…

Çok sürmedi.

Talip’in babası koşup geldi bir sabah:

“Siz burada kızlarla beraber mi yatıyorsunuz?”

“Hayır baba; ne münasebet?”

Talip anladı, köyde konuşulanı… Toprak sahibi ağa, uyanan bilinci ve başına geleceği fark etmiş, softayı seferber etmişti. Sonuç alması gecikmedi.

“Kız erkek bir arada olamaz” diyen zihniyet, kapattırdı Köy Enstitüleri’ni… Yerine imam hatip kursları açılmasına izin verildi.

***

Yine de binlerce köy çocuğunun hayatı değişti enstitülerde… 17 bin köy öğretmeni yetişti. Devrimin ışığı kırlara yayıldı. Çırpı bacaklı öksüz Talip’ten, Talip Apaydın gibi, 30 yıllık bir öğretmen, aydınlık bir yazar doğdu. Daha niceleri Türkiye’ye umut oldu.

***

60. yılında Köy Enstitüleri belgeselini yaparken Hasanoğlan’a gitmiştik Talip Apaydın’la…

Keman provaları yaptıkları odalar depo olmuştu. Dergi bastıkları matbaa, mescide çevrilmişti. O mucizevi eğitim devriminden geriye bir enkaz kalmıştı.

“Keşke bu kadar uzun yaşamasaydım da bugünleri görmeseydim” demişti o zaman…

Geçen gün kaybettik Talip Hoca’yı…

Tam da öldüğü gün çıkan bir gazete, “Karma eğitim tacizi tetikliyor” diyordu manşetten; 70 yıllık bir gözbağıyla…

“Apaydın” göçerken “Kapkara”, arkasından son kalan ışıkları söndürüyordu.

     Afakta ‘’Karma’’ Karanlık

     ‘’Kalk sabah oldu’’ diyesim var Can Bey’e. Devrim havasının kalıntıları var ciğerlerinde. Nefesi hala sağ-sol yılları kokuyor. 70 yıl önceki Türkiye’yi özler olmuş garibim. Heybesinde de elbette ki İslam’ı hazımsızlık doneleri taşıyor. Olaylara mistik bir hava da katmış tabii ki. Okurken içinizde bir ahenk! Köy Enstitülerini zarar-fayda terazisinde tartmadan da literatürüne sıkıştırmış mescide ‘’enkaz’’ diyebilme cüretini. Hadi biz de elekten geçirmeden şu enstitülerin kapatılma sebebini araştıralım…

     Çünkü;

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ

     Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz. (Hucurat – 6)

     Köy Enstitülerinin kapatılması

     Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru 1945 yılında Sovyetler Birliği lideri Stalin'in Türkiye'den Kars, Artvin ve Ardahan'ı ve Boğazlarda askeri üs istemesi üzerine, Milli Şef de ABD'den askeri destek istemişti. Bu desteği vermeye hazır olduğunu belirten ABD, Truman Doktrini ile yardıma başlamıştı ama karşılığında Türkiye'de serbest seçimlere dayanan demokrasi düzeninin yerleştirilmesini ve Milli Şeflik, "5 yıllık kalkınma planları" ve "Köy Enstitüleri"leri gibi Sovyet sistemine benzer uygulamaların kaldırılmasını talep etti.

     1946 yılında hükümetin yaklaşan seçimleri yitirme kaygısıyla CHP içinden muhalif milletvekillerinin başını çektiği örgütlü muhalefetin kampanyasıyla, müfredatında ve yapılanmasında kuruluş amaçlarından uzaklaşan değişiklikler yapıldı. İlerleyen yıllarda da, daha önceleri sıkı sıkıya bağlı olduğu "iş için iş içinde eğitim" ilkesinden uzaklaştırıldı. Önceleri yaratıcılığın ön plana çıktığı eğitim anlayışının yerine giderek geleneksel, ezberci eğitimin yerleştiği öğretmen okullarına dönüştürülerek 1954'te kapatıldılar.’’ (Bakınız: Wikipedia)