AKEVLER İSTANBUL TÜKETİM KOOPERATİFİ
UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
(.../.../2000 TARİHLİ YÖNETİM KURULU KARARI İLE SÖZLEŞME MADDELERİNE DAYALI OLARAK ELE ALINMIŞTIR.)
B İ R İ N C İ B Ö L Ü M
KURULUŞ :
Madde 1- Bu Ana Sözleşme’de isimleri, tabiyetleri, adresleri ve taahhüt ettikleri sermaye payları gösterilen kimseler tarafından, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre değişik sermayeli ve sınırlı sorumlu bir tüketim kooperatifi kurulmuştur.
TÜZEL KİŞİLİĞİN KAZANILMASI VE ANA SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ :
Madde 2- Kooperatif Ticaret Siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce kooperatif namına iş ve işlem yapanlar bunlardan şahsen ve zincirleme olarak sorumludurlar. Ana Sözleşme’de yapılacak değişiklikler kuruluştaki usule bağlıdır.
UNVAN :
Madde 3- Kooperatifin unvanı SINIRLI SORUMLU AKEVLER İSTANBUL TÜKETİM KOOPERATİFİ’dir.
MERKEZ VE ŞUBELER :
Madde 4- Kooperatifin merkezi, Yeni Yol Sokak, No: 3/7 ÜSKÜDAR – İSTANBUL’dur.
Kooperatifgerekli gördüğü takdirde memleket içinde ve dışında şubeler açabilir. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer Ticaret Siciline tescil olunurlar.
SÜRE :
Madde 5- Kooperatif süresizdir.
Madde 6
AMAÇ VE FAALİYET KONULARI:
Madde 6- Kooperatifin amacı, ortakların tüketim maddelerine olan ihtiyaçlarını karşılamaktır. (Görüşme Tarihi: )
Kooperatif ortaklarının tüketim maddelerine olan ihtiyaçlarını iki yoldan karşılar:
1. Kooperatif ortaklarının satın alma gücünü artırarak onların ihtiyaçlarını karşılamalarını sağlar. Bunu sağlamak için:
Bir) Ortakların küçük tasarruflarını en iyi bir şekilde değerlendirmelerini sağlamaya çalışır.
İki)Ortaklar arasında faizsiz kredileşmeyi sağlayarak ihtiyaçlarını karşılamalarında yardımcı olur.
Üç) Ortakların bilhassa boş vakitlerini özel ek işlerde değerlendirmelerini sağlayarak satın alma güçlerini artırır.
Dört) Ortakların muattal bulunan taşınmazlarını ortaklar arasında faal hâle getirerek ortakların satın alma güçlerini artırır.
Ortakların bu faaliyetlerinde üretimin amaç hâline gelmemesi için bunlardan sağlanan gelir doğrudan nakit olarak değil de açacağı süper markette en çok %20 tenzilat şeklinde aksettirecektir.
2. Kooperatif ortaklarının satın alma güçlerini en uygun şekilde kullanmalarını sağlayarak ihtiyaçlarının iyi bir şekilde giderilmesini sağlar. Bunun için:
Bir) Ortaklardan 100 gram altın karşılığı Türk Lirasını toplayarak Ana Sözleşmenin 6/2 maddesine uyarak satış merkezleri olacak taşınmazlar edinir. Burasını cironun %4’ü ile ortak işletmeye koyar. Buradan gelecek kira payını bin dolarlık pay sahiplerine bölüştürür ve satıştan en çok %20 tenzilat yaparak bölüştürür.
İki)Gerek kooperatif içinde gerekse Ana Sözleşmenin 6/2 maddesine göre işletmeye katıldığı satış merkezlerinde çalışanlara ücretlerinden fazla verilecek primler satış merkezinden alacakları mallara en çok %20 tenzilat yapılarak değerlendirilir.
Üç) Ortaklardan en az beş gram altın karşılığı Türk Lirası alınarak ortakların ihtiyacı olan mallar satın alınır ve mağazaya satılmak üzere konur. Bunlar mağazalarda başka bir şekilde karar alınmamışsa %15 ile satılır. %4’ü kira payı olarak tesis ortaklarına, %4’ü satış merkezinde çalışan ortaklara ücret payı olarak ve %2’si de kooperatifin ortak giderlerini karşılamak üzere kooperatife verilir. %1 mağazaya mal getiren ortaklara emek payı olarak verilir. Kalan yüzde dört ise sermaye dayanışma payı olarak bölüştürülür. Şöyle ki, kasada veya bankada bulunan nakit ile ambarda veya rafta bulunan mallar işletmenin aktif sermayesini oluşturur. Borç ve alacaklar ile demirbaş ve taşınmazlar bu aktif sermayede yer almazlar. O gün satılan mallara ilave edilecek %4’lük sermaye dayanışma payı o günkü sermayeye bölünür ve birim sermayenin günlük dayanışma payı hesaplanır. Bu suretle sermaye ile katılmış olan ortaklara bu katkılarından dolayı bir tenzilat yapılmış olur. Mağazada yapacakları alışverişten en çok %20 olmak üzere tenzilat yapılır.
Dört) Ortaklar kendi ürettikleri malları veya tasarrufları ile satın aldıkları malları mağazada sattırabilir ve karşılığında mağazadan o miktarda başka mal alabilirler. Böylece ortaklar arasında aracısız mübadele başlamış olur. Faturalar ciro edilerek işlem görecektir veya müstahsil makbuzu alınacaktır.
Kooperatif bu amaçla:
1. Üretim merkezlerinden ilk ellerden aldığı ve diğer satıcılardan ucuza satın alacağı tüketim maddelerini peşin veya kredili olarak ortaklarının yararlarına sunar.
Kooperatif ortaklardan aidat almaz, onları kooperatiften soğutmaz. Ortaklarına serbest rekabet içinde ucuza temin ettiği mallardan satış üzerinden bir pay alır. Ortakları bu malları almaya zorlayamaz. Alırlarsa o maldan yararlanırlar. Kooperatif serbest rekabet içinde ucuz satın alma mekanizmasını şöyle gerçekleştirir: Kefil Ortakların kefaleti içinde satış merkezleri, ilk eller ve diğer satıcılar kooperatifin satış yerinde mallarını koyarak konsinye olarak sattırırlar. Kooperatif bu konsinye satış hizmetinden dolayı özel anlaşma olmamışsa %17 alır.
Bu % 17’yi aşağıdaki şekilde paylaştırır:
%4 Kira Payıdır. Kira yapı başkasına aitse ona verilir. Yapı kooperatife ait ise o yapıya ortak olanlara paylaştırılır. Ancak bunlara nakit ödeme yapmaz. Mağazadan alacakları mallara o nisbette %20 iskonto yapar.
%4 Ücret Payıdır. Kooperatif içinde sabit ücretli olarak kimse çalıştırılmaz. Asgari ücretle veya kendi isteklerine uygun olarak Sosyal Sigorta Kurumu’nda sigortalanırlar veya Bağ-Kur’a sigortalı olarak vergi mükellefi olurlar. Önce bunların ücret ve vergileri ödenir. Artan kısım çalışanlara çalışmaları nisbetinde paylaştırılır ve bu prim olarak verilir. Bu prim nakit olarak ödenmez. Mağazalarda yapacakları alışverişte kendilerine en çok % 20 tenzilat yapılır.
%2 Genel Hizmet Payıdır. Kooperatif ehliyetli serbest meslek sahipleriyle anlaşır ve onları kooperatife ortak eder. Onlar hizmetlerini bir pay karşılığı yaparlar ve bu payı da nakit olarak almazlar, mağazadan yapacakları alışverişten %20 tenzilatlı mal alma şeklinde yaparlar. Yahut kooperatife makbuz verip nakit olarak alırlar.
%1 Kefil Payıdır. Bu pay kefil olup mağazaya ucuz mal temin eden ortaklara verilecektir. Bunlardan bu paylarını mağazadan en çok %20 tenzilatlı mal alma şeklinde yararlanacaklardır. Vergi mükellefi iseler fatura kesip nakit olarak da alabilirler.
%4 Sermaye Dayanışma Payıdır. Rafta veya ambarda bulunan malların maliyet değeri ile kasada ve bankada mevcut nakdin toplamı işletmenin günlük faal sermayesini oluşturur. Borç ve alacaklar hesaba katılmaz. Demirbaşlar ve taşınmazlar hesaba katılmaz. Ogün yapılan satışlardan alınan %4 de “Günlük Sermaye Dayanışma Payı”nı oluşturur. Sermaye Dayanışma Payının günlük faal sermayeye bölünmesi günlük kârı sağlar. Müşteri ortaklar alacakları mallardan bu nisbette tenzilattan yararlanırlar. Satıcı ortaklar da sermaye dayanışması içinde bu nisbette fazla fatura keserler.
%2 Nakliye Payıdır.
Mağazada mallar konsinye olarak emanette bulunur. Mağazada satış yapan çalışan ortaklardan teminat bono senetleri alınır ve kefil ortaklara verilir. Bunlar müteselsil olarak kefil ortağa karşı sorumlu olurlar. Onlar da bu senetleri satıcı ortaklara verirler. Satıcı ortaklar ve kefil ortaklar her zaman mağazaya gelip mallarının mevcut olup olmadığını kontrol ederler. Mal yok para da yoksa teminat senetlerini tarihlendirip tahsile koyabilirler. Hakem kararı ile bu tahsilat durdurulabilir. Satıcılar müstahsil ise ve vergi mükellefi değilse, müstahsil makbuzunu kooperatif keser ve vergi ödemelerinden o sorumlu olur. Her hangi bir şekilde malların bozulması halinde ödeme bu yüzde dörtten yapılır.
Müşteri ortaklar ön ödemeli sipariş yaparlarsa para değerleri merkez bankasının altın satış fiyatlarına kote edilerek korunur. Ayrıca %4 Sermaye Dayanışma Payından da yaralanırlar. Bu suretle elde edilen nakit mağazada satış yapan satıcı firmalara ön ödeme olarak aktarılır ve bunlar merkez bankasının satış değeri ile faizsiz olarak verilir. Bu kredi meblağlarının satıcı oraklar arasında bölüştürülmede onların mağazamızda satılan malların cirosu ile orantılı kılınır. Satıcı ortaklar mallarını mağazamızda ucuz satarlarsa çok satılacak ve müşteri ortakların ön avanslarından daha çok yararlanacaklardır. Böylece serbest rekabet içinde tüketicilere ucuz mal sağlanmış olur. Tüketici ortaklar buradaki farklardan en çok %20 olma şartı ile mağazadan aldıkları mallarda tenzilat yapılarak ödeme yapılır.
Kooperatif bir satıcılar sicilini tutar ve bu satıcılar sicilini her hafta güncelleştirir. Kimlerin nerede ne malları sattığını cedvellere geçirerek saklar. Tüketici Müşteri Ortaklar ön ödeme yaparak sipariş verirlerse bunları yerlerinden alır ve mağazada veya eve teslim eder. Burada Müşteri Ortaktan sadece nakliye parasını almış olur. Devamlı müşteri götürmüş olmasından dolayı satıcılardan bir komisyon alarak kooperatif kendi harcamalarında kullanır. Kooperatif hiç bir zaman ortaklara kâr veya benzeri kazançlar dağıtmaz. Ortaklarına yaptıkları muamele nisbetinde tenzilat yapar.
Kooperatifin konusu tüketim maddeleri olup, üretim maddeleri veya arsa sabit yapı tüketim maddeleri içinde olmadığı için bunlarla kooperatif iştigal edemez. Bununla beraber konut yapı kooperatifleri ile işbirliği yaparak onların ortaklarından isteyenleri kendisine ortak ederek onlara tüketim maddeleri sağlar ve kendi ortaklarından isteyenleri de onlara ortak ederek ortaklarına konut yapı sağlamada yardımcı olur.
Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, mefruşat, soba gibi dayanıklı taşınabilir maddelerin temini ise tüketim maddeleri içine girmektedir. Kooperatifin iştigal konusu içindedir. Arsa ve ev de bu tür tüketim araçlarıdır, ancak madde olmadıkları için kooperatifin iştigal konusu içine girmezler.
Çadır ve benzeri araçlar da tüketim malları içindedir. Bunlara kıyasla zelzele dolayısıyla ortaya çıkan prefabrik evlerden sökülüp taşınabilenler kooperatifin konusu içindedir. Buna mukabil sökülüp taşınamayan prefabrik evlerin temin edilmesi ise tüketim kooperatifinin değil, komut yapı kooperatifinin konusudur.
Tüketim Kooperatifinin temin ettiği çadır veya taşınabilir prefabrik evlerin kurulabilmesi için gerekli yerlerin temini ve alt yapısının yapılması da tüketim kooperatifine ait olmayıp konut yapı kooperatiflerine aittir. Bununla beraber temin ettiği çadır veya taşınabilir evlerin geçici olarak da konması için bu tür arsaların temini ve alt yapısının yapılması hususunda konut yapı kooperatifleri işbirliği içine girebilir. Yapacakları özel sözleşmelerle ortaklarını bu tür arsa ve ev veya çadırlara sahip kılabilirler.
2. Konusu ile ilgili işletmeler kurarak ortakların ihtiyaçları için üretim faaliyetlerinde bulunur, bu konuda kurulmuş teşebbüslere katılır.
Kooperatif ortaklarına aşağıdaki tüketim maddelerini temin etmeyi hedef edinir:
Bir) Ortakların yiyecek maddelerini sağlar.
İki)Ortakların giyecek maddelerini sağlar.
Üç) Ortakların beyaz eşya ve mobilya ihtiyaçlarını karşılar.
Dört) Ortakların çadır veya taşınabilir meskenlerini temin eder.
Bu amaçla anonim, limited, komandit veya kooperatif şirketleri ile işbirliğine girebileceği gibi, şahıs veya adi ortaklık teşebbüsleri ile de işbirliği yapabilir. Bu tür kuruluşlar için kurulacak işletmelere;
Bir) Tesis ortakları taşınmazlarını ürünün veya satışın cirosundan bir pay almak üzere koyarlar.
İki)Emek ortakları ürünün veya satışın cirosundan bir pay almak üzere koyarlar.
Üç) Sermaye ortakları ürünün veya satışın cirosundan bir pay almak üzere koyarlar.
Dört) Hizmet ortağı da ürünün veya satışın cirosundan bir pay alır.
Kooperatif bu işletmelere hizmet ortağı olarak katılacak ve bu yolda elde ettiği ucuz ürünlerini ortaklarına aktaracaktır. Kooperatif kendisi satış merkezlerinden bir şeyin işletmesini doğrudan doğruya üstlenmeyecektir.
Bugün çok karışık bir üst yapıya ulaşmış olan hayat ancak bir çok mütehassısın katkıları ile varlığını sürdürebilmektedir. Bunların ayrı ayrı yapılması ancak çok büyük firmalar sayesinde mümkün olmaktadır. Bu da tüketicileri ezmektedir. Tüketicilerin korunabilmesi için küçük ve orta boy teşebbüslerin de yaşayabilecek hâle gelmeleri gerekir. Bu da ancak ortak işlerin dayanışma içinde birlikte yapılması ile sağlanır. Bu tür ortak hizmetler üretici ve tüketiciler arasında da ortaktır. Bu ortak hizmetlerin Tüketim Kooperatifince yapılması ve piyasaya etkin olması gereklidir. Eğer bu hizmetler üretici firmalar arasında olursa tekel önlenemez ve sistem çalışmaz. Bu maksatladır ki kooperatif genel hizmeti kendisinin yüklenmediği hiçbir teşebbüse katılmaz.
Tesis emek veya sermaye ortaklarının işletmeye olan katkıları ve payları kendileri ile yapılacak özel mukavelelerde belirtilecektir. Kooperatifin yükleneceği genel hizmet statüsü ise kooperatif yönetmelikleri ile tesbit edilecektir. Bu amaçla kooperatif katıldığı işletmelere aşağıdaki hizmetleri verecektir:
1- KAYIT HİZMETLERİ:
Bir) Bütün ortakların ve ortaklıkların yazışmalarında aracı olur, gelen - giden evraklarını kaydeder, yerlerine ulaştırır, gereken uyarıları yapar. Ortakların sicillerini tutar ve gerektiğinde kendilerine verir.
İki)Bütün taşınmazların ve demirbaşların kayıtlarını tutar, ortaklar arasında kiralanmasına veya kullandırılmasına yardımcı olur. Taşınmazların veya demirbaşların sicillerini tutar, gerektiğinde ilgililere verir. Demirbaşların bakım ve koruma sorumlularının kayıtlarını tutar.
Üç) Ortakları ve ortaklıkların borç ve alacaklarını gösteren zimmet muhasebesini tutar ve bunların vergi ve sigorta primleri ile ortaklar arasındaki paylaşımlarını yapar.
Dört) İşletmelerde mevcut ham, ara ve mamul maddelerinin miktarları ve bulundukları yerlerini envanter muhasebesi ile takip eder. Siparişlerdeki fiziki akışlarını ilgililere talepleri halinde bildirir.
Ortak Kayıt İşleri ile tüm değerler ortaklar ve ilgililer arasında hareket imkanını kazanır ve atıl değerler harekete geçer. Taşınmaz ve demirbaşlar kullanılır hâle gelir, işsizler iş bulur, sermaye devreye girer ve kooperatif de genel hizmetini yapmış olur. Bu sayede mallar tüketiciye ilk ellerden ve satış merkezlerinden ulaşmış olur.
2- GÜVENLİK HİZMETLERİ:
Bir) Ortakların bilgi seviyelerini tesbit ederek onlara yapacakları işlerde “teminatlı ilmi ehliyet” verir. Bilgisizlikten dolayı uğrattıkları zararları dayanışma içinde ödetir.
İki)Ortaların beceri seviyelerini tesbit ederek onlara yapacakları işlerde “teminatlı mesleki ehliyet” verir ve beceriksizlikten dolayı iras ettikleri zararları dayanışma içinde ödetir.
Üç) Ortakların ahlaki seviyelerini tesbit ederek onlara yapacakları işlerde “teminatlı ahlaki ehliyet” verir ve ihmalden dolayı verdikleri zararları dayanışma içinde ödetir.
Dört) Ortakların güvenirlik seviyelerini tesbit ederek onlara birlikte yaşadıklarında kasden zarar iras etmeyeceklerine dair teminat verir ve kasden iras ettikleri zararları dayanışma içinde ödettirir.
Tüketicilere ucuz malların ulaşabilmesi için maliyetleri ucuz olmalıdır. Bugünkü kapitalizm düzeni içinde sigorta çok pahalıya mal olmakta ve bu da tüketim maddelerinin pahalıya satılmasına sebep olmaktadır. Sigorta sorununun dayanışma içinde çözülmesi gerekmektedir. Doğacak zararlar dayanışma ortakları arasında karşılanmalıdır.
3- İLETİŞİM HİZMETLERİ:
Bir) Çağımız bilgi çağıdır. Bilgi de matbu kitaplardan elde edinilmektedir. Her işin bit talimatı vardır. İşletme prospektüsü vardır. Bunların temini ancak ortak kütüphanelerden mümkündür. Ortakların ürettikleri malların ve projelerinde basılı prospektüslere ihtiyacı vardır. Bunları hazırlayıp ilgililere sunma hizmeti basın hizmetidir. Kooperatif bu hizmetleri de yüklenmiştir.
İki) Tüketicilerin üretilen mallardan haberdar olmalarına ihtiyaç vardır. Tekellerin reklamı bunu karşılamamaktadır. Tekeller zenginlere hitap etmekte ve reklam masraflarını maliyetlere aksettirmektedirler. Kooperatif reklam gücü olmayan üreticilerin mallarını tüketicilere tanıtacak ve böylece küçük müteşebbislerin ürettikleri ucuz malları tüketicilere tanıtacaktır. Reklam, satıcının malını tanıtmaya uğraşmasıdır. Kooperatifimiz ise tüketicinin üretici malları ile buluşmasını sağlayacaktır.
Üç) Toplulukta haberleşme ağı sinir sistemi gibidir. Sinirleri çalışmayan insan nasıl felçli ise, haberleşme ağı çalışmıyorsa topluluk da felçtir. Pahalı haberleşme malların pahalıya mal olmasına sebep olduğu gibi; bir taraftan mallar çürürken diğer taraftan da mal darlığı çekilir. Kooperatif özel haberleşme imkanlarını geliştirecek ve ortaklarını bunlardan yararlandırarak üreticilere doğrudan ulaşmalarını sağlayacaktır. Belli seviyede haberleşme parasız sağlanacaktır.
Dört) Toplulukta ulaştırma kan damarlarına benzer. Kan damarlarının tıkanması nasıl ölümle sonuçlanırsa, toplulukta pahalı taşımacılık da bir çok sıkıntılara sebebiyet vermektedir. Haberleşme hizmetleri ile verilen siparişler taşıma hizmetleri ile tüketicilere ulaşacaktır. Giderler paylaşıldığı ve ortaklar zaman kaybetmedikleri için tüketiciler ucuz mal satın alma imkanını bulacaklardır.
İletişim hizmetlerinin ortak olarak yapılması küçük üretici ve tüketicilerin de büyük üretici ve tüketici seviyesinde ucuza mal etme imkanını sağlamış olmaktadır. Bir nevi dayanışma ve yardımlaşma içine girilmiş bulunmaktadır.
4- KORUMA HİZMETLERİ:
Bir) Bir şeyden yararlanabilmek için onu bilmek ve tanımak gerekmektedir. Bilmek ve tanımak ise o şeyin plan ve projesini bilmekle olur. Artık bugün bütün hareketler plan ve projeye göre yapılmaktadır. Evinize alacağınız buzdolabını bile ona göre kullanma durumundasınız. Plan ve proje yalnız üreticilere değil, tüketicilere de kullanabilmeleri için gerekmektedir. Plan ve proje bedelleri pahalı olduğu için bugün hemen hemen bütün işletmeler ve tüketiciler plan ve projesiz eşyayı ve tesisi kullanmaktadırlar. Satıcıların reklamları için ürettikleri plan ve projeler yetersizdir. Karışıktır ve çoktur. Sade ve ortak kolay anlaşılır proje ve planların üretilip ortakların hizmetine karşılıksız olarak sürülmesi de kooperatif genel hizmetlerindendir.
İki) Bugün kullandığımız bir çok tüketim malları vardır. Bakımı dert olmaktadır. Hele arabanız varsa derdiniz vardır. Götürüp bir yerini tamir ettirirsiniz, başka yerini bozarak size verirler. Bu sebepledir ki tüketicilerin hizmetinde bakım ekipleri olacak ve ortak olarak tüketim mallarının bakımını yapacak ve garantisini vereceklerdir. Şimdi yapılan garanti servisleri her cihaz için ayrı ayrı olduğundan pahalı olmaktadır. Oysa kooperatif tüketicilerin mallarına garantisi olsun olmasın bakacak ve bakım ekiplerini oluşturacaktır.
Üç) Tüketicilerin sağlık hizmetleri, bilhassa ilaç ve diğer maddeler tüketim içine girmektedir. Tüketicilerin sağlıkları tüketim malları ile de ilgilidir. Kooperatif ortaklarının sağlık kayıtlarını tutacak ve onlara ucuz tedavi ve sağlık yollarını sağlayacaktır.
Dört) Güvenlik hizmetleri de kooperatife ait olacaktır. İşyerlerinin ortak bekçilerle ve yangın ekipleri ile beklenmesi, sel, yangın, saldırı gibi hallerde ortaklar arasında birlikte sıkıntıları karşılama ve nöbetleşme kuralları ile güvenliğin tesisi sağlanacaktır.
5- DEPOLAMA HİZMETLERİ:
Bir) Bilgi Deposu: Ortakların ihtiyacı olan bilgileri toplayarak veya Araştırarak temin ettikten sonra onları tasnif eder ve depolar. Ortakların sorması halinde onlara ulaştırır.
İki)Ambar Hizmeti: Ortaklar ürettikleri malları kendi özel ambarlarında saklamaz, ortak ambarlara koyarlar. Ambar onlara bir belge verir. Bu belgeyi ortaklar istedikleri kimselere devrederler. Sonunda bu belge tüketiciye ulaşır. Belge hukuki yollardan elden ele ulaşırken mal yerinde kalır. İndi bindiler olmaz. Böylece tüketici daha ucuz mal satın alma imkanına ulaşır. Mal doğrudan üreticiden tüketiciye gider.
Üç) Kasa Hizmeti: Ortaklar hesaplarını bir kasada veya bankanın bir hesabında toplarlar. Gerektiğinde oradan kooperatifin çeki ile çekerler. Kullandırdıkları kadar kredi alma hakkını elde ederler. Kredileşme yoluyla faizsiz sermaye elde etmiş olurlar. Tüketiciler mevduatları nisbetinde tüketim kredisini alma hakkını kazanırlar. İlk taksitlerini bankada toplayan ortak son taksitlerini bankaya öder. Orta yerde peşin para ile buzdolabını almış olur. Kazanç paylaşımının yanında kredileşme içinde faizsiz kredi paylaşımı da yapılacaktır. Bunları düzenlemek kooperatife ait olacaktır.
6- HAKEMLİK HİZMETLERİ:
Bir) Yazışma Hizmetleri: Kooperatif tip sözleşmeleri üretecek ve ortakların her türlü anlaşmalarının yazılı ve hukuki statü içinde olmasını sağlayacaktır. Bu da üreticilerin tüketicilere hukuki konularda kolay ulaşmalarını sağlayacaktır. Ortaklar arasında çıkacak nizaların kolay çözülmesi bu yazışmalara dayalı olacaktır.
İki) Kontrol Hizmetleri: Üretici ürettiği her malı kooperatifin kontrolörlerine kontrol ettirdikten sonra kooperatif ambarına teslim eder ve üreticinin sorumluluğu biter. Tüketiciye ulaşıncaya kadar onu götürmek kooperatifin sorumluğunda olacaktır. Böylece tüketici mal daha tüketicinin elinden çıkmadan korumaktadır. Malın bozuk çıkması halinde tüketiciye kooperatif dayanışma içinde öder.
Üç) Soruşturma: Ortaklar arasında çıkacak ihtilaflar kooperatifin soruşturmacıları tarafından soruşturulup sonuca bağlanır. Böylece gereksiz tartışmalar ve ortaklığın dağılmasına sebep olan sürtüşmeler önlenir.
Dört) Ortaklar arasında çıkacak ihtilaflar kooperatif hakemleri tarafından seçilir. Ortaklar arasında hakemlik yapma ehliyetini kooperatif verir. Bunlar en az yirmi kimsedir. Ortaklar arasında bir niza çıktığında birini bir taraf diğerini de diğer taraf seçer. Baş hakemi de hakemler seçer. Kooperatif hakemlerin kararlarını uygular. Hakem kararları yargıtaya temyiz edilebilir. Hakem kararlarına uymayanları kooperatifin avukatları savunur.
Kooperatif bu genel hizmetlerini genel hizmet ortakları aracılığı ile yapar. Ortaklar gelir vergisi mükellefi ise onlardan istihkakı kadar makbuz alır. Değilseler, asgari sigorta ile onları sigortalar ve bunları ücret olarak öder. Fazlası ortaklık içinde sağladıkları imkandır. Satış merkezlerinde bunlara en çok yüzde yirmi olarak tenzilat yapılarak ödenir. Üretime katılanlara ise üretime katılmaları nisbetinde üründen pay verilir.
3. Ortakların çeşitli ihtiyaçlarından gerekli görülenleri yurtdışından ithal suretiyle temin eder ve gerekli hallerde tüketim kooperatifleri üst kuruluşlarıyla işbirliği yapar.
Kooperatif kendi adına ihracat ve ithalat yapmaz. Hizmet ortağı olarak katıldığı firmaların ihtiyaçları olan malları ithal eder veya onlar adına ihraç eder. Bunu da kendisi doğrudan yapmaz, hizmet ortakları aracılığı ile yapar.
Tüketim Kooperatifi ortaklarından ön ödemeli siparişler alır ve bunları kefil ortaklar aracılığı ile satıcı ortaklara iletir. Her satıcı ortağın ön ödemeye karşı alabileceği miktar mallarının mağazalarımız satış miktarları ile orantılıdır. Satıcıların bu ön ödemeden yararlanabilmeleri için Türk piyasalarında üretim yapan firmalara sipariş vermeleri gerekmektedir. Kooperatif onlara doğrudan ödeme yapar. Sipariş edilen malların mağazalarımızda veya Türkiye’de üretilmesi şart değildir. Bu malları ülke dışına ihraç eder ve ülke dışından ihraç ettiği malları mağazalarımızda satar. Böylece ihracat ve ithalat dengesi içinde iç üretimin yapılmasının sağlanmasını ve tüketicinin satın alma gücünün artırılmasını hedefler.
4. Kooperatif tarafından temini ve dağıtımı mümkün olmayan zorunlu ihtiyaç maddeleri için ortaklarına kredi verir.
Kooperatif ortaklarına aşağıdaki şekillerden birisiyle kredi açabilir:
Bir) Ön ödeme yoluyla kredi açma. Herhangi bir malı mağazamıza teslim etmeyi taahhüt edip fiyatta mutabık kalınca parası peşin ödenir. Günü gelince de mağazaya malı teslim eder.
İki)Kredileşme yoluyla kredi açma. Ortaklar taksitleri önce kooperatife yaparlar. Kooperatif para değerini altın değeri ile koruyarak meblağlarını değerlendirir. Sarınalacaklı dayanıklı tüketim değerinin yarısı dolunca satıcılara peşin ödeme yapılarak dayanıklı tüketim maddesi peşin para ile alınmış olur.
Üç) Mağazada malları bulunan ortaklara imkan varsa satılmadan da avans verilebilir.
Dört) Mağazaya satılık mal koyarak karşılığında başka bir malı satın almış olabilirler.
5. Kooperatifin kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla ilgili finansman kuruluşlarına başvuruda bulunur, borçlanır, açılan kredinin zamanında ve amacına uygun kullanılmasını sağlayıcı tedbirler alır.
Kooperatif veya özel banka kuruluşlarından aşağıdaki şekilde yararlanır:
Bir) Kooperatif taşınmaz karşılığı çıkarılan hisse senetlerini satın alıp satarak ortaklarına tüketim ve üretim gücü kazandırır. Bu senetlerin bedelleri kasadaki stok seviyesine göre artırılıp düşürür. Belli miktardaki senedi dengede tutar. Bunları kârsız alıp satar. Yani alırken hangi fiyat uyguluyorsa satarken de aynı fiyatı uygular. Banka bu alış ve satışlarını kooperatif elemanına bankada yaptırır. Banka kredileşme ilkeleri içinde bu hesabın mevduatını kullanır ve karşılığında gerektiğinde aynı miktarda kredi verir. Banka bunun dışında hisse senetlerine güvenirlik kazandığından dolayı satışın tutarından bir pay alır.
İki)Mağazada satış yapan çalışanlardan taşınmazlar teminat alınır ve bu teminat banka lehine yapılır. Banka teminat mektubu verir ve bu teminat mektubu ile satıcı ortaklar mallarını mağazalarımızda sattırırlar. Buna karşılık banka kefalet payı olan satıştan %1 pay alırlar.
Üç) Banka kefil ortaklara kredi açar. Onlar sipariş verir ve mal temin ederler. Mallar satılınca bankanın kredisi kapanır. Burada bankanın alacağı kâr tamamen kendi takdirinde olacaktır. Mağazaya sadece %15 vererek sattıracaktır.
Dört) Banka kasamızda toplanan meblağları mevduat olarak kabul eder ve çek karşılığı talipler öder. Banka bunu merkez bankası altın satış fiyatları üzerinden yapar. Kendisi faizsiz olarak mevduatı kullanmış olur.
6. Diğer kooperatiflerle işbirliği yapar.
Tüketim kooperatifi diğer kooperatiflerle işbirliği yapar.
Diğer kooperatif üyelerinin tüketim ihtiyacını giderir. O kooperatifler de konuları ile ilgili hususlarda tüketim kooperatifi üyelerinin ihtiyaçlarını giderirler. Bunu üyeleri karşılıklı olarak üye etmek şeklinde olabileceği gibi takas sistemi şeklinde de olabilir. Bu yolla kooperatif;
Bir) Ortaklarının konut ihtiyacını,
İki)İşyeri ihtiyacını,
Üç) Taşıma ve bakım gibi hizmet ihtiyaçlarını,
Dört) Eğitim ihtiyaçlarını giderir.
7. Amaçlarına uygun gördüğü gayrimenkulları satın alır veya yaptırır, gerekirse ihtiyaç fazlasını satar.
Kooperatifleşme ancak bir bütünlük içinde gelişebilir. Bu amaçla siteler oluşturulmalıdır. En küçük site on daireliktir. Yüz ve bin dairelik siteler oluşturulmalıdır. Bu sitelerin yapılması yeterli değildir. Bu sitelere market hizmetleri götürülmelidir. En az haftada bir gün en küçük sitede de olsa market arabası gelmelidir. Hafta içinde yapılmış siparişler evlere kadar götürülüp teslim edilmelidir. Bunun için “sipariş alma mekanizması” geliştirilmelidir.
Her semtte bir sipariş alan bulundurulmalıdır. Asgari haftada bir gün evlere uğrayarak haftalık siparişleri alacaktır. Bu siparişler kooperatifte mevcut bilgisayar merkezine geçirilmelidir. Temin edilecek yerler taşıma hizmeti firmasına vermeli ve bu firma da eve ulaştırmalıdır.
Bu sitelerde oturan insanların çalışma yerleri bu sitelere yakın diğer işyeri sitelerinde olmalıdır. Bu sitelerden işyerlerine kişilerin taşınması da ortak olarak organize edilmelidir. Sağlık ve eğitim hizmetleri bu kooperatiflerle koordineli olarak yapılmalıdır. Tüketim yerini alıp merkez kurmak isteyen kooperatif diğer kooperatiflerin de ihtiyacını karşılayacak şekilde yerleri tercih etmelidir. Onlarla satın alırken veya daha sonra işbirliği halinde olmalıdır. Arsa ve planlamada tüm diğer kooperatiflerin ihtiyaçları göz önüne alınarak yürünmelidir. Yürüyen başka kooperatif varsa ona katılabilir.
8. Tüketim kooperatifleri üst kuruluşlarına girer.
Benzer statü içinde çalışan tüketim kooperatifleri üst kuruluşlarına girer. Yeter sayıyı oluşturduğunda üst kuruluşunu kurar.
9. Ortakların sigorta ihtiyaçlarına aracı olur.
Bütün ortakların kendi isteklerine bağlı olarak kooperatifçe sigortalanmasını sağlamayı kooperatif gaye edinmiştir. Önce işveren hissesi kooperatiflerin ortak fonundan karşılanır. Sonra imkan varsa işçi hissesini de kooperatif öder. Ortaklardan bir şey tahsil etmez. Bu sigortalamayı çalışsın çalışmasın bütün ortaklara uygulamaya çalışır.
Daha ileri safhada işsizlerin asgari ücretle sigortalamalarını sağlar ve bu asgari ücretlerini de ortak fondan öder. Bunu mağazalarındaki mallardan ücretsiz almalarını sağlayarak yerine getirir. Bu fona aşağıdaki yollardan imkan sağlayarak yapar.
Konut kooperatifleri ile işbirliği yaparak taşınır ahşap ev projesini geliştirecektir. Satış bedelleri üzerine bir pay ekleyip fonda biriktirecektir. Ayrıca satış mağazalara toptan satın almak suretiyle mallar temin edilecek bunlara da bu fonda kullanılmak üzere bir ek yapacaktır. Bu yolla tüketim kooperatifi ortakları dayanışma içine girmiş olurlar.
10. Gerektiğinde ortaklar ve personel için yardım fonları oluşturur, konusu ile ilgili eğitim, yayın, araştırma ve benzeri faaliyetlerde bulunur.
Kooperatif ortaklarına doğrudan doğruya sattığı mallar ile diğer kooperatif aracılığı ile ulaştırdığı değerlerin toptan fiyatlarına bir ilave yapar ve bunu sosyal yardımlaşma ve dayanışma fonlarına ayırır.
Mezkur fonlar genel hizmet çerçevesi içinde dağıtılır.
Bu hizmetlerin işleyiş şekilleri kendileri için hazırlanacak ve özel sözleşmelerde belirtilmiş olacaktır. Burada genel statüsü verilecektir.
Sosyal hizmetlerin kaynakları aşağıdaki şekilde oluşacaktır:
Bir) Kooperatif içinde yer alan her işletme cirosundan bir payı kooperatife genel hizmet payı olarak verecektir. Bunun yarasıı oraya hizmet veren genel hizmeti yapanlara paylaştırılacaktır. Kalan ortak fonda toplanacakdır.
İki)Bu fona taşınmazları bağışlayanların gelirleri sosyal yardım fonunda toplanacaktır.
Üç) Kooperatifin hizmet ortağı olarak katıldığı işletmelerin pay senetleri de bu sosyal hizmete konabilir.
Dört) Arsaların alınıp parsellenmesi ve diğer kooperatiflerle paylaştırılması hallerinde burada doğan artık değerler tüm sosyal fonda toplanacaktır.
Sosyal fonda toplanan değerler için sosyal tesisler kurulacaktır. Ortaklar parasız yararlandırılacaktır. Ayrıca buradaki hizmetlilere de ücret olarak paylaştırılacaktır. Paylaştırma kişilerin hizmetlerini tekeffül ettiği ortak sayısıyla orantılı olacaktır.
İ K İ N C İ B Ö L Ü M
SERMAYE PAYLARI
SERMAYE :
Madde 7- Kooperatifin sermayesi, ortakların taahhüt ettikleri payların toplam tutarlarından ibaret olup değişkendir. Ancak, sermayenin en az haddi 110 000 000 liradır. Kuruluşta bu sermayenin tamamı taahhüt edilmesi ve ¼ ’ünün peşin ödenmesi zorunludur.
Ortakların enflasyondan dolayı zarar görmemeleri ve tüketiciyi koruma yerine tüketiciye zarar verme durumuna geçilmemesi için kuruluş payları altın üzerinden değerlendirilmiştir. Bir pay 100 000 lira olup bir kurucu 1000 pay olarak belirlenmiştir. Bir pay 10 milyon TL’sı, yaklaşık olarak 20 ABD Doları itibar edilmiş ve Altın olarak da 2 Gram Altın alınmıştır. Buna “Kurucu Payı” denmiştir. KP olarak gösterilecektir. Kooperatif içinde tüm hesaplar TL cinsinden yazılacak, ancak ortaklar arasındaki ilişkilerde KP payı ile hesaplanacaktır. Kooperatifin sermayesi ortakların sayısına göre artıp eksilecektir.
Bunun dışında ortaklar kooperatifin kasasına nakdi veya senetleri, ambarına dayanıklı ve dayanıksız malları teslim edebilecek ve özel sözleşmelerle belirlenen hükümler içinde bu nakitlerini veya mallarını geri alabileceklerdir. Burada mevcut mal ve nakitler kooperatifin zimmetinde olup borç ve alacak mahiyetindedir. Kooperatifin sermayesi değildir. Diğer ortak veya alacaklılar bunlardan bir hak talep edemezler.
Ayni sermaye konabilir, kooperatif mevcut bir işletmeyi veya ayınları devralabilir. Ayın nev’inden sermaye konması halinde 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 21 ve 22 nci maddelerine göre hareket olunur.
Kooperatife konan ayni değerler sembolik değerlerle konur. Ortaklar bu değerlerle sonradan aynen veya mislen geri alırlar. Bunların değerlendirilmesinden doğan artık değerler ortaklara mağazalardan en çok %20 tenzil edilerek satış yapılmak suretiyle ödenir. Pay olarak ödenmez. Artık değerlerin bölüşmesinde denkliğin sağlanması için sembolik değerlerin hesaplanmasında her işletme için ayrı olmak üzere Sembolik değer KP bir katı olarak alınır ve SP olarak gösterilir. İşletme devam ettiği müddetçe ortaklığa konan ayınlar kooperatifin sermayesidir. Alacaklılar bunun üzerine bir hak iddia edemezler ancak tenzilat paylarına el koydurabilir, aynı şartlarla %20 tenzilattan yararlanırlar.
PAYLAR :
Madde 8- Bir ortaklık payının değeri 100 000 (yüzbin) liradır. Ortaklar en çok 1000 pay taahhüt edebilirler. Ancak her ortağın en az 100 pay taahhüt etmesi zorunludur.
Bir Kurucu Payı “2 Gram Altın”ın değeridir. Merkez Bankası’nın satış değeri esas alınır. KP olarak gösterilir. Her ortak bir Kurucu Pay kadar nakit ödeyerek kooperatife ortak olur. Kooperatif tüm tahsilat ve ödemeleri Türk Lirası cinsinden olacaktır. Borç ve alacaklar ise KP ile hesaplanacaktır. Kooperatifin tasfiyesi halinde her ortak kendi payının vergisini ödeyecektir.
Kooperatife ayınlar özel mukavelelerle belirlenmiş işletmeler konacaktır. Burada paylar sembolik değerlerle konacaktır. Sembolik değerler de KP’nin katları olarak belirlenecektir. SP olarak gösterilecektir. Ortaklar işletmeden sermayelerini çektikleri veya tamamen ayrıldıkları zaman kendilerine aynen veya mislen ayınları teslim edilecek, vergileri onları değerlendirmeleri hallerinde doğacaktır.
Ortaklık payları bu anasözleşmenin 19’uncu maddesine göre düzenlenen ortaklık senedinde gösterilir. Senetle temsil edilmeyen paylar 100 000 lira itibar olunur.
Kooperatif ortaklarına fotoğraflı ve bir “Hüviyet Kartı” nisbetinde bir “Ortaklık Senedi” verilir. Bunun üzerine “Akevler İstanbul Tüketim Kooperatifi’nin kurucu payı karşılığıdır. 2 gram altın değerindedir. Bu ortağın kodu KSLKG dir.” yazılı olacaktır. Bu belge kişinin kooperatife ortak olduğunu belgelemiş olacaktır. Ortaklar birbirlerinden bir şey aldıkları veya verdikleri zaman bu kodları ile alıp vereceklerdir.
Her hangi bir kağıdın üzerinde bir miktar yazılır, sağına bir kod, soluna bir kod yazılırsa ve bu isimlerin altlarında tarafların tarih ve imzaları bulunursa, bu işlem kooperatifin muhasebesine geçer ve borç ve alacak zimmetine işlenir. Bundan ortaklar aşağıdaki şekillerde yararlanırlar:
Bir) Bu devir belgeleri kooperatifin hakemleri nezdinde geçerli bir belgedir. Hakemler bu belgelere dayanarak kararlarını verirler.
İki)Kooperatif her ortağa bir kefalet limitini tanır. O kefalet limiti içinde kalmak şartıyla bir ortak diğer ortağa her hangi bir değer verdiği zaman o değeri kooperatife vermiş ve alacaklı olmuş olur. Alan da kooperatiften almış ve kooperatife borçlu hâle gelmiş olur. Kooperatif tediye ve tahsil eder.
Üç) Devir belgelerinde değerin ne için verildiği veya alındığı belirtilmiş ise o hükümler aynen uygulanır. Belirtilmemişse cari borç ve alacak hesabıdır. İştirakler halinde kooperatif işletmelerin muhasebesini bu belgelere dayanarak tutar ve herkesin tenzilat paylarını belirler ve ilgililere bildirir.
Dört) Ortaklar birbirlerine kullandırdıkları değerler kadar değerleri kendileri de kullanmayı hak ederler. Kooperatif muhasebesi bunları da yapar ve her yıl sonunda buna göre ortakların emanet limitlerini yükseltir veya düşürür.
Her işletmeye ortaklar oradaki sembolik paylarla ortak olup diğer işletmelerle hiçbir borç ve alacak ilişkileri yoktur.
Kooperatifte sorumluluk sınırlı olup her ortak ancak sahip olduğu KP ve SP kadar sorumlu olur. Bunun dışında ortağa her hangi bir sorumluluk yüklenemez. Her ortak için ayrı hesap tutulur. Orada sahip olduğu aynı değerler de gösterilir. Tüm sorumluluk bu hesap içindeki değerlere ait olup diğer ortakların değerlerine taşmaz.
PAYLARIN ÖDENMESİ :
Madde 9- Ortakların taahhüt ettikleri pay bedellerinin en az ¼’ü peşin, geri kalanı ise yönetim kurulunca belli edilecek eşit aylık taksitler halinde ve en fazla bir yıl içinde ödenir.
Her ortağa bir emanet limiti tanınır. Bu ortağın kooperatifte mevcut KP ve SP toplamları ile Kooperatifin nakit İşletmelere olan nakit iştiraklerini ve kredileşme amacıyla kasaya emanet ettiği nakitlerin toplamına tekabül eder. Ortak vadesiz borçlarını kime taahhüt etmişse günü gelince ona ödemekle yükümlüdür. Ödemediği takdirde hakemler kararı ile kooperatifteki değerlerine el konur. Alacaklının hesabına geçirilir.
Kooperatife ilk ortak olana dörtte bir vadesi gelmiş emanet alacak, diğerin göre vadeli emanet alacak olarak zimmetlenir. Vadesi gelenler iki gün ödenmezse el koyma işlemi yapılır. Borç ve alacak sıfırlanır ve ortaklık payının tamamını peşin ödemezse ortak ortaklıktan çıkarılır.