KUR'AN'I KERİM MUCİZELERİ
Süleyman Karagülle
2564 Okunma
FESAHAT(FASİHLİK) MUCİZESİ

 Kur'an Fasihtir Gramer Hatası Yapmaz -I-

Süleyman KARAGÜLLE

 

الفصيح

İnsan doğduğu zaman, hattâ doğmadan önce sesler duyar. Bir yaşına yaklaşınca artık kelimelere anlamlar yükler. Konuşur hâle gelince düzgün olarak ana dili ile konuşur.

İnsan bu dili nasıl öğrenmektedir?

“Kalemi bana ver” dediğiniz zaman “kalem”, “ben” ve “ver” kelimelerinin mânâsını öğrenmekte, onları beynine yerleştirmektedir. “Size kalem alayım” derseniz, onun yanlış olduğunu beyin haber vermektedir. Bugün bilgisayarda yazarken eğer kelime yanlış yazıldıysa bilgisayar kelimenin altını kırmızı olarak çizer, doğrusunu koyduğunuz zaman kırmızı işaret kalkar. İnsan beyninde de böyle bir mekanizma vardır. O dili konuşanlar arasında ortak doğrular oluşur. Yanlış söylediğiniz zaman karşı tarafın beyninde kırmızı işaret doğar, sizin beyninizde de böyle işaret doğar.

Bilgisayarda bunu yalnız kelimelerle yapmaktayız. Oysa insan beynindeki bilgisayar bunu cümle yapısı içinde denetler. Mesela “ben seni verdim” desem, beynim hemen bunu hatalı söylediğimi bildirir. “Sene verdim” desem de bana yanlış söylediğimi bildirir. “Sana verdim” demem gerekir. Hangi Türkçe  bilene sorarsanız sorunuz, “sene verdim” cümlesinin hatalı olduğunu sana söyler. Çünkü Türkçede o topluluklarda artık hafızaya öyle alınmıştır.

Bu çıkan sesler için de doğrudur. “R” harfini Türkler başka türlü, Fransızlar başka türlü telaffuz ederler. Dili sonradan öğrenenlerde bu ses farklılığı hemen anlaşılır. Kur’an okumamız onun için zorlaşmaktadır. “Z” sesi Arapçada üç şekilde çıktığı halde, Türkçede bir ses olarak çıkar.

Şimdi fesahati tanımlayabiliriz. Dilin konuşanlar veya dinleyenler tarafından bilinemeyen ama hislerle duyulan kurallarına uygun konuşma fasih konuşmadır. Araplar fasih Arapçaya şiddetle uyarlardı. Mekke’ye yabancılar geliyor ve gidiyordu. Çocuk bozuk Arapça öğrenir diye, badiyede süt annelerine verirlerdi. Çocuklar fasih Arapça öğrenirlerdi.

Kur’an okunduğu zaman onun fesahati yani Arapça kuralları içinde konuştuğunda kimse itiraz etmemiştir. Araplar şiir yazar, yanlış kelime ve cümle kuran olursa hemen anlar ve şiiri reddederlerdi. Kur’an’da Arapça fesahatine uymayan bir şeyi bulamamışlardır. Tam tersine Kur’an’a benzer bir şiir söylemeye yeltenmişler ve başaramamışlardır.

Araplar şiir yarışması yapar, ilk sırayı alan 7 şiiri Kabe’nin duvarına asarlardı. Kur’an nâzil olduğu zaman fesahatteki uygunluğa bakarak birinci olan şiiri duvardan indirmiştir. Cahiliye dönemi halkının düzgün dilleri gibi böyle mertlikleri de vardı. Araplar Kur’an’ın içeriğine karşı idiler ama diline hayran oldular.

İyi edip kimdir?

İyi edip dilde yenilik yapacak ama o yenilik beyin bilgisayarında kırmızı işareti vermeyecektir. Yani dilin bütün kurallarına uyacak ama yenilik de yapacaktır. İyi şair ve edipler bunu başaranlardır. Konuşurken öyle yenilik yaparsınız ki, eski dil kurallarına aykırı olur, o söz tgayıp edilir. Ama siz öyle yenilik yaparsınız ki, halk onu dil kurallarına uygun bulur.

Kur’an birçok yenilik yapmıştır ama kimse bu yenilikleri yadırgamamıştır.

a)    Kur’an nesir ile nazım arasındabir dille gelmiştir. Oysa Araplarda yazı dili yalnız şiir idi. Diğeri sade konuşma idi. Aruz veznini bilmeden en iyi bir şekilde kullanıyorlardı. Kur’an nesir değildi, nazım da değildi. Ama Arapların kulağına son derece hoş geliyor, Arapların kulağını tırmalamıyordu.

b)   Sûrelerin başlarında Arapların bilmediği E, L, M gibi harfler getiriliyor. Onlar için hiçbir mânâsı olmayan bu harflerin adları ile okunmasında da bir yadırgama söz konusu olmamış, son derece alışık bir şey gibi karşılanmıştır.

c)    Kur’an değişik konuları daldan dala atlayarak anlatır. Eğer biz konuşurken bunu yapsak, yaşlandığımızdan karıştırmaya başladığımıza hükmederiz. Oysa Türk şiirlerinde olduğu gibi konudan konuya geçildiği halde insan beyninde bir tıkanıklık söz konusu değildir. Dinleyen bunu son derece doğal akış içinde görür. Kur’an’ın fesahatine en büyük delil, Arapça bilmeyenler de Kur’an’ı kolayca ezberlemekte ve okuyan bir yerde hata yaparsa beyin hemen farkına varmaktadır.

 

1- Arapça kelimeler kullanır, yeni kelime uydurmaz

Kur’an, topluluğu cahiliye döneminden uygar topluluğa yükseltmiş, o zamana kadar bilinmeyen kavramları öğretmiştir. 1400 senedir herkese ve bize hâlâ öğretmektedir. Bu kadar büyük inkılâp yapan bir kitap yeni şeyleri ifade etmekte zorlanmalıdır. Bazen yeni kelimeler üretmeli, bazen yeni cümleler kullanmalıdır. Nitekim, bütün ilimlerde yeni kavramlar, o dilin ıstılahına göre geliştirdikleri yeni kelimeler kullanırlar. Kur’an böyle yapmamış, o zamana kadar Araplar hangi kelimeleri kullanıyor idiyseler o kelimeleri kullanmıştır. Yeni cümleler de geliştirmemişlerdir. Gerek kelime yapısı gerekse cümle yapısı tamamen Arapların o gün kullandıkları kelime ve cümle yapısının içindedir.

Kur’an “Semavatın ve arzın Rabbi” dediği zaman, her insan mânâsını basit olarak anlar. Bu cümlede bir fevkaladelik görmez. “Sema” kelimesi dişi çoğul kuralı ile çoğul yapılmıştır. Bu sistemi ifade eder. O halde semalar bir düzen içindedir. Arz müfret olarak eklenmiştir ve bizim uzayımızın adı olmuştur. Astronomi ilmini bilenler bu deyimin ıstılahî manâsını anlayacaklardır.

“Hame’” seramiğin imal edildiği yoğrulmuş çamur demektir. Kalıba konduğunda kalıbın şeklini koruduğu için “hame’” denmektedir. Bu kelime sonraları anlamını koruyarak himaye kökünü geliştirmiştir. Himaye etmek, korumak demektir; değişmesini, bozulmasını önlemek demektir. “Sinn” diş demektir. “Mesnun” dizilmiş demektir. “Hamein mesnun” dizilmiş koruyucu veya korunan anlamındadır. “Sal” ise zincire benzeyen sarmal çizgileri olan yılandır. “Salsal” buna benzer zincir demektir. Mekke’deki badiye Arabı bunu okuduğu zaman, insan seramik çamurundan yaratılandır der ve geçer, herhangi anlamsız bir şey görmez. Oysa bu XX. yüzyılda keşfedilen DNA zincirlerinden oluşan kromozomu anlatmaktadır. Kromozom, renkli demektir. Bir boya atıldığında yalnız çekirdek boyanıp görünür hâle geldiği için kromozom denmektedir. Şimdi Kur’an’ın adlandırması ile bugünkü biyolojinin adlandırmasını karşılaştıralım. Aralarındaki farkı hemen göreceğiz.

Dilde başka bir olay daha vardır. O da akıcılıktır. Kelimeler ve cümleler öyle söylenir ki, o dili konuşanlar söylerken zorluk çekmez, duyarken de kulakta bir rahatsızlık yaratmaz. Dilde bilinen ama bu bakımdan beğenilmeyen kelimeler vardır. Yahut bu kelimeleri yan yana getirdiğiniz zaman yine aynı şekilde kulağa hoş gelmeyen cümleler oluşabilmektedir. Dil bu bakımdan birtakım deyimler yapar.

Türkçede ses uyumu vardır. Kalın seslilerden sonra kalın sesliler gelir. Bunun istisnaları da vardır. “Kardeş” deriz de “kardaş” demeyiz. Arapçada da harfi illetli kelimeler vardır. Değişikliklere uğrar ve dili akıcı hâle getirir. Normal konuşmada kelimelerin bu ahengine uyulur. Ama cümlelerde ise ayrı kelimeler kullanıldığı için her zaman riayeti zor olur. Fasih dili konuşanlar, hatipler bu hatayı yapmazlar. Kurdukları cümlelerde söylem zorluğu olan veya kulağı rahatsız eden söz söylemezler. Bu hatipleri saatlerce rahatlık içinde dinleyebilirsiniz. Kur’an bu bakımdan da fasih Arapça ile konuşmaktadır.

İnsanın dinleyebilmesi için yeni şeyler duyması, yeni buluşlar olması gerekir. Yoksa onun için cümleler basitleşir ve bıktırıcı bir hal alır. Burada da hem yenilik yapacaksınız hem de alışmadığı yenilik yapmayacaksınız. Bu sanatı başaran edip olur. Kur’an böyle bir kitaptır. Kur’an fasih Arapça kullanır, sesler arasındaki uyumu sağlayarak yenilik yapar.

Hislerle bilinen bu fesahat, İslâm âlimleri tarafından ele alınarak incelenmiş ve kitaplar telif edilmiş, yani fesahatin kuralları bulunmuştur. Sonra artık bu ilmî bir şekilde ortaya konmuş demektir. Bunun anlamı nedir? Termometreyi bulan adamın da sıcak ve soğuktan haberi mi vardı? Vardı ama bunu ilmî bir şekilde ortaya koyamıyordu. Termometre bulununca ‘şu kadar sıcaktır’ diyoruz. İşte fesahatle ilgili ilimler gelişince ölçüsünü bilir hâle gelmiş bulunuyordu, daha da bulunacaktır.

 

2- Aynı anlamda iki kelime kullanmaz

Dilin özellikleri vardır. Önce bir kelime birkaç anlamda kullanılır. “Ahmet” kelimesini ele alalım. “Ahmet” adının konduğu pek çok kimse vardır. O halde “ben Ahmet” derken bunlardan birini kastetmiş oluyorum. Karine ile bunu bilebilmekteyim. Bazen diğerlerinden ayırmak için soyadını kullanırım, yahut Sivaslı derim.

Kur’an’da bu şekilde kullanılma çoktur.

“Racül” kelimesi birçok kimsenin ortak adıdır, ama bunların hepsine birden delâlet etmez. “er-Racül” dediğiniz zaman, bilinen bir kimseyi kastediyordunuz. Dinleyen bunu kendisi karinelerle anlar. “Raculün” dediğinizde, erkeklerden birini kastediyorsunuz ama onlardan herhangi biri olabilir. “Ben” ve “sen” kelimeleri de böyledir. “Ben” dediğim zaman başka biri kastediliyor, sen “ben” dediğin zaman başka biri kastediliyor. Kur’an dilin bütün bu özelliklerini kullanmaktadır.

Bir de bir şeyin birden fazla ismi olabilir. “Başbakan” da R. Tayyip Erdoğan’ın adıdır, “Erdoğan” da Erdoğan’ın adıdır. Ben “başbakan konuştu” desem siz neyi anlarsanız, “Erdoğan konuştu” dersem de aynı kimseyi anlarsınız. Biz konuşurken aklımıza hangisi gelirse onu söyleriz. “Bunu niçin tercih ettin?” derseler izah edemezsiniz. Mesela, “ben yazarken izah edemezsiniz” dedim. “Açıklayamazsınız” da diyebilirdim.

Halk konuşma dilinde bunlar üzerinde durmaz, içinden nasıl gelirse öyle söyler. Hepimiz her gün böyle dil kullanırız. Oysa hukukçular bunu yapmaz, aynı şey veya olaylar için aynı kelimeleri kullanır. Bir şeyin iki adını kullanıyorlarsa mutlaka farklı manâda kullanırlar. Ben “Erdoğan konuştu” dersem, kişiliğini öne çıkarmış ve onun şahsiyetini ortaya koymuş olurum. “Başbakan konuştu” dersem, bu sefer de başbakanlığını ortaya koyarım. Kur’an birbirine benzeyen çok kelimeler kullanır. Bunları yan yana kullanır ama bunların taşıdığı manâ farklıdır.

“Rahmân” ve “rahîm” kelimeleri kök ve manâ bakımından farksızdır, her “Besmele”de geçmektedir. Biz bunları söylemiş olsaydık, tekrardır, teyittir derdik. Oysa Kur’an bunlar arasındaki farkı bilerek bunları kullanmaktadır.

Bunu şöyle tahlil ediyoruz: Rahmân da rahîm de müşebbehe sıfattır. İkisi de karşılık beklemeden iyilik etmek anlamındadır. Rahmân yalnız ismi faildir. Yani rahmet eden anlamındadır. Oysa Rahim ismi fail de olabilir, ismi mef’ul de olabilir. Yani rahmet eden de, rahmet edilen anlamında da olabilir. O halde burada “Allah rahmândır” derken, kişinin hiç bir katkısı olmadan ona iyilik etmesidir. Yani Allah ona göz vermiş, o da görmektedir. Bu rahmân sıfatının tezahürüdür. “Rahîm” ise Allah çalışana çalıştığının karşılığını vermesidir. Kişinin çalışmasının Allah’a bir yararı yoktur, ama kişiye çalışma karşılığı yardım etmektedir. Kişi ekerse biçer. Biz bunu daha felsefi olarak şöyle anlıyoruz. Allah rahmân sıfatı ile kâinatı yarattı ve değişmez kanunları koydu. Bunları öyle yarattı ki insanlar bunlardan yararlansınlar. İşte bu da Allah’ın rahîm sıfatıdır.

Kur’an bütün kelimeleri ve deyimleri ayrı manâlarda kullanır, hattâ deyimler üretir. Her deyimin ayrı manâsı vardır. “İttika eden” dediği zaman, bu konu içtihat konusudur, görevlinin takdirine kalmıştır, vazii kanunun takdirine kalmıştır demektir. Yani belirli değil, belirlenecektir. Belirlendikten sonra ona uyulacaktır.

“Allah rahîmdir” derken, eğer marife getirmişse yalnız Allah rahîmdir, başka rahîm yoktur demektir. Ama nekire getirilirse, devlet de rahîm olmalıdır demektir. İşte usûlü fıkıh bu ince manâları ayırdetme ilmidir. Bu sayede yepyeni fıkıh doğmaktadır.

Kur’an fasih bir dille inmiştir. İçinde icad edilmiş kelimeler yoktur. Ama dil çok ustalıkla kullanılmış, Arapların en ediplerinden daha ileri bir dil kullanılmıştır. Bu husus fesahatten çok belagat sanatıdır. Ancak burada şu var ki, ben konuşurken kelimeleri kullanıyorum, kavramları kullanıyorum. Bunları karıştırmadan yerli yerinde söylüyorum. Bu da fesahattir. Belagat, kastedilen manâya uygun konuşmadır. Fesahat, kastedilmeyen manâların içinde de çelişkinin olmamasıdır.

 

3- Kelimelerin etimolojik anlamlarını da korur

Her dilin kendine göre ses ahengi ve mantık yapısı vardır. Diller bu özellikleri ile birbirlerinden ayrılırlar. Türkçede -dili geçmiş, -mişli geçmiş, hâl, geniş ve gelecek zamanlar gibi beş zaman türü olduğu halde, Arapçada sadece iki zaman vardır. Buna karşılık Arapça kurallı dişi, kurallı erkek çoğulları ile değişik çoğul sistemlerini almıştır. Erkek kurallı çoğul, insan gibi şuurlu toplulukları gösterir. Dişi kurallı çoğul sistemi gösterir. Birbirine uyuşmuş eşyaların çokluğunu gösterir. Diğer çoğullar sadece sayıdaki çokluğu gösterir. Hattâ onda da kıllet ve kesret çoğullar vardır.

Bir dil başka dillerin bozucu etkisinde kalmadan gelişirse, seslerdeki ahenk ve cümle kuruluşlarda, kelime çeşitlerindeki uyum o kadar fazla olur. Eğer diller değişik dillerden oluşmuşsa, değişik tip makinaların parçalarını bir araya getirerek bir makine yapmaya benzer. Ancak şu bilinmelidir ki, Arapçadan başka bütün diller ya ilkeldir ya da kendi dil yapılarını bozmuşlardır. Osmanlıca bunun tipik örneğidir. Ama uygar bütün diller ya Arapçadan ya da Latinceden etkilenerek gelişmişlerdir. Kur’an ise başka dillerin etkisi altında kalmadan telif edilmiş bir kitaptır ve Arap dil yapısını ve mantığını tam içerir.

Dillerin oluşma biçimleri vardır. Mesela “kulak” kelimesini ele alalım, işitme organının adıdır. Bir şeyin küçük parçalarına da kulak deriz. “Bir kulağını da bana ver” deriz. Ayrıca köşe anlamında da kullanırız. Ama kulak yerine kullanılmaktadır. Yabancı kelimdir. Kulağın aslı “kolak”tır. “Kol” yazı yazdığımız organın adıdır. Zamanla “K” harfi düşmüş “el” olmuştur. “El” daha çok bileğe kadar olanı ifade eder, “kol” ise omuza kadarını ifade eder. Birbirinin yerine kullanılırlar. “Kolak” kola takılan bohçada kola geçirilen yerdir. Bohçanın köşelerinin adı “kolak” olmuştur. Sonra başımızdaki “kulak” ona benzetilmiştir.

İşte, bir dildeki kelimenin bu şekildeki tahliline etimoloji denmektedir.

Bir kelime yabancı dilden geldiği zaman sadece o günkü anlamıyla gelir, geçmişiyle ve yapısıyla gelmez. Dolayısıyla insan beynine fazla etki etmez. Onun içindir ki yabancı dillerin etkisiyle uygarlaşan dil artık fasih dil olmaz. Bugün dünyanın dilleri fasih değildir. Çünkü halk o dili kökleri ve yapısıyla öğrenmez.

Kur’an Arapçası saf dil olduğu için her kelimenin kaynağı ile geçmişi ile belli olan bir dildir. Dolayısıyla fesahati erişilmezdir.

Bunun yararı nedir?

Kelimelerin manâlarına vâkıf olmasıdır, diğer benzer kelimelerin farklarını öğrenmedir. Kur’an “rauf rahim” diyor. İkisi de karşılık beklenmeden iyilik etmektir. Aralarında fark vardır ki Kur’an’da zikredildi. Acaba bunlar arasında ne fark vardır?

“Rahmet” döl yatağı olan rahimden türetilmiş kelimedir. Bir anne çocuklarına nasıl davranırsa Allah da insanlara öyle davranır. “Re’fet” ise baba çocukları için nasıl davranırsa o da öyle  davranır demektir. Annede merhamet galiptir, daha çok duygularla hareket eder. Babada ref’et galiptir, akılla hareket eder. Buradan re’fet ile rahmeti ayırmış oluruz.

Bu ayırımdan nasıl yararlanırız?

Allah’ın yeryüzündeki halifesi kamudur, devlettir. Devletin halkına nasıl davranacağını bize öğretmektedir. Bir taraftan son derece merhametli olacaktır, diğer taraftan re’fetli olacaktır. Din merhameti temsil edecektir, yönetim ise re’feti temsil edecektir. İyi bir baba çocukları için ne ise, iyi bir yönetimde devlet odur. Baba çocukları için nasıl adaleti gözetirse, devlet de adaleti gözetmelidir. Halkı korkutan devlet yerine, halkı saydıran devlet olmalıdır. Halk saygısından ve sevgisinden dolayı gerekirse canını vermelidir.

Etimolojik araştırmalar için; a) Kur’an’ın kendisine baş vurmak, b) O günkü Arapça deyimlere başvurmak, c) Arapçada akraba kelimelerden yararlanmak, d) Dünya dillerinden yararlanmak gerekmektedir.

Dünya dilleri birbirine akrabadır. Hepsi Hazreti Adem’in öğrendiği esmadan iştikak etmiştir. Kur’an’daki bu özellik bir mucizedir. Çünkü diğer dillerde kullandığımız kelimelerde böyle etimolojik gidiş yaptığımız zaman hiçbir şey ifade etmez. Çünkü biz “kulak” derken artık “kolak”tan dönüşmüş olarak düşünmemekteyiz. Allah ise bu incelikleri bildiği için Kur’an’da ona göre kelimeler kullanmakta, ona göre mânâları ifade etmektedir. Bizim bunu yapmamız mümkün değildir.

 

4- Halk dili kullanılır, halktan kopmaz

Konuşma dili ile yazı dili farklıdır. Konuşmada vurgular yaparak mânâlar veririz. Karşınızda insan vardır, çevreye hakimdir. Bir söz söylediğiniz zaman hemen anlar. Çünkü siz yalnız dille konuşmuyorsunuz; yüzünüz, gözleriniz, bakışlarınız, yüzünüzle birlikte el işaretleri, yer vermeniz gibi konuşmanın dışında meramınızı takviye edersiniz. O da kendi durumuna göre sizin söylediklerinizi anlar. “Buraya oturun” dendiği zaman, kişi yerinin burası olduğunu bilir. Ama yazı dilinde bütün bu destekleyici ifade şeklinden mahrumsunuz.

Avrupa dillerinde vurgu çok önemlidir. Vurgu sayesinde kelimelere yeni manâlar yüklersiniz. Ruslar vurgular için işaret geliştirmişlerdir. Türkçede vurgular son hecelerde gelir. Dolayısıyla vurgu ile yeni kelime ortaya çıkmaz, ancak vurgu ile önem belirtilir, duygular eklenir.

Türkçe yarı vurgu dilidir. Mesela “Ankara’dan dün geldim” ile “Dün Ankara’dan geldim” arasında önem farkı vardır. Fiile yakın olan önemlidir. Ama siz vurgu  yaparak önemi fiile daha uzak kelime üzerine yapabilirsiniz.

Arapçada bu da mümkün değildir. Arapçada vurgu ile ne kelime yeni manâ kazanır, ne de önemini vurgu ile sağlarsınız. Arapçada önem kelimenin sırasına göre değişir. Ayrıca vurgu yerine geçen harfler vardır. Diğer dillerde vurgu ile ifade edilenler Arapçada harflerle ifade edilir.

Arapçanın bu özelliği yazı dili ile konuşma dili arasındaki farkı azaltmıştır. Konuşma dili yazı dili ile eşleşmektedir. Yazılanları da konuşur gibi ifade etmiş olursunuz. Bu bakımdan Arapçada fasih konuşmak hayli zordur. Çünkü dilin en ince özelliklerini düşünerek söylemek gerekmektedir. Oysa insan konuşurken bunlara dikkat etmemekte, yanlış ifadeler de konuşma içinde yer almaktadır.

Araplar okuma yazma bilmiyorlardı. Kur’an indiği zaman Mekke’de sadece 17 (onyedi) gibi az sayıda kişi okur yazardı. Onlar da şiirler yazarlar, bir de borç ve alacak kayıtlarını tutarlardı. Kitap gelmemişti, Kur’an gelmemişti.

Kur’an, hafızada biriktirilip ezbere okuma demektir. Dolayısıyla Kur’an kitaptan evvel konuşmadır. Kur’an okuduğunuz zaman bu özellik kendisini gösterir. Yani kitaptan değil, konuşuyormuş gibi okursunuz. “Besmele” çekerek Kur’an’dan olduğunu ilân edersiniz. Bundan sonra okuyarak konuşarak söyler gibi okuyabilirsiniz.

Kur’an tedris edilirken önce yazısını göstermez, sadece kulaktan tedris yaparlar. Böylece hatlar aklına gelerek Kur’an’ı okumaz, konuşarak Kur’an’ı okur. Buradaki fesahat şudur ki, Kur’an bir konuşma ifadesi olduğu halde, aynı zamanda kitap olmuştur. Elimizde şimdi mushaf vardır, ama kurralar da vardır.

Halk yazışarak anlaşmaz, konuşarak anlaşır. Bu sebepledir ki yazı dilleri halktan kopuktur. Halk yazı dilinden fazla bir şey anlamaz. Onun içindir ki kitaplar vardır, öğretmenler de vardır. Kitaplar gönderilmiş, peygamberler de gönderilmiştir. Mektupla beraber elçiler gönderilir.

Kur’an aynı zamanda halk dili ile konuşur. O sebepledir ki Mekke’de sadece Kur’an okundu. Özel olarak yazıldı ama uygulama yapılmadı. Kur’an insanlara hitap etti, Mekkeliler söylenenleri çok iyi anladılar. Karşı çıktılar. Ancak Kur’an o kadar etkili bir Arapça ile ifadede bulunuyordu ki Mekke halkı onu kabul edecek oldu. Sosyal baskı onları buna inanmaktan alıkoydu. Bununla beraber az da olsa Kur’an’ın etkili hitabının çekiciliğine dayanamayarak sosyal baskıyı atıp ona inananlar oluşmaya başladı. Ebubekir bunların başını çekiyordu. O gün orada okul yoktu, kitap yoktu, sadece halkın konuştuğu dil vardı.

Eğer Kur’an halkın dili ile hitap etmeseydi onlara inandırabilir mi idi? Kur’an yeni şeyler söylemeseydi, bugünkü İslâm Uygarlığı ve Avrupa Uygarlığı doğar mıydı?

Demek ki Kur’an bir taraftan halk dili ile konuşmakta ve en sade insanı bile etkisi altına almakta, diğer taraftan da uygarlıkları yaratacak güce sahip olmaktadır.

İşte bütün bunlar onun fesahatinden doğmaktadır.

 

5- Kelimelere ve deyimlere özel anlamlar yükler, eski mânâlarını da korur

Bütün canlıların anlaşma araçları yani dilleri vardır. Bunlar şekle, renge, tada, kokuya, sese dayanır. Sesli anlaşmalar hayvanlarda vardır. Kuşlar da insanlar gibi otuzdan fazla ses ile anlaşırlar. Onların dilleri ile insanın dili arasında farklar vardır.

a)      Hayvanlar dillerini doğuştan bilirler, sonra öğrenmezler. Oysa insanlar dillerini sonra öğrenirler.

b)     Hayvanların dilleri değişmediği ve milyonlarca yıldır hep aynı kaldığı halde, insanların dilleri tedrici olarak değişmektedir.

c)      Hayvanların dillerinde farklılık görülmediği halde, insanların dilleri değişerek ayrı diller hâline gelebilmektedir.

d)     Hayvanların dilleri yenilikleri ifade edemez, doğuştan ne biliyorlarsa orada kalır. İnsanların dili ise sosyal evrimle birlikte evrimleşmekte ve yenilikleri de ifade edecek durumdadır.

Dilin bu özelliğinden dolayı zamanla değişmektedir. Canlıda nasıl hücreler doğar, yaşar ve ölür, yerine yenileri gelirse; dilde de kelimeler doğar, yaşlanır ve ölürler, yerine yeni kelimeler ortaya çıkar. Zamanla dil de canlı gibi bütünüyle yaşlanıp ölür.

Kur’an Arapçasında ise aynı durum söz konusu değildir. Kur’an Allah’ın sözleri olduğu için zamanla manâlarda gelişme olur, yeni anlamlar kazanır. Ama kelime yaşlanıp ölmez. O kelime Kur’an’da kalır ve canlılığını hep muhafaza eder.

“Sema” gök demektir. Semanın Araplar için taşıdığı anlam basit ve sadedir. Düz yer vardır. Denizlerle çevrilidir. Bu yerin üstünde de kandillerle donanmış gök vardır, adeta bunun bir kapağıdır. Tencerenin kapağı gibi bir şey. Bu semanın görünümüdür. Araplar buna sema demişlerdir.

Yunan ve Pers uygarlıkları ile karşılaşılınca gökler hakkında daha geniş bilgi edinildi. Kur’an’ın yeni bilgileri tam olarak bildiği anlaşıldı. Atmosfer tabakaları, ay göğü, güneş göğü ve uzak yıldızlar göğü Kur’an’da hep zikrediliyordu. Artık semanın yeni anlamı ortaya çıktı. Ama bu ilk anlamını ortadan kaldırmadı. Sema, o sema yine orada duruyordu, hâlâ sema, o sema olarak görülüyordu.

Günümüz astronomisi onların anladığı semayı da değiştirdi. Seme üç atmosfer tabakasından sonra, ay, gezegenler, yıldızlar ve ondan sonra da galaksiler semaları keşfedildi. Daha önemlisi dört boyutlu, beş boyutlu uzay bulundu, kâinatın genişlemekte olduğu tesbit edildi. Böylece XX. yüzyılda yepyeni bir sema ortaya çıktı. Ama daha önceki sema kavramı da yok olmadı. Yine ders kitaplarında o semaları okutmaktayız.

Bu her sahada böyledir. Hücre keşfedildiği zaman Kur’an’da hücreleri ifade eden kelimeler bulundu. İnsanların hücrelerden oluştuğu ifade edildi. Ama o kelimeler yine eski manâlarını korudu. “Alak” yapışıklar demektir. Hücre bölündüğü zaman birbirine benzerdir. Ama birbirine yapışırsa kutuplaşma olur. Biri artı elektrik yüklü alan olur, diğeri eksi elektrik yüklü alan olur. Böylece o iki hücre farklılaşır, ayrı doku oluşturur, o sayede organlar oluşur. “İnsanı alaktan yarattık” demek, insanı yapışık hücrelerden yarattık demektir. “Alak” kelimesi canlının oluşmasını açıklamaktadır. Ama yapışıklık anlamı hâlâ devam etmektedir.

Kur’an kelimelere ve cümlelere yeni manâlar yükler ama eski manâlarını da yitirmez. Dolayısıyla Kur’an dili yaşlanmaz. Her yeni uygarlık Kur’an’ın yeniden manâlandırılması ile doğar, ama eski manâlarını da kaybetmez. Bu Kur’an’ın özelliğidir.

Artık yeni kitap gelmeyecek, Kur’an’ın âlimler tarafından yeni yorumları ile yeni uygarlıklar doğacaktır. Bizim açımızdan bunun açık ve en son görüntüsü “ADİL DÜZENE GÖRE İNSANLIK ANAYASASI”dır. Burada yeni “III. BİN YIL UYGARLIĞI”nın yasası gelişiyor, Kur’an’ın usûlü fıkıh kuralları ile oluşuyor.

Kur'an Fasihtir Gramer Hatası Yapmaz - II -

Süleyman KARAGÜLLE

 

6- Cümleler kısadır, dinleyiciyi anlamada zorlamaz

Kur’an’da bazen çok uzun cümle kullanılır. Türkçeye çevirirken birkaç âyeti bir arada tercüme etmek zorunda kalınır. Ama bu ifadede bile sözler öyle sıralanmaktadır ki, dinleyen anlamakta zorluk çekmez.

Türkçede cümle fiille biter ve bununla cümlenin bittiğini anlarsınız. “Ben dün sabah Ankara’dan kalkarak, Eskişehir’den geçip, sıkıntılı bir yolculuktan sonra akşama doğru ancak Adapazarı garajına yağmurlu bir havada vararak İstanbul’a ulaşabildim.”

Bakınız, ben uzun bir Türkçe cümle kurdum. “Ulaşabildim” dediğimde cümle bitmiştir. Çünkü son kelime daima fiildir.

Arapçada ise fiil başa geldiği için cümlenin bitişini gösteren sesler vardır. Cümlenin sonuna gelmişseniz son harekeyi kaldırır veya elife dönüştürürsünüz. Dişilik ifade eden yuvarlak “t”yi “h” yaparsınız. “Yadribu” yerine “yadrib” dersiniz, “ceman” yerine “cemaa” dersiniz. Arapçadaki uzun cümleler öyle söylenir ki, daha önce duyduğunuz zaman da doğru manâ ifade eder. Dolayısıyla dinleyiciyi sıkmadan uzun cümle yapabilirsiniz. Kur’an maharetle bu metodu kullanır. Ama genel olarak cümleler kısadır.

Bir örnek verelim. “Allah ezvacı halk etti.” “Allah ezvacın küllisini halk etti.” “Allah arzdan bitirdiklerinin küllisini ezvac yarattı.” “Allah arzdan bitirdiklerinin ve kendi nefislerinin küllisini ezvac halk etti.” “Allah arzdan bitirdiklerinin, kendi nefislerinin ve bilmediklerinin küllisini ezvac halk etti.”

İşte, Arapçada “halk etti” sözü başa alındığı ve duraklama işaretleri sözle ifade edildiği için âyeti dura dura okursanız her parçası doğru manâ verir. Bunun yararı, dinleyici sözleri kavramak için cümlenin sonunu beklemek durumunda değildir. Uzun cümleler bile kısa cümlelerin uzatılması ile doğar.

Hattâ siz bir cümle kurarsınız. Cümlenizi bitirirsiniz. “İllâ” diyerek istisnasını yaparsınız. Bu Türkçede ayrı cümle yapıları ile ifade edilir. “Cumartesi dışında ben hep geldim” dersiniz veya “Ben hep geldim, bir cumartesi gelmedim” dersiniz. Arapçada “Ci’tü’l-eyyâme küllehâ illâ fis’s-ebti” dersiniz. “İllâ”yı ayrı söylersiniz veya birlikte söylersiniz. Cümle yapınızı değiştirmezsiniz, sadece uzatır veya uzatmazsınız.

Âyetlerin sonlarında kısa isim cümleleri gelir. “Allah azîzdir, alîmdir. Allah hakîmdir, semidir.” Bu çok kısa ek cümleler dinleyenlere bir takıntı meydana getirmez. Sadece bir tekrar ve teyit etmek için getirilmiş şeklinde anlar. Oysa bu ek cümleler hükümlerin mahiyetini anlatır. Haber eğer marife ise o zaman orada anlatılanlar kâinatın halikı Allah’a ait olup insanların orada bir yerleri yoktur demektir. Ama eğer haber nekire ise o zaman başka bilen de vardır demektir, yani Allah’ın halifesi olan kamu kuruluşları da o âyete muhataptır demektir. Bunun gibi orada kullanılan kelimelerden değişik fıkhî sonuçlar çıkar. “Allah alîmdir” deniyorsa ve nekire olarak gelmişse, bu husustaki kayıtları devlet arşivleri tutacaktır demektir.

Halk konuşmalarda uzun cümleler yapmaz, kısa cümlelerle meramını ifade eder. Kur’an halk dili ile geldiği için uzun cümlelere çok az geçer. Yukarıda da söylediğimiz gibi dinleyiciyi sıkmadan cümle uzatılır.

Kur’an dili Kur’an için hazırlanmıştır. Yani Kur’an Arapçaya göre gönderilmemiştir, Arapça Kur’an’a göre ortaya çıkarılmıştır. Dolayısıyla Arapçadaki fesahat Kur’an’ın fesahatidir. Kur’an’ın Arapçadaki bu özelliğini maharetle kullanması da bir mucizedir.

Kur’an sûrelere ayrılmıştır. Her sûre ayrı kitap gibidir. Kendi başına yeterli açıklamalara sahiptir. Uzun sûreler vardır, kısa sûreler vardır. Uzun sûreler “ayn” harfleriyle bölümlere ayrılmıştır. Buna “aşır” denmektedir. Her aşır bir konuyu işler. Böylece sûreler de küçük bölümlere ayrılmış, uzun sûreler de kısa sûreler gibi kolay anlaşılır hâle getirilmiştir.

Demek ki Kur’an öyle bir kitaptır ki, uzun cümlelerle ifade edilenleri kısa cümlelerle ifade edebilmekte, yahut uzun cümleleri kısa cümleler gibi etkili söyleyebilmektedir. Bu hususta tam olarak bilgi sahibi olmak için Kur’an üzerinde düşünmek gerekir.

 

7- Kur’an cümle yapısında hata yapmaz, incelikleri bilir

Arapça dilinde fasih konuşma son derece zordur. Takdim tehirler, gönderilen zamirler, mazi muzari sigaları, kullanılan harfler çok ince manâlar taşır. Bu incelikler bütün dillerde mevcut olmakla beraber, o inceliklerin gramerleri gelişmediği için yapılan hatalar kolayca ortaya çıkmaz.

Kur’an’da sonradan Arapça kurallarına uymayan yerler vardır ve ilk bakışta gramer hatası olarak görünür. Ama önce Arapların kulağını tırmalamadığı için onu gramer hatası kabul edemeyiz. Öyle olsaydı Araplar ona itiraz eder, bu böyle değil de böyle olmalıdır derlerdi. Oysa Araplarda bu sanat çok gelişmiştir ve Arapça kurallara uymayan ifadeleri hemen ayırır ve tayıp ederlerdi. Dillerde istisnalar vardır. Kurallara uyulmaz. “Yemek” fiilinde “yeyecek” dememiz gerekirken “yiyecek” diyoruz. “Demek deyoruz” dememiz gerekirken, “deyiyoruz” desek kurala uygun olur ama fasih olmaz. Kur’an Arapçasında da böyle kurallara aykırı ifadeler mevcuttur. Ama Arapça diline uygundur. İstisnalardır, şazdır.

Kurallı dil öğrenenler hep bu hataları yaparlar. Türkler de o hataları ile onun yabancı olduğunu anlarlar. Kur’an’da bize göre gramer hatalarına uymayan yerler görülür. Biz onu yorumlarız. Ama Araplar onu hatalı görmezler. Nitekim görmemişler. Bütün Araplar Müslüman olduktan sonra herkes Kur’an okudu ama kimse şu hatalıdır demedi. Hattâ Kur’an’ı ezberlerken değişik şivelere göre okundu ve kıraat edildi. Araplara göre yanlış olsaydı onu düzeltirler, düzgününde icma ederlerdi.

Buna bir misal verelim: Şuurlu varlıklar “Men” ile, şuursuz varlıklar “Mâ” ile gösterilir. “Allah kimi yarattı ise” diyeceğine, “onu ne bina ettiyse” denmektedir. Bu ifade kimsenin kulağına Arapçada bir tedirginlik yapmamaktadır. “Onu ne yarattı ise” kulağa hoş gelmez, çünkü “ne”ler yaratamaz. Sonra Allah nesne değil kimsedir. Ama Araplar bunu söylemektedirler. Çünkü “Men” ve “Mâ” ayrı ayrı kelimelerdir, biri şuurlu diğeri şuursuz varlıkları gösterir.

Şimdi bir soru gelir, “Men” ve “Mâ” birden kastedilirse ne yapılacaktır?

Mesela, ben ve seni “biz” olarak ifade ederiz. İstemenin içinde “mâ”lar dahil değildir. Oysa “mâ”nın içinde “men”ler dahildir. Dolayısıyla cümle yanlış değildir. Allah doğrudan değil de meleklerle ve doğal kanunlarla inşa ettiği için “Mâ” demektedir. Diğer taraftan Allah kendisinden hem “Men” hem “Mâ” olarak bahsederek O’nun insanlarla aynı gruptan “Men” olmadığını ifade eder, çünkü O’nun benzeri yoktur.

Kur’an zamirleri gönderirken de ilk bakışta bazı farklar yaptığı zannedilir. Oysa dikkat edildiğinde tamamen uygun zamirler gönderir. Mesela, “Allah ve resulü”ne zamir gönderirken ikili zamir göndermez, tekli zamir gönderir. İlk bakışta bu hatalı gibi görünür. Oysa “Allah ve resulü” bir kurumu, hakemler kurumunu ifade etmektedir. O sebeple müessese kastedildiği için “Hu” zamiri getirilmiştir. Böylece gramerde hata yerine son derece fasih bir ifade ile ifade edilmiş oluyor.

Kur’an’da Allah’tan bahsedip de ona bir nekire haber getirildiğinde, ondan başkaları da varmış gibi olur. Mesela, Kur’an’da Allah için “Ehadun” denmektedir, ama “es-Samed” denmektedir. O halda “Allahu el-Ehad” olması gerekirken, “Ehadun” denmiştir. Bu iki bakımdan hatalı cümledir. Biri nekire gelmiştir, ikincisi de “ehad” kelimesi tek başına nekire olarak geldiğinde hiçbiri mânâsını taşır. Müsbet cümlede gelmez. Burada gramer hatası varmış gibi nekire olarak haber gelmiştir. Oysa “Ehad” Muhammed gibi isimdir. Nasıl “el-Muhammed” olmazsa, “el-Ehad” da Allah için olmaz. Özel isimlerdeki tenvinler nekire anlamında değildir. Vaz’i hâs ile vazolunmuştur.

Kur’an’ı yorumlarken, ilk bakışta hatalı gibi görünen cümleler üzerinde düşünüldüğünde bizim hatalı düşündüğümüz ortaya çıkar. Bunun anlamı şudur ki, Kur’an en ince Arapça gramer kurallarına ve cümle yapısına uymaktadır.

Kur’an’da bunları keşfettikçe insanda imanın hazzı doğmaktadır. Bu konuda bir kitap yazılabilir. Hattâ Hamdullah gibi müfessirler bile bu inceliği yakalayamamışlardır. Sizler de Kur’an üzerinde bu hususta durabilir, bizim gibi zevk alabilirsiniz.

 

8- İbarî manâlar ile iş’arî manâlar arasında uyum vardır

Bir cümle söylendiği zaman dört mertebede manâ taşır.

a)      İbarî manâlar. Söyleyenin söylenene anlatmak istediği ifadeler vardır. Cümle onun için kurulur. Söyleyen bunu aklına gelen kelime ve cümle yapısı ile ifade eder.

“Bu akşam ben size gelmeyeceğim” cümlesinde iş’arî manâ açıktır. O onun evine gitmeyecektir. Ama bu cümle Türkçede çeşitli şekillerde yapılabilir.

Bu akşam ben size gelmeyeceğim.

Bu akşam size ben gelmeyeceğim.

Ben bu akşam size gelmeyeceğim.

Size bu akşam ben gelmeyeceğim.

Ben size bu akşam gelmeyeceğim.

Size ben bu akşam gelmeyeceğim.

Bu cümlede iş’arî manâlar hepsinde aynıdır. Ama her birinin ibarî manâları farklıdır. Başka amaçla söylenmiştir. Bunları burada açıklamayacağız. Kural olarak fiile yaklaşan kelimeler daha önemlidir.

b)     İş’arî manâlar. Söyleyen onları söylemek istemektedir. Ama cümlede onlar da söylenmektedir. “Bu akşam size ben gelmeyeceğim” dediğimiz zaman, başkası gelecek anlamı da çıkar ki bu iş’arî manâdır. Bazan bu ibarî manâ olur. Ama bu sefer de gelmemesi iş’arî olur. Bir kilo pirinç aldığınızda torbasını da alırsınız. Çünkü pirinç torbası içindedir.

c)      Bunların dışında bazı delâlet manâsı da vardır. “Bakkaldan bir kilo pirinç aldım” derken, bakkalın pirinci sattığını da ifade etmiş oluyoruz. Bu da delâlet manâsıdır.

d)     İktiza ile de delâlet vardır. Demek ki evde ocak varmış ki bu pirinci almıştır. Bunu ancak pirincin ocakta pişeceğini bildiğimiz için anladık.

İşte, kişi konuşurken sadece ibarî manâları ifade eder, iş’arî manâları düşünmez. Bakarsınız diğer manâlar hatalı olur. Bunu Hazreti Peygamber’in hadisi ile örneklendirelim.

Hazreti Peygamber Medine’de tuvalet yaparken kıbleye karşı oturmayın, şarka veya garba dönün diyor. Bu cümle Medineliler için doğrudur. Çünkü Medine’de Kâbe güney tarafındadır. Ama bu cümle Bağdat’ta doğru değildir. Çünkü orada Kâbe batı tarafındadır.

İşte, biz konuşurken bilgi eksikliğimizden dolayı böyle hatalar yaparız. İktizaî manâlar yanlış olur. Kur’an’da böyle bir hataya rastlanmaz.

Tevrat ve İncil’de, diğer eski kitaplarda da ibarî ve iş’arî manâlar vardır. Ancak onlarda daha çok ibarî manâlar vardır. İş’arî manâlar ile, iktizaî manâlar ile amel etmeleri onlara emrolunmamıştır. O sebepledir ki o kitaplar başka dillere çevrilebilmektedir. Oysa Kur’an’da çok az ibarî manâlar vardır, diğer manâlar ile ifade pek çoktur. İçtihat da bunun için gerekmektedir. İçtihat demek, ifadelerin iş’arî, delalî ve iktizaî manâlarını ortaya koymak demektir. Müçtehit bunları yapar. Bir de buna kıyas eklenir. Böylece Kur’an’ın manâları bitmez tükenmez hâl alır. Bu yollarla Kur’an’da her konuda hüküm bulmak mümkün olmaktadır.

Ne kadar derinlemesine incelersek inceleyelim, Kur’an’da bir çatışma ve bir iptal etme durumu ile karşılaşmayız. Tam tersine içtihatlar yapıldıkça, hükümleri ortaya koydukça aklî ve mantıkî sistem ortaya çıkmakta, o sorunlarınızı çözmektedir. Kur’an’ın bu özelliği onun fesahati demektir. Çünkü cümleler arası çelişki yoktur. Getirdiği hükümler birbirini tamamlamakta ve sistem oluşturmaktadır. I. Kur’an Uygarlığı bunu kanıtlamıştır. Şimdi II. Kur’an Uygarlığı’nın da böyle olduğunu “Adil Dünya Düzeni Çalışmaları” ortaya koymuştur.

Kur’an’ın bu fesahatidir ki binlerce yıl gelip geçecek, ama Kur’an’da eskime olmayacaktır. Kimse ona bu eski sözlerdir, artık geçersizdir veya değişmesi gerektiğini söyleyemeyecektir. Kur’an bu fesahati ile her gün bize yeniden nâzil olmaktadır.

 

9- Tekrarlar vardır ama usandırmaz

“Ahmet bize geliyordu, onu su içerken gördüm” dersin, “Ahmet’i gördüm, Ahmet’i su içerken gördüm” demezsin. “Ahmet” kelimesini gereksiz yere tekrar etmemiş olursun. Ama “Ahmet sınıfını geçti, o çalışkandır” diyebildiğin gibi, “Ahmet sınıfını geçti, Ahmet çalışkandır” diyebilirsin. Burada “Ahmet” tekrar edilmiştir. Çünkü Ahmet’in çalışkanlığına vurgu yapıyorsun. “O imtihana girmeseydi yine o çalışkan birisidir” demiş olursun. Çalışkanlığı genelleştirirsin.

Kur’an’da pek çok tekrar vardır. Eğer biz o kadar tekrar yapsaydık, konuşmamız aksak olurdu. Ama Kur’an için aksak olmamaktadır.

Eğer bir kimse değişik özellikleri ile ifade edilecekse, zamiri değil de ismi tekrar edersiniz. “Sezer hukukçudur, o iyi cumhurbaşkanlığı yapıyor ve Sezer’in eşi çok asil kadındır, başarılı çocukları var” dersiniz. Sezer’i tekrar söylersiniz. Çünkü birinde resmi özelliğini söylüyorsunuz, diğerinde ise özel hayatı ile ilgili bir özelliği anlatıyorsunuz.

Kur’an’da mesela Allah’tan bahsederken eğer kâinatı yaratan Tanrı’dan bahsediyor, sonra O’nun halifesi olan topluluk da kastediliyorsa zamir göndermez, Allah vasfını tekrar eder.

“Söyle, Allah ehaddır. Samed olan Allah’tır” diyor ve burada “Allah” kelimesini tekrar ediyor. Çünkü birincisinde Allah haberdir. O Allah’tır, ehaddır. Samed Allah’tır. Birinci Allah’ın açıklamasıdır. “Es-Samed” veya “Hüve es-Samed” denseydi, samedin de haber olması gerekirdi. Oysa burada istenen samedin vasıf olmasıdır. Haber değil de vasıf olmasıdır. Bunun için tekrar edilmiştir.

İnsanda bazı özellikler vardır. Değişikliklerden hoşlanır. Aynı şeylerin, bildiği şeylerin tekrarı insanı sıkar. Hep gördüğü şeyleri görmek istemez. Ancak eğer bir şeyi çok duyar veya görürse insan ona alışır ve onu hep görmek veya duymak ister. Bıktırmadan tekrar edebilirseniz o kişi artık onu sever ve yapmak ister. Şoförlüğü öğrenmek zordur, ama öğrendikten sonra ise eğer hep kullanıyorsan arabayı kullanmadığın zaman sıkıntı basar.

Kur’an tekrarlar yapar. Ama öyle tekrarlar yapar ki insanı asla usandırmaz, sıkmaz. Sonra öyle alışırsınız ki, Kur’an’ı dinlemek yemek yiyormuş gibi zevk vermeye başlar.

İşte, Kur’an’da tekrarlar vardır ama o tekrarlar o kadar ustalıkla yapılmıştır ki insana asla bıkkınlık vermez.

Şiirlerde kafiye vardır. Son hece hep tekrar edilir. Biz dinlerken bize hoş gelir. Eğer tekrar edilmezse hemen bizde uyarıcı etki yapar. Arapçada vezinler vardır, onlar tekrar edilir. Türkçede heceler tekrar edilir.

Demek ki tekrar aynı zamanda insanın hoşlandığı bir şeydir. Müzik öyle değil midir? Müzikte sesler tekrar eder. Türk halı motifleri, camilerdeki süslemeler, kumaşlar hep tekrarları içerir. Kur’an bunları en ileri bir şekilde yapar.

Bir ayakkabı giyersiniz. Önce sizi rahatsız eder. Birkaç defa giydikten sonra ona alışırsınız. Ayakkabı da size alışır. Ondan sonra bir başkasının ayakkabısını yanlışlıkla giyseniz ayağınız hemen onu tanır.

Demek ki tekrarla canlı arasında uyum vardır. Canlı çevreye alışmaktadır. İnsan kendi şehrini, kendi memleketini çok sever, çünkü alışmıştır. Gurbet elde sıla hasretine tutulur. İnsan biraz uzak kalınca evine dönmek ister. İnsanın alıştığı yatak vardır, orada yatar.

Bunlarla tekrarın insan için ne kadar gerekli olduğunu öğrenmiş oluyoruz.

Kur’an’da “Allah” kelimesi devamlı olarak tekrar edilmektedir. Kur’an okuyan kimse Kur’an’ı bitirdiği zaman 2826 defa Allah kelimesi tekrar edilmiş olmaktadır. Kur’an’ın her yaprağına 9 Allah kelimesi düşmektedir. Kur’an yalnız Allah kelimesini değil, rab kelimesini de böylece tekrar etmektedir.

İnsan en çok titrek seslere alışıktır. Çocuklar uyutulurken ninni söylenir, lay lay yapılır, ru ru yapılır. Bunlar titrek seslerdir, insanın yapısı ile rezonansa gelen seslerdir. Allah kelimesi de bu sesleri içerir. İbadetlerde toplantı hâlinde “Allah Allah” diye zikredilir. Böylece insan bedeni titreşimleri ile zindeleşir. Kur’an böylece tekrarı ile insanı hem bedenen sağlığa hem de ruhen sükuna götürmektedir. Kâfirler bundan rahatsız olup Allah’ı zikretmeyi suç saymaktadırlar.

 

10- Konular arasında sıkı irtibat var ama dinleyen konular arasında seyahat eder

Afrika’nın vahşi ormanlarına veya Karadeniz ormanlarına girerseniz, orada değişik bitkiler ve hayvanların karmakarışık dağıldığını görürsünüz. Bunların gelişigüzel buralarda yer aldığını sanırsınız. Oysa bunlar bir ortak alan oluşturmakta, adeta hepsi birden bir canlıyı meydana getirmektedirler. Önce bütün güneşin tam olarak alınıp depolanabilmesi için güneşin ışığından, gündüzün ışığından yararlanan bitkilere ihtiyaç vardır. Güneş günün saatlerine ve mevsimlerine göre değişik şekilde ışık saldığı gibi, bitkilerin üst tarafından geçen ışık alt tarafında da yararlı şekil alır. Bunları canlılık maddesine çevirirler. Bu bakımdan değişik yapraklara sahip bitkilere ihtiyaç vardır. Bunlar iç içedir.

Bitkiler topraktan aldıkları maddeleri canlının kullanacağı maddelere çevirirler. Bunlara uzvi maddeler yani organik maddeler denir. Her bitki her maddeyi üretemez, her canlı her maddeyi üretemez. Üretilen maddeleri toprak yoluyla veya besin yoluyla birbirine aktarırlar. Bunun için böcek yapan bitkiler vardır. Aynı yerde bulunan bitkiler birbirine dayanışırlar ve yardımlaşırlar. Karmakarışık görünürler ama büyük bir düzen içindedirler.

Kur’an’da da ilk bakışta birbirleri ile ilgisi olmayan konular bir araya getirilmiş, aynı âyette ve aynı sahifelerde anlatılmaktadır. İlk bakıldığı zaman aralarında ilgi yokmuş gibi görünür. Oysa onlar birbirini tamamlamaktadır. Birlikte zikredilmelerinde büyük manâlar taşımaktadır. Kelimeler öyle seçilir ve kullanılır ki, bir sayfada veya Kur’an’da o varlıklar tasnif edilmiş olur.

Fatiha Sûresi’ni ele alalım, orada geçen kökleri tasnif edelim. 16 kök vardır. Bunları bir matriste gösterebiliriz.

1)      Soldaki sekizlik Allah’la ilgili kısımları içerir. Sağdaki ise insanla ilgili kısımları içerir. Üstteki sekizlik Allah’ın insanlara olan nimetlerini sayar.

2)      Sol üst kul ile Allah arasındaki bağlantıyı gösterir. Sağ üst Allah’ın nimetlerini sayar. Sol alt İlâhi düzeni koyar. Sağ alt sosyal düzeni koyar.

3)      Hamd ile ibadet, rabb ile malikiyet, rahmet ile nimet, hidayet ile avn, din ile sırat, âlem ile kavm, gayr ile yevm ve dalâlet ile gadab arasındaki ilişkiler bilinmektedir.

4)      Hamd ile rab, ibadet ile mâlik, rahmet ile hidayet, nimet ile avn, din ile gayr, sırat ile yevm, âlem ile dalâlet, kavm ile gadab arasında ilişki bulabilirsiniz. Başka ilişkiler de bulunmaktadır.

Görülüyor ki Fatiha’da ilk âyetlerde gaybden bahsedilir, sonra muhataba geçilir. Böylece bir uzaklık var gibi görülür. Ama derinlemesine tetkik edildiğinde tüm Kur’an’ı özetlemektedir.

Kur’an Allah ile kul arasındaki ilişkileri ortaya koyar. Kur’an Allah’ı gaib olarak anlatır, insanlara ise hitap eder. Bir taraftan insanların Allah’ı anlama kelamıdır, insanlık adına konuşmaktadır. Diğer taraftan da Allah’ın insanlara hitabıdır. Böylece Kur’an birbirine zıt cümlelerle karışık gibi görünür. Oysa Kur’an en veciz şekilde insanlara gönderilen bir kitap olarak karşımıza çıkar.

Bir misal ile anlatalım.

Kur’an Allah’ın kelamıdır. Kendisinden hep “Ben” veya “Biz” diye bahsetse, biz onu Muhammed’in kendisini ilâh olarak ilân ettiğini sanırdık. Çünkü onun ağzından çıkmaktadır. Kur’an hep “Allah” ve “O” diye bahsetse, o zaman da Kur’an Allah’ın sözleri değil, Muhammed’in sözleri gibi olurdu. Ama Kur’an bunu “Ben” veya “Biz” deyip sonra “Allah” diye bitirse, o zaman Kur’an’ı söyleyenin Allah olduğunu anlarız.

İşte Kur’an muhatapla başlayıp gaiple biten cümleleri bunun için kullanmaktadır. Bunları o kadar uygun bir şekilde kullanır ki, biz onda herhangi bir yadırgama hissetmeyiz.

Böylece Kur’an’ın fesahatinden on kadar örnek vermiş olduk.

Bir kitap bir dille yazılır, o dilin incelikli kurallarına uygun cümlelerle ifade edilirse, o fasih dil olur.

 

Hamd

İbadet

Rahmet

Nimet

Rab

Mâlik

Hidayet

Avn

Din  

Sırat

Âlem

Kavm

Gayr

Yevm

Dalâlet

Gadab

 

 

 

 

13. FASİH; GRAMER HATASI YAPMAZ     الفصيح

1-      Arapça kelimeler kullanır, yeni kelime uydurmaz

2-      Aynı anlamda iki kelime kullanmaz

3-      Kelimelerin etimolojik anlamlarını da korur

4-      Halk dili kullanılır, halktan kopmaz

5-      Kelimelere ve deyimlere özel anlamlar yükler, eski mânâlarını da korur

6-      Cümleler kısadır, dinleyiciyi anlamada zorlamaz

7-      Kur’an cümle yapısında hata yapmaz, incelikleri bilir

8-      İbarî manâlar ile iş’arî manâlar arasında uyum vardır

9-      Tekrarlar vardır ama usandırmaz

10-  Konular arasında sıkı irtibat var ama dinleyen konular arasında seyahat eder