MÂ’ÛUN SÛRESİ KUR’AN,  MÂ’ÛUN SÛRESİ (107) - 3. ÂYET  24.06.2000

  بسم الله الرحمن الرحيم

  ارئيت الذى يكذب بالدين   فذلك الذى يدع اليتيم

ولا يحض على طعام المسكين

         فويل للمصلين  الذين هم عن صلوتهم ساهون  الذين هم يرائون  و يمنعون الماعون

XWW (HDD): Kur’an’da bu kelime yalnız yoksulların yiyeceği ile ilgili olarak üç yerde kullanılmaktadır. İkisini sülâsi bâbından, diğerini ise müfaale babından kullanmaktadır. Kur’an sûrelere, sûreler âyetlere, âyetlerin bir kısmı hadislere bölünmüştür. İlk baktığınız zaman bunların tertibinde daldan dala atlama vardır. Gerçekten de böyledir. Ormanlarda da ağaçlar böyledir. Ağaçta dallar da böyledir. Oysa onların derinliklerinde sıkı irtibat vardır. Kur’an ve canlı aynı üslûptadır. Kur’an 114 sûredir. Tekrar edilmiş besmeleli sûre 112 dir. Bunlar

1+{[(2+2+2+1(1))+(3+3+3+3)+3+1+3+(3+4+3+4+3+4+7)+10]+32+16=1+64+32+1}  şeklindedir.

Son 16 sûre tebliğ tamamlandıktan sonra insanı kendi iç muhasebesine yöneltmektedir. İlk üç sûre kıyametten, sonraki üç süre mü’minlerin kendi aralarındaki ilişkilerden bahsetmektedir. Bundan sonraki on sûrenin ilk dördü toplulukların yaşama ve çalışma barışı içine girmeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Yani herkese iş ve aş konusu işlenmektedir. Son altı sûre “Qul” sözleri ile başlayıp kişinim kendi nefsine dönmesi ile sonlanmaktadır. Daha önceki sûreler İslâm düzeninin kurulmasından, son on altı sûre İslâm düzeninin korunmasından bahsediyor. İç ilişkiler, çalışma ve yaşama düzeni, kişinin kendisine dönmesi Allah’a dönmesi demektir. Sûreler (3+3)+4+(3+3)=6+4+6

Barış içinde yaşamanın esasları dört sûrede belirlenmiştir:

1. Fil Sûresi: Genel güvenlik. Uluslararası güvenlik.
2. Kureyş Sûresi: Ticaret ve ulaşım. (Satış merkezleri zinciri).
3. Mâ’ûun Sûresi: Herkese aş ve herkese iş. (Ahşap ev, katlı ev siteleri).
4. Kevser Sûresi: Bolluk ve bereket.

MÂ’ÛUN SÛRESİNİN MEÂLİ

Dini tekzib eden kimseyi re’yettin mi? ( Hesaba çekilmeyi kabul etmeyen kimseyi bir düşün.)

İşte yetimi daa’eden kimse budur.       (Çalışamayanların yaşama haklarını unutur.)

ve miskinin taamı üzerine Xadd etmez. (Çalışabilenlerin iş bulmaları için gayret sarfetmez.)

İşte ol musallilere veyl vardır.   (İşte ol namaz kılanlara ateşler yağar.)                

Onlar salâtlarından sehv eden kimselerdir. (Onlar namazlarının gereğini yapmayanlardır.)

Onlar irae eden kimselerdir.                 (Onlar gösteriş yapanlardır.)

Onlar mâ’ûunu men ederler.             (Onlar yardımlaşmaya karşı çıkarlar, baskı yaparlar.)

Biz burada sadece “herkese iş âyeti”ni işleyeceğiz. Bu âyetin benzeri Kur’an’da başka bir yerde aynen geçer. Bir başka yerde de aynı anlamda ama başka şekilde geçer.

“Azim Allah’a iman etmemekte ve miskinin taamına xıdad etmemektedir.” (69/34)   

“Yetimi daa’ eden  kimsedir bu ve miskinin taamına xıdad etmemektedir.” (107/3)

“Hayır siz yetimlere ikram etmiyorsunuz  Miskinlerin taamına xıdad etmiyorsunuz.” (89/18)

Va: Atıf harfidir. Azim Allah’a iman etmemeğe atfetmektedir ki bu  işi yapmamak doğrudan doğruya inkârla bir tutulmuştur. Kâfir, bile bile aksini iddia etmedir. Burada ise bugünkü anarşist ve ateistler gibi inanmamak zikredilmiş ve ona atfedilmiştir. Kur’an’da inkârdan çok az bahsedilmiştir. Bunlardan biri de buradadır. İkinci âyette ise dini tekzib edenin özelliklerini sayarken, “bu öyle bir kimsedir ki yetimleri terk eder ve yoksulların yiyecekleri için gayret sarf etmez” demiştir. Üçüncü âyette yine aynı şekilde “yetimlere ikram etmiyorsunuz” diyerek eklemiştir. Yetim ve yoksul burada yan yana sayılmıştır. Yetim kelimesi, çalışamayacak kimseleri karşılıksız doyurma ve besleme anlamındadır. Yoksul ise çalışabildiği halde iş bulamaması anlamındadır. İnsanlık ilkel hayat yaşarken sorun bu kadar büyük değildi. Çünkü yakın akrabalar bu sorunu çözüyordu. Bugün ise sorun çok büyümüştür.

Bunlardan biri, çalışamayacak durumda olanlara kim bakacaktır? Bunlar çocuklar, yaşlılar, sakatlar ve hastalardır. İş yapmaya güçleri yetmemektedir. Bunun için kapitalistler aidatlı sigorta sistemini geliştirmişlerdir. Ne var ki bu da yalnız çalışanlara veya onların yakınlarına tanınan imtiyazlı hak olmaktadır. Sosyalizmde ise bunu devlet yüklenmiştir. Görülüyor ki insanlığın ancak yirminci yüzyılda yapmak zorunda kaldığı ve başaramadığı sosyal güvenliği İslâmiyet binlerce yıl önce bütün müesseseleri ile getirmiştir. Zekât ve nafaka müesseseleri kurmakla kalmamış, bu âyetlerle herkesin böyle bir müessesenin kurulması için gayret sarfetmesini iman ile eşit tutmuştur.

İkinci sorun ise çalışabilecek kimselere iş bulma sorunudur. Eskiden bu sorun aile içinde çözülüyordu. Herkesin tarlası vardı ve ekip biçiyordu. Üretim münferitti ve tek başına yapılıyordu. İnsanın topraktan bir garantisi vardı. Bugün ise üretim kollektiftir. Kimse kendi başına üretim yapıp yaşayacak durumda değildir. Herkes bir iş yerinde çalışmak zorundadır. Yani iş bulmak zorundadır. O halde çalışamayanları beslemek bir yükümlülük, çalışanlara iş bulmak da ikinci bir yükümlülüktür. Herkes böyle bir müessesenin kurulması için çalışmak ve gayret sarfetmek zorundadır. Bizim satış merkezleri zinciri ve ahşap evler ile yapmak istediğimiz bu hedefe ulaşmaktır. Yani “herkese aş ve herkese iş” formülü ile hareket ediyoruz.

VE: Bu “Ve” harfinin önemi burada başlar. Eğer bu fiiller sadece çoğul olarak getirilmiş olsaydı, “bu iş devletin işidir, biz iktidar olduğumuzda bunu yaparız” der, parti kurup iktidar olmağa çalışmakla yetinirdik. Emr-i bi’l-m’aruf için hâl böyledir. Ama burada iş ve aş güvenliği için çalışmamız hepimizin görevi hâline getirilmiş, tekil sığasıyla emredilmiştir. “Benim gelirim var. Ben zekâtımı da veriyorum” demek insanı kurtarmaz. Herkese aş ve herkese iş veren müesseselerin oluşması için elimizden geleni yapmak zorundayız. Bugün birkaç kişi bir araya gelip bu büyük hizmete talip oluyoruz. “Bu ne cesaret?!.” diyebilirler. Ne var ki biz çok güçlüyüz. Çünkü bizim arkamızda velimiz Allah’tır. Biz yapmayacağız, O yapacaktır. Bizim görevimiz sadece elimizden geleni yapmaktır. Kur’an’da peygamberlerin kıssaları bunu teyit için anlatılır. Dün Bediüzzaman’ın arkasında kaç kişi vardı? Şimdi dünyada teşkilat kuruyorlar. Siz hiç telaşlanmayın. Bir kaç kişiyiz diye ümitsizlenmeyin. Sizin açtığınız yoldan fevc fevc insanlar gelecektir. Siz çalışın ve Allah’ın emirlerini öğrenmeye gidin.

LA: Menfi edatıdır. Mâ, geçmiş için; Lâ, gelecek için kullanılır. Fiilin başına gelince gelecek hakkında haber verir. Geniş mâna da verilir. “Bu kişi bunu yapmayan kimsedir” şeklinde ifade edilmiştir. “Dini tekzib edeni gördün mü? İşte bu yetimleri terk eder ve yoksulların beslenmesi için çaba sarfetmez” deniyor. Buradaki ifade, dini tekzib eden ile herkese aş ve herkese iş için gayret sarfetmeyenin aynı kimse olduğunu ifade etmiş oluyor. “Din” demek “hesap” demektir. Yani sonunda herkesin borç ve alacağından hesap vereceğine inanmayan kimse günübirlik kendi hayatını düşünür, geleceğini hesaba katmaz, başkalarını hesaba katmaz. Bu âyetlerde adeta din “herkese aş ve herkese iş müessesi”nden ibaret kabul ediliyor. “Fa” harfini kullanmış, “huve” yerine “zâlike”yi kullanmış, bu suretle bu ifadeyi değişik şekilde takviye etmiştir.

XADİD: Bu kelime lugatta hayvanları sürmek, teşvik etmek anlamında mânalandırılmak istenmekte ise de Arapların buna dair sözleri lugatlarda hiç zikredilmemektedir. Bu kelimenin Arapçadaki karşılığını dört mânada toplayabilmekteyiz.

1. Dağın ovaya yakın eteği. Dağın ovaya temas ettiği yerden bir sonraki düzlük anlamları verilmiştir. Zemin, kat veya dolabın alt gözü anlamlarını taşır. Fiil olarak bir şeye geçici de olsa konacak bir yer bulmak, yerleştirmek anlamlarını taşımış olur.
2. Bir otun usaresi, otun kendisi, usareden yapılmış ilaçlar. Deve sidiğinden yapılan ilaçlar anlamını taşımaktadır. Fiil olarak besleyici gıdalarla beslemek, kişinin asgari gıda ihtiyacını gidermek. Sağlığını bozmayacak kadar bir besinle beslemek anlamlarına gelir.
3. Xaz pay demektir. Fiil olarak “yoksulun taamına pay ayırmazlar” anlamına gelir.
4. İnxıdad olarak kişinin kendisine bir yer bulması veya meşgale bulması anlamında kullanılmaktadır. Bu anlamda Xadde kelimesi “iş bulma” mânasını taşır.

Kur’an’da bir kelime bir kalıp içinde birden fazla olarak kullanılıyorsa onun lugat mânası ötesinde ıstılahi mânası vardır demektir. Namazı ikame etme, zekâtı ita etme, ey iman edenler, es-sâil böyle kelimeler veya deyimlerdir. “Yetimleri da’etme”nin yanında “miskinler xaddetme” tâbirinin bir ıstılah mânası olmalıdır. Bunun ne olduğunu biz içtihat ederek bulmalıyız. “Ve Lâ yutgımu’l-meskinê” deneceğine, “a lâ yaxuddu” denmiş, “İt’âmı mesakin” yerine “Taami mesakin” denmiş. “Alâ Taami Mesakin” denmiş, ayrıca bir yerde de “tuxaddune” denmiş yani topluluğun birbiriyle xadıdlaşması kullanılmıştır. Bu sığa insanlar arasındaki ilişkileri göstermektedir. Tamamen bir sosyal müessese olduğunu ifade etmektedir. Bütün bunlardan anlaşılan, bu âyetin ifade ettiği mâna yoksullara yemek yedirmek gibi basit bir sadaka olayı değildir. Yoksulların doymaları için müesseseler kurmaktır. Sosyal müesseseleri kurmak farz-ı kifayedir. Başlangıçta herkese fert fert bunu yapmak düşmektedir. Müessese kurulduktan sonra o müesseseyi topluca yaşatma görevi devam eder. İşte bunun için Kur’an’da önce tekil olarak xaddı terğib etmekte, sonra da tefaul babıyla topluluğun bu müesseseyi yaşatması gerektiğini ifade etmektedir

ALÂ: Üzerinde demektir. Bir şeyin üzerinde durmak için kullanılır. Konu mevzu olarak da ele alındığında bu harf kullanılır. Bu harf “ilâ” gibidir. Farkı “ilâ”da kendisinden sonra gelen kelimede fiil etki etmediği halde, “alâ”da kendisinden sonra gelen kelimeye fiil etki eder. Yani “yoksulların doyma işi üzerinde gerekeni yapmazlar” anlamını taşır. “Alânnasi Haccı’l-beyti”nde olduğu gibi yükümlülüğü da ifade eder. Yoksulların doymasını sağlayan bir müessese olmalıdır. Onların görevi herkese iş ve herkese aş sağlamaktır. Herkese düşen de bu müesseseye yapabileceği katkıyı yapmasıdır. Farz-ı kifayelerin ifâ şekli budur. Hepimiz ayrı ayrı kendi işimizle meşgul oluruz. Ancak vaktimizden bir pay ve malımızdan bir pay ayırır, o hizmeti yapacak müesseseyi kurarız. O müessesede hizmet edenler emek paylarını alarak o hizmeti görürler. Bizden de farz sâkıt olmuş olur. Şimdi “herkese iş ve herkese aş sağlayan müessese”yi kurmak bize farzdır. Onu tek başımıza kurma imkanına sahip değiliz. Onun için biz bir araya geldik ve iki kooperatif kurduk. Buraya küçük katkılarımız olacaktır. Bu katkılarımız, kendimizin buraya zaman ve maddi imkan katkımızın olmasıdır. Ancak bu yetmez. Çünkü kendi küçük imkanımız bu büyük yükü yüklenemez, kaldıramaz. Bunun için diğer insanları da buna teşvik etmeliyiz, onlara da anlatmalıyız, onların da bu müesseseye katkıda bulunmalarını sağlamak için çaba sarfetmeliyiz. İşte bu sebeple “alâ yexuddu” denmiş de “va lâ yut’imu” denmemiştir. Burada bizim bu işi yapamayacağımızı ve beceremeyeceğimizi söyleyenler olabilir. Bunda da haklı olabilirler. Ancak o zaman onlar öne düşüp bizim kendilerine katkıda bulunmamızı isteyebilirler. Bir kardeşimizi bu hususta katkıda bulunması için dâvet ettik. Bize oğlunun bir iş açtığını, bizim ona sermaye ile katkıda bulunmamızı istedi. Haklı idi. Oturup yapacaklarını bize anlatsaydı, biz de ona anlatacaktık. Onların yaptığı “herkese aş ve herkese iş” için daha uygun idiyse, bizim onlara katılmamız gerekirdi. Ne var ki “herkese aş ve herkese iş formülü”nü “bana aş bana iş” şekline çevirmemek gerekir. Biz herkese aş verecek, herkese iş verecek bir müesseseye sahip olsak, o müessesemize başvurabilirler. Biz o müesseseyi kurmamız için çaba sarfediyoruz. Biz herkese aş ve herkese iş müessesesini kurmak için çaba sarfediyoruz. Bize verilen emir budur. Sonuç ise bize değil Allah’a aittir. Şimdi biz yardım edecek durumda değiliz. Hepimiz müesseseye katkıda bulunma görevlisiyiz. Bu husus gözden çıkarılmamalıdır. Herkesin az çok bir nakti vardır ve herkesin az çok bir maddi katkı yapacak gücü vardır.

TAAM: Besin demektir. Yiyecek şeyin adıdır. Doyurucu şey demektir. Fiil olarak doymak anlamındadır. Açlığın giderilmesidir. Nitekim bundan önceki sûrede “açlığından it’âm etmiştir” diyor. Böylece iki sûre arasındaki ilişki de ortaya çıkmıştır. Burada “it’âm-ı mesâkîn” olarak zikretmeyip “taam-ı miskîn” olarak zikretmesi, istenen bir yoksulu doyurmak değil, yoksulları doyurmak da değil, yoksulların kendi kendilerine doymalarını sağlamaktır. Biz doyurmayacağız, doymaları için imkan sağlayacağız. Daha doğrusu bu imkanın sağlanması için çalışacağız. Bu da ancak çalışabilecek yoksullara iş bulmakla sağlanır. Herkes iş bulursa kendi kendilerini doyurmuş olurlar. Burada yetim ve yoksuldan bahsediliyor. Bunlara illet bulup kıyas yapmak gerekir. Yetimde illet çalışamama, güç yetmeme; yoksulda ise iş bulamama illetleridir. Böylece bu âyetler bize iki müessesenin kurulmasını emretmiş oluyor. Çalışamayanlara aş, çalışabileceklere iş bulma müesseseleri.

Bu işi kim yapacak? Devlet yapacak diyenler vardır. Bu zihniyet tarihte gelişen merkezi yönetimlerin anlayışıdır. Devlet böyle bir müessese kuramaz. Çünkü onun işi bu değildir. Dört müessese vardır: İlim tartışmaya, din sevgiye, ekonomi çıkara, siyaset ise korkuya dayanır. Bu kaynakları bir diğer yerde kullanamazsınız. Dolayısıyla böyle bir şey beklemek yanlış olur. Bunu halk kuruluşları sağlayacaklardır. Kişiler bir araya gelecek, kooperatifler kuracaklar. Bu kooperatiflerde çalışanlara iş, çalışamayanlara aş bulacak mekanizmayı geliştireceklerdir. Bu hususta gayret sarfetmek her Müslümana farzdır. Biz bu farzı yerine getirmek için 1967’de İzmir’de “Akevler Kooperatifi”ni kurduk. Birçok tecrübeler edindik. Şimdi de İstanbul’da “Akevler İstanbul Tüketim Kooperatifi” ve “Akevler İstanbul Konut Kooperatifi”ni kurduk. Biri konut siteleri kuracaktır, diğeri satış merkezleri zinciri oluşturacaktır. Kapitalizm kârı maksimize eden bir sistemdir. İşsizliğin ve açlığın kaynağıdır. Bu da ancak ucuz alıp pahalı satmakla olur. Halbuki bu halkın eline geçecek satın alma gücünü yarıya düşürür. Halk aç olduğu halde mal alamaz. Mağazalar da mal satamaz. Fabrikalar durur ve ekonomik krizler oluşur. Bunu sosyalizmle def etme çareleri aranmış, ancak merkezi yönetim sebebiyle hantal düzenleme kapitalizmden daha kötü olmuştur. Oysa Kur’an daha Mekke’de iken “çalışamayanlara aş - çalışacaklara iş” ilkesini ilân etmiş ve bu sûrelere yerleştirmiştir. Sonraları ise Medine’de bu sistemin uygulamasını yapmıştır. Herkese iş ve aş ilkesini benimsemeyen pek çok insan olmuş, ancak Kur’an’ın “onlar maunu men ederler” âyeti ile bu olacakları da bize haber vermiştir. Görülüyor ki hep Allah’ın dedikleri oluyor. Bu sûreden sonra “Sana kevseri verdik” müjdesiyle bu zalimlerin başarıya ulaşamayacaklarını, şeriat düzeninin er geç galip geleceğini bildiriyor. Diyeceksiniz ki, şeriat düzeni nedir? Gayet açık, herkese iş ve aş  bulan düzendir. Şeriat bunun edebiyatını yapmaz, mekanizmalarını üretir. Peki neden hasım oluyorlar? Hasım oluyorlar, çünkü onlar zannediyorlar ki bizim saltanatımız gidecektir. Oysa şeriat zenginliğe karşı değildir. Sadece tekele karşıdır. O hiç bir zaman mallarının elinden alınması mahiyetinde olamaz. Peki, devlet bu işi yapamayacağına göre halk bu işi nasıl yapacaktır? Allah’ın emirlerine uyacak olursak bütün bunları yapmak kolaydır. Okumak İslâmiyet’te farzdır. Ancak büyüklere farzdır. Çocuklara farz değildir. Biz büyükler uyuyoruz, çocuklarımızı baskı ile Kur’an Kursu’na gönderiyoruz. Bunun karşılığı şeytana fırsat tanımaktır.

Konsinye satışlı Satış Merkezleri açtığımızda, üreten kişiler bu mağazalara mal getirip satmak olarak koyacaklardır. Mağazada ham madde de bulunacaktır. Mağazadaki malları kredi olarak verebiliriz. Mamulle takas ederiz. Mal sahibinin malı mamul olarak mağazada mevcut olur. Halk üretip mağazalara koyduğu malların yerine de başka mal alabilir. Böylece herkes ürettiğini satabileceğinden karnını doyurur. İş ve aş bulmuş olur. Diğer taraftan mağaza satarken bir komisyon alacaktır. Bu komisyondan bir kısmı yetimler gibi çalışamayanlara verilmek suretiyle de onlara da aş vermiş oluruz. Bu mağazalar zinciri tüm dünyaya yayıldığı zaman işsiz ve aşsız kimse kalmamış olacaktır. Önce bizi sindirecekler... Sonra baktılar ki başaramayacaklar, kendileri yapmağa kalkışacaklar... Samimiler elenir. Bizim iddiamız insanlığı bunaltan aşsızlık ve işsizliğe çare bulduğumuzdur. Biz sizlere bunları anlatıyoruz. Varlıklılar bize katılmaz. Bize garibanlar katılır. Ancak biraz sonra başarıya ulaştık mı asıl tehlike orada başlar. İnsanlar hemen israfa giderler. Lüks otellerde düğünler ve merasimler yapmaya başlarlar. Bundan önceki sûrede belirtilen tekâsür başlar. Yöneticiler de hemen cephe değiştirir, eski arkadaşları unutur, yeni hayata dalarlar. İşte şeytanın kurduğu bir numaralı kazık budur. Bütün zenginleşenler bu tuzağa düştüler. Diğer işimiz de ahşap ev işidir. Tüketim mallarının gereğinden fazla üretilmesi zararlıdır. İnsanlar günlük ihtiyaçlarını süper mağazalarda giderecekler, ama artan zamanlarını imar için kullanacaklardır. Sonra kriz zamanında yiyecekler, refah zamanında evler değer kazanır. Herkese aş ve herkese iş her dönemde bulmamızı gerektiğinden ahşap evler de bu sûrenin emirleri içinde icra edilmektedir. Allah bize bir işi yapmamızı ilham eder. Bu takva da olabilir, fucur da olabilir. Bizim hemen Kur’an’a sarılıp bize ilham edilen şeyin takva mı yoksa fucur mu olduğunu araştırmamız gerekir. Eğer fucur ise, kaçınmamız takva ise yapmamız gerekir. Bizim giriştiğimiz satış merkezleri zinciri teşebbüsümüzle ahşap evler teşebbüsümüzün fucurdan mı yoksa takvadan olduğunu anlamamız bu âyetin tefsiri ile mümkün olmaktadır.

MİSKİN: “Sikkin” bıçak demektir. Canlı kesildiğinde artık sâkin olur. Hareketsiz hâle “sükûnet” denir. İnsanların oturdukları evlere “mesken” denmiştir. Yoksulluğundan hareketsiz kalan, işe gidecek imkânı bile olmayan kimseye “miskin” denir. Fıkıhta fakir, bir kabile veya şa’bda serveti vasat servetin altında olana “fakir” denir. Miskin ise kabilede, şa’bda veya kavimde geliri vasat gelirin yarısından az olana “miskin” denir. Bunun bugünkü tarifi “işsiz” demektir. Kendisini geçindirecek iş bulamayan kimse miskindir. Her insana düşen görev, yeryüzündeki bütün insanların iş bulabilmelerini sağlama hususunda gayret sarfetrmedir. Bir toplulukta herkes düzene uyarsa o topluluk düzen içinde olur. O halde biz ne yapmalıyız ki yeryüzündeki bütün insanların doyması için çalışmış olalım. Yeryüzünün bütün insanları diyorum. Çünkü burada “miskin” marifedir. Ahd için değildir. Yoksa hepimiz bir kişiyi doyurmakla yükümlü olurduk. Ancak istiğrak için olabilir. Uluslararası güvenlik ve ticareti anlatan sûrelerden sonra gelmesi de bunu ifade eder.

1. Yapacağımız işlerin başında, “benim gelirim var, emekli oldum” gibi bahanelerle oturmamaktır. Herkes her zaman elinden gelen işleri yapacaktır. Böylece  işlerin akışı içinde sizin de katkınız olur. İşte biz satış merkezi ve ahşap ev teşebbüslerini kurarken hedefimiz, insanların artık zamanlarını ve artık emeklerini değerlendirsinler. Boş zaman ve imkan harcamasınlar diyoruz. Bu arada kendimiz de elimizden geleni yapıyoruz. Zarar ediyoruz diye bir işi bırakmıyoruz, zararlı işi kârlı işe dönüştürme çabası içindeyiz. Bunu başarmamız için de kişilerden küçük fedakârlıklar istiyoruz. Ne kadar artırabilirsek, işimizi ve aşımızı bozmayacak şekilde buraya katkınızı istiyoruz.
2. Bir işi yaparken sadece kendi kazancını düşünmeyecek, başkalarının da ne kazandığını hesaba katacaksın. Benim sayemde daha kimler yararlanıyor deyip çıkar paralelliği içinde iş yapmamız gerekir. Bunun için dört temel ilke vardır.

1. Bir sorun çözerken sadece o günün sorununu çözmemeli, ileride çıkacak benzer sorunlar aynı yolla çözülebilecek yollar bulunmalıdır. Kurallı çözümler bulmalıyız. Buna “içtihat” diyoruz.
2. Bir sorun çözülürken yalnız kendi sorunumuzun çözümü şeklinde çözüm yapmamalıyız. Bizim sorunumuza benzer sorunların da çözülebileceği çözüm yolları aranmalıdır. Bu genel çözümdür.
3. Kendi sorunlarımızı çözerken başkalarının çözüm yollarından yararlanmalıyız, ama kendimiz için çözümü kendimiz bulmalıyız. Projemizi kendimiz yapmalıyız. Ismarlama proje ile iş yapmamalıyız. Buna “zati çözüm” diyoruz.
4. Çözüm dinamik olmalıdır. Bir çözümü ürettikten sonra onu uygulamalıyız. Sonra elde edilen sonuçtan yararlanarak projemizi geliştirmeliyiz. Buna “ilmi çözüm” diyoruz. Bu dört kriter  bizim çözümlerimizden herkesin yararlanmasını sağlamış olur.

3. Elimizdeki maddi imkanları ekonomi akışı dışında tutmamalıyız. Bu iki şekilde olur. Ya ortaklıklara katılınır. Kâr ve zarara iştirak edilir. Bunu yapabilmemiz için ortaklıklara kolay girilir ve kolay çıkılır mekanizma geliştirmemiz gerekir. İşte bu marketlerde gerçekleşiyor. Kişi bugün gelip markete parasını yatırıyor. Sermaye katkısında bulunuyor. Biz o gün onun iştirakini değerlendiriyor, mağazamızda olmayan malı getiriyoruz. O gün mağazada yapılan satıştan bir sermaye payı koyuyoruz. Ertesi gün geliyor ve parasını kazancı ile birlikte çekiyor. İşte kişinin iştiraki burada sağlanıyor. Yahut bir bina yapıyor, markete kiraya veriyoruz. Buradan pay senedi alan kimse o günkü cirodan bir kazanç sağlıyor. Böylece kimse evinde kasada nakdini saklamıyor. Sermayeyi hapsetmemenin ikinci yolu da karz-ı hasendir. Para değerini korumak şartıyla kasaya nakit emanet ediliyor. Hem para emniyetle muhafaza ediliyor, hem de başkalarının yararlanması sağlanıyor. Kuracağımız ahşap ev ve satış merkezleri zincirleri içinde iştirak veya ıkraz müessesesi harekete geçmiş olacaktır.

3. Hz. Peygamber’in “Komşusu açken kendisi tok yatıp uyursa bizden değildir” hadisini aklımızdan çıkarmayıp çalışıp kazanmalıyız ve komşularımızı doyurmalıyız. Kur’an’da da “onlar ki zekât için çalışırlar” diyor. Zekât, yardımlaşma ve dayanışmadır.

Hazreti İsa arkadaşlarına “Allah’a giden yolda bana yardım edecek kimler var?” demiş, havariler da “Biz Allah’ın yardımcılarıyız” demişlerdir. “Senin yardımcınız” dememişlerdir. Sizler de benim yardımcım değilsiniz. Hepimiz Allah’a yani O’nu temsil eden topluluğa yardımcıyız. Hazreti İsa hayatında yapılmasını istediklerini göremedi. Ancak onun haber verdikleri 2000 yıldır gerçekleşiyor. Onlar öldüler, biz de öleceğiz. Allah’ın âhirette iman ettiği kimselerle bizi bir etmesi için çalışmalıyız. Başka bir şeyle bu dünyadan bir şey götüremeyiz.

Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL   Yazan ve Anlatan: SÜLEYMAN KARAGÜLLE