AHZÂB SÛRESİ TEFSİRİ - 19
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
َِياأَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا(1) وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا(2) وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(3) مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمْ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ(4) ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَلَكِنْ مَا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(5) النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا(6) وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى بْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا(7) لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا(8) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا (9) إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا (10) هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا (11) وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا (12) وَإِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ يَاأَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا(13) وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا(14) وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا(15) قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمْ الْفِرَارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْ الْمَوْتِ أَوْ الْقَتْلِ وَإِذًا لَا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا(16) قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنْ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا(17) قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا(18) أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(19) يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنْبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُمْ مَا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا(20) لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا(21) وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا(22) مِنْ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا(23) لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا(24) وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا(25) وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمْ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا(26) وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا(27) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(28) وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا(29) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا(30) وَمَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا كَرِيمًا(31) يَانِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنْ النِّسَاءِ إِنْ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا(32) وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(33) وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا(34) إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا(35) وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمْ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا(36) وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا(37) مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَقْدُورًا(38) الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا(39) مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(40) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا(41) وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا(42) هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنْ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا(43) تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا(44) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا(45) وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا(46) وَبَشِّرْ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنْ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا(47) وَلَا تُطِعْ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا(48) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمْ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا(49) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(50) تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ وَمَنْ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَوْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا(51) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاءُ مِنْ بَعْدُ وَلَا أَنْ تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَقِيبًا(52) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِ مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِ مِنْ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا(53) إِنْ تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا(54) لَا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا(55) إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا(56) إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمْ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا(57) وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا(58) يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(59) لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا(60) مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا(61) سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا(62) يَسْأَلُكَ النَّاسُ عَنْ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا(63) إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا(64) خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا(65) يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَالَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَأَطَعْنَا الرَّسُولَ(66) وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَ(67) رَبَّنَا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنْ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا كَبِيرًا(68)
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا وَكَانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهًا(69) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا(70) يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا(71) إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا(72) لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ وَيَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(73)
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا
(YAv EyYuHayellaÜIyna EAevMaNUv)
“Ey iman etmiş kimseler.”
Kur’an tüm insanlara hidayet olmak üzere gelmiştir. Kur’an’ın Allah sözü olduğunu kabul edenler bir araya gelir ve topluluk kurarlar. Aşiret 10 civarında aileyi, kabile bin civarında aileyi, şa’b 10 bin civarında aileyi, kavm 10 milyon civarında aileyi içerir.
Bunlar iki gruba yarılırlar.
Müslimler bedel verirler, mü’minler asker olurlar.
Kur’an’ı kabul etmemekle beraber diğer peygamberleri kabul edenler kitap ehlidir. Onlar da cizye vererek aramızda yaşarlar. Müslim olurlar. Kendi aşiretlerinde, kendi illerinde ve kendi ülkelerinde mü’min yani asker de olabilirler.
Mü’minlerin görevi yeryüzünün barışını korumaktır.
Kur’an mü’minlerinin görevi yeryüzünde barış düzenini kurmadır. Kendileri Kur’an’a göre amel ederler, ama diğer insanların barış içinde kendi istedikleri gibi yaşamalarına imkan sağlarlar. Kur’an’ın siyaset adamlarının görevleri budur.
Kur’an müslimleri ise kendileri Kur’an’a göre yaşarlar ama bedenleri ile başkalarının barışını korumaya kendilerini yükümlü kılmamışlardır.
Kur’an’a kadar yeryüzünün barışını koruma görevi İsrail oğullarına verilmişti. Ne var ki onlar bunu kendi aralarında sağlıyor, diğerlerine örnek oluyorlardı.
Kur’an mü’minleri gönüllülerden oluşur; din ve ırk farkı gözetmeden oluşur. Kur’an mü’minleri tüm insanlığı barışa zorlamaktadır. Barışın yolu hakemlerin kararlarına uymaktır. Hakemlerin kararlarına uymayanlara karşı savaşmak mü’minlere farzdır. Dünya devletleri bu hususta dayanışacaklar ve hakem kararlarına uymayanlara karşı savaşacaklardır. Dünya mü’min devletlerinin görevi budur.
Sûrenin sonlarına doğru geldiğimizde, ocak ve bucak başkanlarının hukukunu anlattıktan sonra, örnek bir başkanı hatırlatmaktadır.
لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى
(Lav TaKUvNUv Ka elLaÜIyMa EAvÜaV MUvSAy)
“Musa’ya eziyet edenler gibi olmayın.”
Hazreti Musa Kur’an’dan önceki barış görevlilerinin peygamberidir. Kur’an’dan sonra ise bu görev gönüllü askerlerin ve mü’minlerin başkanlarına ait oldu.
Burada bize emredilen; onların Hazreti Musa’ya yaptıkları muameleyi siz kendi başkanınıza yapmayınız diyor.
Hazreti Musa’ya neler yaptılar? Tevrat’tan ve Kur’an’dan öğrenebiliriz.
- Sina Çölü’ne geldiklerinde Samiri’nin putuna taptılar ve Hazreti Musa’yı üzdüler.
- Hz. Musa çöllerde dolaştırdığı zaman, biz bir yemeğe sabredemeyiz diye itiraz ettiler.
- Hazreti Musa’ya; ‘Bize Allah’ı göster, görelim’ dediler.
- Savaşın emrine; ‘Sen ve Rabbin savaşsın!’ dediler.
Tevrat’ta onların başka kötülükleri de anlatılır. Mısır’dan çıkarken Mısırlıları kandırıp emanetleri alıp kaçırdılar. Bu da Hazreti Musa’yı üzmüş olmalıdır.
Burada kime eziyet edilmemesi gerektiğini söylemiyor. Hazreti Muhammed’e eziyet etmeyin şeklinde anlayanlar vardır. O zamanki mü’minlere de elbette ona eziyet etmeyin demektedir. Bugün ise bizim Hazreti Muhammed’e eziyet etme gücümüz yoktur. Bununla beraber Hazreti Muhammed’in aleyhine onu aşağılayıcı şekilde konuşmak yasaklanmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Mustafa Kemal için de saygılı olmak zorundadır. Bu devletin kurucusu odur. Ona saldırı Türkiye devletine saldırı anlamındadır. Onu hayırla yâd ederiz. Ülkeyi terk edip gidersek aleyhinde konuşma hakkımız doğabilir. Yine de Türkiye hükümeti davacı olabilir.
Her topluluk kendi başkanlarına saygılı olacak, geçmiş başkanlarını da hayırla anacaktır. Böylece bir başkanın etrafında toplanmış insanlar selamete ermiş olurlar. Kişi ocağında nöbet tutarak ocak başkanına eziyet etmez; bucağında nöbet tutarak bucak başkanına eziyet etmez; ilinde nöbet tutarak ilinin başkanına eziyet etmez; ülkesinde nöbet tutarak devlet başkanına eziyet etmez. Müslimlerin zaten başkanlarla doğrudan bir ilişkileri yoktur. Ocağını, bucağını, ilini ve ülkesini her zaman değiştirirsin, ama biat ettiğin başkanı üzecek harekette bulunamazsın. Haksızlığa uğrarsan hakemlere gidersin, mağduriyetin giderilir.
فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا
(Fa BarRaEuHu elLAHUv MimMAv QALUv)
“Allah onu kavl ettiklerinden ibra etmiştir.”
Yukarıda eziyeti açıklarken sözle yapılan eziyet olduğunu belirtmiştik. Burada o anlayışımız teyit edilmektedir. “Mimmâ Kâlû” diyerek kavl ile eziyet ettikleri anlatılmaktadır.
Topluluğu birleştiren de dağıtan da sözlerdir. Tarikattakiler şeyhlerinde büyük keramet görür ve önce kendileri inanırlar, sonra da başkalarına inandırırlar. Böylece cemaatler oluşur. Yüzyıllar geçer, insanlar onların peşinden giderler.
Bizim yapacağımız da budur. Önce başkanlarımızı seçeceğiz, ondan sonra da onların kusurlarını görmeyeceğiz. Böyle yaparsak huzurlu topluluğumuz oluşur. Biz başkanımızı sayar ve yüceltirsek, onu üzmezsek, çevremizde olanlar da onu yüceltir ve üzmezler. Yarın bir sorunumuz olduğu zaman başkanımız onu kolay çözer, dolayısıyla başkanımız bizim sorunumuzu çözmüş olur. Biz başkanımızı saymazsak çevremiz de saymaz. O zaman onun sorunlarımızı çözecek gücü kalmaz.
Allah onu terbiye etmiştir. Yani onun hakkında söylenenler nazarı itibara alınmaz. Madem ki onlara başkanlık nasip etti, o zaman onlara o gücü de verdi.
Kötü olan başkanın elinden başkanlık alınmalıdır. Bu da o aşiretten hicret etmekle sağlanır. Bucak başkanlığını değiştirmek de böyledir. Dayanışma sorumluları başkanları başkanın ocağından hicret ederler. Başkan da yeni dayanışma ortaklıklarını oluşturamazsa bucak tasfiye olur. O zaman da başkanlığı kalmaz. Hicret demokrasisi bütün dengeleri korur.
“İslâm”ın barışa girme anlamında olduğunu insanlar unutmuştu. Biz söylediğimizde yadırgıyorlardı. Bugün dünya literatüründe İslâm’ın bu mânâda olduğu teslim ediliyor.
“Nebi”den kasdın bucak ve ocak başkanları olduğu da bugün yadırganabilir ama ileride herkes bunu böyle anlayacaktır.
Buradaki “HU” zamiri Hazreti Musa’ya gitmektedir. Ancak nebiye yani başkana da gidebilir. Yukarıdan beri nebiden yani başkandan bahsetmektedir.
Allah Hazreti Musa’yı terbiye ettiği gibi Hazreti Muhammed’i de terbiye etmiştir. Hakemlerin huzurunda terbiye Allah’ın terbiyesidir.
Madem ki muhakeme edilip mahkum olmamıştır, o halde beraatı zimmet asıldır. Suçluluğu sabit olana kadar kimse suçlu değildir. Kim olursa olsun, aleyhinde konuşmamız doğru değildir. Yüzüne karşı söyleriz, suçlamayı yaparız. Bu hakkı tavsiyedir. O ne derse onu doğru kabul ederiz. Gözümüzle görsek bile, isnat etmediğimiz o fiili işlemiş sayamayız. O fiilden dolayı onu hor görmeyiz.
Bu normal insanlar için böyledir.
Başkanlar için evleviyetle böyledir.
Buradaki “Allah” kelimesinden kasıt kâinatın Rabbi olan Allah’tır. O şeriatı koyarken böyle koymuştur. Bu dünyada bir kimseyi suçlu saymak için mahkeme kararı gerekmektedir. İspat edilmeyen şey insanlar için yok hükmündedir.
İlim de böyledir. Bilemediğimiz bir şey bizim için doğru değildir.
وَكَانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهًا(69)
(Va KAvNa GıNDa elLAHi VaCIyHan)
“Allah’ın indinde vecih bulunmaktadır.”
“Allah” kelimesi burada topluluğu ifade eder. Yani başkan kendisine biat edenlerin vechini kazanmıştır. Madem ki topluluk onu başkan olarak tanımıştır, başkana saygı, başkana itaat topluluğa itaattir. Namazda başkana itaat ederiz ama namazı birlikte kılmış oluruz. Onun için “ekamussalâte” deniyor. Yani başkan sadece birlik sağlıyor. Yoksa başkan namaz kıldırmıyor. Çünkü belli namazı kıldırıyor.
Bir başkan eğer kendisini cemaati istemiyor diye hissediyorsa o topluluğu terk edip gitmelidir. Topluluk tarafından istenmeyen kimse o topluluğa başkanlık etmemelidir.
Bütün bu sözler ancak yerinden yönetimde geçerlidir. Yüz yüze gelmedikleri kimseye biat etmenin mânâsı yoktur. İstenmesi de boştur.
Merkezî sistemlerde halk devlet başkanına veya başbakana biat etmekte, ona teveccüh etmekte, sonunda o başkan halkından uzak olduğu için başarısız olmaktadır. Kiminin işi iyi gitmekte, başkanlarına adeta tapmakta; kiminin ise işi kötü gitmekte, başkanlarına düşman kesilmektedir. Halk ikiye ayrılmakta, iç savaş sürüp gitmektedir.
Sömürü sermayesi bunu böyle ayarlamaktadır.
Kur’an düzeninde ise herkes aşiretini kendisi yönetmekte, on ailenin reisliğini yapmakta, beş vakit namazı onlara kıldırmaktadır. Merkezi aşiretlerde başkan şûra üyelerini yönetmekte, şûra üyeleri bucağı yönetmektedir. Bucak başkanı halkla doğrudan iş hususunda temasta değildir. Başkan hakemlerin kararlarını uygulamakla görevlidir. İl başkanı ise il merkez başkanıdır. Sadece jandarma teşkilatını da yönetmektedir. Her ilçeye bir komutan atanmıştır. Onlar kaymakamdır. Onları kendi adına atadığı kimseler yönetmektedir. Taşra bucakları ise bağımsız olup, il başkanları taşra bucaklarının iç işlerine karışmamaktadır. Ülkeler de merkez iller tarafından yönetilmektedir. Bölge merkez illerini oraya atanan ordu komutanları başkan adına yönetmektedir. İnsanlığı yöneten Mekke imamıdır. Kıta merkezlerindeki merkez bölgeler Mekke imamının atadığı kıta yöneticileri tarafından yönetilmektedir. Hâsılı, asıl yönetim aşiret yönetimidir. Bugünkü bakanlar kurulu gibi bir aşiret büyüklüğündedir. Kur’an beş vakit namaz imamlığı ile Cuma imamlığını esas alarak temel yönetimi ocak ve bucak yönetimi olarak bizlere öğretmektedir.
***
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا
(YAv EayYuHa elLaÜIyNa EaMaNUv)
“Ey iman etmiş olanlar.”
Yukarıda, “ey iman etmiş olanlar” deyip, onların Hazreti Musa’ya yaptıklarını siz başkanınıza yapmayın demiştir. Burada tekrar ediyor. Orada nehy edilenleri zikretti, şimdi mü’minlerin yapması gerekenleri zikretmektedir. Tekrar etmesinin hikmeti, dayanışma sorumlusu başkanların mü’minlerin görevlerini ifa ederken başkana tâbi olmadıklarını, kendi içtihatları ile amel edeceklerini belirtmektedir.
Hukuk düzeninde ast-üst ilişkileri olmakla, astların üstlere saygılı olmaları belirtilmiştir. Başkanın otoritesini sarsacak davranışlar yasaklanmıştır. Ama merkezi yönetim yoktur. Herkes görevini yaparken kendi içtihadı ile mevzuata uyarak yapar.
Başkanlar bazen talimat çıkarmakla yetkili ve görevli olurlar. O da bir mevzuattır, kanun gibidir. Hem kendisi hem de ilgili olanlar ona göre amel etmekle yükümlüdürler. Ancak bu üstlerin astlara emretme yetkisi olduğu zannedilmemelidir. Kişiler kendi içtihatlarına göre hareket ederler. Üstlerin emirlerine uysalar kendilerini sorumluluktan kurtaramazlar. Herkes mevzuata karşı sorumludur, hakemlere karşı sorumludur.
Osmanlılardan örnek verelim. Osmanlı padişahları Hanefi idiler. Eyaletlere atadıkları vali başka mezhepten olabilirdi. Şafiiler çokça atanmışlardır. Vali Hanefi mezhebine göre değil Şafii mezhebine yani kendi mezhebine göre hükmederdi. İşte bu hükmü teyit için burada “ey iman edenler” hitabı tekrar edilmiştir.
اتَّقُوا اللَّهَ
(itTAQUv elLAHa)
“Allah’a ittika ediniz.”
Bir yerde “ittika ediniz” veya “ittika et” emri geçiyorsa, orada karar verme yetkisi ona verilmiştir demektir. Bu usulü Kur’an’da her yerde uyguluyoruz. O halde mü’minler görevleri ifa ederken kendi içtihatlarına göre hareket edeceklerdir. Hukuk yönetiminde başkanın içtihadına göre amel edilmeyecektir. Eğer öyle olsaydı emrettiği gibi amel edin derdi.
Demek ki “Adil Düzen Anayasası”nda konan bu kural, Kur’an’ın değişik yerlerinde teyit edilmektedir. Mü’minlerin kendi içtihatlarına göre ve kendilerinin dayandığı delillerle içtihat yapılacaktır.
İçtihat şöyle yapılacaktır.
- Kur’an mü’minlerinin ana kaynakları Kur’an’dır. Bütün içtihatlarını ona dayandırırlar.
- İkinci kaynakları sünnettir. Bu sünnetin içinde Hazreti Muhammed’in sözleri, fiilleri ve takrirleri vardır. Sahabelerin icmaı ve müçtehitlerin ittifakları vardır. Bunlar ana kaynaklardır.
- Üçüncü delil ise kendi çağının, kendi asrının icmalarıdır. Ocak kararlarıdır, bucak kararlarıdır, il kararlarıdır, ülke kararlarıdır ve insanlık kararlarıdır. Bu kararlar icma şeklinde ortaya çıkar. Mü’min bu kararları kendisine kaynak kabul eder ve içtihadını yapar.
- Dördüncü kaynak ise kendi içtihatlarıdır. İçtihat bir bütündür, değiştirilse bile tümü göz önüne alınarak değiştirilir. Bir inşatta betonarme hesapları yapılırken bütün olarak yapılır. Bir kolona gelecek yükler, bütün yükler göz önüne alınır ve kolonlara bölüştürülür. Bir kolon çöktüğü zaman onun yükü diğer kolonlara biner ve onlar da çöker. Bir kolon üzerinde değişiklik yaptığınız zaman tümü üzerinde hesabı yeniden yaparsınız. İçtihadınızda bir yenilik yapacaksanız bütününü gözden geçirmek zorundasınız. Böylece içtihatlarınız arasında çelişkiler olmamalıdır.
وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا(70)
(Va QUvLUv QaVLan SaDIyDan)
“Ve sedid kavli kavl ediniz.”
“Set” bent demektir. Normal akışı durdurup suları istenen istikamette akıtan duvarlara set denir. İçtihat da böyledir. Kendiliğinden akıp gidecek sosyal olaylara karşı içtihatlardan oluşan bentler yapıp onları topluluk yararına yönlendirmedir. İçtihat budur. Mevzuat genel hükümleri içerir. Kur’an’a veya sünnete veya icmalara dayanarak uygulamalar yapılamaz. Kurallar genel olduğu gibi birbirlerini takyit ve tahsis ederler.
İşte, içtihat bütün delilleri değerlendirerek bir mesele hakkında kesin hükmü ortaya koymadır. Bir ağaç parçasına ipler bağlayalım. Değişik kimselerin eline verelim. Onu herkes kendi istikametinde çeker. Ama kütük bileşke istikametinde hareket eder. Bu istikamet genellikle hiçbir ip doğrultusunda olmaz. İçtihat da budur.
Değişik delilleri bir araya getirirsiniz. Onların bileşkesi hüküm olur. Delillerin hiçbirisi hüküm değildir. İçtihat kavli sediddir. Ne yapılacağını açıkça ortaya koyar.
Burada emredilen budur.
İçtihat ederken mevzuata uyuyorsunuz. Sonuç ise hükümdür ve kesindir.
Mahkemenin hükmü de böyle olmalıdır. Net ve açık bir şekilde ifade edilmelidir. Bunun dışında hüküm önleyici olmalıdır. Yani cezadan maksat intikam almak değil, başkalarının da bir daha bu fiili işlemelerini önleme gayesidir.
İşte buradaki “kavli sedid” hukukta büyük bir kuralı ortaya koymaktadır. Cezada gaye caydırıcılıktır. Bu sebepledir ki kesin sabit olmayan yerde ceza verilmez. Şüpheler ukubatı ortadan kaldırır. Kur’an bunu “kavli sedid” söylemiyle ifade etmiştir. Cezalar zor verilmekte, beraatı zimmet asıl olmaktadır. Ama fiil sabit olduğunda da cezası çok ağır olmaktadır. Böylece ceza huzursuzluk yaratmamakta ama caydırıcı da olmaktadır.
Kitap ve sünnet ile icmalar genel kurallar koymaktadır. Mahkemeler ise kesin hükümleri ortaya koymaktadır. Bunun için mahkeme karalarında:
a) Taraflar belli olmalıdır. Davalı da davacı da belli olmalıdır. Vasıflarla taraflar belirlenemez. Mesela AK Partililer aleyhine dava açılamaz. AK Partili olanlar adına da dava açılamaz. Davalı ve davacı açıkça belli olmalıdır. Başkan aleyhine dava açılır. Başkan değiştiğinde davanın yeniden görülmesi gerekir.
b) Olay belli olmalıdır. Benzer olayları kapsayacak davalar açılamaz. Her olay için ayrı dava ikame edilmesi gerekir.
c) Dava geçmişte olmuş bir olay hakkında açılabilir. Gelecekte olacak olay dava konusu olamaz. Dindarlar iktidar olurlarsa demokrasiyi yok ederler, o halde bu parti dindardır, kapatılmalıdır diye bir dava olamaz.
d) Karar net ve açık olmalıdır. Ahmet Hasan’a 1000 TL borçludur veya Hasan’a 100 sopa vurulmalıdır.
Burada emredilen kavli sediddir. Mahkemeler icraya karışmazlar, sadece kararı beyan ederler. Bu sebepledir ki “kavil” diyor. Adil hüküm verin demiyor. Burada emredilen hükmün şeklidir.
***
يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ
(YüÖLıX LaKuM EaGMAvLaKuM)
“Amellerinizi ıslah etsin.”
Buradaki fail “İttekullah”taki “Allah” olur.
Eğer sözler sedid olursa ameller de salih olur.
Sanayi döneminden önce standartlar yoktu. Herkes kendisi istediği gibi üretiyor ve göstererek satıyordu. Selem sistemi gelince standart mallar üretilmeye başlandı. Standart mal demek, kavli sedid ile tanımlanmış mal demektir. Standartlar sayesinde büyük sermayenin yaptığı işleri küçük işletmeler de yapar hâle gelir ve herkesin yaptığı iş birbirini tamamlar. Böylece kavli sedid aynı zamanda bize standartları emretmektedir.
Yönetim birimleri küçüldükçe kurallar da çoğalır ve kesinleşir. O topluluk o kurallara kolayca uyar. Yönetim çevreleri büyüdükçe kurallar belirsiz hâle gelir ve azalır.
Bu âyet bunun için kabileyi ve aşireti anlatan âyetler arasında gelmiştir. Bucakların üstünde genel kurallar yoktur. Merkez bucaklar vardır, merkez yönetim yoktur.
Burada fail sedid kavl de olabilir. Yani sedid kaviller sizin amellerinizi salih kılar demek olur. Standartlar amelleri salih yapar.
وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ
(Va YaĞFıR LaKüm ÜuNuBaKüM)
“Ve zenblerinizi mağfiret etsin.”
“Zenb” kuyruk demektir. İnsan ayıp bir suç işlediği zaman onu gizlemeye çalışır. Bu tür fiilleri ortaya koyanlardır. Kavli sedidi mahkeme kararları olarak ele aldığınızda fillerin bir kısmı cezasız kalır. Ama cezalanan fiiller de gerekli caydırıcılığı yapar. Gizli kalmış fiiller bu dünyada mağfiret edilmiş olur. Yani kesin olarak sabit olanlara ceza veriyorsunuz, diğer ayıp fiiller gizli kalmaktadır.
Zina örneğini ele alalım. Zina çok büyük günahtır. Aile müessesesini yıkar. İnsanlık aile müessesesine dayanmaktadır. Gizli kalmış ve duyulmamış bir zinanın zararı yoktur. Dolayısıyla bunun cezalanmaması bu dünyada mağfirettir. Toplulukta her attığın adımı suç sayıp sonra da onu cezalandırmaya kalkışmak o topluluğu çökertir. Suçlar az olmalıdır. Yasaklar az olmalıdır. Cezalar ise çok çok daha az olmalıdır. Kesin ispat edilemeyenler cezalandırılmamalıdır.
İşte, Kur’an’ın getirdiği bu hüküm Batı’ya intikal etmemiş, bundan dolayı bugünkü acayip ceza mevzuatı doğmuştur. Roma’da özel hukuk vardı, kamu hukuku yoktu. Yöneticiler keyfi cezalar uyguluyordu.
Batı serbest sözleşme sistemini İslâmiyet’ten almıştır. Cezada kesinliği de Avrupa Müslümanlardan öğrendi. Ama beceremedi. Hakkı üstün tutan düzeni kuvveti üstün tutan düzene uyarlayamadı. Taslaklarla boğduğu mevzuatla da kesin ispat kuralları getirdi. Sonunda hakime büyük takdir yetkisini tanımak zorunda kaldı. Böylece Batı devlet sistemi hakimler devletine dönüşmeye başladı. O da tutmayınca diktatörlükler ortaya çıktı.
İnsanlığın saadete ulaşmak için Kur’an düzenini kabul etmek dışında çıkar yolu yoktur. Bu düzen ile Tevrat düzeni arasında ayrılık yoktur. İsrail oğulları Tevrat’ı tahrif ederek kendi aralarında uyguladıkları Tevrat hükümlerini haricilere uygulamıyorlar, onlara sömürü hükümleri uyguluyorlar. Karşılıksız para, kavli sedid olmayan bir belgedir.
Kavli sedid kelimesi ne kadar çok şeyler ifade etmektedir.
وَمَنْ يُطِعْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ
(Va MaN YuOIyGı elLAHa Va RaSULaHUv)
“Allah ve resulüne kim itaat ederse.”
Yukarıda hakemlerin karar verirken sedid kavil söylemeleri gerektiğini bildirdi. Emretti. Burada da halka onun kararlarına itaat edilmesi gerektiğini bildiriyor.
Yukarıda bahsedilenlerin hakem kararlarını da içerdiğini öğrenmiş oluyoruz.
Hakem kararlarının uygulaması başkanlara aittir. Başkanlar hakem kararlarını uygulamalıdır. Halk da hakem kararlarına uymalıdır. Burada hukuk düzenini ifade etmektedir.
Huzur ve saadet isteniyorsa, karı kocadan başlayarak tüm ilişkilerde hakem kararlarına başvurmalıyız. Bütün nizalarda hakem kararlarına baş vurur ve kararlara da uyarsak, kararlara uyarken içimizde sıkıntı duymazsak, o zaman biz mutlu oluruz, başkalarını da mutlu ederiz.
Hakem kararlarına davayı kazanmak için başvurmayız, hakkın ortaya çıkması için başvururuz. Mü’min olmayanlar benim hakkım başkalarına geçmesin diye dava ederler; mü’minler ise başkalarının hakkı bana geçmesin diye dava ederler. Mesela, benim birisinden bin lira alacağım var sanıyorum, bunu almazsam nefsime zulmetmiş olurum. O zulme dayanmaya hakkım vardır. Ama o bin lirada eşimin hakkı vardır, çocuklarımın hakları vardır, vârislerimin hakları vardır, alacaklılarımın hakları vardır, devletimin hakkı vardır. O halde almalıyım; ama hakkım varsa almalıyım. Yoksa; bu sefer onun hakkı, onun eşinin hakkı, onun çocuklarının hakkı, onun alacaklılarının hakkı bana geçmiş olur.
İşte, mü’minler haksızlık olmasın diye hakemlere giderler. Davayı kazanmak için dava etmezler, hakkın ortaya çıkması için dava ederler. Hakemler hata etmişlerse, yahut kasden yanlış karar verirlerse artık ben sorumlu olmam. Topluluktaki insanlar hakemlerin adil karar verdiklerine inanırlarsa, herkes o kararlara isteyerek uyar, herkes huzur içinde olur.
فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا
(FaQaD FAvZa FaVZan GaJIyMan)
“Azim fevz ile fevz etmiş olur.”
“Fevz” demek, sıkıntıdan kurtulmak demektir.
“Azim, büyük fevz”den bahsetmektedir.
“Fevz” nekre gelmiştir ve “Azim” zarf ile zarflanmıştır.
“Kesir” ile “azim” arasında ne fark vardır?
Kesir sayılı ve kesirli, azim ise geniş ve büyük demektir.
Yargı kararlarına uyanlar büyük bir şekilde rahatlığa ererler demektir.
Bu sebeple diyoruz ki, ülkemizde eğer makrodan işe başlayacaksak hakemlikle işe balamalıyız. Dört adet yüksek kurul kurmalıyız; soruşturma, savunma, bilirkişi ve hakemlik yüksek kurullarını kurmalıyız. Ülkemizi bine yakın kaza çevresine ayırmalıyız. Bir kaza çevresinin nüfusu 30 binden az ve 100 binden çok olmamalıdır.
Yüksek kurullar, konuları ile ilgili kitaplar basıp yayınlamalıdır. İsteyenleri imtihan edip ilk, orta, yüksek ve üstün soruşturma, savunma, bilirkişilik ve hakemlik ehliyetini tevcih etmeliddir.
Her kaza çevresine siyasi partiler on kişiye yakın soruşturmacı, on kişiye yakın savunmacı (avukat), on kişiye yakın bilirkişi ve on kişiye yakın hakem atamalıdır. İl siyasi parti yöneticileri ehliyetliler arasından atanmalıdır.
Hakimler sadece davanın yürütülmesine bakmalı, kendileri ne soruşturma yapmalı ne de hukuki karar vermelidir. Davacı bir hakem, davalı bir hakem seçmeli ve seçilen iki hakem de baş hakemi seçmeli, mahkeme böyle oluşmalıdır. Soruşturmacılar sözlü ve yazılı soruşturmayı dışarıda yapmalıdır. Hakimin kararı ile duruşmalı soruşturma yapılabilmeli, hakemlerin kararı ile karakol soruşturması yapılabilmelidir.
Hakimlere kararları tasdik yetkisi verilebilir. Kendileri muhakeme edemez ve kendisi mahkum edemez. Temyiz yolları açık olmalıdır.
Bu uygulama Adil Düzen yargılama sistemine tamamen uygun değildir. Ama geçiş böylece yapılabilir. Devlet demek yargı demektir. Meşru silahlı güç hakem kararlarını etkin kılan güçtür. Bunun dışında oluşan silahlı güç devlet değil eşkıyadır.
إِنَّا عَرَضْنَا
(EinNAv GaRaWNa)
“Biz arz ettik.”
“Arz etmek” demek, sunmak demek, önermek demektir. Allah bazı işleri doğrudan kendisi yapar, melekleri ve diğer varlıkları aracı olarak koymaz. Ben yaptım der. Bazı işleri yarattığı varlıklara yaptırır ve o zaman da “Biz” kelimesi ile ifade eder. Nitekim burada da “Arz ettik” dediğinde arz eden doğrudan kendisi değil, melekler vasıtası ile arz etmiş demektir. Ne var ki kendi talimatı ile arz etmiş olmaktadır. Onun için başa “İnNâ” getirilmiştir. Emretmiyor, sunuyor; ‘yapar mısınız’ diyor.
Demek ki topluluk ve üstler bazı emirleri emr olunanların rızasına bağlı olarak sunarlar. Başkan veya görevliler onu kabul ederlerse emredilmiş olur.
Allah meleklerin bazılarını görevlendiriyor. Emaneti yüklenecek kimseyi aramak üzere melekler görevlendirildi. Böylece Allah gönüllü emanetçi aradı.
Genel olarak kâinatın dayandığı temel varlıklar vardır. Zaman ve mekan ilk çifti oluştururlar. Bunların içinde ilimci çift madde ve enerji çifti gelir. Dördü cansızlar çiftini oluşturur. Bunların hareketleri ve düzeni kör kanunlara tâbidir. Bunlarda ruhun olmadığında tereddüdümüz yoktur.
Bunlardan sonra dört çeşit varlık daha gelmektedir. Birinci çift bitki ve hayvanlardır. Bitkileri şuursuz kabul ederiz, hayvanları şuurlu kabul ederiz. Bu hususta kesin bilgimiz yoktur. İkinci çift ise insan ve topluluktur. Topluluğun da bir bilinci yoktur. Kişilerin bilinci var. Sonuç olarak görünen birinci varlık insandır.
İnsanın dışında ilâhi kitapların bildirdiği daha üç varlık vardır; cin, melek ve ruh. Biz bunları şuurlu kabul ediyoruz. Allah bunları muhatap alır. Bunlar da O’nu bilir ve tanır.
Kur’an cansız varlıkları zikrederek oranın sakinlerini kasteder. Mesela, “karyeye sual et” der. Burada sual edilen karye değil, karye halkıdır. Topluluk olduğu için “karye halkına sor” demektir. Burada başka bir ifadeyle; araştırarak sor, müşahede ederek sor demektir. Onlar da sana lisanı hâl ile cevap vereceklerdir. Yani “karyeden sor” demek, kazı yap ve insanların geride bıraktığı eserlerden sor demektir.
Buradaki “arz” her iki mânâya da gelebilir.
Kâinatın sakinleri olan meleklere, cinlere ve ruhlara arz ettik demek olur. Yahut onların lisanı hallerine arz ettik. Emaneti kime verelim diye düşündük. Allah’ın zatı düşünmez ama diğer şuurlu varlıklarla müzakere ederken düşünmüş gibi hareket eder.
الْأَمَانَةَ
(EaLEaMANaTa)
“Emaneti arz ettik.”
Eskiden evler yüz yüze bakar, insanlar evlerini ortak bir alan etrafında kurarlardı. Ortak alanın kapıları kapatılır ve kendilerini güven altına alırlardı. Buna “mena” denir. “Emena” demek, menaya girmek veya koymak anlamına gelir. Sonra sülasisi “EMN” olan bir fiil olmuştur.
“Emanet” masdar olabileceği gibi isim de olur. Güven altına alınan şey demektir.
Ben bir şeyi korumak için birisine verdiğim zaman verdiğim şey emanettir. Ortak ambarlar vardır. Ambarlara teslim edilen mallara emanet diyoruz. Kişiye belge verilir. Belge elden ele dolaşır, sonunda kullanacak olan belgeyi getirir ve emaneti alır.
Kur’an bir de böyle harfi tarifle “emanet” kelimesini kullanır. Kur’an’a göre yeryüzü insanlara emanettir. Ona mâlik olanlar onu emanet olarak almış olurlar. Ona bakar ve korurlar, ücret olarak da ondan yararlanırlar. Bu anlayışa göre insanlar mallara mâlik değil emanetçidirler. Her mamelek insanlara verilen emanettir. Hayvanlar ortak mülkiyetle mallara sahip olurlar, yahut mülkiyet kavramı yoktur. İnsanlarda ise ortak mülkiyet yoktur, kişiler malik olmaktadırlar. Ama kişiler bedel karşılığı mülklerini devretmektedirler. Bu durum yalnız insanlara hastır. Para kavramı yalnız insanlara aittir.
Böylece Allah milyarlarla galaksiler yaratmış. Galaksilerde de milyarlarla yıldız var. Her yıldız güneştir. Yıldızların çevresinde gezegenler vardır. O gezegenlerde canlılar yaşamaktadır. Bugün yalnız karalarda yaşıyoruz. Gelecekte denizlerde de kentlerimiz olacaktır. Sonra uzaya açılacağız. Oralarda da kentlerimiz olacaktır. İnsanlar oraları da bölüşecekler. Oralarda da özel mülkiyet olacaktır. Her özel mülk bir emanettir. İnsanlara Allah emanet etmiştir. Ona bakacaklar. Onu imar edecekler. Karşılığında ondan yararlanacaklardır. Ayrıca insanlar birlik tesis ederek yeryüzünün imarını yapacaklardır.
İnsanlığın yeryüzünde görevleri vardır.
- Her türlü yolları yapmak, böylece canlıların değişik yerlere ulaşmalarını sağlamak insanların görevleridir.
- Yeryüzünde belli türlerin yaşamasına imkan vermek, zararlı türlerden korumak insana emanet yoluyla verilen vazifelerdendir.
- Yeraltına kapanmış petrol ve kömürleri çıkararak tekrar atmosfere kazandırmak da insanların görevleri arasındadır.
- Yeni makineler keşfederek hayatı uzaya götürme de insanların görevleri arasındadır.
İşte bu işleri yapma görevini yüklenecek kimse aranmıştır.
عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ
(GaLay elSaMAVATi Va eLEaRWı Ve elCıBaLı)
“Semavata ve arza ve cibale arz ettik.”
“Alâ” kelimeleri burada iade edilmemiştir. Bir alâ üzerine arz getirilmiştir. Eğer bunlara ayrı ayrı arz etseydi “aradnâ” kelimesini iade ederdi . Hiç olmazsa “alâ” kelimesini iade ederdi. Arz başka başka olsaydı “arz” kelimesini iade ederdi. Muhatap ayrı ayrı olsaydı “alâ” kelimesini iade ederdi. Burada iade etmediğine göre bunların tamamına arz etti demektir. Cansız cisimlere arz ettik diyor.
Kâinatın yaratılışında üç safha vardır. Galaksilerin oluşması, yeryüzünün oluşması ve yeryüzünün ikliminin oluşması. Bunların hepsi cansız varlıklardır. Bunları bu hâle getiren meleklerdir. Bunlara emanetin arzı demek buranın halkına arzıdır. “Karyeden sor” misali, yer adını söyleyip halkı kastedilmektedir.
“Semavat” dişi kurallı çoğuldur. Yağmur tabakası, hava tabakası, ışık tabakasından sonra; ay tabakası, güneş tabakası ve yıldızlar tabakası ve sonra galaksiler tabakası gelmektedir. Bunların hepsi bir düzen içinde yerleşmiştir.
“Arz/Yer” de ayrıca düzenlenmiştir. Karalar ve denizler, sulu tabaka, toprak tabaka, kaya tabakası, mağma tabakası, sıvı tabakası ve katı tabaka. Bunlar içinde bulunan ağır madenler parçalanır ve yerin ısısını canlıların yaşamasına uygun tutarlar. Kendi etrafında ve güneş etrafındaki dönmeleri gece-gündüzü ve mevsimleri oluşturur.
Yeryüzünün iklimini dengede tutan “dağlar”dır. Denizlerden çıkan buhar bulut olur. Rüzgar sürükler, dağlara çarpar, yağmur olur. Toprak içinde gömülür. Dereler olur. Sonunda tekrar denize ulaşırlar. İnsandaki kan dolaşımı gibi yeryüzünün su dolaşımını ve rüzgar dolaşımını sağlarlar. Bunların kaynağı “dağlar”dır. Böylece canlıların yaşaması için gerekli olan devreler tamamlanmış olur.
فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا
(Fa EaBaYNa EaN YaXMiLNa Hav)
“Onu hamletmekten iba ettiler.”
Yani cansız kâinat bu görevi yüklenmedi. Yani buraları düzenleyen meleklere arz etti. İnsansız bu işlerin olup olamayacağını danıştı.
Kâinatın yaratılmasındaki gaye nedir?
İnsandır.
Çünkü insan günah işleyecek şekilde yaratılmıştır. İnsan bir tür tanrıdır. Kendi iradesi ile Tanrı’nın razı olmadığı işler yapabilmektedir. Allah başka bir tanrıyı yaratamaz, çünkü tanrı yaratılamaz. İşte, kâinatın gayesi olan insanın dışındakiler bu görevi yüklenmediler, emaneti kabul etmediler deniyor.
“İba etmek” insan ve hayvanlar için kullanılmaktadır. Burada cansız kâinat için zikredilmesinden anlıyoruz ki, iba edenler oranın şuurlu varlıkları olan melekler olmalıdır. Yahut lisanı hal ile bunu reddettiler.
وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا
(Va EaŞFaQNa MinHAv)
“Ve ondan ışfak ettiler.”
“Şafak” ufuktaki akşam kırmızlığıdır. ‘Akşam oldu, karanlığa kalacağız’ şeklindeki korku duyguları “ışfak” kökü ile ifade edilir. Akşama kaldı demektir. Gerekli tedbirleri alamadan bir tehlike ile karşılaşırsanız o ışfak olur.
Yer ve gök, ya da orada görevli melekler görevi yüklenmekten korktular; ya beceremezsek, ya başaramazsak dediler.
İba etmek ve ışfak etmek. İba ettiklerinden dolayı iba etmişlerse önce ışfak sonra iba gelmeliydi. Önce iba sonra ışfak geldiğine göre, iba etmekten de korktular anlamı çıkar. Görevi kabul etmedik ama acaba yanlış mı yaptık dediler. Böylece meleklerin de ışfak etme özelliğinin olduğu belirtilmiş oluyor. Burada eğer müfret sigası kullanılsaydı kâinatı muhatap almış olurdu. Ama dişi çoğul geldiğine göre onlar birlikte ışfak ettiler demektir.
Işfak duygusal bir olaydır. Lisanı hal ile korktular demek zordur. O halde burada muhatap olanlar meleklerdir.
İba ve ışfak temkinli davranıştır. Allah emretseydi onu yerine getireceklerdi. Ama arz ettiği için iradelerini tehlikesiz olanda kullandılar. Tabii ki bu da onları ikinci sınıfa indirdi.
وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ
(Va XaMaLaHay eLİNSANu)
“İnsan onu hamletti.”
İnsan onu hamletti.
Bu âyet tüm kâinatta emaneti yüklenenin insan olduğunu bildirmektedir.
Yeryüzünün halifesinden bahsederken Adem’in oğullarından bahsetmektedir.
Burada kâinatın emanetinden bahsederken insandan bahsetmektedir. En büyük ışık hız olarak ortaya çıkmaktadır. Galaksilerden çoğundan bize ışık ulaşmamaktadır. Zamanla ışık ulaşan galaksiler azalmaktadır. Demek ki kâinattaki tüm insanlar bir anne babadan gelmiş olamaz. O halde yıldızlarda ve galaksilerde insan vardır. Ancak bu insan Ademoğlu değildir. Sadece yeryüzündeki insanlar Ademoğludur. Ama tüm kâinatta insan vardır. İnsanlar kâinatın emanetini yüklenmişlerdir.
Şimdi önemli bir soru ile karşılaşırız:
O insanın genetiği ile bizim genetiğimiz aynı mıdır?
En uzak galaksilerden aldığımız ışıkları tahlil ederek oralarda bulunan elementleri bilebiliyoruz. Artık kesin olarak biliyoruz ki kâinatın her yerinde bizde olan elementler vardır. Bunların tamamı 118 kadardır. Ama 92’den sonraki elementlerin ömürleri çok kısadır. Saniyenin parçaları kadardır. Ama kâinatta yeryüzünde olan elementlerden başka element yoktur. Öyleyse organik kimya da bizim gibi olmalıdır. Çünkü aynı özelliği taşıyan aynı elementlerden oluşmuştur. Allah kâinatı var ederken en ekonomik şekilde var etmiştir Örnek olarak en hafif elementleri kullanmıştır. Yeter sayıda en az çeşit kullanmıştır. Dolayısıyla ideal bir yapı oluşturmuştur. Malzeme aynıdır. İdeal yerleşme de tektir. Dolayısıyla bizimle galaksilerdeki insan arasında fark yoktur. İnsan aynı ise diğer canlılar da aynıdır. Çünkü biz onların parçasıyız. Gökte kişiler vardır, gökte hayvanlar vardır. Kur’an bunlardan bahseder. Onların hepsi bize benzeyen canlılardır. DNA’lar ve aminoasitler aynıdır.
Burada sorulacak sual şudur:
Melekler her gezegende ayrı canlıyı mı var ettiler, yoksa kâinatın bir laboratuarında üretilmiş canlılar yeryüzüne ve diğer gezegenlere mi götürüldüler?
Kur’an bütün yürüyen hayvanların tek dabbeden var edildiklerini söylemektedir. Bu hususta Kur’an’ın dediklerini doğru anlıyorsak, ışığın bile ulaşamadığı galaksilere nasıl aynı insanın tohumu gidebilmiştir. Bugün ışıktan çok hızlı dalgaların olduğunu biliyoruz. O takdirde ışık hızıyla varılamayan o yerlere ışık üstü dalgalarla varabiliriz. Bu husustaki bilgilerimiz çok azdır. Gelecekte daha çok şeyleri öğreneceğiz.
إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا(72)
(EinNAHu KaVNa JaLUvMan CaHUvLan)
“İnsan zalum ve cehul bulunmaktadır.”
Diğer bütün canlılar tüm ihtiyaçlarını kendileri karşılar durumdadır. İnsan ise kendi ihtiyaçlarını karşılayacak durumda değildir.
1) Çıplaktır. Elbise giymek zorundadır.
2) Çenesi ile avını yakalayıp yiyememektedir. Ateşte pişirmek zorundadır.
3) İstediği işleri araç kullanmadan yapamıyor. Bıçak gibi araçlar kullanmadan besinini sağlayamıyor.
4) İnsan uçamıyor, yüzemiyor, koşamıyor. Araçlar yapıp onlarla hareket etmek zorundadır.
Görülüyor ki, emaneti yüklenen insan zalumdur. Kendisine zulmedilmiştir. Diğer canlılara tüm gereçleri verildiği halde insan zulme uğramıştır.
Diğer canlılar bilgi bakımından ne gerekiyorsa baştan bilmektedirler. Arılar çok iyi mühendistirler ama bunu ilk yaratıldıkları günden beri bilmektedirler. İnsan ise cahildir. Ancak beşikten mezara kadar okuyup öğrenirse kendisine gerekli olan şeyleri öğrenebilir. Yazıyı icat etmiştir. Dedelerin bildiklerini o sayede öğrenebilmektedir. Ama kendisi cahil yaratılmıştır.
İnsanı anlatmaktadır. Gerçekten insan böyle yaratılmış, emaneti yüklenmiştir.
Ne yapıyor?
Teknolojiyi geliştiriyor, yeni araçlar keşfediyor. Bu sayede uzaya gidebiliyor. Eğitim yoluyla da kâinatı kavrıyor.
***
لِيُعَذِّبَ اللَّهُ
(LiYuGÜiBaElLAHü)
“Allah ta’zib etsin diye.”
Bu âyet sûrenin son âyetidir.
Kânatın yaratılmasının hikmetini anlatmaktadır.
İnsan suç işleyen bir varlıktır. Günahsız kul olmaz. Nefsi emmaresi vardır. Mü’minler bundan kurtulanlardır. Müşrikler de bu bataklığa düşmüşlerdir. Yani ta’zib etmek ve tevbelerini kabul etmek. İşte kâinatın yaratılış felsefesi. İnsan gayedir. İnsan da kendi iradesi ile kendisini yüceltir. İnsan eğer iyi yaratılsaydı sonra kendi eliyle kötülüğe düşerdi Oysa insan kötü yaratılmıştır. Kendi eliyle iyiliğe ulaşmaktadır. Böylece kendi kendisini üstün kılan varlıktır. İnsan kendi isteğiyle kötülükten temizlenecektir.
İnsan zalum ve cehul yaratılmış, bundan kurtulma imkanları da kendisine verilmiştir. Bunu kullanmayanlar da ta’zib edilecektir.
Allah insanı neden böyle yaratmıştır?
Çünkü bir tablo ne kadar değerli olursa olsun, kendisinin değil ressamın değerliliğini gösterir. İnsan kendi kendini yetiştiren varlıktır. Bu bakımdan ekmeli mahlukattır. Sınıfta kalanlar da sonradan imtihan edileceklerdir.
Şunu diyebiliriz: Kalanlar neden azaba uğruyor?
Âhirette cehenneme gidenler cezalarını çektikten sonra azab edilmeyen insanlar hâline geleceklerdir.
الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ
(eLMüNAFıQIYNa Va eLMuNAFıQAvTı)
“Münafık erkeklerle münafık kadınları ta’zib etsin diye.”
Başta münafıkları saymıştır. Kâfirleri hiç saymamış ve müşrikleri de sonra saymıştır. Münafıklar için de esfeldedirler demiştir. Burada erkekler topluluğundan ve kadınlar topluluğundan bahsetmektedir. Âhiret azabından bahsetmemektedir. Bu azab dünya azabıdır.
Kamu hizmetlerini ifa ederken münafıklık yapanlardan bahsetmektedir. Kâfirlerden bahsetmemektedir. Kâfirler kendi hallerinde kaldıkları ve başkalarına zarar vermedikleri takdirde bu dünyada onlara ceza yoktur ama müşriklere vardır.
وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ
(Va elMuŞRİKIyNa va eLMuŞRiKAvTı)
“Müşrik erkeklerle müşrik kadınları ta’zib etsin diye.”
Bu sûre evlilikte ve aşiret ile kabile yönetimlerinde erkeklerle kadınları ayrı ayrı ele almıştır. Sonunda da bu sûreyi bunları zikrederek sona erdirmektedir.
İnsanlık 100 milyon aşiretten oluşacaktır. Bir milyon kabile/bucak olacaktır. Bunların içinde her çeşit topluluklar bulunacaktır. Müşrik bucaklar olacak, müşrik ocaklar olacaktır. Sonunda cezalarını kendileri çekeceklerdir.
وَيَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ
(VaYatUvBa elLAHu GaLay eLMuEMiNIyNa Va eLMuEMiNAvTı)
“Mü’min erkeklerle mü’min kadınların tevbelerini kabul etsin diye.”
“Allah” kelimesi burada tekrar edilmiştir. Çünkü azabdaki gaye başkadır, imandaki tevbede gaye başkadır. Adeta oradaki “Allah” başka, buradaki “Allah” başkadır. Görünüşü ve ef’ali ile farklıdır. Burada gafur ve rahimdir.
وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(73)
(Va KAvNa elLAHu ĞaFUvRan RaXIyMan)
“Allah gafur ve rahim bulunmaktadır.”
Demek ki hilkatin sırrı budur; insanın eksikliklerini kapatmak, onlara rahmet etmek.
Bu sûrede anlatılanlar Allah’ın gafur ve rahim sıfatının tecellisidir.
Sûreyi baştan sona okuduktan sonra kendiniz çalışmalısınız.
a) Burada anlatılanları sorular hâline getirip sıralayacaksınız.
b) Bizim eksik bıraktığımız ve sizin aklınıza gelen soruları sıralayacaksınız.
c) Sûreyi baştan düşünerek okuyup kendiniz bizim yaptığımız gibi tefsir yapacaksınız.
d) Ondan sonra da uygulama yollarını arayacaksınız.
Son âyetteki açıklamalar çok kısa geçildi, siz tamamlayın...
SÜLEYMAN KARAGÜLLE
Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL
www.akevler.org (0532) 246 68 92
26092009-06022010