Hüseyin Kayahan
MUHKEM ve MÜTEŞABİH
20.10.2019
4497 Okunma, 1 Yorum

SINAMALAR

DİL 6

MUHKEM ve MÜTEŞABİH

ALİ İMRAN (3) 7. AYET

الْكِتَابِ أُمُّ هُنَّ مُّحْكَمَاتٌ آيَاتٌ مِنْهُ الْكِتَابَ عَلَيْكَ أَنزَلَ الَّذِيَ هُوَ

الْفِتْنَةِ ابْتِغَاء مِنْهُ تَشَابَهَ مَا فَيَتَّبِعُونَ زَيْغٌ قُلُوبِهِمْ يف الَّذِينَ فَأَمَّا مُتَشَابِهَاتٌ وَأُخَرُ

 الْعِلْمِ فِي وَالرَّاسِخُونَ اللّهُ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَعْلَمُ وَمَا تَأْوِيلِهِ بْتِغَاءاوَ

رَبِّنَا عِندِ مِّنْ كُلٌّ بِهِ آمَنَّا يَقُولُونَ

الألْبَابِ أُوْلُواْ إِلاَّ يَذَّكَّرُ وَمَا

Huvellezi enzele aleykel kitabe minhu ayatun muhkematun hunne ummul kitabi ve uharu muteşabihat, fe emmellezine fi kulubihim zeygun fe yettebiune ma teşabehe minhubtigael fitneti vebtigae te'vilih, ve ma ya'lemu te'vilehu illallah, ver rasihune fil ilmi yekulune amenna bihi, kullun min indi rabbina, ve ma yezzekkeru illa ulul elbab.

Sana kitabı indiren O'dur. Onun bazı ayetleri muhkem/anlamları tam bilinen olduğundan kitabın esasını teşkil ederler; diğerleri de müteşabihtir/araştırılarak manaları bilinecek olan tabiat kanunlarıdır. Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onu açıklamak için ondaki müteşabih ayetlerin peşine düşerler. Halbuki onun açıklamasını ancak Allah ve "ona inandık, hepsi Rabbimiz tarafındandır" diyen ilimde yüksek payeye erişenler bilir. Ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.(Bayraktar Bayraklı) (Ali İmran 7)

Yukarıdaki ayet, Kuranın en çok yorumlanan ayetleri arasındadır. Mealler de bile bir birliktelik yoktur.

Geçmiş yazılarımın bazılarında, “teorik olarak, Kuran’ın bütün ayetleri, (sosyoloji, psikoloji, ekonomi, fizik, kimya, biyoloji, vb.) her ilme göre tercüme edilebilir ve buradaki manalar mecaz değildir” demiştim. Hatırladığım yazılardan birinin linki aşağıdadır.

http://www.akevler.org/AkevlerMakaleler/1455/SonYor/10065/Huseyin-Kayahan/GECIKMIS-YORUMLAR-SALSAL-VE-TUFAN-HK?seoContent_ASPxGridView2=page1&seoContent_ASPxGridView1=page1

Bu kabulü, yukarıdaki ayeti tekrar irdeleyerek, şöyle revize etmek istiyorum.

Şu kelimelerden yola çıkalım.

Elkitab (marife, tekil), Yazıt

Âyât; (nekre, (kurallı?)çoğul),  Yol göstericiler

Muhkemât; (nekre, kurallı dişil çoğul), hükümler/sonuçlar

Üm; (nekre), Anne

V; (atıf, öncekini sonrakinden ayıran ayraç), ve/ve de

Uharu; (çoğul) diğerleri

Müteşabihat; (nekre, kurallı dişil çoğul) benzeyenler/benzetilenler

Kurandaki ayetleri ikiye ayırıyor. İki grubunda ortak özelliği olan ibareleri kurallı dişil çoğul ile getiriyor. Yani bu iki grup da kendi içinden belli bir düzeni, sistemi olan ayetlerdir. Her iki grubu “V” harfi ile atfettiği için birinci grup başka, ikinci grup başkadır.

Birinci grup ayetler “muhkemât” olanlardır.

Hüküm (h,k,m) kelimesini hepiniz biliyorsunuzdur. Hüküm, hakim, hekim, vb. hep bu köktendir. Muhkem; sonuç, sonucu belirleyen dayanak demektir.

Peki neden bu grubu, asıl, esas, temel gibi kelimelerle değil de; “üm/anne” kelimesi ile tanımladı? Çünkü annelerin özelliği kendisine benzeyen varlıkları üretmesidir. Bu ayetler, kendisine benzeyen başka hükümler üretirler. Bunu da, fıkıhcıların üzerinde ittifak ettikleri “kıyas” metodu ile üretirler. Buradan (benim anladığım) ancak bu ayetlere kıyas yapılır ve bunlardan yeni hükümler/dayanaklar/illetler çıkarılır.

İkinci grup ayetler ise müteşâbihat olanlardır. Bunlar da salim/düzenli dişil çoğuldur ve bir sistem oluştururlar. Bunlarda annelik, yani üretme aranmaz ama bunların da önemli başka bir görevi vardır.

Şibh (ş, b, h), bilindiği gibi benzeme, benzeşme, benzetmedir ama arkasından gelen “müteşabihât” bunun rastgele benzetmeler olmadığını, sistematik bir benzeşme olduğunu göstermektedir. Biz buna “ANALOJİ/SİSTEM BENZEŞMESİ” diyoruz.

Bütün sistemler/ilimler benzerdir. Biyolojik olaylar, ekonomik olaylar, astronomik olaylar,vb bütün olaylar benzerdir. Öyle ki; “Bu Allah bir şey öğrenmiş, her yerde onu uygulamış” diyesiniz gelir. Halbuki o bunu, biz birini anladık mı, hemen diğerlerini de kolayca kavrayalım diye öyle yapmıştır. Tamamen soyut olan matematikte bir sonuç bulursunuz, bir bakarsınız aynı sonuç ekonomiye de uyar, fiziğe de uyar, biyolojiye de uyar. İşte müteşabihât demek bu demektir. Sistem olarak birbirine benzeyenler, benzeşenler demektir. İşte, bu ayetlerin hepsi; hem fiziksel olarak, hem biyolojik olarak, hem ekonomik olarak, (ilmimiz geliştikçe) velhasıl tüm ilimlere göre tercüme edilir ve burada kullanılan kelimeler mecaz olmazlar. (Bu konuyu bir sonraki makalemde irdelemeye çalışacağım.)

Birinci grup ayetler, yani muhkemâtlar, kıyasa uygun olanlar, kıyas ile kendilerinden yeni ve benzer hükümler üretilenlerdir. Çünkü onlar annelerdir ve doğururlar/üretirler.

İkinci grup ayetler, yani müteşabihâtlar ise, bütün ilimlere uygun olan, bütün ilimlere göre aynı şekilde anlaşılan ayetlerdir. Kelime aynıdır ama o kelime her ilimde farklı bir şeyi tanımlar. Çünkü bütün ilimler benzerdirler, ilk bakışta biz onları farklı zannederiz. Örnek olsun ve düşünelim diye yazayım. Göklerde de 7 kat, atomda 7 kat, canlıda da 7 kat, sosyolojide de 7 kat, vb tabaka vardır..? (Bu konuyu da başka bir makalede irdeleyeceğim inşallah.)

Saygılarımla.

H. Kayahan

 


YorumcuYorum
Cengiz Demirci
28.10.2019
14:39

Muhkemat, hak olanlar demektir. HK kelimesine M harfi eklenerek HKM kökü elde edilmiştir M harfi yapım ekidir. Aslı 2 harfli olan arapça bu yapım ekleriyle 3 harfli bir dil olarak standartlaşmıştır. HK türkçede AK olarak kullanılır, üzerinde kir anında görülen anlamında. Muhkem olanlar ise icmalardır sizin de belirttiğiniz gibi. İcmaların ise yığınların fikri değil hangi konu ile ilgili çalışma yapılıyorsa o konunun uzmanlarının icması olduğu bilinmesi gerekir. 

Müteşabih ise ŞBH kökünden gelir şüpheli demektir. ŞB kökü SV kökü olarak türkçede kullanılır Sav= Görüş demektir. V = G dönüşümü vardır SAĞ sağlam sağlıklı kullanılabilir yararlı demektir. Bu ise ŞB olarak içtihatları farklı görüşleri anlatır. İcma olunamıyorsa içtihatların herbiri sav olarak kalır, pratik olarak faydalanılabilir ve uygulanabilir görüşlerdir. Sav olan görüşler hak olup olmadığı hususunda birleşilemediği için görüş olarak kalır ve şüphelidir, onun üzerine sözleşme bina edilemez. Kitab yani BTG bitig muhkem görüşlere dayanmalıdır ki herkes o görüşleri kabul ettiği için ortak sözleşmeler yapabilsin bu sözleşmelerdeki sorunlar oluştuğunda ortak bir görüşe dayanarak çözülebilsin. 






Son Eklenen Makaleler
Hüseyin Kayahan
ÂDEM'İN DİLİ-2
9.08.2020 2931 Okunma
1 Yorum 12.08.2020 15:51
Hüseyin Kayahan
ÂDEM'İN DİLİ
27.07.2020 3504 Okunma
6 Yorum 30.07.2020 09:04
Hüseyin Kayahan
AYASOFYA CUMA MESCİDİ OLMALIDIR.
20.07.2020 2946 Okunma
1 Yorum 20.07.2020 16:51
Hüseyin Kayahan
BAĞIMLILIK-TUTKU
31.05.2020 1766 Okunma
Hüseyin Kayahan
ZÜNNÛN – bir muamma
19.05.2020 4412 Okunma
1 Yorum 21.05.2020 18:19
Hüseyin Kayahan
MUTAHHERÛN-“koş abla koş, bir metaforcu geldi!”
1.05.2020 1926 Okunma
Hüseyin Kayahan
MÜŞRİKLER ve STK (sivil toplum kuruluşları)
19.04.2020 3053 Okunma
1 Yorum 19.04.2020 13:16
Hüseyin Kayahan
ABDEST ve TOPLUM SAĞLIĞI
15.04.2020 1820 Okunma
Hüseyin Kayahan
METAFOR ≡ ANALOJİ (sistem benzeşimi) ≡≤ MÜTEŞÂBİHAT
15.04.2020 2014 Okunma
Hüseyin Kayahan
SALGINLAR ve PROJEKSİYONLAR
14.04.2020 4220 Okunma
4 Yorum 14.04.2020 16:25
Hüseyin Kayahan
KURANDA METAFORLAR
13.04.2020 5466 Okunma
3 Yorum 15.04.2020 09:19
Hüseyin Kayahan
YENİ DİJİTAL UYGARLIK (“4'üncü ON BİN YIL UYGARLIĞI”)
12.04.2020 1954 Okunma
Hüseyin Kayahan
KUL HAKKI ve MUHASEBE
8.04.2020 2036 Okunma
Hüseyin Kayahan
MÜZEKKER MÜENNES ve HÜNSA
2.02.2020 2850 Okunma
Hüseyin Kayahan
KUŞ DİLİ ve Hz. SÜLEYMAN
19.12.2019 3549 Okunma
1 Yorum 18.02.2020 16:07
Hüseyin Kayahan
MÜŞRİK ve KAFİR
1.11.2019 3374 Okunma
Hüseyin Kayahan
ISTILAHİ DİLLER, MECAZ ve HAKİKİ MANALAR
20.10.2019 4363 Okunma
3 Yorum 29.10.2019 11:19
Hüseyin Kayahan
MUHKEM ve MÜTEŞABİH
20.10.2019 4497 Okunma
1 Yorum 28.10.2019 14:39
Hüseyin Kayahan
KURAN ve SENARYO
20.10.2019 3837 Okunma
Hüseyin Kayahan
Yeni dünya düzeni
18.07.2019 2526 Okunma
Hüseyin Kayahan
AKIL SATMALAR
11.07.2019 2763 Okunma
Hüseyin Kayahan
HURUF-U MUKATTAA
17.02.2018 4882 Okunma
2 Yorum 21.02.2018 13:02
Hüseyin Kayahan
Hakiki, mecazi, ıstılahi MANALAR
12.02.2018 3908 Okunma
Hüseyin Kayahan
LİSANE SIDKIN sadık lisan ve İBRAHİM PEYGAMBER
11.02.2018 4988 Okunma
3 Yorum 28.10.2019 21:50
Hüseyin Kayahan
ALFABELER
11.02.2018 4235 Okunma
1 Yorum 18.02.2018 01:19
Hüseyin Kayahan
AD SEMUD İREM ve ARAFTAKİLER
11.02.2018 5507 Okunma
2 Yorum 24.02.2018 17:11
Hüseyin Kayahan
ŞURA ve Hz. ALİ'nin YAŞI
5.02.2017 7222 Okunma
Hüseyin Kayahan
PARA VE BONO
5.02.2017 4834 Okunma
1 Yorum 13.02.2017 08:43
Hüseyin Kayahan
SESSİZ ve SESLİ NAMAZLAR
13.11.2016 9543 Okunma
5 Yorum 01.08.2017 18:04
Hüseyin Kayahan
FIKIH ve KELAM
30.10.2016 9315 Okunma
7 Yorum 18.11.2016 04:58
Hüseyin Kayahan
MÜLK ve MAKAM
23.10.2016 6704 Okunma
2 Yorum 24.10.2016 15:38
Hüseyin Kayahan
FİTNE ve KATL
23.10.2016 3852 Okunma
Hüseyin Kayahan
BELKİ DE İSTİHBARAT ZAAFİYETİ YOKTU-2
4.08.2016 4213 Okunma
Hüseyin Kayahan
BELKİ DE İSTİHBARAT ZAAFI YOKTU.!?
24.07.2016 7317 Okunma
3 Yorum 26.07.2016 21:04
Hüseyin Kayahan
İLK (ve TEK) SOSYAL/KOLEKTİF KİTAP: KUR’AN
12.06.2016 7552 Okunma
8 Yorum 15.06.2016 23:36
Hüseyin Kayahan
DİYET TAŞI
30.01.2016 6894 Okunma
4 Yorum 16.02.2016 18:06
Hüseyin Kayahan
HACCIN ZAMANI
23.08.2015 7825 Okunma
4 Yorum 23.08.2015 22:10
Hüseyin Kayahan
FECR / ALACAKARANLIK ve GÜNEŞ TAYFI
16.07.2015 14154 Okunma
11 Yorum 28.07.2015 00:04
Hüseyin Kayahan
HİKMET ve UYGULAMA (PRATİK)
9.07.2015 7387 Okunma
1 Yorum 09.07.2015 12:13
Hüseyin Kayahan
ONA ÜFLEDİ - NEFEHA FİHA, NEFEHA FİHİ
14.06.2015 9947 Okunma
1 Yorum 18.06.2015 09:29
Hüseyin Kayahan
YENİ (TÜRK TİPİ) BAŞKANLIK
18.03.2015 6466 Okunma
1 Yorum 20.03.2015 11:03
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN-ZEKAT BANKASI (ÖZET)
13.09.2014 6780 Okunma
2 Yorum 17.09.2014 15:32
Hüseyin Kayahan
İSLAM EKONOMİ SİSTEM,-ZEKAT BANKASI
12.09.2014 9538 Okunma
3 Yorum 14.09.2014 22:42
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - DUYURU ve DAVET
7.09.2014 3770 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - XEKAT ve KAVRAMLAR
7.09.2014 3603 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - ZEKAT SADAK ve FONLAR
7.09.2014 4118 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - ZEKAT ve BANKA
7.09.2014 3970 Okunma
Hüseyin Kayahan
SAM ADIAN - RANT ve ÖZEL MÜLKİYET
7.09.2014 3898 Okunma
Hüseyin Kayahan
FATİHA ve YENİ KOMÜNİZM
4.09.2014 7080 Okunma
4 Yorum 24.09.2014 08:17
Hüseyin Kayahan
KUNUT ve HUŞÛ
29.08.2014 4792 Okunma
Hüseyin Kayahan
BAŞKANLIK, YARI BAŞKANLIK YA DA...
27.08.2014 6683 Okunma
5 Yorum 01.09.2014 08:02
Hüseyin Kayahan
ALLAH ve DEVLET
13.07.2014 6626 Okunma
7 Yorum 09.08.2014 20:59
Hüseyin Kayahan
ORUÇ ve RAMAZAN
29.06.2014 9320 Okunma
19 Yorum 20.07.2014 07:59
Hüseyin Kayahan
HUKUK ve TAŞKINLIK; MUSA ve HIZIR
7.05.2014 7108 Okunma
7 Yorum 12.05.2014 20:13
Hüseyin Kayahan
PARALEL OKUMALAR-MUHKEM ve MÜTEŞABİH
17.04.2014 6451 Okunma
1 Yorum 19.04.2014 09:21
Hüseyin Kayahan
PARALELE DAİR
18.03.2014 6771 Okunma
4 Yorum 19.03.2014 13:13
Hüseyin Kayahan
SÖYLEMEK ve YAPMAK
15.11.2013 9565 Okunma
5 Yorum 22.11.2013 21:08
Hüseyin Kayahan
DEVİ YOKETMEK
13.10.2013 4679 Okunma
1 Yorum 14.10.2013 16:22
Hüseyin Kayahan
GECİKMİŞ YORUMLAR: SALSAL VE TUFAN HK.
13.10.2013 12683 Okunma
22 Yorum 18.10.2013 15:10
Hüseyin Kayahan
NUH TUFANI (kısa bir özet)
4.10.2013 14809 Okunma
9 Yorum 18.10.2013 14:55
Hüseyin Kayahan
İZLENİMLER-2
25.09.2013 6397 Okunma
8 Yorum 28.09.2013 07:31
Hüseyin Kayahan
4x4 ve HIZIR
12.09.2013 6420 Okunma
1 Yorum 17.09.2013 17:13
Hüseyin Kayahan
2013-2014 KIŞ DÖNEMİ İLK İZLENİMLER
9.09.2013 6722 Okunma
2 Yorum 09.09.2013 11:39
Hüseyin Kayahan
KEVSER
4.08.2013 6300 Okunma
1 Yorum 05.08.2013 05:12
Hüseyin Kayahan
CEBELLEŞMEK-1
4.08.2013 4890 Okunma
1 Yorum 15.08.2013 12:39
Hüseyin Kayahan
SOSYOLOJİK KURAN MEALİNE BAŞLARKEN-2
31.07.2013 7112 Okunma
6 Yorum 03.03.2018 15:53
Hüseyin Kayahan
SOSYOLOJİK KURAN MEALİNE GİRİŞ-1
30.07.2013 6511 Okunma
1 Yorum 10.08.2013 17:54
Hüseyin Kayahan
ÜSTAD KARAGÜLLEYE AÇIK ARZIMDIR
25.06.2013 6375 Okunma
8 Yorum 02.11.2013 05:43
Hüseyin Kayahan
BAŞBAKANA AÇIK MEKTUP-2
10.06.2013 6777 Okunma
4 Yorum 25.06.2013 14:51
Hüseyin Kayahan
BAŞBAKANA AÇIK MEKTUP
6.06.2013 6957 Okunma
4 Yorum 09.06.2013 18:33
Hüseyin Kayahan
KÖLELİK-1
10.03.2013 6618 Okunma
5 Yorum 14.03.2013 19:54
Hüseyin Kayahan
MÜTEŞEBBİSE DAİR / GELECEĞİN MÜTEŞEBBİSİ
21.02.2013 15239 Okunma
13 Yorum 18.03.2013 21:10
Hüseyin Kayahan
KRAL ÇIPLAK (MI?)
28.01.2013 6138 Okunma
7 Yorum 07.02.2013 17:00
Hüseyin Kayahan
NAMAZI TANIMAK-1
2.11.2012 6357 Okunma
1 Yorum 03.11.2012 09:33
Hüseyin Kayahan
KURAN'I TANIMAK-2, MUCİZELER
29.10.2012 6340 Okunma
3 Yorum 30.10.2012 07:15
Hüseyin Kayahan
BİR AŞK FANTEZİSİ
14.08.2012 3123 Okunma
Hüseyin Kayahan
KURAN'I TANIMAK-1, KURAN'IN MÜŞKÜLLERİ
7.08.2012 6089 Okunma
3 Yorum 09.08.2012 16:49
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK-3 KURAN ARKEOLOJİSİ
6.08.2012 5439 Okunma
1 Yorum 07.08.2012 07:50
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK-2, TANRININ AÇMAZI
2.08.2012 10631 Okunma
25 Yorum 06.08.2012 22:06
Hüseyin Kayahan
ALLAH'I TANIMAK
27.07.2012 11730 Okunma
32 Yorum 15.08.2012 10:48
Hüseyin Kayahan
YARATILIŞ-DİRİLİŞ ve FELSEFE
6.07.2012 6051 Okunma
4 Yorum 07.07.2012 15:08
Hüseyin Kayahan
RUH-ÜL KUDÜS
15.05.2012 7374 Okunma
8 Yorum 17.05.2012 00:58
Hüseyin Kayahan
TARİF ve BAŞLANGIÇ
12.05.2012 2881 Okunma
Hüseyin Kayahan
DİLLER; NELER ANLATIRLAR, NELER...
6.05.2012 4880 Okunma
1 Yorum 07.05.2012 01:01
Hüseyin Kayahan
RUH, NEFİS ve DİĞERLERİ
4.05.2012 15153 Okunma
58 Yorum 13.05.2012 06:56
Hüseyin Kayahan
KELİME, MUTASYON; TURAB VE TOPRAK
29.04.2012 7012 Okunma
10 Yorum 01.05.2012 11:38
Hüseyin Kayahan
ERGİNLİK TEORİSİ
25.04.2012 2487 Okunma
Hüseyin Kayahan
YENİ BİR PAVLUS ARANIYOR
25.04.2012 6066 Okunma
13 Yorum 04.05.2012 18:47
Hüseyin Kayahan
ÖZGÜR ve ÖZGÜN İNSAN
24.04.2012 2590 Okunma
Hüseyin Kayahan
ALLAH; KENDİSİNİN VAR OLDUĞUNU NASIL BİLİR?
24.04.2012 2687 Okunma
Hüseyin Kayahan
CANLI NEFİS ve RUH bir girizgah
24.04.2012 2326 Okunma
Hüseyin Kayahan
EVREN ve NOKTA
23.04.2012 5119 Okunma
3 Yorum 29.04.2012 18:11
Hüseyin Kayahan
YORUMSUZ ve BİR SEZİ ve BİR SORU
17.04.2012 5832 Okunma
5 Yorum 19.06.2012 11:35
Hüseyin Kayahan
SÖZ KESTİK, SÜT DE KESİLDİ...
13.04.2012 5124 Okunma
2 Yorum 14.04.2012 08:56
Hüseyin Kayahan
ASLAN OĞLUM ve METOD
11.04.2012 6272 Okunma
13 Yorum 13.04.2012 17:42
Hüseyin Kayahan
KARAGÜLLE'YE MUHALEFET NASIL OLMALI?
4.04.2012 5670 Okunma
2 Yorum 05.04.2012 19:58
Hüseyin Kayahan
MUSA, FETASI ve BULUŞMA YERİ
30.03.2012 4749 Okunma
3 Yorum 08.04.2012 18:07
Hüseyin Kayahan
DİLİN CİLVELERİ
27.03.2012 5176 Okunma
6 Yorum 29.03.2012 17:18
Hüseyin Kayahan
ÖZGÜRLÜKÇÜLÜK NASIL ANLAŞILIR?
27.03.2012 6093 Okunma
9 Yorum 29.03.2012 17:53
Hüseyin Kayahan
yorumların çetelesi
26.03.2012 2619 Okunma