim, ne, ne zaman, nerede, niçin ve nasıl gibi soru kelimesidir.

Dalet (د) harfinin temel manası kapıdır ancak onunla ilişkili başka birçok anlamı da vardır. İleri ve geri hareket anlamına da gelir.

ص: Hedeflenen 

م: Belirsizlik, büyüklük, muazzamlık

د: Kapı, gizlilik, ileri geri hareket

الصَّمَدkelimesi yalnızca Allah için kullanılmaktadır. صharfi Allah’a her şeyin yöneldiğini, مharfi Allah’ın muazzamlığını, belirlenemeyeceğini, دharfi gizlilik etkisi ile Allah’a ulaşmadaki gizliliği ve kapı etkisi ile de Allah’a ulaşmanın kontrollü olduğunu göstermektedir.

الصَّمَدkelimesi her şeyin kendisine yöneldiği, belirlenemeyen ve muazzam, ona ulaşmanın gizli ve kontrollü olduğunu ifade eder.

لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3)

“Çocuk sahibi olmadı ve birine çocuk olmadı”

لَمْ

لَـمْolumsuzluk harfidir. Sonrasında muzari fiil meczum olarak gelir. Bir arada geldiğinde geçmişten sözün söylendiği ana kadar hiçbir zaman o fiilin gerçekleşmediğini gösterir.

يَلِدْ-يُولَدْ

وَلَدَ-يَلِدُSülasi 2. babdan fiildir. Çocuk sahibi olmak anlamındadır. Hem erkek hem de kadın için kullanılır.  Doğurma anlamında değildir. Doğurma ve çocuğu düşürme fiili Kuran’da وضع ile ifade edilir.

Kur’an’da bu kökle gelen azı kavramları inceleyelim.

§  وَلَد

Çocuk demektir. Anne karnına tutunduktan sonraki dönemi kapsar. Doğumdan önce ve doğumdan sonra da geçerlidir. Çoğulu أَوْلَاد dır.

§  وَلِيد

Bu da çocuk demektir. Ancak anne babası kullanılmadan ve onlara izafe edilmeden cümlede kullanıldığında bu şekilde gelir. Bu şekilde kullanımı anne babasının olmadığını değil, bilinmediğini veya söylenmek istenmediğini gösterir. Çoğulu وِلْدَان dır.

§  وَلَاد(Çocuk sahibi olmak) ileالاِتِّخَاذُ وَلَدًا(Veled ittihaz edinmek)karşılaştırması

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا

“Hiç veled edinmemiş olan Allah’a hamd olsun.” (İsra 17/111)

Bu ayette Allah’ın veled edinmediği söylenmektedir. İhlas ise çocuk sahibi olmadığı (veledi olmadığı) söylenmektedir. İkisi farklı durumlardır.

وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِنْ مِصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا

“Onu Mısır’dan satın alan kişi karısına dedi ki ‘Ona ikram et, umulur ki bize faydası olur veya onu veled ediniriz.’.” (Yusuf 12/21)

وَقَالَتِ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ قُرَّةُ عَيْنٍ لِي وَلَكَ لَا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ

“Ve Firavun’un karısı dedi ki ‘Gözümüz aydın olsun. Onu öldürme, umulur ki bize faydası olur veya onu veled ediniriz.’. Ve onlar şuurunda değillerdi.” (Kasas 28/9)

Musa için Firavun ve hanımı, Yusuf için onu evine alanlar bu ifadeyi kullanmaktadırlar. Bu da gösteriyor ki veled ittihaz edinmek valid olmaktan farklı bir durumdur. Biyolojik anne-babalık değildir.

§  وَالِدٌ-وَالِدَةٌ (وَالِدَيْنِ) ileأَب-أُمّ (أَبَوَيْنِ) karşılaştırması

أَبَوَيْنِgramatik olarak iki baba demektir. Arapçada tağlib vardır. Baba anneye galip geldiği için anne-baba kelimesi “iki baba” ile ifade edilir. Bunun dışında sadece anne-baba demek değildir. Baba ve babanın babası da ebeveyn olur, dede ve dedenin babası da ebeveyn olacağı gibi Âdem ve Havva da her insanın ebeveynidir. Ebeveyn soyca yukarı doğru giden herkestir.

وَالِدَيْنِçocuğa bakıp, onu büyütenlerdir. Ebeveyn/ أَبَوَيْنِ aynı zamanda valideyn/ وَالِدَيْنِ olabileceği gibi başkaları da وَالِدَيْنِolabilir.

§  مَوْلُودٌ لَهُ

Çocuğun ve annenin yeme içme, giyinme masrafları üzerinde olan erkektir. Çocuğun gerçek babası olabileceği gibi babası ölmüş olan çocuğun masraflarını üstlenen erkektir (amca, dede v.s.).

وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ

“Anneler veledlerini iki tam yıl emzirirler. Bu, emzirmeyi tamamlamayı irade edenler içindir. Onların beslenmesi ve giyinmesi maruf şekilde, onun için doğrulan üzerinedir.”

(Bakara 2/233)

وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ (4)

“O’na denk hiçbir kimse olmadı.”

وَلَمْ

لَـمْolumsuzluk harfidir. Sonrasında muzari fiil meczum olarak gelir. Bir arada geldiğinde geçmişten sözün söylendiği ana kadar hiçbir zaman o fiilin gerçekleşmediğini gösterir.

لَمْ يَفْعَلْhiç yapmadı. Yani geçmişten bugüne kadar hiç yapmamıştır.

مَا فَعَلَyapmadı. Kastedilen zaman için yapmamıştır. Daha önceden fiil gerçekleşmiş olabilir.

لَمْ يَكُنْ hiç olmadı anlamındadır. Geçmişten sözün söylendiği yani ayetin okunduğu ana kadar hiç olmamıştır. Bu nedenle kıyamete kadar ayet okunacağı için hiçbir zaman da olmayacaktır.

يَكُنْ

كَانَfiili iki şekilde kullanılır:

1. Tam fiil olarak kullanılır. “Olmak” anlamındadır.
2. Nasih fiil olarak kullanılır. Bu durumda yardımcı fiil vasfındadır. Arkasından iki öğe gelir. Birisine kânenin ismi diğerine ise kânenin haberi denir. Hepsine birden mensuh isim cümlesi denir. Cümleye “idi”, “-dır”, “-dir” gibi manalar verir.

Kuran’da كونkökü 1358 kere tamamı fiil olarak geçer. Bu kökten Kuran’da isim (mastar, müştak isim veya camid isim) olarak geçiş yoktur.

لَهُ

لِ ve هُ dan oluşmuştur. لِ harf-i cerdir. İçin, ait şeklinde çevrilebilir. هُ zamirdir. Allah kelimesine racidir. İkisi bir arada “O’nun için” demektir.

Burada لَهُ, كُفُوًاkelimesinin halidir. Zamir Allah’a işaret ettiği için hal sahibu-l hal olan كُفُوًاkelimesinin önüne alınmıştır.

كُفُوًا

كُفُوًاkelimesini doğru anlayabilmek için Kur’an’da buna yakın manada geçen başka kelimeleri de inceleyelim.

Tablo-7

§  نِدّ

نَدَّ – يَنِدُّ: Sülasi 2. babda bir şeye işte ve özelliklerde eşdeğer olmak ama şekil ve görünüşte ihtilafa düşmek demektir. نِدّFonksiyonel denklik demektir. Kuran’da yalnızca Allah ile beraber kullanılmaktadır.

§  شِرْك

Kur’an’da İf’al babında (أَشْرَكَ- يُشْرِكُ) ortak etmek, Müfa’ale (شَارَكَ- يُشَارِكُ) babında ortak olmak manalarında kullanılır.

Tablo-8

Sonuç olarak şirk/شِرْك:

Allah’ın hiç izin vermediği doğal/ilahi kanunlara aykırı şeriat koyma yani kurallar üretme yani yalnızca Allah’a ait olan fonksiyonlara ortak etmektir. Allah’ın halifesi olan kamu içinde terör, mafya gibi örgütlenme ile farklı, kamu otoritesine ortak olan yeni bir otorite oluşturmaktır.

Şirk zannedilip ama aslında şirk olmayıp Allah’ın razı olmadığı ve istemediği birtakım fiiller yukarıda sayılmıştır.

§  عَدْل

عَدْل: Dengeli, dengeli davranış, denk.

§  قِسْط

قِسْط: Ölçütlerle ve kurallarla hareket etmek.

§  كُفُوًا

Kef harfinin piktografisi avucu açık bir eldir. Anlamları; avuç manasından dolayı eğmek, bükmek ve aynı zamanda evcilleştirmek ve baskı yapmaktır, birinin diğerinin baskısına boyun eğmesi gibi.

Piktografik temsili ağız olan Pey harfi, ağızın dudaklarla çevrili olması gibi çevrelemeyi, içine alarak kavramayı ifade eder. Ağız manasından dolayı açıklık ve ayırma manalarını da kazanmıştır.

ك avuç demektir. ف harfi ise ayırmayı ifade eder. İkisi bir arada avuç ile ayırmak anlamındadır. Birisine/bir şeye, birisinden/bir şeyden gelecek bir etkiyi engellemek anlamına gelir.

كَافَّة: Avucun bir araya toplamasından bütünlük anlamına gelir.

كَفّ : Doğrudan avuç demektir.

Elif harfinin orijinal piktografik yazısı öküz başıaolup, bu hayvanın yaptığı işteki güç ve kuvveti temsil eder. İki öküz bir arada tarlayı sürerler. İki öküz arasında bir güç dengesi olmak zorundadır. Bu nedenle elif denkliği ifade eder.

كharfi avucun eğici, bükücü, itici etkisiyle gücü ifade eder. Avucun sahip olduğuyla vasıfları ifade eder. فharfi açıklık manasıyla görünürlüğü ifade eder. ء ise gücü ifade eder.

Üçü bir arada açık olan, görünen özelliklerin denk olmasını, sıfatsal denkliği ifade eder. 

أَحَدٌ

Birisi demektir. Olumsuz cümle içinde kullanıldığında hiç birisi, hiç kimse anlamına gelmektedir.

Buradaki أَحَدٌ Allah için değil, Allah’a denk olamayacak herkes içindir.

صَدَقَ اللَّهُ الْعَظِيمُ

***

NAHİV ANALİZİ

***

SARF ANALİZİ

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1)اللَّهُ الصَّمَدُ(2)

لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3)وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ (4)

• 3. ve 4. ayette geçen ortak ifadeler (وَ ve لَـمْ) analiz tablosunda bir kez yer almıştır.

Tefsir Ekibi

M. Lütfi Hocaoğlu

Tayibet Erzen

Emine Hocaoğlu

Süleyman Akdemir

Ethem Büyükarıkan

Yaşar Balaban

Adnan Vatansever

Cemil Amuçka

Oya Amuçka

Muhammed Erkan

Meryem Özket

Leyla Okta

Reşat Nuri Erol