Cidiha ?
Bir önceki makalede rakabe kelimesinin isim olarak “boyunduruk altında olmak, boyunduruk anlamına geldiğini açıklamaya çalışmıştım. Rakabe kelimesine ensenin üst tarafı anlamı verildiğini de belirtmiştim. Aşağıdaki boyunduruk resminde, neden boyunduruğa aynı zamanda ensenin üst tarafı anlamı verilmiş olduğu daha iyi anlaşılacaktır.
Boyunduruk altına alınmış öküzler
Bu makalede Tebbet suresi 5. Ayette geçen “cidi-ha” kelimesi üzerinde durmak istiyorum.
Tebbet suresi4-5. Ayetler:
وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ (4) فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ (5)
Karısı da, gerdanında bir ip olduğu halde ona odun taşıyacaktır.[4-5]
Şeklinde çeviri yapılmaktadır. Bu çevirinin düzgün bir çeviri olmadığı kanaatindeyim.
Kuran Arapçası kaynaklarında ve tefsirlerde kökü cwd olan cid kelimesine gerdan, düzgün gidişli (at), daha iyi, daha mükemmel, daha seri anlamları verilmiştir. Bu anlamlar ve tebbet suresini 4. Ayeti de göz önüne alındığında cid (cwd) kelimesinin özellikle “dizgin, yular” anlamında olabileceğini düşündürmektedir.
Çünkü yük ve insan taşıyan hayvanları kontrol altında tutmak ve daha iyi yönetmek için dizgin takılır. Daha iyi bir sürüş veya daha iyi bir kontrol sağlamak için dizgin kullanmak şarttır. Ayrıca dizginin yerleştirildiği yer hayvanın gerdanıdır. Aşağıdaki resimde “dizgin” ve dizginin (İngilizce: bridle) parçaları gösterilmiştir. Ana parçaları bir başlık, ağzın içinde olan gem, burunluk ve sürücünün eline uzanan ipten ibarettir.
Bunun dışında daha ilkel fakat hayvana aşırı derecede eziyet veren bir dizgin tipi de vardır. Bunun İngilizcedeki adı ghost cord, Cherokee bridle dir. Aşağıdaki iki resimde bu dizgin tipi gösterilmiştir. Burada kement yapılmış bir ip bir kısmı kafadan geçerek ağız içine gelir ve hayvanın alt çenesini ve haliyle gerdanını (gıdı) sıkıştırır.
Bu bilgilerden sonra Tebbet suresini tekrar çeviri yapalım:
“Rahman ve rahim olan Allahın adı ile. Ebu Leheb’in iki eli kurusun! Kurudu da. Malı ve kazandıkları ona fayda vermedi. O, alevli bir ateşte yaslanacak. Karısı da, kaba ve sağlam ipten yapılmış ilkel dizgini ile ona odun taşıyacaktır”
Burada aslında bir teşbih vardır. Ebu Leheb’in karısı odun yükü taşıyan ve dizginlenen bir hayvana benzetilmiştir. Ayrıca bu dizgin kaba ve çok acı veren bir dizgindir.
Doğrusunu Allah bilir.