الرَّحِيمِ A’LÂ SÛRESİ TEFSİRİ - 6
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
سَبِّحْ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى(1) الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى(2) وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى(3) وَالَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعَى(4) فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَى(5) سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنسَى(6) إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى(7) وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَى(8) فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتْ الذِّكْرَى(9) سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشَى(10) وَيَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى(11) الَّذِي يَصْلَى النَّارَ الْكُبْرَى(12) ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَا(13) قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى(14) وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى(15) بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا(16) وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى(17)
إِنَّ هَذَا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولَى(18) صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى(19)
18- Bunlar ilk yapraklarda vardır. 19- İbrahim ve Musa’nın yapraklarında.
18- Bunlar ûlâ suhufda vardır. 19- İbrahim ve Musa’nın suhufunda.
إِنَّ “Gerçekten”
Türkçe gibi dünyanın hemen her dilinde meramınızı daha çok ses tonuyla anlatırsınız, önem verdiğiniz cümlelere vurgu yaparsınız. Arapçada ise bu böyle değildir. Arapçada vurgu yerine uzatmalar vardır. Onlar bizdeki vurgu anlamlarını vermez. Bir misalle anlatalım.
“Ben dün Ankara’dan geldim” derseniz, dün nerden geldiğinize cevap verirsiniz. Burada vurgu yapmanıza gerek yoktur. Arapçada olduğu gibi kelimeyi fiile yaklaştırarak yaparsınız. Türkçede bunu Ankara üzerinde vurgu yaparak başa alabilirsiniz “Ankara’dan ben dün geldim” derseniz, yine nereden geldiğinize dair cevap cümlesi kurarsınız. Arapçada bunu yapmanız mümkün değildir. Biz vurguyu az veya çok yaparak meramımızı anlatırız. Oysa Araplar vurgu ile meramlarını anlatmazlar, vurgu harflerini değiştirir veya çoğaltırlar.
Burada ne gibi etkiler vardır?
- Fiil cümlesi yerine isim cümlesi kullanılmıştır. İsim cümlesi tamim için kullanılır.
- Başta “İNNE” getirilmiştir.
- Sonra “Le” getirilmiştir.
İşte bu tekitlerle bu ifadeye önem verilmiştir.
Tekitler derece derecedir.
- Karşı tarafın bilgisi yoksa o zaman tekitsiz cümle kullanırız. Bu İbrahim ve Musa’nın sahifelerinde vardı deriz.
- Karşı taraf yanlış biliyor ama iddiası yoksa bir tekit yaparsınız.
- Karşı taraf yanlış biliyor, aynı zamanda savunucu ise üç tekit yaparsınız.
- Bile bile muannit ise artık konuşmayı kesersiniz.
Burada iki tekit yapıldığına, hattâ isim cümlesi ile üç defa tekit yapıldığına göre, demek ki insanlar bunu bir türlü kabul etmemektedirler.
Şimdi kısaca tarihe dönelim. Sonra da bugünkü iddiaları ele alalım.
İnsanlar göçebe ve tarım kentleri dönemlerini yaşıyorlardı. Kuzeyde orman tarımını yaşayan Sümerler Dicle ve Fırat kenarlarında küçük sulama tarımı ile geçiniyorlardı. Halkı dağınık olarak yaşıyordu. Organize olmuş kabilelere sahip değildi. Kuzeyde ise avcılık ve çobanlıkla geçinen halk güçlü kabile disiplinine bağlı olarak organize olmuşlardı. Fırat ve Dicle’yi kolayca işgal ederek oraya yeni teknolojiyi getirdiler. Bu da büyük sulama barajları idi. Hem suları depolayıp yazın da kullanılacak hâle getiriyor, hem de çok daha geniş alanı sulayabiliyordu. Bu sayede verim bire yüzler seviyesinde artmıştır. Çevreden göç toplayarak kentler oluşmuştur. Kabile hayatında birbirini tanıyan insanlar bir arada yaşadıkları halde, kent hayatında ise birbirini tanımayan insanlar bir arada yaşamaya başladılar. Bu sebepledir ki kişi yönetimi yeterli olmamış, yazılı kuralların konmasına ihtiyaç hâsıl olmuştur.
Hazreti Nuh peygamber insanlara kurtuluş yollarını göstermiş ama insanlar uyanmamışlar, Nuh Tufanı olmuştur. Tevrat ve Kur’an’da anlatılan Nuh Tufanı’nı Batılılar son asırlarda inkâr etmişlerdir. Onlara göre Kur’an ve Tevrat esatirlerden ibarettir.
Burada esatir (mitoloji) hakkında da bilgi vermemiz gerekir.
Esatir, destan demektir. Toplulukların şairleri geçmişteki olayları romanlaştırıp halka anlatırlar. Manas Destanı, İlyada Destanı gibi destanlar vardır. Bunlarda tarih vardır ama tarih sadece malzeme olarak kullanılmıştır. Tamamen değişmiş ve bozulmuştur. Truva veya İlyada destanları böyledir. İçinde doğa olayları dışında oluşlar anlatılır ve müsbet ilmin sahipleri bunları elbette kabul etmez. Son asır Avrupa alimleri böyle bir yol izlemiş, Tevrat ve İncil’i esatir kabul etmişlerdir.
Yirminci yüzyılda yapılan kazılarda Tevrat’ta bahsedilen vakaların gerçek olduğu ortaya çıkmıştır. En başta tufan hikâyesi Mezopotamya’daki tabletlerde anlatılmaktadır. Tarihî vaka olmasa da Tevrat’ın en eski kaynakları aktardığı ortaya çıkmıştır. Yani Tevrat Mezopotamya’yı bilmektedir. Ne var ki Tufan’ın da tarihî vaka olduğu anlaşılmıştır. Çünkü denizin rusubatı olarak bir çökelti bulunmuş ve değişik yerlerdeki rusubatın yaşı aynı olmuştur. Tevrat’ta anlatılan ve Kur’an’ca da teyit edilen Mezopotamya tarihi tuğla üzerine kazılan yazıtlarla aydınlanmış bulunmaktadır. Henüz tabletlerin çoğu okunmamış ve değerlendirilmemiştir. Okundukça Kur’an ve Tevrat’ın anlattıkları teyit edilmektedir.
Hazreti İbrahim Mezopotamya’daki Ur şehrinden çıkıp batıya gitmiş, Mısır’a gidip oradan dönmüştür. Sonra onun torunları Mısır’a gitmiş, orada asırlarca kaldıktan sonra Filistin’e dönmüşlerdir.
Tevrat burada inmeye başlamıştır. Uygarlık tamamen yeni hayat getirmiştir. Ama insanın inanışı ve anlayışı değişmemiştir. Bir Yunan edebiyatını ele alın, Herodot tarihini ele alın. Bugün onları okuduğunuz zaman insan mantığının ne kadar geri olduğunu görürsünüz. Ama Tevrat’ı ve İncil’i okuduğunuzda çok az mantık dışı açıklamalar vardır. Hele Kur’an’da ise böyle bir şeyi bulmak hiç mümkün değildir.
İşte buradaki “İnne” Tevrat, İncil ve Kur’an’ın İlâhi kaynaklı olmadığını iddia edenlere vurgu yapmak üzere getirilmiştir. Yirminci yüzyıla gelinmiş, gerçekler ortaya çıkmış ama tekel sermaye hâlâ küfründe ısrar etmektedir.
هَذَا “Bu”
Bu işaret zamiridir. Cümlenin başına gelmiş, vurgu amacıyla gelmiştir.
Acaba neye işaret etmektedir? Yani eski sahifelerde olan nedir?
Sûrede bildirilenlere işaret etmiş olmalıdır. İşaret zamirlerinin sûrede daha önce geçmesi gerekmez. Mefhum veya kavramlara da işaret edilebilir.
Neye işaret edilmektedir?
Şimdi sûreyi baştan ele alıp tarayalım.
Önce sûre ikiye ayrılmaktadır. İki emir vardır; tesbih ve tezkir. Tesbih, metinleri lafızları ile tekrar etmektir. Okuduğumuz Kur’an tesbihtir. Tezkir ise o metinlerin manâsını anlatmaktır. Bu sûrede kendin tesbih et, başkasına tezkir emri verilmiştir. Peki, acaba burada hangisine işaret edilmektedir. İkisine birden işaret edilemez. Ya tesbihe ya da tezkire işaret edilmiş olur. “Zâ” yakına işaret olduğu için tezkire işaret ediyor demektir.
Zikranın menfaat vereceğini ifade ediyor. Tarihteki tüm uygarlıklar peygamberlerin zikraları ile oluşmuş ve gelişmiştir.
Anlatmanın ne yararı vardır?
- Öğrenmek isteyenler öğrenmiş olurlar. Kimlerin öğreneceğini, kimlerin öğrenmeyeceğini baştan bilmediğin için sen herkese anlatmak zorundasın. Geçmişteki bütün peygamberler anlatmışlardır. “Resul” elçi demektir, gönderenin haberini gönderilene ulaştırır. “Nebi” ise haber getiren demektir. Demek ki gerek resul, gerekse nebi, zikrâ ile ilgilidir. Eski sahifelerde vardır. Çünkü eski sahifeler nebileri ve resulleri anlatmıştır.
- Nebiler insanlara tebliğ ettikleri zaman onları dinleyenler olmuş, yanlarında yer almışlardır. Dinlemeyenler olmuş, onlar da helâk olmuşlardır. O halde eski sahifelerde mevcuttur.
- Bütün peygamberler âhiretten, cennet ve cehennemden bahsetmiştirler. İnsanlar bu dünyaya âhiretlerini mamur etmek için gelirler. Yani, eski sahifelerde Allah’a iman olduğu gibi âhirete de iman vardır. Allah’a iman ve âhirete iman saadetin şartıdır. Bütün peygamberler bundan bahsetmişlerdir.
- İmanın şartlarını altı olarak sayarlar. Diğerleri imanın rükünleridir. Ama iki şey imanın temel unsurudur; Allah’a ve âhirete iman etmek. Allah’a iman demek, hak ve vecibeleri kabul etmek demek, şeriat içinde yaşamak demektir. Âhirete iman da sorumlu olduğumuzu kabul etmek demektir. Peygamberler hep bu iki şey üzerinde durdular, ondan sonra da iki kurum getirdiler; toplanma/namaz ve bütçe/zekât. Uygarlık ancak bu sayede oluştu. Hazreti Adem’den gelen ve âhirete kadar sürecek olan temel inanç budur: Allah’a yani topluluğa inanmak, âhirete yani sorumlu olduğumuza inanmak. Buna göre davranmak ve buna göre yaşamak. Ondan sonra da toplantılara katılmak, ortak bir zaman oluşturmak; bir de zekât vermek, ortak bütçe oluşturmak. Kur’an ne yapıyor? Kur’an önce bunların fikriyatını oluşturuyor, ondan sonra uygulatıyor.
لَفِي “İçindedir.”
Bu tezkir önceki sahifelerin içindedir.
“Le” harfi tekit için gelmiştir. İnsanlar vahye inanmamakta, peygamberin sözlerini filozofların sözlerine benzetmektedir. Oysa tarihte birçok düşünür gelmiş ve kendi kafasından birçok sözler söylemiştir. Bunlar hep tümden gelenleri tarif etmişler, yüksek düşüncelerini ortaya koymuşlardır. Bunların içinde en etkin olanı Marks’tır. Sermayenin verdiği destekle dünyayı zorla düşüncelerinin peşinde sürüklemiştir. Ancak ömrü yarım asır sürmüş, sermayenin desteği de onu kurtaramamıştır. Bugün hâlâ zorla sosyalizmi benimseyen Çin gibi ülkeler vardır; ama Çin halkı ve yöneticiler artık bu rejimi benimsemiş değildirler.
Oysa peygamber basit işlerle halkı çağırmağa başlar.
Nedir bu basit iş?
Tesbihtir... Tezkirdir...
Nitekim tarikatlar da böyle yaparlar. Bir kimse tarikat ehlinin cemaatlerine katıldı mı, ona basit bir şekilde görev verirler, her gün sabah kalkınca 50 defa “Allah” de derler. Kişi bunu söyledi mi kedisinde değişiklikler ortaya çıkar. Söyleyip söylemediğini şeyhi anlar. Söylemişse ‘devam et’ der. Sonra gittikçe daha fazla ama yine basit görevler verir.
Kur’an da bunu yapmaktadır. Önce ‘tesbih et’ diyor. Kendi kendine ‘sübhanellah’ de, kendi kendine ‘elhamdülillah’ de, kendi kendine ‘Allahu Ekber’ de, kendi kendine ‘estağfurullah’ de diyor. Ondan sonra ise ‘namazını kıl’ diyor. Daha sonra ‘zekâtını ver’ diyor. Böylece kişiyi olgunlaştırıyor.
Sonra da; ‘Anlat, başkalarına gerçekleri anlat’ diyor. Öğrendin, yaptın. Bundan sonra başkaları ile birlikte yapmaya çalış. Kur’an böyle diyor.
Bu sûre bize İslâmiyet’e geçişi, “Adil Düzen”e geçişi anlatmaktadır. Basit, sade, küçük, kolay davranışlarla cemaat olunacaktır.
Geçmişteki peygamberler de böyle yapmışlardır.
Bediüzzaman da böyle yapmış, ‘Risaleleri okuyun’ demiştir.
“Adil Düzen”e de okumakla geçilecektir. Kur’an okunacaktır, ama bugünkü sorunları çözen yorumları ile okunacaktır. Benim yaptığımı, bizim yaptığımızı birçok insan yapmaya başlayacaktır. Kur’an’ı yorumlayarak okuyacaklar, sonra bizim yaptıklarımızı yapacaklardır... Basit ekonomik faaliyetlerde bulunacaklardır... Sonra insanlar onların etrafında toplanacaklardır...
Eski sahifelerde olanlar ile bizim sahifelerimizde olacaklar arasında şu fark vardır. Onlar peygamberlerin etrafında toplanıyorlardı. Başkanlarını Allah göndermişti. Oysa bize peygamber gelmeyecek. Biz kendimiz cemaatimizi oluşturacağız. Başkanımızı kendimiz seçeceğiz. Böylece aşiretler oluşturacağız. Sonra aşiretler birleşecek ve kabileler olacaklardır. Başkanımızı yine biz kendimiz seçeceğiz. Sonra kabileleri birleştirerek şa’bları yani illeri oluşturacağız. Sonra birleşeceğiz ve kavimleri, tekrar birleşeceğiz ve insanlığı oluşturacağız. Bu insanlık ilk sahifelerin içinde yer alacaktır.
الصُّحُفِ “Sahifeler.”
“Sahf” üstünde yemek yenen tahta parçası yahut taş parçasıdır. Sahife yapraktan farklıdır. Yaprak iki sahifeden oluşur. Safha ise tek yüzlü olabilir. Üstünde yazı yazılan kayanın yüzü de sahifedir, tuğlanın bir yüzü de sahifedir. Bununla beraber çoğul olarak kullanıldığı zaman ciltlenmiş sahifeler demek olur.
“Sahife” “safha” kelimesi ile de akrabadır. Safha safha, adım adım demek olur. Ayrıca insanların musafahası da Kur’an’da zikredilmekte, affetme ile birlikte zikredilmektedir. Affetmek, kusurlu olması hâlinde kusurunu silmek demek ulur. Musafaha ise, kusur olmasa bile, ilişki kurmama, uzak durmadır. Uzak durmayınız, birbirinizle görüşünüz demek olur.
“Sohbet” de bunlara akraba kelimedir.
“Suhuf” demek, birbirine arkadaş olan yazı parçaları demektir.
الْأُولَى “Evvelkiler”
“eL-Ûlâ” ilk sahifeler anlamına gelmektedir. En ilk sahifeler, yahut daha önceki sahifeler denmiş olur. Kelimenin dişil gelmesi sahifelerin çoğul olmasından ileri gelmektedir.
Daha önce sahifeler şeklinde yazılar yok mu idi?
Mezopotamya’da kâğıt yoktu, tuğla üzerinde yazarlardı. Bunlar levhalar şeklinde idi. Bugün onlardan kütüphaneler yapılmıştır. Mısır’da papirüs vardı, kâğıt şeklinde idi. Ama sahife yapmaz, rulo yapar ve sararlardı. Bugünkü kitaba benzeyen sahifelerin Hazreti İbrahim’den başlamış olduğu anlaşılmaktadır. Bunun dışında vahiy Hazreti Adem’le başlar. Cebrail gelir ve peygamberlere anlatacağını anlatır, onlar da topluluğu idare ederlerdi. Hazreti Nuh’a kadar yazı yoktu. İlk yazı Mezopotamya’da Sümerler arasında yaygınlaşmıştır. Mısırlılar da başka türlü yazıyı geliştirmişlerdir. Ayrıca henüz okunamayan eski yazılar vardır. Hindistan’da ve Çin’de yayılmıştır. Anadolu’da Hititler kullanmışlardır. Henüz okunamayan ilk Girit yazısı da böyledir. Buna şekil yazısı denmektedir. Bu dönemde peygamberlere kitaplar gelmemiş, sadece şifahi vahiy gelmiştir. Bizim sünnete benzer şekilde şeriat oluşmuştur. Hazreti Nuh zamanında kanunlar vardı. Ancak bu kanunlar peygamberlerin yazılmış sözleri idi, Allah’tan gelen sözler değildi, onların manâsı idi.
Allah’tan gelen sözlerin ilk yazılmaya başlandığı dönem Hazreti İbrahim dönemidir. Bunlar Allah’ın sözlerini ihtiva ederler. Ancak tahrifattan masun değildirler. Çünkü insanlığa tahrifattan masun tek kitap gönderilecek, o da Kur’an olacaktı. Allah onları ikinci derecede bırakmak için tahrif edilmelerine izin vermiştir. İslâmiyet’te de sünnetler böyledir. Tahrif edilmekten korunmamıştır. Değişik rivayetler yer almaktadır. Allah eski kitapları ve sünneti kısmen korumuştur. Onlar sayesinde biz Kur’an’ı anlarız. Onlar bize Kur’an’ın nasıl anlaşılacağını öğretir. Bir de onlar Kur’an’ın Allah sözü olduğuna şehadet ederler. Ancak dinler ve mezhepler arası vahdet sağlansın diye tahrif edilmeden korunmuş yalnız ve yalnız Kur’an vardır.
Fıkıh kitapları vardır. Bunlar dört delile dayanarak hükümler çıkarırlar. Malik’in Muvatta’sı, Şafii’nin Ümmi’si, Ahmed’in Müsned’i, Hanefilerin Mebsut’u bu tür kitaplardır. Bu kitaplarda delile dayanmayan hükümler yoktur. Sonra delilsiz mezhep fıkıhları çıktı. Burada da fıkıh bütün olarak alınır. Kadıların uygulamaları için yazılmışlardır. Bir tür kanunlar gibidirler.
Ayrıca halkın ibadetlerini yapmaları için sadece hareketleri öğreten ilmihaller yazılmaya başlanmıştır. Bunlar pratik el kitaplarıdır. İçinde birçok uydurma hükümler vardır. Müçtehidin değil de, din adamlarının kendi tarikatlarını gösterir. İlim dünyasında bunların herhangi bir yeri yoktur.
Ömer Nasuhi Bilmen, Hukuk-ı İslâmiye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu’nda fıkıh ilminin delilsiz hükümlerini toplamıştır. Bu fıkıh kitabı değildir, çünkü fıkıh delilsiz olmaz. Üniversitenin basması için ibadet bölümlerini çıkarmış, onları da ayrıca ilmihal olarak yayınlamıştır. Böylece lâik bir İslâm külliyatını oluşturmak istemiştir.
Oysa tüm fıkhın iki çeşit hükümleri vardır; dinî hükümler ve kazaî hükümler. Bunlar birbirinden ayrılmaz. Hepsi birdir. Sadece dinî hükümlerin karşılığı Allah’a aittir. Yargı karışmaz. Kazaî hükümler ise hakemlerce tesbit edilir, hükümetçe icra edilir.
İslâmî ilimleri bilmeyen mücahitler vardır. Bunlar İslâmiyet için savaş vermişlerdir. Amelleri meşkurdur. Halk onları ululaştırmıştır. Cahil oldukları için ilme düşmandırlar; ‘bize ilmihal yeter’ diyorlar. Oysa ilmihal İslâmî eserlerden bile değildir. Kur’an’ın dışındaki bütün eserler ilk sahifelerdendir. Tahrif edilmeye müsaittirler.
O halde vahyi şöyle sıralayacağız:
1) Şifahi vahiy. Hazreti Adem’den Hazreti Nuh’a kadar gelmiş, birkaç nesil sonra unutulmuştur. Ancak yakınlara tebliğ edilmiştir.
2) Sünnet, şifahi vahyin yazıya dönüşmüş şeklidir. Hazreti Nuh peygamberden sonra gelen peygamberlerin sünnetleri yazılmıştır. Onların kitapları yoktur.
3) Hazreti İbrahim’den sonra gelen kitaplar yazılmıştır. Bunlar İbrahim’in sahifeleridir. Musa’nın sahifeleri de bunlardandır. Bunlar Allah’ın sözleri olarak gelmiş ve yazılmıştır. Mushaf hâline getirilmiştir. Ne var ki bunlar tahrifattan korunmuş değildirler. Zamanla farklı şekillerde yazıldılar. Kelimeler değiştirildi, kelimeler eklendi, kelimeler çıkarıldı, kelimelerin manâları değiştirildi. Daha da ilerisi oldu, bunların dilleri unutuldu. Sadece başka dillerde tercümeleri kaldı.
4) Dördüncü vahiy ise kitap hâline getirildi. Kendileri sahifelerde değiştirilmedi, korundu. Sadece sözleri korunmadı, aynı zamanda manâları da yani dili de korundu. Bu tek kitaptır. O da Kur’an’dır.
Eski kitaplarda Kur’an’ın tamamı yoktur. Tesbih yoktur. Tezkir vardır. İşte bu sebepledir ki “HâZâ” kelimesi müfret müzekker gelmiştir.Eski kitaplarda tesbih yoktur, sadece tezkir vardır. Tesbih lafzîdir. Tezkir ise manâdır.
Sonra “Fî” ile gelen istiğrakı içermez. “Ahırda koyunlar vardır” dediğimiz zaman, bütün koyunlar ahırda vardır anlamına gelmez. O halde eski sahifelerde zikrin tamamı vardır anlamına gelmez. Kur’an eski kitapların tamamını ve kıyamete kadar olacak zikrin tamamını içerir ama hiçbir dönemde Kur’an zikrinin tamamı gerçekleşmez.
Bizim zamanımızı düşünelim. Kur’an’ın bir kısmını anlayacak, o anladığımız kısımlar zikir olacak, bizim için zikir olacaktır. Ama çağımızda, hattâ bin yılımızda anlaşılan zikir Kur’an’ın içerdiği zikrin çok küçük bir cüzüdür.
Kur’an çobanlık dönemini yaşayan Arapların içine inmiştir. Kur’an tarım uygarlığı içinde birinci uygulamasını yaşamıştır. Şimdi sanayi dönemine geçilmektedir. Kur’an bugünün bütün ihtiyaçlarını tezkir etmiştir. Bu dönemden sonra denizlerde hayat başlayacak, Kur’an oranın hayatını da düzenleyecektir. Ondan sonra göklere çıkılacak, Kur’an o hayatı da düzenleyecektir. Sonra uzaya gidilecek, Kur’an o hayatı da düzenleyecektir. Eski sahifelerde mevcut olan zikir, Kur’an’ın içerdiği zikrin küçük parçasıdır.
Bununla beraber, Kur’an’da anlatılanların anlaşılması için onların bilinmesi gerekmektedir. Allah insanlara uygarlaşma imkanını sağlamıştır, ama ruhi yapılarını değiştirmemiştir. Yunan klasiklerini okuduğunuz zaman sanki biz orada yaşıyormuş gibi oluruz. Bundan elli sene önceki hayat bugünden çok farklıdır. Cep telefonu yoktu. Telli telefonları da halk kullanamıyordu. Şimdi nefes alıp verir gibi hemen herkes cep telefonu taşıyor. Ama bizim ruhi yapımızda bir değişiklik olmamıştır.
“Sahifeler” harfi tarifle gelmiştir. İstiğrak için gelmiştir. Bu bütün eski sahifelerde vardır. Demek işaret edilen şey öyle bir şeydir ki, İlâhî sahifelerin hepsinde o mevcuttur. Yahut Kur’an’da olanlar eski kitaplarda dağınık olarak vardır demektir.
Şimdi bunun manâsını daha iyi anlamanız için yine tarihe dönelim.
İnsanda dört meleke vardır; his, fikir, irade ve ünsiyet.
Hisler, iyiyi kötüden ayırır. Fikirler, doğruyu yanlıştan ayırır. İrade, zararlıyı yararlıdan ayırır. Ünsiyet, haksızlığı zulümden ayırır.
Hisler ne yapılacağını tesbit eder. Fikirler nasıl yapılacağını tesbit eder. İrade ne zaman yapılacağını tesbit eder. Ünsiyet yapılanlardan nasıl yararlanılacağını tesbit eder.
Hisler sanatla ifade edilir. Fikirler dil ile ifade edilir. İrade teknikle gerçekleşir. Ünsiyet hukukla sağlanır.
Bunların da dört sosyal müesseseleri vardır.
Din, hislerin sanatla içtimaileşmiş şeklidir. İlim, fikirlerin dille içtimaileşmiş şeklidir. Ekonomi, iradenin teknikle içtimaileşmiş şeklidir. Yönetim, ünsiyetin hukukla içtimaileşmiş şeklidir. Din sevgiye, ilim tartışmaya, ekonomi çıkara, yönetim güce dayanır.
Din ne yapılacağını tesbit eder. İlim nasıl yapılacağını tesbit eder. Ekonomi kimin yapacağını tesbit eder. Yönetim ise hâsılanın kimlere ait olacağını tesbit eder.
Başlangıçta insanlar henüz uygarlaşmamış, insanlık olarak henüz rüşte ermedikleri için hislerle yani dinlerle yönetiliyordu. Mezopotamya ve Mısır’da gelişen uygarlıklardan sonra insanlar artık müesseselerini dinden ayırmak zorunda kalmışlardır.
Önce ilim dinden ayrılmıştır. Sonra yönetim dinden ayrılmıştır. Sonra ekonomi dinden ayrılmıştır. En sonunda din kendi sahasına çekilmiş, diğer müesseselerle eşit hâle gelmiş, böylece lâik düzen gelmiştir.
Hazreti İbrahim ilmi dinden ayırdı. Hazreti Musa şeriatı dinden ayırdı. Hazreti Davut ekonomiyi dinden ayırdı. Hazreti İsa da lâikliği getirerek dini bağımsız hâle getirdi.
Din kişileri yetiştirecek, ilim kişileri yetiştirecektir. Yönetim ve ekonomi de bu yetişkinlerle düzen kuracaktır.
Görülüyor ki, Kur’an’dan önce gelen kitaplar insanlığa değişik çağlarda ayrı ayrı lâik düzen getirmişlerdir. Kur’an ise yeni bir inkılâp yapmamıştır. Kur’an sadece bu ayrı ayrı yapılanları birleştirip bir barış düzeni olarak birlikte uygulamıştır. İşte bu gözle baktığımızda geçmiş sahifelerin tümünde Kur’an’da olan düzen vardır. Ama ayrı ayrı yoktur. İşte bu sebepledir ki çoğul marife gelmiştir. Hepsinde birlikte onlarda vardır. Ama ayrı ayrı onlarda yoktur. Hepsi birden yalnız Kur’an’da vardır.
O halde çok kolaylıkla şunu anlıyoruz ki, bu yani Kur’an’da olan zikir bütün eski kitapların hepsinde vardır. Kur’an onların tümünü birleştiren son ortak metindir. Bunu şöyle izah edebiliriz. Eğer Hazreti İbrahim usulü fıkhı bilseydi ve kendisine Kur’an inzal edilmiş olsaydı, İbrahim’in sahifelerinde olan fıkhı istidlâl ederdi. Çünkü Kur’an o devrin hükümlerini de içermektedir.
Bunu şöyle açıklayalım. Çarpmayı bilmeyen tüccar yanına muhasip alır. Yaptığı alışverişin sonunda ‘kaç lira tuttu’ der ve muhasibinin söylediği ile karşı tarafın istediği tutarın parasını öder. Kur’an’dan önce gelen peygamberler insanların muhasibi idiler. Tüccar yeter derecede olgunlaştıktan sonra o muhasibinden çarpmayı öğrenir. Ondan sonra artık muhasibe maaş vermekten kurtulur. Aldığı malların bedelini kendisi hesaplar. İşte, Hazreti Muhammed aleyhisselâm insanlığa muhasip olarak değil, öğretmen olarak gönderildi, insanlara hesabı öğretmekle görevlendirildi. O da insanlara içtihat ve icma yapmayı öğreterek vazifesini yaptı. İnsanlık şimdi kendisi hesaplar yaparak borcunu ve alacağını bilmektedir.
Kur’an bu ifadeyle, bu Kur’an eski sahifelerin yanında vardır diyor.
صُحُفِ “Suhufunda”
“İbrahim ve Musa’nın suhufunda.”
“Suhuf” burada bedeldir. İlk sahifelerden maksat İbrahim ve Musa’nın sahifeleri. Birincisinde tavsif edilmiş, burada izafe edilmiştir.
İlk sahifeler hangileridir?
Hazreti İbrahim’den önce yazılı metin gökten inmemiştir. Gerçi İslâm geleneğinde Hazreti Adem’den beri sahifelerin indiğini ileri sürerler. Ancak bu ilmî gerçeklere aykırıdır. Çünkü Hazreti Nuh’tan önce yazı bilinmiyordu, gerek de yoktu.
Kur’an ise İbrahim’in sahifelerine ilk dediğine göre, yazılı metinler Hazreti İbrahim zamanında inmeğe başlamıştır. Böylece müsbet ilim ile Kur’an birbirini teyit eder.
Uygarlığın büyük buluşlarından biri olarak da kâğıt kabul edilir. Hazreti İbrahim Mısır’a gitmiş ve orada papirüsü ya da parşömeni öğrenmişti. Oysa Mezopotamya’da levhalar vardı. Kâğıdı levhalar hâline getirirseniz sahifeler çıkar. İşte Mısır papirüsünü parçalar da ciltlerseniz, mushaf çıkar. Bunu başlatan da Hazreti İbrahim aleyhisselâmdır.
إِبْرَاهِيمَ “İbrahim’in sahifeleri”
Hazreti İbrahim Mezopotamya’da yetişmiş, Azeri bir aileye mensup bir kimsedir. Babasını ve çevresini puta tapar bulmuştur. Onlarla aklî yoldan mücadeleye girişmiştir. Her kabile gökteki yıldızlardan birini seçer ve onu kendisine tanrı yapardı. Her kabile kendi tanrısının galip geleceğine inanırdı. Hazreti İbrahim de işe Tanrı’sını seçmekle başlamış ve halkına demiştir ki; “Bu en parlak yıldızdır. O halde bu tanrıdır, ben ona tapacağım!” Böylece halkı tek Tanrı’ya ısındırmağa başlamıştır. Yıldızların yanında ay daha parlak olduğu için; “Hayır, ben aya tapacağım!” demiştir. Bunlar kaybolup güneş gelince; “Diğerleriyle ne işim var, bu onlardan daha parlak, ona tapacağım!” demiştir. Ancak o da batınca, “Ben bunlara tapamam!” demiş ve onları da var eden tek Tanrı’ya yönelmiştir.
Hazreti İbrahim bir gün kralla tartışmaya girişmiş; “Benim Rabbim öldürür ve diriltir.” demiş. Kral da insanlardan birini öldürmüş, birini hayatta bırakmış. Hazreti İbrahim ise; “Öyleyse, Rabbim güneşi doğudan doğuruyor, sen batıdan doğur.” demiştir.
Hazreti İbrahim ölülerin temsili dirilmesini de şöyle öğrenmiştir. Kuşları kendisine alıştırıyor. Onları çağırınca kendisine geliyorlardı. Böylece deneme yoluyla, benzetme yoluyla tekrar dirilmeyi ortaya koyuyordu.
Hazreti İbrahim en açık mücadeleyi putları kırmakla yapmıştı. Onlara göre putlar zarar vereni çarpacaktı, ama çarpmadı. Halk olanları soruşturunca da, Hazreti İbrahim, “Onları bu büyük put kırdı!” demişti. Böylece onları düşündürmeğe başlamıştı.
Hazreti İbrahim’i yakmak üzere odun yığınlarının ortasına koydular. Çevresinden ateşe verdiler. Alttan hava akımı başladı ve Hazreti İbrahim’in olduğu yer soğuk bir yer oldu. Odunlar kül oldu ama Hazreti İbrahim’e bir şey olmadı. Onlara doğa olaylarında da Allah’ın nasıl insanlara hükmettiğini gösterdi.
Şimdi şu sual sorulabilir:
Hazreti İbrahim neden ilimle işe başladı da, mesela ekonomi ile başlamadı?
Bunun sebeplerini şöyle özetleyebiliriz:
1- Mezopotamya -her şeyden önce- sulama tarımı yapan bir ülkedir. Sulama tarımı yapan ülkenin takvimi iyi bilmesi gerekir. Bu sebeple Mezopotamya’da astronomi ve diğer ilimler doğmuştur. Mezopotamyalılar akılları ile bunu anladılar.
2- Hazreti İbrahim insanlığı vahyin yönetiminden çıkarıp aklın yönetimine götürmenin temelini atmıştır. Bu da ancak ilmî düşüncenin mahsulü olabilir. Nitekim bundan sonra Mezopotamya ilminin Yunan düşünürlerine etkisi ile uygarlık o çizgide devam etmiştir. Hazreti İbrahim peygamber bu sebeple ilimle tebliğe başlamıştır.
3- Başlangıçta yönetime din hakimdi. Gelecekte dünyaya ilim hakim olacaktır. Bu sebeple uygarlığa geçiş ilim ile başladı. Önce ilim dinden ayrıldı. Sonra yönetim ayrıldı. Sonra ekonomi ayrıldı. En sonunda din kendi sınırlarını çizdi.
4- İnsanların dinleri, yönetimleri, ekonomileri farklıdır. Fraklı sosyal gruplar oluştururlar. Ama ilim gruplara göre değişmez. Hazreti İbrahim tüm insanları birleştirmek istediği için ilimle işe başlamıştır.
“İBRAHİM” kelimesi “İF’ALİL” kalıbındadır. İsmail ve İsrail de bu kalıptandır. İbranice olmakla beraber Arapçada bir kalıp olmuştur. İbrahim “BRH”den, İsmail” SMG”den, İsrail “SRY”den türemiştir. İsmail, söz dinleyen olduğu için bu adı almıştır. İsrail ise göç eden anlamındadır.
“BRH” kökü/kelimesi “burhan”dan gelmektedir. “BRH” ise “berk”ten gelir, şimşek demektir. Birden ortalığı aydınlattığı için burhan da ışık ama birden ortaya çıkan delildir. Hazreti İbrahim insanlığa burhanı öğretmiştir. İlim de burhana dayanmaktadır.
- Yıldız, ay ve güneş kıssasında insanları doğru yola götürmek için baştan reddetme yerine, onların taptıklarına o da ‘rabbim’ demiştir. Burada onlar hangi yıldızın rab olduğunu tartışıyorlardı, yıldızlardan başkasının rab olacağını düşünmüyorlardı bile. Onların içinde aramış fakat ayda karar kılmıştır.
- Ay yıldızlardan daha parlaktı, daha büyüktü. Yıldızların değil onun tanrı kabul edilmesi gerekirdi. Onların mantıklarına göre onları düşündürmektedir. Öyle ya, madem güçlü ve büyüğe ibadet edilecek, küçücük yıldızlara niçin tapılsın. Burada o zaman Mezopotamyalılar yıldızların daha büyük olduğunu bilmiyorlardı.
Usulde bu mucibun bi’l-kavl ile tefsir edilir. Yanlış da olsa, onların kabul ettiğini onlara delil olarak sunmaktır. Ay yıldızlardan daha büyük değildir, ama siz onu yıldızlardan büyük kabul ediyorsunuz. O halde sizin mantığınıza göre aya tapılması gerekmez mi? Böylece onları düşündürmeye başlamıştır.
- Sonra da sıra güneşe gelmiştir. Böylece güneş çok daha büyüktür.
- Bütün bunlardan sonra ben uful edenlerden hoşlanmam dedi ve bunları rab değil de bunları yaratanı rab olarak kabul ettiğini bildirmiştir. Bu mantık bugünkü ilmin vardığı sonuçtur. Yaratanı biz yaratılanlar ile biliyoruz. Ama yaratılanlar sonradan yaratılmış, sonunda da kaybolacağı için onlar rab değil de onları var eden rabdir. Nasıl insan baş veya beden değilse, insan onları hareket ettiren ruh ise; kâinatta olanlar da Allah değildir, onları var eden Allah’tır.
Hazreti İbrahim aleyhisselâm bundan başka kralla yaptığı tartışmada yarışmak için yapılanlara sahip çıkma değil, yapılmayanları yapmıştır. Rabbim güneşi doğudan doğurmuştur, sen batıdan doğur dediğiniz zaman, aslında o da ona batıdan doğursun diyebilirdi. Ama diyemedi. O takdirde tanrısız yani rabsiz kâinatı kabul edecek, her şeyin kendiliğinden olduğunu iddia edecekti. Bu İbrahim’in Rabbini ortadan kaldırırdı ama o zaman onun rablığı da ortadan kalkardı. O halde tartışmada karşı tarafın varsayımları üzerinden yürümek gerekir.
Hazreti İbrahim Peygamber başka bir şey yaptı. Putları kırdı ve ‘bunu büyükleri yaptı’ dedi. Bu mantıkla ne yapmış oluyordu?
- Putlara dokunan çarpılır iddiası vardı. Bu iddia boşa gitmişti. Çünkü Hazreti İbrahim’e bir şey olmamıştı.
- Sonra büyük putun yanında küçük putlar varsa, bu tanrılık demek değildi. Demek ki büyük put bir şey yapamaz. Yani şirk demek aslında Tanrı’yı inkârdır. Tanrılar sonradan yaratılmışlarsa onlar tanrı değildir. Tanrılar beraber varsalar, o zaman aralarında mücadele olacak ve yok olacaklardır.
- Hazreti İbrahim putların saçmalığını anlatmakla değil, fiili darbe ile sorunu çözmüştür. Çünkü tüm inançlar böyle berhava olmuştur.
- Putperestlik, heykel tapıcılığı yirminci yüzyıla kadar uzamıştır.
Mustafa Kemal müsbet düşünen bir kimsedir. Hiçbir zaman hiçbir yerde kendisinin üstünlüğünü iddia etmemiştir. O ilmî ilkelere dayanmıştır. a) Hakimiyeti Milliye, b) Kuvvayı Milliye, c) Vahdeti Kuvva, d) Müsbet ilim ilkeleri onun Kurtuluş Savaşı ilkeleridir. Mustafa Kemal milliyetçiliğini de dört ayak üzerinde oturtmuştur: Türk vatandaşı olmak, Türkçe bilmek, Müslüman olmak ve ben Türküm demek. Mustafa Kemal İslâmiyet’le değil hurafelerle savaşmıştır. Burada hatalı olabilir. Hurafe olmadığı halde kendisi hurafe sanmış olabilir. Ama o hurafelere karşı çıkmıştır. Mustafa Kemal tamamen aklî ve ilmî olan altı oku kendisine rehber edinmiştir. Cumhuriyet ile lâikliği, inkılâpçılık ile milliyetçiği, devletçilik ile halkçılığı dengeleyerek İslâmî düzeni doktrinleştirmiştir.
Sonra ne oldu? Bu ilkeler çiğnendi ve havaya atıldı. Yok edildi. Yerine batı taklitçiliği ortaya çıkarıldı. Ama kendisi tanrılaştırıldı. Ülke onun resim ve heykelleri ile dolduruldu. Anıtkabir’de Kâbe gibi ziyaret ettirildi. Saygı duruşları ile heykellerine tapıldı. Sağmış gibi kendisine hitap edilmeye başlandı. Bunlar küfürdür, şirktir.
İşte Hıristiyanlık da böyle yapmıştır. İncil’i kenara itmiş ama İsa’ya tapılmaya başlanmıştır. Kur’an buna şiddetle karşı çıkmaktadır.
İşte Hazreti İbrahim’in savaş açtığı bu heykel tapıcılık idi. Tevrat şirki çok büyük suç saymaktadır. Kur’an ana cihadını buna oturtmuştur.
Bu husustaki savaşı o kadar güçlü ve etkileyicidir ki, sermaye sözcüsü âlim taslakları, tek tanrıcılığı Hazreti İbrahim’in getirdiğini iddia etmektedirler. Tek Tanrı Hazreti Adem’den beri vardır. Hazreti İbrahim tek milliyetçiliği getirmiştir. Tüm insanların barış içinde yaşamalarını istemiştir. “Barışanlar” manâsında “milleten müslime” demiştir.
Mülle, ağzı dikilmiş dolu çuvaldır. Millet de insanlığın en büyük ümmetidir. Hazreti İbrahim tüm insanları tek millet olarak birleştirmekle görevlidir. Bu birliğin kaynağı ise barıştır. Barışı da ancak hakemler tesis edebilir.
وَ “Ve”
“Ve Musa’nın” demektedir. İbrahim’in sahifeleri ayrı, Musa’nın sahifeleri ayrı olsaydı “ve suhufi” derdi. Demek ki Musa’nın sahifeleri ile İbrahim’in sahifeleri ayrı değildir. Eğer tamamen aynı olsaydı ve harfi getirilmezdi. O halde sahifeler hem birdir hem de ayrıdır.
Şimdi elimizde Hazreti İbrahim’in sahifeleri yoktur. Ama Tevrat’ta o sahifeler tanıtılmıştır. Dolayısıyla Tevrat’ta Nuh Tufanı’ndan bahsediliyor. Demek ki bu Hazreti İbrahim’in sahifelerinde de vardır.
مُوسَى “İbrahim ve Musa’nın sahifelerinde vardır.”
Hazreti İbrahim’de ilim vardır, Hazreti Musa’da şeriat vardır. Tevrat şeriat kitabıdır.
İnsanlar binlerce yıl dinle yönetildi. Şeriat dönemine geçmek sanıldığı kadar kolay olmamıştır. İnsanlar alışkanlıklarını kolay kolay bırakmıyorlar.
Hazreti İbrahim önce insanların düşüncelerini lâikleştirmek istedi. Yirminci yüzyılda bile, yani dört bin senedir insanlık henüz bu seviyeye ulaşamadı. Oysa fıkıhçılar bin sene evvel müsbet düşünceyi tamamen yerleştirmişler.
Batılıların hukuku hâlâ keyfî kabullere dayanıyor, saçma saçma kurallarla hukuku oluşturmaya çalışıyorlar. Elektriğin kanunları vardır. Siz o kanunlara dayanmadan bir motor yapsanız, bir tanesindeki aksama motoru çalıştırmaz. Bir kızak böyle değildir. Basit olduğu için parçalanıncaya kadar at onu çeker. İlkel topluluklarda hesapsız kitapsız işler yapılabilir. Ama günümüzde devlet düzeni artık sosyal kanunlara tâbidir. Bir somunun, bir cıvatanın gevşemezi tekerleği yerinden fırlatır ve araba parçalanır. Batı sanayi devrimini yaptı ama daha hukukta ve yönetimde devrim yapamadı. O bunu yapamaz. Çünkü bu devrim ancak vahye dayalı olarak yapılabilir.
Hazreti Musa Tevrat’la bir proje getirdi. O proje uygulandı da Roma doğdu. Roma hukuku Tevrat hukukudur. Kıbrıslı Zenon Tevrat’ı lâikleştirerek Stoa okulu olarak Roma’ya aktarmıştır. Roma’nın on iki levha kanunu, Tevrat’ın beşerileştirilmesinden oluşan bir hukuktur. Sonra Roma Hıristiyan olunca Jüstinianos (Jüstinyen, 482-565) iyi bir Hıristiyan olarak Roma hukukunu tamamen Tevratlaştırdı.
Hazreti Musa lâik hukuku getirdi. Şöyle ki, Tevrat’ta cennet ve cehennemden bahsedilmez. İsrail oğullarının o günkü din işlerini kardeşi Harun yüklenmişti. Tevrat dışında tüm inançlar vardı. Tevrat’ta yoktu ama İsrail oğullarında âhiret inancı mevcuttu.
Tevrat’ta âhiretten neden bahsedilmez? Bahsedilmez çünkü Tevrat lâik hukuktur. Yalnız Yahudileri değil bütün insanları yönetecektir. Orada inanç değil tarafsız akıl hakim olacaktır. Böylece Tevrat’ta lâik yönetim gelmiş bulunmaktadır. İnsanlığın lâikliği öğrenmesi için başka bir yol daha uygulanmıştır. Tevrat yalnız İsrail oğullarına hitap ediyor, başka kavimlerin dini olmuyordu. Böylece İsrail veya Yahuda devletleri diğer halkların dinlerine karışmıyordu. Bu sayede lâik yönetim öğrenilmiştir. Sonra bunu Persler uygulayacak ve yeryüzünde lâik devlet yönetimi doğacaktır.
Hazreti İsa ise müritlerine Hazreti Musa’nın aksine şeriatı değil tarikatı öğretti. Müritlerine, ‘kralınkini krala Allah’ınkini Allah’a veriniz’ dedi. Böylece lâikliği kesin olarak sistematik bir biçimde ortaya koymuştur.
Kur’an ise emirlerin bir kısmını kazai teminat altına almış, bir kısmını ise âhirete bırakmıştır. Böylece lâiklik İslâmiyet’le daha sistematik olarak başarılmıştır. Medine’ye geldiklerinde ilk yazılı sözleşme yapılmıştır. Burada lâikliğin ilkeleri konmuştur. Herkes inancında serbest bırakılmış, sonraları cizye verenler savaşa katılmaktan da muaf tutulmuşlardır. Böylece başlayan lâik yönetim Osmanlıların yıkılmasına kadar aksamadan sürmüştür.
Osmanlı devletinde lâiklik nasıl oluşmuştur?
- Osmanlı yönetimi nüfusları yüzde 50’lerden daha fazla olan ekalliyetlerin (azınlıkların) dinî faaliyetlerine asla müdahale etmemiştir. Tam tersine aralarındaki kavgaya son vermiştir. Her mezhep mensubu kendi hukuku ile muhakeme edilmiştir. Osmanlılar yalnız zimmîleri dinlerinde serbest bırakmamış, aynı zamanda İslâm mezhebinde olanların hepsini kendi dinlerinde tamamen serbest bırakmıştır. Herkes kendi mezhebine göre muhakeme edilmiştir. Osmanlılar dinde kimsenin çalışmalarına katılmamış, tekkeler, zaviyeler, manastırlar hep devlet denetimi dışında kalmıştır.
- Medreseler de tamamen serbest olup devlet asla müdahale etmemiştir. Mescitlerin civarında oluşan medreselerde talebeler ve hocalar oturur, mescidin içinde ise rahle üzerinde ders yaparlardı. Ders aleni idi. Namaza gelenler rahle rahle dolaşır ve kimin dersini isterlerse onu dinlerlerdi. İstediklerinin de devamlı talebesi olur ve ondan icazet alırlardı. Devlet onların diplomasını kabul eder veya etmez. Ama ayrıca resmi diploma bile yoktu. Medreseler tamamen bağımsız idi.
- Osmanlı devleti esnaf teşekküllerine de karışmazdı. Halk kendileri ahi teşkilatı kurar, kendi çarşılarında kendi koydukları kuralları uygularlardı. Vergi dışında devletin onlardan istediği bir şey yoktu. Vergi de fıkıhta belirtilmişti. Yönetim halktan istediği vergiyi alamazdı. Şer’an ne konmuşsa veya baştan cizye olarak ne belirtilmişse o alınırdı.
- Siyasette de tam lâiklik vardı. İsteyenler bedel vererek askere gitmezler, savaşa katılmazlardı. Asker olanlar da kendi seçtikleri komutanlara tâbi olarak askere giderlerdi. Böylece askerin işine dahi karışmazlardı.
İşte Hazreti İbrahim ve Hazreti Musa’nın kadim şeriatı ile sonradan gelen şeriatların arasındaki fark budur. Kadim şeriat yalnız İsrail oğullarına hitap ediyordu. Hıristiyanlık ve Müslümanlık tüm insanlara hitap etti.
Burada bir şeye daha temas etmemiz gerekir. O da şudur. Hazreti İbrahim’in dört oğlu daha vardı. Hazreti İbrahim onları doğuya gönderdi. Onlar Hindistan’a gittiler ve Brahmanizmi kurdular. Brahma, İbrahim dini idi. Ne var ki onlar da sadece kendi çocuklarını dinlerine aldılar ve sınıf oluşturdular. Bugün Hindistan’da mevcut olan kast sistemi bu lâiklik ilkesinden doğdu. Batıda İsrail oğulları, doğuda da Brahmanlar üst sınıfı, yönetici sınıfı oluşturdular. Batıda Hazreti İsa Tevrat’ı beşerileştirip tüm insanlığı Allah’ın dinine İncil’le davet etti. Doğuda da Buda aynı şeyi yaptı. Çin’de Budizm yayıldı ve beşeri din oldu.
Demek ki Tevrat ve Brahman Vedaları Suhufi Ûlâyı teşkil eder. İncil ve Budistlerin Burkanları ise Ahdi Cedidi oluşturur. Kur’an tüm bunların sonuncusudur. Yani insanlık Kur’an ile kemale erdi. Artık yeniş kitap gelmeyecek ve yeniden peygamberlik olmayacaktır.
***
A’LÂ SÛRESİ TEFSİRİ - 7
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
سَبِّحْ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى(1)الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى(2)وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى(3)وَالَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعَى(4)فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَى(5)سَنُقْرِئُكَ فَلَا تَنسَى(6)إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى(7)وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَى(8)فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتْ الذِّكْرَى(9)سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشَى(10)وَيَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى(11)الَّذِي يَصْلَى النَّارَ الْكُبْرَى(12) ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَا(13)قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى(14)وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى (15)بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا(16)وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى(17)إِنَّ هَذَا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولَى(18)صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى(19)
سَبِّحْ ذَكِّرْ
2
2 gelme ihtimali ½ dir.
خَلَقَ هَدَى شَاءََ ذَكَرَ جَعَلَه نَفَعَتْ ُ قَدَّرَ سَوَّى صَلَّى أَخْرَجَ أَفْلَحَ تَزَكَّى
(1+2+3)+(2+4)=12
(6p/12+6q/12)^12= 12!/(6!*6!)* (6p/12)^6 *(6p/12)^6
يَعْلَمُ يَخْفَى يَخْشَى يَصْلَى يَمُوتُ يَحْيَا سَيَذَّكَّرُ َيَتَجَنَّبُهَا سَنُقْرِئُكَ نُيَسِّرُكَ تَنسَى تُؤْثِرُونَ
(2+2+2)+6=12
الْأَعْلَى الْأَشْقَى الْأُولَى الْكُبْرَى َ الدُّنْيَا الْيُسْرَى الذِّكْرَى الْمَرْعَى الْآخِرَةُ الْحَيَاة الْجَهْرَ النَّارَ
(2+2+2)+(2+2+2)=12
الصُّحُفِ صُحُفِ إِبْرَاهِيمََ مُوسَى اسْمَ اسْمَ رَبِّكَ رَبِّهِ أحْوَى أَبْقَى خَيْرٌ غُثَاءً
(2+2)+(2+2)+2+2=4+4+4=12 2+(12+12)+(12+12)=50
اللَّهُ هَذَا فِيهَا إِنَّهُ الَّذِي الَّذِي َالَّذِي الَّذِي مَا مَا مَنْ مَنَْ
(2+2)+4 +(2+2)=12
جَعَلَه َيَتَجَنَّبُهَا سَنُقْرِئُكَ نُيَسِّرُكَ
2+2=4 12+4=16
لَا لَا لَا إِلَّا سَ سَ لَ قَدْ إ ِنْ إِنَّ)إِنَّهُ(
4+4+2+1=10(11)
وَ و و و و وَ وَ وَ وَ و فَ فَ فَ فَ فَ ف ثُمَّ بَلْ فِي لِ ) فِيهَا(
(10+8+2)+2+1=20 (21) 11+21=32
7*3*2=42 3*12=36
يَصْلَى
ْآخِرَُ أُول اْثِرَ هَدَى حْيَا ْعْلَى غُثَءً خَيْرٌ خْفَى َخْرَجَ خَلَقَ َخْشَىَ ُقْرِئُ قَدَّر كُبْر
ْجَهْرَ جَعَل ََجَنَّبُ َ ُيَسِّرَ حْوَى
َ شْقَى شَاءََ سَوَّى سَبِّحْ صُّحُفِ صَلَّى َزَكَّى ذَكِّرْ َ دُّنْيَا اسْمَ
َ رْعَى رَبِّ َنسَىَ نفَعَ نَّارَ
َ فْلَحَ إِبْرَاهِيمََ بْقَى َ َمُوتُ مُوسَىَ
(3+3+6)+(3+3+2)=20
(6+3+1)=10
(3+2)=5
(2+3)=5 20+10+5+5=40
ْ ُقْرِئُ شَاءََ إِبْرَاهِيمََ سَبِّحْ نفَعَ فْلَحَ خَلَقَ خْرَجَ
غُثَءً هَدَى حْيَا حْوَى ْعْلَى خْفَى َخْشَى بْقَى مُوسَىَ سَوَّى َشْقَى صَلَّى زَكَّى دُّنْيَا رْعَى َنسَىَ َ
رَبِّ جَنَّبُ صُّحُفِ اسْمَ َ
آخِرَُ اْثِرَ نَّارَ خَيْرٌ قَدَّر كُبْر َ َ ذَكِّرْ ُيَسِّرَ ْجَهْرَ أُول جَعَل َمُوتُ
(8+16)+(4+12)=40
ُ جَهْرَ جَعَل رْعَى َ َ صُّحُفِ آخِرَ بْقَى شْقَى زَكَّى ذَكِّرْ
حْيَا خَيْر شَاءََ حْوَى مُوسَىَ نَّارَ أُول َمُوتُ سَوَّى َ كُبْر رَبِّ سَبِّحْ نفَعَ خْفَى اسْمَ
غُثَءً هَدَى نسَىَ َخْشَى
اْثِرَ قَدَّر ُيَسِّرَ ْ ُقْرِئُ إِبْرَاهِيمََ فْلَحَ خَلَقَ خْرَجَ
ْ دُّنْيَا َ َ جَنَّبُ ْعْلَى صَلَّى
12+12+6+4+12=40
سَبِّحْ ذَكِّرْ
Kuran اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ
Allah, hadisin ahsenini mesani müteşbih olarak inzâl etti.
Allah, sözün en güzelini ikili benzer bir kitab olarak indirdi.
Kur’an sözlerinin ikili olduğu, benzer olduğu açıkça ifade edilmektedir. A’lâ sûresinde bu âyetin haber verdiğini arayalım. Sûre iki emir ihtiva etmektedir; tesbih ve tezkir.
Tesbih et ve tezkir et.
Tesbih, kendin İslâmî hayatı yaşa.
Tezkir ise, başkasına anlat.
Burada ikisi de tef’il bâbından gelmiştir. O halde lafızda teşabüh var. Yapmak ve tebliğ etmek insanın iki görevidir. Nasıl canlılarda yaşamak ve çoğalmak için iki ana görev varsa, toplulukların da iki görevi vardır.
Tesbih etmek, yaşamak.
Tezkir etmek, anlatmak.
) ] خَلَقَ هَدَى شَاءََ ذَكَرَ ( )جَعَلَه نَفَعَتْ] [ ( ُ) أَخْرَجَ أَفْلَحَ) (قَدَّرَ سَوَّى صَلَّى تَزَكَّى( [
(4+2)+(2+4)=12
Sûrede 12 fiili mazi geçmektedir. Bunun yarısı üçlü babdan gelmektedir. 4 ve 2’ye bölünmüştür. Dördünde bitişik zamir yoktur. Bu da 2 ve 4’e bölünmüştür. İkisi if’al bâbından gelmiştir. Diğer dördünün ise orta harfleri şeddelidir.
)]يَعْلَمُ يَخْفَى يَخْشَى يَصْلَى يَمُوتُ يَحْيَا )( سَيَذَّكَّرُ َيَتَجَنَّبُهَا [ ( )سَنُقْرِئُكَ نُيَسِّرُكَ ( ) تَنسَى تُؤْثِرُونَ(
(2+2+2)+6=12
Sûrede 12 fiili muzari vardır. 8’i gaib, 2’si muhataptır. 2’si mütekellimdir.
2 fiilde Se vardır, 2 Ke vardır. Ha bir tanedir. Eşi “cealehu”daki Hu’dur.
الْأَعْلَى الْأَشْقَى الْأُولَى الْكُبْرَى َ الدُّنْيَا الْيُسْرَى الذِّكْرَى الْمَرْعَى الْآخِرَةُ الْحَيَاة الْجَهْرَ النَّارَ
(2+2+2)+(2+2+2)=12
Sûrede 12 harfi tarifli kelime vardır. 2’si efale vezninde ismi tafdildir. 2 fula vezninde ismi tafdildir. Al’â’nın dişisidir. 2 fula vezninde isimdir. 2’si A ile biten, 2’si T ile biten, 2’si R ile biten 3 çift de ismi tafdil vezninde değildir.
إِبْرَاهِيمََ مُوسَى الصُّحُفِ صُحُفِ اسْمَ اسْمَ رَبِّكَ رَبِّهِ أحْوَى أَبْقَى خَيْرٌ غُثَاءً
(2+2)+(2+2)+ 2+2=4+4+4=12
Sûrede 12 harfi tarifsiz isim vardır. Es-Suhuf’daki harfi tarif özel isimdir. Kitab değil de sahifelerin adıdır. Tevrat, İncil ve Kur’an gibi özel addır. Bunun için o da harfi tarifsiz sayılır. 2 özel peygamber ismi vardır. 2 isim 2 de rab kelimesi vardır. İzafetle marifedirler. 2 tenvinsiz nekre vardır. Gayri munsariftir. 2 de tenvinli nekredir.
2+(12+12)+(12+12)=50
Böylece Kur’an’da masdarı olup kendisinden kelime üretilen kelimelerin sayısı 50’dir. 100’ün yarısıdır.
اللَّهُ هَذَا فِيهَا إِنَّهُ الَّذِي الَّذِي َالَّذِي الَّذِي مَا مَا مَنْ مَنَْ
Bu sûrede müştak olmayan, mebni olan 12 kelime geçmektedir. Sadece “Allah” kelimesi mebni değildir. Ama müştak da değildir. Yani bir kökten türetilmiş değildir, özel isimdir. Gerçi gramerciler bunu “ilâh” kökünden türetmekte iseler de, Kur’an’ın sûrelerinde çok defa ellezî ve hâzâ gibi isimler arasında geçer. Bunun en açık delili, “Yâ er-Rahmân” denmediği halde, “Ya Allah” denmektedir. Kelimenin çoğulu, tesniyesi, tasğırı, nekire olarak söylenmesi bulunmamaktadır.
3 grupta toplanırlar, 4’er olarak gelirler. Allah ve hâzâ zamir değildir. 2’si zamirdir. 4’ü ellezî olarak gelmiştir. Marife ismi mevsuldür. Dördü nekredir. 2’si men, 2’si mâ şeklinde gelmiştir.
(2+2)+4 +(2+2)=12
جَعَلَه َيَتَجَنَّبُهَا سَنُقْرِئُكَ نُيَسِّرُكَ
Muttasıl zamirler ayrı kelime sayılmazlar. Bununla beraber ayrı isme işaret ederler. Bunlardan da 4 tane vardır. 2’si gaib, 2’si ise muhatap zamirleridir. Bunları da sayarsak 16 eder. Bu da ikili düzendir.
2+2=4 12+4=16
لَا لَا لَا إِلَّا سَ سَ لَ قَدْ إ ِنْ إِنَّ)إِنَّهُ(
Fiil veya cümlelerin başına gelen harfler 10 tanedir, 4’ü menfi 4’ü fillerin başında amel etmeyen harflerdir. 2’si amel eden harflerdir. Ayrı kelime olmayan “inehu”daki “inne”yi de sayarsak 11 eder. Bu öbür harf gruplarında yer alır. 4+4+2+1=10(11)
وَ و و و و وَ وَ وَ وَ و فَ فَ فَ فَ فَ ف ثُمَّ بَلْ فِي لِ ) فِيهَا(
10 “Ve” vardır. 6 “Fa” vardır. Ayrıca 2 diğer atıflar 2 de harficer vardır. Toplam 20 etmektedir. Diğer harflerin 2 katı “FiHa”daki “FIy” de sayarsak 21 eder. Bu da 3*7=21 sayısıdır ki başka özelliği anlatır. Bunlarla beraber 32 eder. Bu da 2’li sistemin içindedir.
(10+6+2)+2+1=20 (21) 11+21=32
12+30=42 eder. Bu da 7*3*2=42 eder. Buna 6 muttasıl zamir eklenirse 3*16=48 eder. Bu da ikili sistemin 3 katıdır.
50 onun 5 katıdır. 100’ün yarısıdır. 5*10=50
KÖKLER
Mahreçlere göre harflerin sıralaması şöyledir:
( ئ ه حع غ خ)( ق ك ج يى) (وو ف ب م) (نا ل ر ) (ض ظ ز ذ) (ث س ص ش) ط د ت
Aşağıda kelimeler baş, orta, son harflere göre sıralanmıştır.
Baş harfe göre sıralama. İlk 6 harf boğaz harfleridir. Kendilerinden önce gelen nunlarda gunne yapılmaz, bizim nun gibi çıkar. Diğer harflerden önce çıkarsa ihfa olur. Nun dil dudağa değmeden çıkar.
Aaaa dört harf arka kamerî harflerdendir. Ancak boğaz harflerinden değildirler. Kameri harflerde tarif lamı lam olarak okunur. Diğerlerinde sonradan gelen harf gibi okunur.
Dudak harfleri de kameridir. Yarı titrek harflerin üç tanedir. R, L, N ve dudak harfi olan M de titrek harftir.
Sürekli sert 4, sürekli yumuşak 4, gunne ile birlikte de 4 edecektir. AIU da ayrı harf olarak alınırsa 32 eder. Beş boyutlu uzay içinde yerleştirilir.
Harfler arasında akrabalığı tesbit ederken bu bağlantılardan yararlanılır.
Birinci harfe göre tasnif.
(3+3+6)+(3+3+2)=20
(6+3+1)=10
(3+2)=5
(2+3)=5 20+10+5+5=40
ْ
َ َ
َ
ُول آخِرَُ أ اْثِرَ هَدَى حْوَى حْيَا ْعْلَى علم غُثَءً خَيْرٌ خْفَى خَلَقَ خْرَجَخْشَى ُقْرِئ قَدَّر كُبْر َ ْجَهْرَ جَعَل ُ جَنَّبُ ُيَسِّرَ
فْلَحَ َ بْقَى إ ِبْرَاهِيمََ َمُوتُ مُوسَى
رْعَى نفَعَ َنسَىَ رَبِّ نَّارَ
زَكَّى ذَكِّرْ سَوَّى سَبِّحْ َشْقَى شَاءََ صَلَّى صلو دُّنْيَا صُّحُفِ اسْمَ َ
Son harfe göre tasnif:
ْ ُقْرِئُ شَاءََ إِبْرَاهِيمََ سَبِّحْ نفَعَ فْلَحَ خَلَقَ خْرَجَ
غُثَءً هَدَى حْيَا حْوَى ْعْلَى خْفَى َخْشَى بْقَى مُوسَىَ سَوَّى َشْقَى صَلَّى زَكَّى دُّنْيَا رْعَى َنسَىَ َ
رَبِّ جَنَّبُ صُّحُفِ اسْمَ َ
آخِرَُ اْثِرَ نَّارَ خَيْرٌ قَدَّر كُبْر َ َ ذَكِّرْ ُيَسِّرَ ْجَهْرَ أُول جَعَل َمُوتُ
(8+16)+(4+12)=40
Orta harfe göre tasnif:
ََ ُ جَهْرَ جَعَل رْعَى َ َ صُّحُفِ آخِرَ بْقَى شْقَى زَكَّى ذَكِّرْ
حْيَا خَيْر شَاءََ حْوَى مُوسَىَ نَّارَ أُول َمُوتُ سَوَّى َ كُبْر رَبِّ سَبِّحْ نفَعَ خْفَى اسْمَ
غُثَءً هَدَى نسَىَ َخْشَى
َ اْثِرَ قَدَّر ُيَسِّرَ ْ ُقْرِئُ إِبْرَاهِيمََ فْلَحَ خَلَقَ خْرَجَ
ْ دُّنْيَا َ َ جَنَّبُ ْعْلَى صَلَّى
12+ 12+6+ 4+12=40
“Salât” kelimesi “SLY” veya “SLV”den gelebilir. “SLY” pişmek, “SLV” ise atın yorga yürüyüşüdür. Tay ata binilmez. Eğitimciler eğittikten sonra at sırtındaki bineğini atmaz ve süratli gidişi öğrenir, yani ham at pişer. Bu yalnız atlara yapılmaz, öküzler için de aynı sorun vardır. Kur’an acaba namazı hangisinden getirmektedir? Pişmekten mi, yoksa yorga attan mı? Bu sûre bu kelimenin pişmekten geldiğini anlatmaktadır. Bunu ayrı kök saydığımızda bütün sayılar bozulmuş olurdu. يَصْلَى kelimesi ile bunu kanıtlar.
Burada izah edeceğimiz başka bir konu da, “Es-Suhuf” harfi tarifli olduğu halde harfi tarifsizlerin içinde yer almaktadır. Bunu şöyle izah ediyoruz. “Es-Suhuf” özel addır, Ahdi Atik’in özel adıdır. Buradaki “el” harfi tarif eli değildir. Allah’ın bize bildirdiğine göre kitapların dışında bir de sahifeler vardır. Fıkıhçılar sünnete dayanarak 4 kitap ve 100 sahife olarak adlandırırlar. 104 Kitabın yüzünü sahife olarak sayarlar. Bu sahifelerden gerçi Hazreti Adem, Hazreti Şit ve Hazreti Nuh’a sahifeler verildiği söylenmekte ise de, Hazreti İbrahim’in sahifesi ilk sahife olarak zikredilmektedir. O halde onlara sahifeler verilmemiştir.
Şimdi bu izahımızın doğru olmadığını farz edelim. İhtimaliyat hesabında bunun etkisinin nasıl olacağını açıklayalım.
Matematiği bilen bir kumarcı ile matematiği bilmeyen kumarcı yazı tura ile kumar oynayacaklardır. Matematikçi arkadaşına, ‘Ben önce zar atacağım. Sen sonra at. Eğer benim attığım zar seninkine uygun olursa o zaman sen kazan, yoksa ben kazanayım.’ İlk zar atışlarda bu eşitlik içinde cereyan eder. ‘Eğer bunu dörtlüde yaparsak dört atış da tura yahut yazı gelirse sen kazan, diğerlerinde ben kazanayım’ derse matematikçi arkadaşından 3 defa daha şanslı olur.
1+4+6+4+1=16 matematikçi 6’ya karşı 10 daha kârlıdır.
سَبِّحْ فَذَكِّرْ 1- Sûredeki kökleri eşleştirelim. “Tesbih” köküne “Tezkir” kökü eşleşmektedir. “Tesbih” kendini eğitmek, “Tezkir” ise başkalarının eğitilmesine yardımcı olmaktır. Manâ olarak eşleşmişlerdir.
اسْمَ تُؤْثِرُونَ 2- “İsm” ve “eser” eş anlamdadır. İsm, varlığın beynimizdeki izidir. Eser ise varlığın kâinatta bıraktığı iz yani eseridir. Biri beynimizde oluşur, diğeri ise kâinatta oluşur.
رَبِّكَ فَهَدَى 3- Terbiye etmek ve Hidayet etmek. Terbiye etmede doğrudan sen ona yaptırıyorsun. Anne baba çocuğunu terbiye eder. Hidayet ise yol göstermek, yapıp yapmamasını ona bırakmaktır. Terbiyede kesin yaptırma vardır. Hidayette ise hidayet edileni kendi ihtiyarına bırakmadır.
الْأَعْلَى الْكُبْرَى 4- Yüksek ve Büyük. Her ikisi de mekânı ifade eder. Biri hacmi, diğeri mekânı ifade eder. Metre ölçülerin türevidir. Metre kare, metre küp onun türevidir.
خَلَقَ قَدَّرَ 5- Halk etti ve Takdir etti. Halk etmek şekil vermektir. Takdir etmek ölçümlendirmektir. İki çeşit geometri vardır. Projektif geometri ve metrik geometri. Hilkat varlığın kendisidir. Mesela bir daire hilkattir. Çapının büyüklüğü ise kaderdir. Hilkat atomun yaratılmasıdır. Kader ise o atomların sıralanması ve sıralarının değişmesidir.
فَسَوَّى فَجَعَلَهُ 6- Tesviye etmek ve ca’letmek, kılmak ve düzenlemek. Kılmak, bir oluşta işbölümü yapmak, her birine görev vermektir. Makine parçalarını işe yarayacak hâle getirmek. Tesviye etmek ise, düzenlemek yani parçaları monte etmek. Kişileri eğitmek dinin ve ilmin görevdir. Bu ca’ldir. Sonra kişilere ekonomide ve sosyal yapıda görev vermek tesviyedir. Bu görev de ekonomi ile yönetimin işidir.
أَخْرَجَ أَحْوَى 7- İhraç ve İhvâ. Çıkarmak ve içinde bulundurmak. İnsan ağzına bir şey alır, işe yarayanları bünyesine katar, yaramayanları dışarı atar. Moleküller de gelen ışınları yutarlar ve gereksizleri dışarıya salarlar. Yani moleküllerin besini de ışıktır. Tüm doğa olayları ihtiva etmek ve ihraç etmekten ibarettir. İnsan da bilgileri beynine alır, sonra onları birleştirerek ihraç eder. İhtiyacımız olan malları üretiriz. Sonra ihracat ve ithalat yaparız. İç düzenleme ve dışla ilişkili hayatımız böyle geçer.
الْمَرْعَى مَنْ تَزَكَّى 8- Mer’â ve Tezekkî eder. Mer’â, dışarıdan besin almaktır. Tezekkî olmak, içeride bulunan fazlalıkları dışarıya vermek demektir. Biz hayvanları meralarda otlatırız. Mera herkesin ortak malıdır. Sonra da meranın kirası olarak senede kırk koyundan bir koyunu zekât olarak veririz. Koyunumuz nisabın altında ise yani orta değerin altında ise vermeyiz. Çünkü o kadarı zaten hakkımızdır. Fazla ise veririz. Dört şeyde zekât vardır; parada, ticaret mallarında, merada yayılan hayvanlarda ve depo edilen yiyeceklerde. Burada meradaki hayvanların zekâtı karşılaştırılmaktadır.
غُثَاءً النَّارَ 9- Gusâ’ ve Nâr. Bitkinin gövdesi ateş deposudur. Yapraklar güneş ışığını alır, karbonlu birleşikler olarak depo eder, sonra onu yakarak kedisine ait enerjiyi elde ederler. Hayat güneş enerjisinden yararlanma ile olur. Bu da canlıların gövdelerinde depo edilir. Depolayan bitkilerdir. Canlılık böyle oluşmaktadır. Bunlar burada karşılaştırılarak tüm hayat olayları anlatılmaktadır. Gusâ’ selin getirdiği çer çöptür, canlıların artıklarıdır.
سَنُقْرِئُكَ فَصَلَّى 10- Kıraat etmek ve Salât kılmak. Salât hareketlerdir, kıraat ise kavildir. İnsan iki şeyle yükümlüdür, kavil ve fiil. Biri insan beyninde oluşan, diğeri insanlarla paylaşılan sözlerdir. Biri de fiilen yapılandır. Namaz kıraati ve hareketleri içerir. Terbiye ile hidayet arasındaki paralellik burada da vardır.
فَلَا تَنسَى مَا شَاءَ 11- Meşiet etmek ve unutmak. İnsan beyninde iki olay vardır. Biri bilinçlidir. Kişi onu kendi iradesi ile elde eder. Daha doğrusu iradî olaylardır. Diğeri ise bizim irademizin dışında olan olaylardır. Öğrenmek bizim elimizdedir. Ama öğrendiklerimizi unutmak bizim elimizde değildir. İnsan kendi iradesi ile bildiklerini unutamaz. “Unutmayacaksın” deyince bu ifade edilmiş oluyor.
يَصْلَى يَعْلَمُ 12- İlmetmek ve Sılıy etmek. Bilmek ve olgunlaşmak. Tavına gelmek. Eğitilmek. Trafik dersinden imtihan olursunuz. Ama araba sürmeniz için direksiyon dersini almanız gerekmektedir. İşte bu pişmek, yahut eğitilmektir. Türkçede pişme kelimesi tam olarak kullanılmaktadır. İlim zihnî oluşmadır. Sılıy ise bedenî oluşmadır.
الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى 13- Cehr ve Hafi. Kâinatta pek çok ışık türü vardır. Radyo dalgaları ışıktır. Bunların pek çoğunu gözümüz görmez. İcat ettiğimiz âletler şimdi ortaya koymaktadır. Bunun gibi kâinatta pek çok sesler vardır. Bunları kulağımız duymaz. İcat ettiğimiz âletlerle görebiliriz. İnsanın da açıkça ifade ettikleri vardır. Birçok düşüncelerini beyninde tutar, onu açıklamaz. Kişi için göstermez. Burada bunlar karşılaştırılmaktadır.
لِلْيُسْرَىَ يَتَجَنَّبُهَا 14- Tecennüb eder... Yüsrâ... Yan ve sol anlamlarına da gelir. Tecennüb etmek, kaçınmak, onu uzaklaştırmak demektir. Yüsr ise kolaylık anlamındadır. Biri yaklaştırmak, diğeri uzaklaştırmaktır. İtme ve çekme dengesidir. Doğada denge böyle sağlanmaktadır. Yesr kelimesi potansiyel menfaattir. Yesr’in esr kelimesi ile de akrabalığı vardır.
َ نفعَتْ أَفْلَحََ 15- Menfaat… Felah... Yararlanmak ve ferah olmak. Rahat olmakla yararlanmak insan hayatını düzenleyen iki unsurdur. Yararlanmak, sizin ihtiyacınızı gidermektir. Ferah olmak demek, sizi sıkıntıdan uzak tutmak demektir. Bankanızda bin liranız varsa felahtasınız. Ama bu para ile bir şey alıyorsanız menfaatleniyorsunuz demektir. Felah, depolanmış menfaattir. Ücretler menfaate göre oluşur. Fiyatlar ise felaha göre oluşur.
َخْشَى الْأَشْقَى 16- Haşyet etmek, saygılı olmaktır. Diğer insanları Allah’ın halifesi olarak aziz görmektir. Herkes Allah adına hareket eder. Dolayısıyla kurallara uymaktır. Şakavet ise muhalefet oluşturmaktır. İslâmiyet’te sosyal gruplar vardır. Bunlar hayırda yarışırlar. İktidara karşı grup oluşturmazlar. Böyle kimseler eşkıyadırlar.
لَا يَمُوتُ وَلَا يَحْيَا 17- Mevt ve Hayat. Mevt hayatın yokluğu değildir. Canlının iki hâlidir. Faal halde olduğu bir de bekletildiği haldir. Arabayı garaja çekerseniz o mevt hâli olur. Servise çıkarsanız hayat hâli olur. Yolda kontağı kapatırsanız uyku hâli olur. İnsan öldüğünde arabası garaja çekilmiş olur.
آخِرَُ أُول 18- Evvel… Âhir... Zaman içinde her şeyin başlangıcı ve sonu vardır. Bir inşaata başlarsınız, bu evveldir. İnşaat bittinde âhir başlar ve artık sürüp gider. Bu dünya âhiretin inşasıdır. Şimdi biz burada cennetimizi inşa ediyoruz. Öldükten sonra ise o cennete yerleşeceğiz ve devam edip gideceğiz. Bir insan için anne rahmi ûlâdır. On beş yaşına kadar gelmesi ûlâdır. Âhiret ise ondan sonra başlar. Ağaç meyve verinceye kadar evveldir. Meyveden sonra ise âhiri başlar. Her şeyin âhiri ûlâsından iyidir.
دُّنْيَا بْقَى ََ 19- Dünya yakın olandır. Dünya olgunlaşmadır. Evveldir. Âhiret ise bâkidir. Asıl hedef âhirettir. Diğeri hazırlanma dönemidir, oluşturma dönemidir. Bir inşaat iki veya dört senede biter. İnşaatın ömrü yüz yıllara varır. Aslında dünya ile âhireti eşleştirmemiz gerekir. Ama o zaman ûlânın eşi olmazdı. Bunlar üzerinde tartışır daha iyisini bulursunuz.
صُّحُفِ خَيْرٌ 20- Suhuf ile Hayr arasında ilişki kurmak zordur. Ama bunlara başka eşler bulmak da o kadar zordur. Bunlar son kalanlardır. Yapılacak şey ya bunları başka eşleri olmadığı için eş yapmak, yahut özel yorum getirmemiz gerekir. Hazreti İbrahim ve Hazreti Musa’nın sahifelerinde hayrın olduğunu ifade etmiş olur.
إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى İbrahim ve Musa.
Peygamberleri sıralarken Kur’an’da adları geçtiği sayısınca olur. Derecelemek istersek oranlarız.
اسرائيل 43
موسى 136ابراهيم 59 نوح 43 يوسف27 عيسى 25 ادم 25 هود 20داود 16 شعيب11 صالح 7
يونس 4 اسماعيل12 اسحاق 8 ايوب 4يعقوب16 هارون 20 الياس2 اليسع 2 زكريا 7يحيا 3 سليمان 17محمد 4 + 1 عوير 1 لقمان2 ذالقرنين3 مريم 34ا ادريس2 لوط 27 ذالكفل 2
Musa 136 defa, İbrahim ise 59 defa geçmektedir.
Burada Kur’an’da en çok zikredilen iki peygamberin isminden bahsedilmektedir. İlk büyük peygamberlere takdim edilen sahifeler olarak ele alabiliriz. Muhammed, İbrahim, Nuh olarak sıralanmaktadırlar.
Böyle ikili tasniften sonra dörtlü tasnife geçebiliriz.
قْرِئُ صَلَّى Kıraat… Salât…
سَبِّحْ ذَكِّر 1- Tesbih… Zikr…
Kıraat Kur’an’ın sözleri ile okunmadır. Tesbih ise Allah’ın isimlerini tekrar etmektir. Salât bedenî hareketlerdir. Zikr ise zihnî hareketlerdir. Böylece iyi bir dörtlük oluşmaktadır.
خَلَقَ ْ قَدَّر Halk etti… Takdir etti…
رَبِّ هَدَى 2- Terbiye etti… Hidayet etti… Halk etme, olgun şekilde devreye sokmadır. Bir canlının kromozomları halk edilmiştir. Terbiye ise onu zamanla olgunlaştırmadır. Evrimdir. İnsan anne karnında evrimleşmektedir. Takdir etme, insanın iradesi dışında insanın ve diğer canlıların yapacaklarını göstermedir. Hidayet ise ona öğretip onu kendi karar alacak şekilde bırakma. Böylece bunlar da dörtlüğü oluştururlar.
َخْشَىَ شْقَى Haşiye… Şakiye…
حْوَى خرَجَ 3- Haviye… Harace… Haşy etmek, saygılı olmak, yani topluluğun kurallarına uymak, yetkilileri dinlemek demektir. Bunun sonucu topluluğun yararlı ve huzurlu ferdi olursunuz. Şekeri suya attığınız zaman erir ve dağılır, artık oranın parçası olur. Buna mukabil erimeyenler dibe çöker veya gaz olup uçarlar. Topluluk içinde eşkıyalık yapanlar oradan uzaklaştırırlar. Devre dışı olunur. Böylece bunlar da güzel bir dörtlük oluşturuyorlar.
حْيَا َمُوتُ Mevt… Hayat…
نَّارَ غُثَاءً 4- Gusâ’… Nâr… Canlılarda mevt var hayat var, cansızlarda ise madde var, enerji var. Mevt ölü hâlidir. Potansiyeldir. Tohumun beklemesi gibidir. Hayat ise ateş gibidir. Enerjidir. Harekettir. Hayattır. Ölümün madde ile enerji ile mukayesesi yapılarak bize ölüm anlatılmış oluyor.
رْعَى نفَعَْ Ra’yetmek… Nef’etmek…
زَكَّى فلَحَ 5- Tezkiye… Felah… Bir işletme var. Üretim yapar. Üretimden insan yaşar. Bir de inşaat var. Yatırım var. Onunla refaha kavuşursunuz. Zengin olursunuz. Refah demek, daha az emekle yaşayabilmek demektir. Böylece ekonomide tüm hayatta yaşanmak ve çoğalmanın ekonomik yönünü anlatmaktadır.
عْلَى كُبْر Kebîr… Âlî…
جَهْرَ خْفَى 6- Cehr… Hafi… Büyük olma, cehr olma. Bunlardan biri mekân ve zamanı tasvir eder. Diğeri ise sesin yüksekliğini veya düşüklüğünü ifade eder. Kâinat atom ve atomların hareketlerinden oluşur. Atomların büyüklükleri sözkonusudur. Enerji için ise hareket sözkonusudur. Mekânda izafilik vardır. Yüksek demek, öbüründen daha yüksektedir demektir. Bu dörtlü fizikî oluşumu bize anlatmaktadır. Ayrıca insanlar için de davranışları kıyas edilmektedir.
سَوَّى جَعَل Tesviye… Ca’letmek…
اْثِرَ اسْمَ 7- Eser… İsim… Tesviye etmek ile iz bırakmak arasında büyük ilişki vardır. Tesviye iradî olarak bırakılan izdir. Tesir ise başkalarını etkilemek olup kötü veya iyi olabilir. Ca’letmek bir eşyayı bir yere koymak, toplulukta görevli kılmaktır. İsim de bir sözü bir manaya ca’letmek demektir. Ca’l ile tesmiye arasında söz ile eşya ve fiil arasındaki fark vardır.
آخِرَُ أُول Ahir… Evvel…
د ُّنْيَا بْقَى 8- Dünya… Beka… Dünya yakın olandır. Dünya olgunlaşmadır. Evveldir. Âhiret ise bâkidir. Asıl hedef âhirettir. Diğeri hazırlama dönemidir. Oluşturma dönemidir. Bir inşaat iki veya dört senede biter. İnşaatın ömrü yüz yıllara varır. Aslında dünya ile âhireti eşleştirmemiz gerekir. Ama o zaman ûlânın eşi olmazdı. Bunlar üzerinde tartışır ve daha iyisini bulursunuz.
يَصْلَى يَعْلَمُ. Bilmek… Pişmek…
يَتَجَنَّبُهَ لِلْيُسْرَىَ ا 9- Yüsr… Cenb… İlim ile kolaylık ve ilim ile başarı arasındaki ilişki tartışmasızdır. Dolayısıyla bunlar arasındaki ilişkinin fazla izahı yoktur. Tecennüb ile pişme arasında ne gibi ikili ilişki olabilir? Pişmede değişme vardır, başkalaşma vardır. Eskisinden tamamen kopmayacak ama eskisinden farklı olacaksın. Cumhuriyetin kuruluşunda kabul edilen milliyetçilik sılıydır. İnkılapçılık ise tecennübdür. Sılıyla tecennüb dengede olmalıdır. Kötüler atılmalı, iyiler alınmalıdır. Kötüleri atmak tecennüb, iyileri almak sılıydır.
فَلَا تَنسَى مَا شَاءَ Meşiet… Unutma…
صُّحُفِ خَيْرٌ 10- Hayır… Sahife… Meşiette yani karar almada daima hayır vardır. Allah’ın meşietinde hayır vardır. Gerçi şerler sonunda hayırdır. Bu sebepledir ki geçmişte olanların hepsi hayırdır. Madem ki Allah böyle istemiştir o halde o iyidir. Geçmişte olan olayları hayır kabul edip teslim olmak, gelecekte olanlar için meşietli hareket etmek emredilmiştir. İçtihadın emri hayır olduğu içindir. Hata olsa da hayırdır. Unutma ile sahifeler arasındaki ilişki de tartışmasızdır. Topluluğun belleği sahifelerdir. Uygarlığın belleği sahifelerdir.
(إِبْرَاهِيمَ مُوسَىَ) Musa ve İbrahim ucmedir. Ayrıca âlemdir. Bunlara bir çift getirilmiştir. 2*3*7=2*21 standart sayı üzerinde kalınmıştır. 3’lü ve 7’li sistem üzerinde kurulmuştur. 3 ve 7, 10 unun içinde dört asal sayıdan 2 sayıdır. Toplamı 10 etmektedir. Kur’an’daki seçkin sayılar 3 ve 10 tabanı üzerinde kurulur.
سَبِّحْ فَذَكِّرْ 1 اسْمَ تُؤْثِرُونَ 2 رَبِّكَ فَهَدَى 3 الْأَعْلَى الْكُبْرَى 4 خَلَقَ قَدَّرَ 5 فَسَوَّى فَجَعَلَهُ 6 أَحْوَى َخْرَجَ أ 7 الْمَرْعَى مَنْ تَزَكَّى 8 غُثَاءً النَّارَ 9 سَنُقْرِئُكَ فَصَلَّى 10 يَصْلَى. يَعْلَمُ. 11 لِلْيُسْرَىَ يَتَجَنَّبُهَا 12 الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى 13 نفعَتْ أَفْلَحََ14 خْشَى الْأَشْقَى 15
وَلَا آخِرَُ أُول 16 يَحْيَا لَا يَمُوتُ17 دُّنْيَا بْقَى ََ 18 فَلَا تَنسَى مَا شَاءَ 19 صُّحُفِ خَيْرٌ 20 إِبْرَاهِيمَ مُوسَىَ21
( سَبِّحْ فَذَكِّرْ 1 سَنُقْرِئُكَ فَصَلَّى 10)( اسْمَ تُؤْثِرُونَ2 فَسَوَّى فَجَعَلَهُ 6)
(رَبِّكَ فَهَدَى 3 خَلَقَ قَدَّرَ 5) ) ( أَحْوَى َخْرَجَ أ 7 خْشَى الْأَشْقَى )
(الْأَعْلَى الْكُبْرَى 4 الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى 13 16) ) (غُثَاءً النَّارَ 9 يَحْيَا لَا يَمُوتُ18
( الْمَرْعَى مَنْ تَزَكَّى 8 نفعَتْ أَفْلَحََ15) ( يَصْلَى . يَعْلَمُ. 10 لِلْيُسْرَىَ يَتَجَنَّبُهَا 12)
(وَلَا آخِرَُ أُول 17 دُّنْيَا بْقَى ََ 19) (.فَلَا تَنسَى مَا شَاءَ 20 صُّحُفِ خَيْرٌ)
(بْرَاهِيمََ مُوسَىَ)
5 tane dört çiftten oluşmuştur. Elin parmakları gibidir. Biri diğer dört gruptan ayrıdır. (وَلَا آخِرَُ أُول 17 دُّنْيَا بْقَى ََ 19) (فَلَا تَنسَى مَا شَاءَ 20 صُّحُفِ خَيْرٌ) grubu genel oluşumları içermektedir. Diğer dördü ise Allah’ın veya kişilerin yaptıklarını anlatmaktadır. Diğer dördünün her birini daha önce açıklamıştık. Dörtlü sistemde dördü de eşit olarak ayrılır. Elin parmakları böyledir. İki diye tasnif edilmez, biz de o tasnifi yapmayacağız.
Böylece elde edilen sisteme tümevarım metodu denmektedir. Önce ikili ikili ayırdınız. Sonra onları eşleştirdiniz. Sonra onları eşleştirirsiniz ve tüme varırsınız.
Peygamberler bu sistemi kabul ederler. Tümdengelim sistemi de meşrudur. Bunu filozoflar kullanırlar.
Önce iki ana gruba ayrılır.
Önce bir kelime alırız. Mesela bu kelime “Sebbeha” olsun. Ondan sonra en uzak olan kelimeyi alırız. Sonra en uzak “Tecennüb” kelimesini alırız. Sonra bu ikisine yakın ve birbirinden başka kelimeler ararız. Böylece önce grubu ikiye ayırırız. Sonra o grubu ikiye ayırırız. Sonra ikiye. Böylece sona kadar gideriz. Bazı gruplar eksik kalır. Bu da tümdengelim çalışmasıdır. Ben şimdi bu çalışmayı yapmayacağım. Siz deneyebilirsiniz...
Kur’an’ın bize sağladığı kolaylık, kullandığı kelimelerin bu tasnife uygun olmasıdır. Doğadaki tasnif da böyle yapılacaktır.
SÜLEYMAN KARAGÜLLE
Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL
www.akevler.org (0532) 246 68 92