Hüseyin Kayahan
MUHKEM ve MÜTEŞABİH
20.10.2019
5280 Okunma, 1 Yorum

SINAMALAR

DİL 6

MUHKEM ve MÜTEŞABİH

ALİ İMRAN (3) 7. AYET

الْكِتَابِ أُمُّ هُنَّ مُّحْكَمَاتٌ آيَاتٌ مِنْهُ الْكِتَابَ عَلَيْكَ أَنزَلَ الَّذِيَ هُوَ

الْفِتْنَةِ ابْتِغَاء مِنْهُ تَشَابَهَ مَا فَيَتَّبِعُونَ زَيْغٌ قُلُوبِهِمْ يف الَّذِينَ فَأَمَّا مُتَشَابِهَاتٌ وَأُخَرُ

 الْعِلْمِ فِي وَالرَّاسِخُونَ اللّهُ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَعْلَمُ وَمَا تَأْوِيلِهِ بْتِغَاءاوَ

رَبِّنَا عِندِ مِّنْ كُلٌّ بِهِ آمَنَّا يَقُولُونَ

الألْبَابِ أُوْلُواْ إِلاَّ يَذَّكَّرُ وَمَا

Huvellezi enzele aleykel kitabe minhu ayatun muhkematun hunne ummul kitabi ve uharu muteşabihat, fe emmellezine fi kulubihim zeygun fe yettebiune ma teşabehe minhubtigael fitneti vebtigae te'vilih, ve ma ya'lemu te'vilehu illallah, ver rasihune fil ilmi yekulune amenna bihi, kullun min indi rabbina, ve ma yezzekkeru illa ulul elbab.

Sana kitabı indiren O'dur. Onun bazı ayetleri muhkem/anlamları tam bilinen olduğundan kitabın esasını teşkil ederler; diğerleri de müteşabihtir/araştırılarak manaları bilinecek olan tabiat kanunlarıdır. Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onu açıklamak için ondaki müteşabih ayetlerin peşine düşerler. Halbuki onun açıklamasını ancak Allah ve "ona inandık, hepsi Rabbimiz tarafındandır" diyen ilimde yüksek payeye erişenler bilir. Ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.(Bayraktar Bayraklı) (Ali İmran 7)

Yukarıdaki ayet, Kuranın en çok yorumlanan ayetleri arasındadır. Mealler de bile bir birliktelik yoktur.

Geçmiş yazılarımın bazılarında, “teorik olarak, Kuran’ın bütün ayetleri, (sosyoloji, psikoloji, ekonomi, fizik, kimya, biyoloji, vb.) her ilme göre tercüme edilebilir ve buradaki manalar mecaz değildir” demiştim. Hatırladığım yazılardan birinin linki aşağıdadır.

http://www.akevler.org/AkevlerMakaleler/1455/SonYor/10065/Huseyin-Kayahan/GECIKMIS-YORUMLAR-SALSAL-VE-TUFAN-HK?seoContent_ASPxGridView2=page1&seoContent_ASPxGridView1=page1

Bu kabulü, yukarıdaki ayeti tekrar irdeleyerek, şöyle revize etmek istiyorum.

Şu kelimelerden yola çıkalım.

Elkitab (marife, tekil), Yazıt

Âyât; (nekre, (kurallı?)çoğul),  Yol göstericiler

Muhkemât; (nekre, kurallı dişil çoğul), hükümler/sonuçlar

Üm; (nekre), Anne

V; (atıf, öncekini sonrakinden ayıran ayraç), ve/ve de

Uharu; (çoğul) diğerleri

Müteşabihat; (nekre, kurallı dişil çoğul) benzeyenler/benzetilenler

Kurandaki ayetleri ikiye ayırıyor. İki grubunda ortak özelliği olan ibareleri kurallı dişil çoğul ile getiriyor. Yani bu iki grup da kendi içinden belli bir düzeni, sistemi olan ayetlerdir. Her iki grubu “V” harfi ile atfettiği için birinci grup başka, ikinci grup başkadır.

Birinci grup ayetler “muhkemât” olanlardır.

Hüküm (h,k,m) kelimesini hepiniz biliyorsunuzdur. Hüküm, hakim, hekim, vb. hep bu köktendir. Muhkem; sonuç, sonucu belirleyen dayanak demektir.

Peki neden bu grubu, asıl, esas, temel gibi kelimelerle değil de; “üm/anne” kelimesi ile tanımladı? Çünkü annelerin özelliği kendisine benzeyen varlıkları üretmesidir. Bu ayetler, kendisine benzeyen başka hükümler üretirler. Bunu da, fıkıhcıların üzerinde ittifak ettikleri “kıyas” metodu ile üretirler. Buradan (benim anladığım) ancak bu ayetlere kıyas yapılır ve bunlardan yeni hükümler/dayanaklar/illetler çıkarılır.

İkinci grup ayetler ise müteşâbihat olanlardır. Bunlar da salim/düzenli dişil çoğuldur ve bir sistem oluştururlar. Bunlarda annelik, yani üretme aranmaz ama bunların da önemli başka bir görevi vardır.

Şibh (ş, b, h), bilindiği gibi benzeme, benzeşme, benzetmedir ama arkasından gelen “müteşabihât” bunun rastgele benzetmeler olmadığını, sistematik bir benzeşme olduğunu göstermektedir. Biz buna “ANALOJİ/SİSTEM BENZEŞMESİ” diyoruz.

Bütün sistemler/ilimler benzerdir. Biyolojik olaylar, ekonomik olaylar, astronomik olaylar,vb bütün olaylar benzerdir. Öyle ki; “Bu Allah bir şey öğrenmiş, her yerde onu uygulamış” diyesiniz gelir. Halbuki o bunu, biz birini anladık mı, hemen diğerlerini de kolayca kavrayalım diye öyle yapmıştır. Tamamen soyut olan matematikte bir sonuç bulursunuz, bir bakarsınız aynı sonuç ekonomiye de uyar, fiziğe de uyar, biyolojiye de uyar. İşte müteşabihât demek bu demektir. Sistem olarak birbirine benzeyenler, benzeşenler demektir. İşte, bu ayetlerin hepsi; hem fiziksel olarak, hem biyolojik olarak, hem ekonomik olarak, (ilmimiz geliştikçe) velhasıl tüm ilimlere göre tercüme edilir ve burada kullanılan kelimeler mecaz olmazlar. (Bu konuyu bir sonraki makalemde irdelemeye çalışacağım.)

Birinci grup ayetler, yani muhkemâtlar, kıyasa uygun olanlar, kıyas ile kendilerinden yeni ve benzer hükümler üretilenlerdir. Çünkü onlar annelerdir ve doğururlar/üretirler.

İkinci grup ayetler, yani müteşabihâtlar ise, bütün ilimlere uygun olan, bütün ilimlere göre aynı şekilde anlaşılan ayetlerdir. Kelime aynıdır ama o kelime her ilimde farklı bir şeyi tanımlar. Çünkü bütün ilimler benzerdirler, ilk bakışta biz onları farklı zannederiz. Örnek olsun ve düşünelim diye yazayım. Göklerde de 7 kat, atomda 7 kat, canlıda da 7 kat, sosyolojide de 7 kat, vb tabaka vardır..? (Bu konuyu da başka bir makalede irdeleyeceğim inşallah.)

Saygılarımla.

H. Kayahan

 


YorumcuYorum
Cengiz Demirci
28.10.2019
14:39

Muhkemat, hak olanlar demektir. HK kelimesine M harfi eklenerek HKM kökü elde edilmiştir M harfi yapım ekidir. Aslı 2 harfli olan arapça bu yapım ekleriyle 3 harfli bir dil olarak standartlaşmıştır. HK türkçede AK olarak kullanılır, üzerinde kir anında görülen anlamında. Muhkem olanlar ise icmalardır sizin de belirttiğiniz gibi. İcmaların ise yığınların fikri değil hangi konu ile ilgili çalışma yapılıyorsa o konunun uzmanlarının icması olduğu bilinmesi gerekir. 

Müteşabih ise ŞBH kökünden gelir şüpheli demektir. ŞB kökü SV kökü olarak türkçede kullanılır Sav= Görüş demektir. V = G dönüşümü vardır SAĞ sağlam sağlıklı kullanılabilir yararlı demektir. Bu ise ŞB olarak içtihatları farklı görüşleri anlatır. İcma olunamıyorsa içtihatların herbiri sav olarak kalır, pratik olarak faydalanılabilir ve uygulanabilir görüşlerdir. Sav olan görüşler hak olup olmadığı hususunda birleşilemediği için görüş olarak kalır ve şüphelidir, onun üzerine sözleşme bina edilemez. Kitab yani BTG bitig muhkem görüşlere dayanmalıdır ki herkes o görüşleri kabul ettiği için ortak sözleşmeler yapabilsin bu sözleşmelerdeki sorunlar oluştuğunda ortak bir görüşe dayanarak çözülebilsin. 






Son Eklenen Makaleler
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-13
3.07.2025 433 Okunma
1 Yorum 03.07.2025 07:29
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-12
2.07.2025 528 Okunma
1 Yorum 02.07.2025 11:32
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-11
1.07.2025 583 Okunma
1 Yorum 01.07.2025 09:28
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-10
29.06.2025 650 Okunma
1 Yorum 29.06.2025 11:37
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-9
28.06.2025 684 Okunma
Özer Ataç
RİSK ve GÜVEN/lik 5
27.06.2025 655 Okunma
Bahaeddin Sağlam
Asıl Beka Sorunumuz Kur'an'ı Anlamamaktır
26.06.2025 52 Okunma
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-8
26.06.2025 699 Okunma
1 Yorum 26.06.2025 09:01
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-7
24.06.2025 707 Okunma
1 Yorum 24.06.2025 05:58
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-6
23.06.2025 726 Okunma
1 Yorum 23.06.2025 06:27
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-5
22.06.2025 695 Okunma
1 Yorum 22.06.2025 08:18
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-4
21.06.2025 728 Okunma
Süleyman Baş
Rum (Roma) Suresindeki Bilinmeyen Mucize
20.06.2025 147 Okunma
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-3
19.06.2025 870 Okunma
1 Yorum 19.06.2025 05:19
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-2
18.06.2025 996 Okunma
1 Yorum 18.06.2025 08:45
Reşat Nuri Erol
Erbakan; “İsrail-İran savaşı, asıl hedef Türkiye”-1
17.06.2025 1077 Okunma
1 Yorum 17.06.2025 09:26
Reşat Nuri Erol
Müslüman Aile İçin Ahlaki Anayasa - 2
16.06.2025 846 Okunma
1 Yorum 16.06.2025 09:57
Reşat Nuri Erol
Müslüman Aile İçin Ahlaki Anayasa - 1
15.06.2025 876 Okunma
1 Yorum 15.06.2025 09:44
Reşat Nuri Erol
Kur’an merkezli anayasa yapmak mümkün…-4
14.06.2025 921 Okunma
1 Yorum 14.06.2025 16:57
Reşat Nuri Erol
Kur’an merkezli anayasa yapmak mümkün…-3
12.06.2025 897 Okunma
1 Yorum 12.06.2025 09:44
Süleyman Baş
İşin İçyüzünü Bilme İlmi: Ledün
10.06.2025 192 Okunma
Reşat Nuri Erol
Kur’an merkezli anayasa yapmak mümkün…-2
10.06.2025 904 Okunma
1 Yorum 10.06.2025 09:24
Özer Ataç
Risk ve Güven/lik - 4
8.06.2025 1664 Okunma
Süleyman Baş
Altın Oran: İlahi Kod Mu, Uydurma Mı?
7.06.2025 190 Okunma
Reşat Nuri Erol
Kur’an merkezli anayasa yapmak mümkün…-1
3.06.2025 793 Okunma
1 Yorum 03.06.2025 09:33
Süleyman Baş
20/07/1969 1.54.01’de Ne Oldu?
2.06.2025 221 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-14
31.05.2025 850 Okunma
1 Yorum 31.05.2025 07:06
Bahaeddin Sağlam
Müsteşriklerin Kur’an Hakkındaki İthamları
30.05.2025 211 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-13
30.05.2025 842 Okunma
1 Yorum 30.05.2025 09:30
Süleyman Baş
İbrahim (A.S) Gece Gökyüzüne Bakınca Ne Gördü?
29.05.2025 214 Okunma
Mete Firidin
Kuran'ı Kerim Etimolojik Meal
29.05.2025 291 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-12
29.05.2025 841 Okunma
1 Yorum 29.05.2025 06:30
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-11
28.05.2025 789 Okunma
1 Yorum 28.05.2025 12:02
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-10
27.05.2025 926 Okunma
1 Yorum 27.05.2025 06:50
Süleyman Baş
Güneş Ne Kadar Sıcak Demir Ne Zaman Erir, Kuran Biliyor
25.05.2025 263 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-9
25.05.2025 817 Okunma
1 Yorum 25.05.2025 07:13
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-8
24.05.2025 853 Okunma
1 Yorum 24.05.2025 05:35
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-7
23.05.2025 871 Okunma
1 Yorum 23.05.2025 07:35
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-6
22.05.2025 812 Okunma
1 Yorum 22.05.2025 07:01
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-5
21.05.2025 888 Okunma
1 Yorum 21.05.2025 10:24
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-4
20.05.2025 933 Okunma
1 Yorum 20.05.2025 11:22
Süleyman Baş
Tıklayıcıda Tıklandığı Zaman…
19.05.2025 390 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-3
18.05.2025 882 Okunma
1 Yorum 18.05.2025 08:30
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-2
17.05.2025 925 Okunma
1 Yorum 17.05.2025 09:25
Süleyman Baş
Allah Gölgeyi Nasıl Uzatıyor?
15.05.2025 464 Okunma
Reşat Nuri Erol
Sistem arayışı; Süleyman Karagülle-Adil Düzen-1
15.05.2025 977 Okunma
1 Yorum 15.05.2025 09:01
Süleyman Baş
Titanic'in Batışı Eyfel'in Boyu: Kuran'la İlgisi Ne?
13.05.2025 297 Okunma
Reşat Nuri Erol
Akevler Kooperatİfİ / İsmail Hakkı Satoğlu-5
13.05.2025 842 Okunma
1 Yorum 13.05.2025 07:16
Süleyman Baş
Kuran Mescid-i Haram-Aksa Arası Mesafeyi Nasıl Biliyor?
12.05.2025 394 Okunma
Reşat Nuri Erol
Akevler Kooperatİfİ / İsmail Hakkı Satoğlu-4
12.05.2025 922 Okunma
1 Yorum 12.05.2025 08:43


© 2025 - Akevler