Hasen Amel – Salih Amel Üzerine

Üstad Karagülle’nin asr suresinde  hasen amel ve salih amel ayırımı yapması bu husus üzerinde düşünmemize sebep olmuştur.  Karagülle’nin salih amel ve hasen amel ayırımına bir bakalım:

“Salihleri Amel Ettiler” (Uygun Olanları İşlerler)

“İman etme”de hemen “Allah’a iman” akla geldiği gibi, burada da “salih amel” demek “hasen amel” olarak akla gelmektedir. “Hasen Amel” iyi ameldir, “Salih Amel” ise uygun ameldir.

“Uygun Amel” demek işbirliği içinde yapılan amel demektir.

“Salihat” denmektedir. Kurallı dişi çoğuldur. Kurallı erkek çoğul toplulukları, kurallı dişi çoğul ise sistemleri ifade eder. Sistem içinde iş yaparlar anlamı çıkar.

Görülüyor ki “salih amel” demek “uygun amel” olup iyi amel değildir.  

Bu açıklamaları okumadan önce salih amel ve hasen ameli iyi iş olarak anlamlandırıyorduk. İyi iş, bireysel olarak kötülüklerden uzak durmak, fertlere, topluma, akrabalara, komşulara, insanlığa yardımda bulunmak ve hizmet etmektir. Kötü işlerin karşısında olmaktır.  Ayırımdan sonra bu bahsi geçen amellerin “salih amel” değil “hasen amel” kapsamı içerisine girdiğini anlıyoruz. Fakir birisine yardımcı olup evlendirmek, engelli birisinin bir ihtiyacını gidermek, işi olmayanlara zaman zaman paket yardımlar yapıp sevindirmek hep hasen amel içerisindedir. Hasen amelde ferde veya topluma mevcut düzen içerisinde hizmet etmiş olunur. Mevcut düzen, durum, varoluş kabullenilmiştir ve bu doğrultuda yardım ve hizmet edilmektedir.

Salih amel nedir o zaman? Bize göre fertlerin, toplumların, düzenlerin mevcut hallerinden daha iyiye,  doğruya, faydalıya yönlendirilme,  değiştirilme, dönüştürülme çabasıdır. Yukarıdaki örneklerden devam edersek fakir birisine yardımcı olup evlendirmek hasen amel, onun kimseye muhtaç olmadan evlenmesini sağlayacak sistemin kurulmasını sağlamak için çalışmak salih ameldir, işi olmayanları yardımlarla sevindirmek hasen amel, işsizliği ortadan kaldıracak ve insanların onurunu koruyacak sistemin vücut bulması için çabalamak salih ameldir. Salih amelde mevcut çarpık düzenin, durumun reddi vardır, bir kabullenmeme üzerine ortaya çıkar ve hedef, sistemleşme, standartlaşmadır.

Burada şöyle bir problem ortaya çıkmaktadır. İnsanların sadece hasen amel yapmaları salih ameli göz ardı etmeleri ya da organize şekilde hasen amelin teşviki, salih amelin üstünün örtülmesi, mevcut çarpık düzen ve durumun hasen amel ile desteklenmesi, ayakta tutulması anlamına gelir ki bu da bir anda hasen görülen amelleri, şer ameller haline sokabilmektedir. Örneğin, günümüzde Afrika’nın çeşitli yerlerinde yaşanan açlığa karşılık yapılan yardımlar bu açlığa sebebiyet veren mevcut düzenin, durumun devamına destek sağlamakta ve güç vermektedir. Düzeni hoş göstermekte ve düzenin çarpıklığını gözlerden uzaklaştırmaktadır. İlk bakışta iyi gibi görülen bu yardım, salih olmayan varoluşu desteklediğinden şer amele dönüşmektedir. Oysa yapılması gereken bu açlığın, fakirliğin ortadan kalkması için çalışmaktır. Yani salih amel gereklidir, değiştirme, dönüştürme, yönlendirme gereklidir.

Müminlere verilen görev hasen amelden önce salih amel yapmalarıdır. Hasen amel, salih amel için destekleyici bir unsur durumundadır. Hasen ameller, salih amelleri desteklemek için yapılırsa değerli olur. Müminler salih amel ile hasen ameli birbirinden ayırmalı, haseneyi, salih amel yerine koymamaya dikkat etmelidirler.